ევროკავშირის 27 წევრ ქვეყანაში 6-დან 9 ივნისს შორის ჩატარებულ კენჭისყრაზე პირველ ადგილზე გავიდა მემარჯვენე-ცენტრისტული ევროპის სახალხო პარტია (EPP) - ეს ასე ხდება 1999 წლიდან მოყოლებული, ყველა ევროპის საპარლამენტო არჩევნებში. პროგნოზირებენ, რომ 720-ადგილიან პარლამენტში მათ 184 დეპუტატი ეყოლებათ.
წინასწარი შედეგების მიხედვით, სოციალისტებისა და დემოკრატების პროგრესული ალიანსები (S&D) მეორე ადგილზე გავიდა 139 დეპუტატით, ხოლო მესამეადგილოსან ლიბერალურ-ცენტრისტულ Renew-ს 80 ევროპარლამენტარი ეყოლება.
ამ სამ წამყვან პარტიას ერთად, წესით, 403 ევროპარლამენტარი ეყოლება, რაც უმრავლესობაა. თუმცა, ეს უმრავლესობა წინა არჩევნებთან შედარებით მცირდება - წინა არჩევნების შემდეგ მათ 705-ადგილიან პარლამენტში 417 დეპუტატი ჰყავდათ. (პარლამენტი ახლა 15 ადგილით გაიზარდა - დაემატა ზოგიერთი, მაგრამ არა ყველა ადგილი, რომლებიც ბრექსიტის დროს, 2020 წელს გათავისუფლდა.)
EPP ერთადერთი ძირითადი პოლიტიკური ჯგუფი გახდა, რომლის პოპულარობაც გაიზარდა. ყველა დანარჩენმა 2019 წლის არჩევნებთან შედარებით მხარდაჭერა დაკარგა.
პოპულისტმა მემარჯვენეებმა წარმატებას მიაღწიეს. თუმცა, შეძლეს კი გამარჯვება?
პოპულისტმა მემარჯვენეებმა უდავოდ შეძლეს წინსვლა. ევროპელი კონსერვატორების და რეფორმისტების (ECR) ჯგუფს - სადაც გაერთიანებული არიან ჯორჯა მელონის „იტალიის ძმები“, პოლონური „კანონი და სამართლიანობა“ (PiS), შვედეთის დემოკრატები და ესპანური Vox - ახლა 73 მანდატი აქვთ.
კიდევ უფრო მარჯვნივ განლაგებული „იდენტობა და დემოკრატია“ (ID) - მარინ ლე პენისა და ავსტრიის თავისუფლების პარტის (FPO) პოლიტიკური ჯგუფი - ასევე გაიზრდებოდა, რომ არა ის ფაქტი, რომ მათ რამდენიმე კვირის წინ ჯგუფიდან გააძევეს „ალტერნატივა გერმანიისთვის“ (AFD), რადგან ამ ულტრამემარჯვენე გერმანული პარტიის ერთ-ერთმა წევრმა განაცხადა, ნაცისტების დროს SS-ის ყველა წევრი კრიმინალი არ იყოო.
ზოგიერთ წევრ ქვეყანაში პოპულისტებმა განსაკუთრებით კარგი შედეგი აჩვენეს. ლე პენის პარტიამ საფრანგეთში 15 პროცენტით აჯობა საფრანგეთის პრეზიდენტის ემანუელ მაკრონის ცენტრისტულ/ლიბერალური პარტიების კოალიციას. FPO-ც ავსტრიაში პირველ ადგილზე გავიდა.
თუმცა, საქმე აი, რაშია: ECR-ს და ID-ს ერთად 130-მდე პარლამენტარი ეყოლება, დაახლოებით იმდენი, რაც 2019 წელს ჰყავდათ. ყოველთვის არსებობს შესაძლებლობა, რომ ეს ორი ჯგუფი გაერთიანდეს და შექმნას პოპულისტური მემარჯვენე სუპერჯგუფი, რომელიც მეორე უდიდესი ჯგუფი გახდება და, შესაბამისად, უფრო მეტ მნიშვნელოვან თანამდებობას დაიკავებს საპარლამენტო კომიტეტებსა და სხვა ორგანოებში. ამაზე უკვე წლების განმავლობაში ლაპარაკობენ, კულისებშიც და ღიადაც, თუმცა ამ საქმიდან ჯერ არაფერი გამოვიდა.
როგორც ID ჯგუფიდან AFD-ის გაძევებამ აჩვენა, გაერთიანება იოლი არ იქნება. პოპულისტი მემარჯვენეები ერთ რამეზე თანხმდებიან - რომ ბრიუსელს მეტისმეტი ძალაუფლება აქვს, თუმცა მსგავსება აქ მთავრდება. მაგალითად, ECR ძალიან მკაცრია რუსეთის მიმართ, რასაც პოლონური PIS განაპირობებს, თუმცა მათ მოულოდნელად მელონიმაც აუბა მხარი. ვარაუდობენ, იტალიის პრემიერი კიდევ უფრო მარჯვნივ გადაიხრება და შეიძლება EPP-ში გაწევრიანება მოინდომოსო. ID ჯგუფი კი ღიად პრორუსულია და ევროპარლამენტში კომპრომისისკენ მიდრეკილი არ არის. (ECR ხშირად მთავარ ჯგუფებთან ერთად აძლევს ხმას, განსაკუთრებით საგარეო პოლიტიკის საკითხებზე.)
უცნობი სიმრავლე
მთავარი შეკითხვაა, თუ რას იზამს ევროპარლამენტის 100-მდე წევრი, რომლებიც ჯერ არცერთ პოლიტიკურ ჯგუფს არ ეკუთვნიან. ყველაზე დიდი ზრდა სწორედ „არააფილირებულ“ პარლამენტარებს შორის დაფიქსირდა, რომელთა რიცხვი 36-ით გაიზარდა და ახლა ისინი 98 მანდატს აკონტროლებენ. ბევრი მათგანი სიამოვნებით გაწევრიანდება რომელიმე ჯგუფში, რადგან ეს მნიშვნელოვნად გაზრდის მათ გავლენას.
საკითხავია, თუ რომელ ჯგუფს მოუნდება მათი მიღება. ან, იქნებ, მათ ახალი ჯგუფის შექმნაც კი შეძლონ (ოფიციალური საპარლამენტო ჯგუფის შესაქმნელად საჭიროა მინიმუმ 23 ევროპარლამენტარი ევროკავშირის მინიმუმ შვიდი ქვეყნიდან.).
წევრებს 16 ივლისამდე აქვთ დრო მოსალაპარაკებლად, როდესაც ახალი ევროპარლამენტი სტრასბურგში შეიკრიბება საინაუგურაციო საკანონმდებლო სესიაზე.
ბრიუსელს მიღმა
ემანუელ მაკრონს კარგი ღამე არ ჰქონია. ლე პენის გამარჯვების შემდეგ მან ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნები მოიწვია, რომლის პირველი ტური, სავარაუდოდ, ივნისის ბოლოს ჩატარდება. საფრანგეთის პრეზიდენტმა დიდი სირცხვილი ჭამა - ულტრამემარჯვენეებმა ქვეყნის ყველა რეგიონში გაიმარჯვეს.
თუმცა, არსებობს რამდენიმე შემამსუბუქებელი ფაქტორიც. ჯერ ერთი, შედეგი გასაკვირი არც იყო. გამოკითხვები თვეების განმავლობაში პროგნოზირებდა ასეთ შედეგს. ხშირად ხდება, რომ ევროპარლამენტის არჩევნები, სადაც უფრო დაბალი აქტივობაა ხოლმე, ვიდრე ეროვნულ არჩევნებში, გამოიყენება ხელისუფლებაში მყოფთა დასასჯელად.
ზეწოლის ქვეშაა გერმანიის კანცლერი ოლაფ შოლციც. მთავარმა ოპოზიციურმა პარტიამ, გერმანიის ქრისტიანულ-დემოკრატიულმა კავშირმა/ბავარიის ქრისტიან-სოციალურმა კავშირმა, მიიღო ხმების 31 პროცენტი - ორჯერ მეტი, ვიდრე შოლცის სოციალ-დემოკრატიულმა პარტიამ (SPD). შოლცის პარტია AFD-სთან ერთად მეორე ადგილს იყოფს.
რა გავლენა ექნება ახალ პარლამენტს?
მარჯვნივ გადახრილი პარლამენტი ნაკლები ენთუზიაზმით მიუდგება კლიმატის ცვლილებას და მკაცრ პოზიციას დაიჭერს მიგრაციის საკითხებთან დაკავშირებით.
უნდა გვახსოვდეს, რომ ევროპარლამენტი ეროვნული პარლამენტებისგან განსხვავებულია. ევროპარლამენტარები თავად არ წარადგენენ კანონპროექტებს. ინიციატივის უფლება აღმასრულებელ შტოს, ევროკომისიას აქვს. სწორედ ის ქმნის და ამუშავებს თავდაპირველად კანონპროექტებს. ევროსაბჭო, რომელიც შედგება ევროკავშირის სახელმწიფოების ან მთავრობების მეთაურებისგან, ასევე მონაწილეობს შემოთავაზებულ კანონებში ცვლილებების შეტანაში.
ევროპარლამენტი ამ სამი ინსტიტუტიდან ყველაზე სუსტია და იშვიათად იღებს ყველაფერს ან თუნდაც უმეტესობას იმისა, რაც მას სურს. პარლამენტს, კომისიასა და საბჭოს შორის ე.წ. ტრიალოგებში კანონებზე პაექრობას შეიძლება დასჭირდეს თვეები ან წლებიც კი, სანამ რაიმეზე რეალურად შეთანხმდებიან და პროექტი კანონად იქცევა.
რაც შეეხება საგარეო პოლიტიკას, მოსალოდნელი არ არის, რომ ახლად არჩეული ევროპარლამენტი ბევრ რამეს შეცვლის. უკრაინისა და ევროკავშირის შემდგომი გაფართოების მხარდაჭერა კვლავ უმრავლესობის პოზიცია იქნება. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგი ევროპარლამენტარი პრორუსულ პოზიციებს დაიჭერს, ისინი ტრიბუნას უფრო კრემლის ნარატივების გასავრცელებლად გამოიყენებენ და არა კანონმდებლობის მისაღებად.
გარდა ამისა, ევროპარლამენტი არ განსაზღვრავს ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკას. ეს ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ექსკლუზიური პრეროგატივაა. ასე რომ, მიუხედავად იმისა, რომ ევროპარლამენტარები განიხილავენ და წერენ უამრავ საგარეო პოლიტიკის ანგარიშსა თუ რეზოლუციას, ეს ყველაფერი არასავალდებულოა.
ახლა რა მოხდება?
ერთ-ერთი სავარაუდო გამარჯვებული, ევროკომისიის პრეზიდენტი ურზულა ფონ დერ ლაიენია. როგორც EPP-ის, წამყვანი ჯგუფის ლიდერი კანდიდატი, ახლა მას, წესით, კიდევ ხუთი წლით ჩააბარებენ ევროკავშირის აღმასრულებელ ხელისუფლებას. თუმცა, მიუხედავად ტრიუმფალური შედეგისა, ფონ დერ ლაიენს ჯერ კიდევ სჭირდება ევროკავშირის 27 წევრი ქვეყნის ლიდერების თანხმობა და ევროპარლამენტის უბრალო უმრავლესობა მისი ნომინაციის უზრუნველსაყოფად.
წევრი ქვეყნების ლიდერები ბრიუსელში 17 ივნისს შეიკრიბებიან, რათა განიხილონ ევროკავშირის სამი მთავარი თანამდებობა: ევროკომისიის პრეზიდენტი, ევროსაბჭოს პრეზიდენტი და ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის უფროსი. შემდეგ ისინი კვლავ შეხვდებიან ერთმანეთს ბრიუსელში 27-28 ივნისს კანდიდატებზე საბოლოოდ შესათანხმებლად.
