ბლოგზე ახალი პოსტის გამოქვეყნება ძალიან დამიგვიანდა. ამასობაში არჩევნებიდან უკვე საკმაოდ დიდი დრო გავიდა და ალბათ შეიძლება, დღეს აღარ გავიმეორო ისედაც მანტრად ქცეული ფრაზა - რომ 1 ოქტომბერს, ხელისუფლების არჩევნებით შეცვლით, ჩვენი ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში უმნიშვნელოვანესი მოვლენა მოხდა. ამაზე უკვე ძალიან ბევრი ითქვა და დასამატებელი აღარაფერია. უცხოელები “ისტორიულ” არჩევნებს გვილოცავდნენ და გვეუბნებოდნენ, ეს „კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მომენტია“ დემოკრატიისკენ თქვენი სვლის გზაზეო. საქართველოს შიგნით კი პოლიტიკის ანალიტიკოსები წერდნენ, დამარცხების მშვიდად აღიარებით სააკაშვილმა “გარღვევა” მოახდინა და ევროპული ტიპის დემოკრატ ლიდერად მოგვევლინაო.
კი ბატონო, ყველაფერი სწორია. პრეზიდენტს და ნაციონალურ მოძრაობას ნამდვილად უნდა დავუფასოთ, რომ სწორედ მათი მმართველობის პირობებში შედგა ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლის პირველი პრეცედენტი. ამ მიღწევის უარყოფა არ შეიძლება და ამას არც არავინ აპირებს. თუმცა ალბათ ისიც სათქმელია, რომ აღტაცების, აღფრთოვანების თუ პოსტსაარჩევნო ეიფორიის ასეთი მაღალი ხარისხი ცოტა არ იყოს დაბალ მოლოდინზე მიუთითებს “დემოკრატიის შუქურად” გამოცხადებული ქვეყნის მიმართ. ყველა, ქვეყნის შიგნითაც და გარეთაც, გაკვირვებული დავრჩით, რომ სააკაშვილის
ხელისუფლებამ არჩევნები ვერც მასშტაბურად გააყალბა - ვერ გასცდა წინასაარჩევნო პერიოდში კონტროლიდან გამოსულ კონტროლის პალატას, ან, ვთქვათ, საკუთრივ არჩევნების დღეს ხაშურის საარჩევნო უბანზე მშვიდად მოსეირნე შეიარაღებულ ნიღბიანს - და არც არჩევნებისშემდგომ არეულობაზე წავიდა. არადა, კაცმა რომ თქვას, არჩევნებში განცდილი ძლიერი მარცხის შემდეგ ძალაუფლების დათმობას განსაკუთრებული შუქურობაც არ უნდა სჭირდებოდეს. მით უმეტეს მაშინ, როცა ამ მარცხამდე, ხელისუფლებაში ყოფნის 9 წლის განმავლობაში მოახერხებ და დასავლური ფასეულობების, განახლების თუ სამართლიანობის დაპირებებით მოსული გუნდიდან გადაიქცევი ხელისუფლებად, რომელმაც, როგორც მინიმუმ, არ აღკვეთა და, სავარაუდოდ, სანქციაც გასცა ადამიანების წამებაზე - მოზარდი პატიმრების სხეულებით “კენწლაობის” პრაქტიკის ჩათვლით.
მოკლედ, ასეა თუ ისე, ხელისუფლება შეიცვალა და ახლა, ცხადია, არჩევნების ხარისხის, თუ შედეგის შეფასება-დაფასებაზე უფრო მნიშვნელოვანი სხვა რაღაცეებზე ფიქრი და ლაპარაკია. “სამომავლო პერსპექტივასთან” დაკავშირებულ პრობლემებზე. მით უფრო, რომ საფრთხე არც ისე ცოტაა. საქმის გამარტივების მიზნით, მათ ორ ტიპად დავყოფდი - ერთი მხრივ ღირებულებით, იდეოლოგიურ, ან, თუ გნებავთ, „დისკურსულ“, მეორე მხრივ კი ინსტიტუციურ სირთულეებად. თუმცა, ცხადია, ასეთი დაყოფა პირობითია და რეალობაში - პოლიტიკურ თუ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში - მათი მკაფიოდ განცალკევება არც არის შესაძლებელი.
„მეინსტრიმი“ და „მარგინალები“
იდეოლოგიით დავიწყოთ. ამ ტიპის საფრთხეებზე წარსულშიც გვისაუბრია და ამიტომ დღეს მოკლედ ვიტყვი - მე მართლა ვშიშობ, რომ სააკაშვილის რეჟიმის მარცხთან ერთად ჩვენს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში იმ ღირებულებებმაც განიცადა დისკრედიტაცია, რომელთა სახელითაც ეს ხელისუფლება მოქმედებდა. მაგალითად, “დასავლური ფასეულობების”, “ლიბერალიზმის”, “მოდერნიზაციის” თუ ზოგადად, კულტურული ცვლილების, ან ღირებულებითი ტრანსფორმაციის ცნებებმა. ის, რომ ეს ფასეულობები დიდწილად რიტორიკული ფასადი იყო, რეჟიმი კი, თავისი არსით, საკუთარი ძალაუფლების განმტკიცებას ესწრაფვოდა და ძალადობრივ მექანიზმებს ემყარებოდა, დღეს უკვე ბანალური რეალობაა. მაგრამ, ამის მიუხედავად - და ალბათ სწორედ ამის გამოც - დარტყმის ქვეშ სწორედ ეს ღირებულებები მოდის.
ამის მაგალითები ბევრია და მკაფიო. ხელისუფლების ცვლილებიდან სულ რამდენიმე დღე იყო გასული, “მაესტროს” ვარსკვლავმა, შალვა რამიშვილმა, ტელელექცია რომ ჩაგვიტარა და მიგვითითა, ნაციონალური მოძრაობის მარცხი “სოციო-კულტურული მეინსტრიმის” გამარჯვებაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ “მარგინალური ჯგუფების” წარმომადგენლები აწი მორიდებით უნდა მოიქცნენ და მეინსტრიმი დიდად არ უნდა შეაწუხონო. ახლა - ამ ბლოგში - იმაზე ვერ ვილაპარაკებ, ამგვარი დაყოფა თავისთავად რაოდენ უაზრო განზოგადების თუ ტლანქი იარლიყების მიწებების მაგალითს წამოადგენს - ნაციონალური მოძრაობის, სხვადასხვა უმცირესობის თუ სუბკულტურის ერთ დიდ და ამორფულ ქვაბში მოხარშვის მცდელობას. ამ შემთხვევაში სხვა რამეა უფრო მნიშვნელოვანი - ის, რომ ჟურნალისტმა ლამის ტოტალიტარიზმი გვიქადაგა და მრავალფეროვნების, ნონკონფორმიზმის, სკეფსისის თუ განსხვავებულობის მიჩქმალვისკენ მოგვიწოდა. არადა ღია საზოგადოებისთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს სწორედ “მეინსტრიმთან” დაპირისპირებას, მის წინააღმდეგ ამბოხებას. საზოგადოება, რომელიც სრულ კონსენსუსს, ერთფეროვნებას და კონფორმიზმსაა დაფუძნებული, მოსაწყენის გარდა, თავისი არსით, არადემოკრატიული და ჩაკეტილი იქნება.
ბევრს არ ვილაპარაკებ არც სხვა, ბევრად უფრო შემაშფოთებელ მაგალითებზე - ნიგვზიანში რელიგიური უმცირესობის პირდაპირი და აშკარა დისკრიმინაციის ფაქტისგან ახალი ხელისუფლების ხაზგასმულად გვერდზე გადგომაზე, ან ბობოქარ ჰომოფობიაზე ომბუდსმენობის (!) ზოგიერთი კანდიდატის რიტორიკაში. არც იმ ალოგიკურ, არაკონსტიტუციურ, მაგრამ “სოციო-კულტურული მეინსტრიმის” ყურის საამებლად ნათქვამ ფრაზას ჩავუღრმავდები, სულ უფრო და უფრო ხშირად რომ გვესმის ჩვენს საჯარო სფეროში - რომ თურმე “უმცირესობის უფლებების დაცვა არ უნდა ხდებოდეს უმრავლესობის უფლებების შელახვის ხარჯზე”. ამ ფრაზის კეთილხმოვანება, თუ ზედაპირული პოზიტივი ნუ მოგვატყუებს. ეს მხოლოდ სიტყვების რახარუხია. უმცირესობა უმრავლესობის უფლებას ვერ „შელახავს“ - თუ, რასაკვირველია, იმას არ ვიტყვით, რომ ნიგვზიანში ქრისტიანების „უფლება“ იყო მუსულმანების შეურაცხყოფა და მათთვის ლოცვის და თავშეყრის აკრძალვა. რეალურად, ეს პოზიცია სხვა არაფერია თუ არა უმცირესობების თუ სუბკულტურების ჩაგვრის, მათი გარიყვის ლეგიტიმაცია და საზოგადოების იმ ერთფეროვან, კონფორმისტულ და იერარქიზებულ ერთობად წარმოჩინება, “მაესტროს” წამყვანი როგორზეც საჯაროდ ოცნებობდა იმ დღეს, არჩევნების შემდგომი ეიფორიის ფონზე.
ეს ტენდენციები ნამდვილად დასანანი და საშიშია, თუმცა, სამწუხაროდ, გასაგები და ლოგიკურიც. “ლიბერალიზმის”, “დასავლური ფასეულობების” თუ “ტოლერანტობის” ცნებები ბოლო 9 წლის განმავლობაში ნაციონალურ მოძრაობას ჰქონდა მონოპოლიზებული, თავისი ძალადობრივი ნაბიჯებით და მმართველობის ქედმაღალი, ცინიკური სტილით კი მათი სერიოზული გაუფასურება მოიტანა. ის იდეოლოგიური ბირთვი, ჩვენი საზოგადოება რომელსაც ეფუძნება, დიდად ისედაც არ გამოირჩეოდა ლიბერალურ ღირებულებებზე აქცენტით - მისი მთავარი შემადგენელი ეთნიკური შეფერილობის ნაციონალიზმია, თავისი თანმდევი მითებით, შოვინიზმით, უცხოს შიშით და ქსენოფობიური განწყობებით. შესაბამისად, ახლა - მას შემდეგ, რაც კულტურული ცვლილების და საბჭოთა ინერციის დაძლევის მისიით მოსული ნაციონალური მოძრაობა ჩვენს თვალწინ გარდაიქმნა ძალისმიერ და ფარისევლურ რეჟიმად - ნამდვილად არაფერი იქნება გასაკვირი იმაში, რომ კიდევ უფრო მეტად იმძლავროს კონსერვატიულმა თუ შოვინისტურმა განწყობებმა. მით უფრო, რომ ახალი მმართველი კოალიცია თავის იდეოლოგიურად ამორფულ რიგებში შოვინისტი ქსენოფობების ნაკლებობას არასოდეს უჩიოდა - ამის კარგ მაგალითს თუნდაც აჭარაში მისი წარმომადგენლები გვაძლევენ, თავიანთი იაფფასიანი პოპულიზმით და ანტითურქული სულისკვეთებით.
მოკლედ, სურათი მარტივია. პოპულარული მითი გვასწავლის, რომ სააკაშვილს და მის გარემოცვას “ახალი ქართველის” გამოყვანა სურდათ, “ტრადიციების” წართმევის გზით და “მენტალიტეტის” შეცვლით. და სანამ ეს მითი პოპულარობას ინარჩუნებს, დახავსებულ კლიშეებთან დაპირისპირების თუ გაბატონებული ეთნონაციონალისტური შეხედულებების ეჭქვეშ დაყენების მცდელობები ხშირად სწორედ ამ კონტექსტში იქნება აღქმული - და, შესაბამისად, უნდობლობის, თუ მიუღებლობის მაღალ ხარისხს გადააწყდება.
დიდი და პატარა ვერტიკალები
მაგრამ ეს კიდევ არაფერი. დომინანტური იდეოლოგიური კლიმატის შეცვლა, შოვინიზმთან დაპირისპირება თუ მრავალფეროვნებისთვის ბრძოლა, გართულებული პირობების მიუხედავად, მაინც შესაძლებელია - ღია დისკუსიების, ღირებულებებზე კამათის და, რაც უპირველესია, ქსენოფობიის მთავარი მაპროვოცირებელი ფაქტორის, მასშტაბური ეკონომიკური გაჭირვების ოდნავ მაინც შემცირების გზით. ამაზე კიდევ უფრო სერიოზული პრობლემა, თუ საფრთხე, ჩემი აზრით, იმ სტრუქტურებს უკავშირდება, პოლიტიკის ანალიტიკოსები „დემოკრატიულ ინსტიტუტებს“ რომ უწოდებენ ხოლმე. უფრო ზუსტად კი ამ ინსტიტუტების სისუსტეს, სიმყიფეს თუ ფაქტობრივ არარსებობას.
ზოგადი სურათი აქაც მარტივია. ნაციონალურმა მოძრაობამ ცხრაწლიანი მმართველობის შემდეგ მემკვიდრეობად დაგვიტოვა რამდენიმე კაცის ნებაზე მორგებული, ძალაუფლების რეპრესიული და გაუმჭვირვალე ვერტიკალი. მთელი ამ წლების განმავლობაში ხელისუფლების აღმასრულებელი შტოს ხელში იყო კონცენტრირებული უზარმაზარი ძალაუფლება - რასაც, პირველ პერიოდში, გარკვეული დადებითი შედეგებიც მოჰყვა, რეფორმების სწრაფად გატარების თუ ინფრასტრუქტურული პროექტების განვითარების კუთხით. მაგრამ ამ ვერტიკალის მანკიერი მხარე ბევრად უფრო ღრმა და ძლიერი იყო. სწორედ ამ ვერტიკალმა განაპირობა ის, რომ დღეს არ მუშაობს ყველაზე მნიშვნელოვანი, ფუნდამენტური კონსტიტუციური იდეები თუ პრინციპები - ხელისუფლების შტოებს შორის ძალაუფლების გადანაწილება და ურთიერთკონტროლი, კანონის უზენაესობა, სამოქალაქო უფლებები.
ახლა კი იმ ვერტიკალის სათავეში, „ნაციონალური მოძრაობის“ ლიდერებს სათავისოდ რომელიც ჰქონდათ კომფორტულად მოწყობილი, სხვა ძალა მოვიდა - და ყველაფერი მათ ნებაზე გახდა დამოკიდებული. იხეირებენ ამ ვერტიკალით და, მთლად იდენტურით თუ არა, მსგავსი სტილით გააგრძელებენ ქვეყნის მართვას, თუ უარს იტყვიან ძალაუფლების უზურპაციაზე და მართლა დაიწყებენ დემოკრატიული ინსტიტუტების მშენებლობას? ნებისმიერ შემთხვევაში, ერთი რამ ფაქტად დარჩება - „ნაციონალურმა მოძრაობამ“, ინსტიტუციური თვალსაზრისით, „ქართულ ოცნებას“ ისეთი მემკვიდრეობა გადააბარა, ავტორიტარული მიდრეკილებების მქონე ნებისმიერ პოლიტიკურ გუნდს რომ დიდად გაუხარებდა გულს. ამ მემკვიდრეობის პირობებში ქვეყანას მართლაც კეთილსინდისიერი, მტკიცე ნების მქონე პოლიტიკოსები სჭირდება - რომლებსაც ძალაუფლება არ აცდუნებს და ქვეყნის მართვას თამაშის წესების დაცვით შეუდგებიან.
ვითარებას განსაკუთრებულად ირონიულ ელფერს ის ფაქტორი ანიჭებს, რომ ახალი მმართველი ძალა - „ქართული ოცნება“ - თავადაა სპეციფიკური „ვერტიკალი“. ფაქტია, რომ მისი არსებობაც და გამარჯვებაც ერთი ადამიანის - ბიძინა ივანიშვილის - ნებამ, გავლენამ და უზარმაზარმა ფინანსურმა რესურსებმა გახადა შესაძლებელი. ამ ეტაპზე ჯერ მაინც ნაადრევია იმის დარწმუნებით მტკიცება, რომ ივანიშვილი ცალსახად და აუცილებლად ავტორიტარი, ერთპიროვნული გადაწყვეტილებების მიმღები ლიდერი იქნება - ამგვარი კატეგორიული განცხადებების გასაკეთებლად უბრალოდ არასაკმარისი დროა გასული. მაგრამ საფრთხე არის. და ასეთი რომ აღმოჩნდეს, პირობები მართლა ხელსაყრელი ექნება. დემოკრატიული ინსტიტუციების სიმყიფე იქით იყოს - საქართველოს მოქალაქეები ისეთ ტრივიალობებსაც მიგვაჩვიეს, როგორიცაა ქვეყნის ლიდერის სურვილით თუ გემოვნებით გადაწყვეტილი ქალაქების იერსახეები, ბრჭყვიალა ფასადები თუ ქალაქების მოედნებზე მოულოდნელად წამოჭიმული ექსტრავაგანტული მონუმენტები. აღარაფერს ვამბობ ოპერეტის უცვლელი დივას მელოდრამატულ საახალწლო დუეტებზე საბიუჯეტო სახსრებით ჩამოყვანილ უცხოელ ვარსკვლავებთან.
არადა, წმინდად ფორმალურად რომ მივუდგეთ, დღევანდელი სურათი სწორედ ერთ-ერთ იმ შესაძლებლობას წარმოადგენს, რის გამოც თუ რის შესაკავებლადაც ოდესღაც გონიერმა ხალხმა ძალაუფლების დაბალანსების, შეზღუდვის თუ გაკონტროლების მექანიზმები მოიფიქრა - მათ შორის ის ინსტიტუციები, ჩვენ რომლებსაც ვერაფრით ვეღირსეთ. ხელისუფლებაში მოვიდა და, შესაბამისად, პოლიტიკური ძალაუფლება მოიპოვა ინდივიდმა, რომელსაც ფინანსური თვალსაზრისით უკვე ჰქონდა გიგანტური, საქართველოს მოქალაქეების კოლექტიურ ეკონომიკურ მდგომარეობასთან მიმართებით აბსოლუტურად არათანაზომადი ძალაუფლება. ერთი ადამიანის ხელში ასეთი უზარმაზარი მასშტაბის ეკონომიკური და პოლიტიკური ძალაუფლების კონცენტრაცია თავისთავად არის საფრთხის შემცველი - საქმე მორალურად სრულყოფილ ლიდერთან რომც გვქონდეს, მაინც. ხოლო ბანალური ჭეშმარიტებები - სრულყოფილი რომ არავინაა და ძალაუფლება რომ დიდი ცდუნებაა - ჩემგან ნამდვილად არ გესწავლებათ.
იმედები და ბერკეტები
ცხადია, ახლა ცოტას ვაზვიადებ და საქმე მთლად ისეც არ არის, რომ ყველა ეს საფრთხე წუთი წუთზე რეალობად გადაგვექცევა. იმედის მომცემი თუ შემაკავებელი ფაქტორები - “ბერკეტებს” რომ უწოდებენ ხოლმე - სუსტად, მაგრამ მაინც გვაქვს.
ერთ-ერთი ასეთი ფაქტორი დღევანდელი კონტექსტი და ის დაპირებები მგონია, რომლებიც “ქართული ოცნების” კამპანიაში მთავარ ადგილს იკავებდა. უმძიმესი ეკონომიკური გაჭირვების შემსუბუქების გარდა, დღევანდელი მმართველი პარტია სამართლიანობის განცდის გაჩენის, სასამართლოს დეპოლიტიზაციის და, ზოგადად, ავტორიტარული ინერციის მოშლის პირობებს დებდა. ამ პირობების შესრულების მოლოდინი დიდია - მთლად ევროპის “გაოცებას” არა, მაგრამ არსებული, წინა ხელისუფლებისგან დატოვებული ვითარების გაუმჯობესებას მოქალაქეთა დიდი ნაწილი ნამდვილად მოელის - რამაც, წესით, ახალ მმართველ გუნდს უნდა გაურთულოს ავტორიტარიზმისკენ გადახრა. ისიც მნიშვნელოვანი და იმედისმომცემია, რომ, მაგალითად, რესპუბლიკური პარტიის წევრების სახით მთავრობის წამყვან თანამდებობებზე ნამდვილად არიან სამართლებრივად მოაზროვნე და დემოკრატიული პრინციპების ერთგული ფიგურები. ამასთან, როგორც ბოლოდროინდელ დაპატიმრებებზე ნატოს, ევროკავშირისა და აშშ-ის მყისიერმა და მკვეთრმა რეაგირებამ მკაფიოდ დაადასტურა, დასავლეთის ქვეყნები და სტრუქტურებიც გააგრძელებენ ზეწოლას საქართველოს მთავრობაზე, მისი ავტორიტარიზმისკენ გადახრის პრევენციის მიზნით.
ამის შემდეგ საქმე ცოტა უფრო რთულადაა. პოლიტიკური ძალაუფლების დაბალანსების ერთ-ერთი უმთავრესი ბერკეტი ოპოზიციაა და, ფორმალური თვალსაზრისით, ნამდვილად დადებითი მოვლენაა ის, რომ ყველა სხვა, უწინდელი არჩევნებისგან განსხვავებით, ამჯერად დამარცხებული პარტია არ გამქრალა და პარლამენტში უმცირესობის სახით მოგვევლინა. მეტიც - მრავალპარტიულობა საკანონმდებლო სფეროსაც სცდება და, ბედის ირონიით, ქვეყანას, რომლის პოლიტიკური კულტურა აქამდე ერთპარტიულ მმართველობაზე იყო აგებული, ახლა მთლად “კოჰაბიტაციის” ნიუანსების გათვალისწინება უწევს. მაგრამ, როგორც ალბათ ყველა ვხედავთ, ამ პოლიტიკურ თანაცხოვრებას დიდად ვარდებით მოფენილი მომავალი არ უჩანს. ამ შთაბეჭდილებას, ერთი მხრივ, ქართული ოცნების ლიდერების ნაბიჯები ქმნის - ძნელია კოჰაბიტაციის პრინციპების ხორცშესხმის იმედი გქონდეს მაშინ, როცა, მაგალითაც, პრემიერ-მინისტრი გაკვირვებას გამოთქვამს, საინტერესოა, საერთოდ რატომ ინარჩუნებს ხელისუფლებას სააკაშვილი მას შემდეგ, რაც მან არჩევნები წააგოო. მაგრამ ამაზე კიდევ უფრო დიდი პრობლემა თავად ოპოზიციურ ძალას - ნაციონალურ მოძრაობას - და მის სამართლებრივ, თუ მორალურ სახეს უკავშირდება.
დღესდღეობით ნაციონალური მოძრაობის მხრიდან პოლიტიკური ოპოზიციის როლის შესრულება უხერხულობის განცდას აჩენს. 9 წლის განმავლობაში თავად იყვნენ გადაწყვეტილებების მიმღებები და პოლიტიკური სისტემის შემქმნელები - მემკვიდრეობად კი სამართლიანობის პრინციპებზე კი არა, ძალაზე და ძალადობაზე აგებული პოლიტიკური კულტურა დაგვიტოვეს. შესამაბისად, “შერჩევით სამართალზე”, “სასამართლოს პოლიტიზაციაზე” თუ “მედიაზე ზეწოლაზე” მათ აღშფოთებას ცინიზმის და ფარისევლობის ელფერი დაჰკრავს. მით უფრო იმის გამო, რომ, როგორც სჩანს, ნაციონალური მოძრაობა ვერც ოპოზიციაში ყოფნისას ახერხებს თავისი ერთ-ერთი უმთავრესი ნაკლის - საზოგადოებასთან კომუნიკაციის არაადეკვატური ფორმის - გამოსწორებას. ჯერჯერობით მათ მორალისტურ რიტორიკაში არც ბოლო 9 წლის განმავლობაში დაშვებული სერიოზული შეცდომების აღიარების სურვილი ჩანს, არც თვითრეფლექსიის უნარი და, მით უფრო, არც საბოდიშო განწყობა.
ვითარებას, სავარაუდოდ, კიდევ უფრო დაამძიმებს ახალ-ახალი ამბების გამოაშკარავება - მათ შორის “გახმაურებულ საქმეებად” მიჩნეული მოვლენების ირგვლივ. ქიმერიძის, გირგვლიანის, კვინტრაძე-ასათიანის, რობაქიძის, ვაზაგაშვილის, ხურჩის, ციხის სკანდალების, წამების თუ ელიტური კორუფციის გამოძიებამ შეიძლება ზედაპირზე ისეთი ინფორმაცია ამოატივტივოს, რომელიც ნაციონალური მოძრაობის ისედაც შერყეულ პოზიციებს კიდევ უფრო დაასუსტებს. კონკრეტული პირების სამართლებრივ პასუხისმგებლობასთან ერთად, ზოგადად ნაციონალური მოძრაობის მორალური გაკოტრების პრობლემაც გამწვავდება.
თუმცა იქნებ ეს მორალური დისკრედიტაციის პროცესი შეუქცევადი მაინც არ იყოს. ნაცმოძრაობის მოსალოდნელი „კათარზისის“ თუ „განწმენდის“ შესახებ სააკაშვილის მიერ გამოთქმული ლამის ბიბლიური მეტაფორების სერიოზულად აღქმა ნამდვილად რთულია - მაგრამ იქნებ ნაცმოძრაობის წევრთა ნაწილმა მაინც შეძლოს წარსულის პოლიტიკური შეფასება, თავიანთი შეცდომების აღიარება და, რაც ასევე მნიშვნელოვანია, მათი დღევანდელი მდგომარეობისთვის შესაფერისი და ადეკვატური ინტონაციის პოვნა. სხვა გზა მათ უბრალოდ არ აქვთ. სხვანაირად, ჩემი აზრით, ვერც საზოგადოების ნდობას დაიბრუნებენ და ვერც პოლიტიკურ ცხოვრებაში შეძლებენ კონსტრუქციული ფუნქციის შესრულებას.
არადა ძლიერი ოპოზიცია ნამდვილად გვჭირდება. ორგანიზებული, მრავალფეროვანი და დინამიკური სამოქალაქო საზოგადოება - კიდევ უფრო მეტად. კითხვები, რომლებიც აუცილებლად უნდა დაისვას ახალი ხელისუფლების მიმართ, გროვდება და გროვდება. როგორ უნდა იყოს უზრუნველყოფილი ზღვრის გავლება „სამართლიანობის აღდგენასა“ და „პოლიტიკურ რევანშს“ შორის; იურიდიული ბერკეტების ამოქმედებისთანავე რატომ მიანიჭეს უპირატესობა საქმეებს, რომლებშიც პირადად იყვნენ დაინტერესებული - სატელეფონო მოსმენებს, თვალთვალს თუ ივანიშვილისთვის ჯარიმის დაბრუნებას; პირველივე ნაბიჯებით რატომ ამოიღეს მიზანში იმ სტრუქტურების წარმომადგენლები, რომლებსაც კონსტიტუციურად ვერ აკონტროლებენ - გაერთიანებული შტაბი, თუ დედაქალაქის მერია; აქვს თუ არა ბიძინა ივანიშვილს გავლენა პროკურატურის გადაწყვეტილებებზე; შეუძლია თუ არა ჩვენს სასამართლოს იმ პირების სამართლიანი გასამართლება, რომელთა მიმართ განსაკუთრებით მაღალია საზოგადოების კოლექტიური აგრესია და დასჯის მოთხოვნა; რა კრიტერიუმებს დაეფუძნა „პოლიტიკური პატიმრის“ ცნების განმარტება - თუკი, ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ინფორმაციით, ევროპის საბჭოს სტანდარტები უგულებელყოფილი იქნა; რამდენად ნორმალურია - და რამდენ ხანს უნდა გაგრძელდეს - ის, რომ ერთ-ერთ პოპულარულ ტელეარხს პრემიერ-მინისტრის მეუღლე ფლობს. ასე შემდეგ და ასე შემდეგ.
ამ კითხვების დასმა ახლავე უნდა დავიწყოთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში ზემოთჩამოთვლილ საფრთხეებს კიდევ ერთი დაემატება - ბანალური, ბრტყელ-ბრტყელი აფორიზმების გულდაწყვეტილი ინტონაციით წარმოთქმის აუცილებლობის საფრთხე. მორიგი მანტრების - ძალაუფლება რომ რყვნის, პოლიტიკოსები ერთმანეთს რომ გვანან და იმედგაცრუება რომ ჩვენი ქვეყნის პოლიტიკური ცხოვრების მთავარი მახასიათებელია.
კი ბატონო, ყველაფერი სწორია. პრეზიდენტს და ნაციონალურ მოძრაობას ნამდვილად უნდა დავუფასოთ, რომ სწორედ მათი მმართველობის პირობებში შედგა ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლის პირველი პრეცედენტი. ამ მიღწევის უარყოფა არ შეიძლება და ამას არც არავინ აპირებს. თუმცა ალბათ ისიც სათქმელია, რომ აღტაცების, აღფრთოვანების თუ პოსტსაარჩევნო ეიფორიის ასეთი მაღალი ხარისხი ცოტა არ იყოს დაბალ მოლოდინზე მიუთითებს “დემოკრატიის შუქურად” გამოცხადებული ქვეყნის მიმართ. ყველა, ქვეყნის შიგნითაც და გარეთაც, გაკვირვებული დავრჩით, რომ სააკაშვილის
აღტაცების, აღფრთოვანების თუ პოსტსაარჩევნო ეიფორიის ასეთი მაღალი ხარისხი ცოტა არ იყოს დაბალ მოლოდინზე მიუთითებს “დემოკრატიის შუქურად” გამოცხადებული ქვეყნის მიმართ.
მოკლედ, ასეა თუ ისე, ხელისუფლება შეიცვალა და ახლა, ცხადია, არჩევნების ხარისხის, თუ შედეგის შეფასება-დაფასებაზე უფრო მნიშვნელოვანი სხვა რაღაცეებზე ფიქრი და ლაპარაკია. “სამომავლო პერსპექტივასთან” დაკავშირებულ პრობლემებზე. მით უფრო, რომ საფრთხე არც ისე ცოტაა. საქმის გამარტივების მიზნით, მათ ორ ტიპად დავყოფდი - ერთი მხრივ ღირებულებით, იდეოლოგიურ, ან, თუ გნებავთ, „დისკურსულ“, მეორე მხრივ კი ინსტიტუციურ სირთულეებად. თუმცა, ცხადია, ასეთი დაყოფა პირობითია და რეალობაში - პოლიტიკურ თუ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში - მათი მკაფიოდ განცალკევება არც არის შესაძლებელი.
„მეინსტრიმი“ და „მარგინალები“
იდეოლოგიით დავიწყოთ. ამ ტიპის საფრთხეებზე წარსულშიც გვისაუბრია და ამიტომ დღეს მოკლედ ვიტყვი - მე მართლა ვშიშობ, რომ სააკაშვილის რეჟიმის მარცხთან ერთად ჩვენს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში იმ ღირებულებებმაც განიცადა დისკრედიტაცია, რომელთა სახელითაც ეს ხელისუფლება მოქმედებდა. მაგალითად, “დასავლური ფასეულობების”, “ლიბერალიზმის”, “მოდერნიზაციის” თუ ზოგადად, კულტურული ცვლილების, ან ღირებულებითი ტრანსფორმაციის ცნებებმა. ის, რომ ეს ფასეულობები დიდწილად რიტორიკული ფასადი იყო, რეჟიმი კი, თავისი არსით, საკუთარი ძალაუფლების განმტკიცებას ესწრაფვოდა და ძალადობრივ მექანიზმებს ემყარებოდა, დღეს უკვე ბანალური რეალობაა. მაგრამ, ამის მიუხედავად - და ალბათ სწორედ ამის გამოც - დარტყმის ქვეშ სწორედ ეს ღირებულებები მოდის.
ამის მაგალითები ბევრია და მკაფიო. ხელისუფლების ცვლილებიდან სულ რამდენიმე დღე იყო გასული, “მაესტროს” ვარსკვლავმა, შალვა რამიშვილმა, ტელელექცია რომ ჩაგვიტარა და მიგვითითა, ნაციონალური მოძრაობის მარცხი “სოციო-კულტურული მეინსტრიმის” გამარჯვებაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ “მარგინალური ჯგუფების” წარმომადგენლები აწი მორიდებით უნდა მოიქცნენ და მეინსტრიმი დიდად არ უნდა შეაწუხონო. ახლა - ამ ბლოგში - იმაზე ვერ ვილაპარაკებ, ამგვარი დაყოფა თავისთავად რაოდენ უაზრო განზოგადების თუ ტლანქი იარლიყების მიწებების მაგალითს წამოადგენს - ნაციონალური მოძრაობის, სხვადასხვა უმცირესობის თუ სუბკულტურის ერთ დიდ და ამორფულ ქვაბში მოხარშვის მცდელობას. ამ შემთხვევაში სხვა რამეა უფრო მნიშვნელოვანი - ის, რომ ჟურნალისტმა ლამის ტოტალიტარიზმი გვიქადაგა და მრავალფეროვნების, ნონკონფორმიზმის, სკეფსისის თუ განსხვავებულობის მიჩქმალვისკენ მოგვიწოდა. არადა ღია საზოგადოებისთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს სწორედ “მეინსტრიმთან” დაპირისპირებას, მის წინააღმდეგ ამბოხებას. საზოგადოება, რომელიც სრულ კონსენსუსს, ერთფეროვნებას და კონფორმიზმსაა დაფუძნებული, მოსაწყენის გარდა, თავისი არსით, არადემოკრატიული და ჩაკეტილი იქნება.
ბევრს არ ვილაპარაკებ არც სხვა, ბევრად უფრო შემაშფოთებელ მაგალითებზე - ნიგვზიანში რელიგიური უმცირესობის პირდაპირი და აშკარა დისკრიმინაციის ფაქტისგან ახალი ხელისუფლების ხაზგასმულად გვერდზე გადგომაზე, ან ბობოქარ ჰომოფობიაზე ომბუდსმენობის (!) ზოგიერთი კანდიდატის რიტორიკაში. არც იმ ალოგიკურ, არაკონსტიტუციურ, მაგრამ “სოციო-კულტურული მეინსტრიმის” ყურის საამებლად ნათქვამ ფრაზას ჩავუღრმავდები, სულ უფრო და უფრო ხშირად რომ გვესმის ჩვენს საჯარო სფეროში - რომ თურმე “უმცირესობის უფლებების დაცვა არ უნდა ხდებოდეს უმრავლესობის უფლებების შელახვის ხარჯზე”. ამ ფრაზის კეთილხმოვანება, თუ ზედაპირული პოზიტივი ნუ მოგვატყუებს. ეს მხოლოდ სიტყვების რახარუხია. უმცირესობა უმრავლესობის უფლებას ვერ „შელახავს“ - თუ, რასაკვირველია, იმას არ ვიტყვით, რომ ნიგვზიანში ქრისტიანების „უფლება“ იყო მუსულმანების შეურაცხყოფა და მათთვის ლოცვის და თავშეყრის აკრძალვა. რეალურად, ეს პოზიცია სხვა არაფერია თუ არა უმცირესობების თუ სუბკულტურების ჩაგვრის, მათი გარიყვის ლეგიტიმაცია და საზოგადოების იმ ერთფეროვან, კონფორმისტულ და იერარქიზებულ ერთობად წარმოჩინება, “მაესტროს” წამყვანი როგორზეც საჯაროდ ოცნებობდა იმ დღეს, არჩევნების შემდგომი ეიფორიის ფონზე.
ეს ტენდენციები ნამდვილად დასანანი და საშიშია, თუმცა, სამწუხაროდ, გასაგები და ლოგიკურიც. “ლიბერალიზმის”, “დასავლური ფასეულობების” თუ “ტოლერანტობის” ცნებები ბოლო 9 წლის განმავლობაში ნაციონალურ მოძრაობას ჰქონდა მონოპოლიზებული, თავისი ძალადობრივი ნაბიჯებით და მმართველობის ქედმაღალი, ცინიკური სტილით კი მათი სერიოზული გაუფასურება მოიტანა. ის იდეოლოგიური ბირთვი, ჩვენი საზოგადოება რომელსაც ეფუძნება, დიდად ისედაც არ გამოირჩეოდა ლიბერალურ ღირებულებებზე აქცენტით - მისი მთავარი შემადგენელი ეთნიკური შეფერილობის ნაციონალიზმია, თავისი თანმდევი მითებით, შოვინიზმით, უცხოს შიშით და ქსენოფობიური განწყობებით. შესაბამისად, ახლა - მას შემდეგ, რაც კულტურული ცვლილების და საბჭოთა ინერციის დაძლევის მისიით მოსული ნაციონალური მოძრაობა ჩვენს თვალწინ გარდაიქმნა ძალისმიერ და ფარისევლურ რეჟიმად - ნამდვილად არაფერი იქნება გასაკვირი იმაში, რომ კიდევ უფრო მეტად იმძლავროს კონსერვატიულმა თუ შოვინისტურმა განწყობებმა. მით უფრო, რომ ახალი მმართველი კოალიცია თავის იდეოლოგიურად ამორფულ რიგებში შოვინისტი ქსენოფობების ნაკლებობას არასოდეს უჩიოდა - ამის კარგ მაგალითს თუნდაც აჭარაში მისი წარმომადგენლები გვაძლევენ, თავიანთი იაფფასიანი პოპულიზმით და ანტითურქული სულისკვეთებით.
მოკლედ, სურათი მარტივია. პოპულარული მითი გვასწავლის, რომ სააკაშვილს და მის გარემოცვას “ახალი ქართველის” გამოყვანა სურდათ, “ტრადიციების” წართმევის გზით და “მენტალიტეტის” შეცვლით. და სანამ ეს მითი პოპულარობას ინარჩუნებს, დახავსებულ კლიშეებთან დაპირისპირების თუ გაბატონებული ეთნონაციონალისტური შეხედულებების ეჭქვეშ დაყენების მცდელობები ხშირად სწორედ ამ კონტექსტში იქნება აღქმული - და, შესაბამისად, უნდობლობის, თუ მიუღებლობის მაღალ ხარისხს გადააწყდება.
დიდი და პატარა ვერტიკალები
მაგრამ ეს კიდევ არაფერი. დომინანტური იდეოლოგიური კლიმატის შეცვლა, შოვინიზმთან დაპირისპირება თუ მრავალფეროვნებისთვის ბრძოლა, გართულებული პირობების მიუხედავად, მაინც შესაძლებელია - ღია დისკუსიების, ღირებულებებზე კამათის და, რაც უპირველესია, ქსენოფობიის მთავარი მაპროვოცირებელი ფაქტორის, მასშტაბური ეკონომიკური გაჭირვების ოდნავ მაინც შემცირების გზით. ამაზე კიდევ უფრო სერიოზული პრობლემა, თუ საფრთხე, ჩემი აზრით, იმ სტრუქტურებს უკავშირდება, პოლიტიკის ანალიტიკოსები „დემოკრატიულ ინსტიტუტებს“ რომ უწოდებენ ხოლმე. უფრო ზუსტად კი ამ ინსტიტუტების სისუსტეს, სიმყიფეს თუ ფაქტობრივ არარსებობას.
ზოგადი სურათი აქაც მარტივია. ნაციონალურმა მოძრაობამ ცხრაწლიანი მმართველობის შემდეგ მემკვიდრეობად დაგვიტოვა რამდენიმე კაცის ნებაზე მორგებული, ძალაუფლების რეპრესიული და გაუმჭვირვალე ვერტიკალი. მთელი ამ წლების განმავლობაში ხელისუფლების აღმასრულებელი შტოს ხელში იყო კონცენტრირებული უზარმაზარი ძალაუფლება - რასაც, პირველ პერიოდში, გარკვეული დადებითი შედეგებიც მოჰყვა, რეფორმების სწრაფად გატარების თუ ინფრასტრუქტურული პროექტების განვითარების კუთხით. მაგრამ ამ ვერტიკალის მანკიერი მხარე ბევრად უფრო ღრმა და ძლიერი იყო. სწორედ ამ ვერტიკალმა განაპირობა ის, რომ დღეს არ მუშაობს ყველაზე მნიშვნელოვანი, ფუნდამენტური კონსტიტუციური იდეები თუ პრინციპები - ხელისუფლების შტოებს შორის ძალაუფლების გადანაწილება და ურთიერთკონტროლი, კანონის უზენაესობა, სამოქალაქო უფლებები.
ახლა კი იმ ვერტიკალის სათავეში, „ნაციონალური მოძრაობის“ ლიდერებს სათავისოდ რომელიც ჰქონდათ კომფორტულად მოწყობილი, სხვა ძალა მოვიდა - და ყველაფერი მათ ნებაზე გახდა დამოკიდებული. იხეირებენ ამ ვერტიკალით და, მთლად იდენტურით თუ არა, მსგავსი სტილით გააგრძელებენ ქვეყნის მართვას, თუ უარს იტყვიან ძალაუფლების უზურპაციაზე და მართლა დაიწყებენ დემოკრატიული ინსტიტუტების მშენებლობას? ნებისმიერ შემთხვევაში, ერთი რამ ფაქტად დარჩება - „ნაციონალურმა მოძრაობამ“, ინსტიტუციური თვალსაზრისით, „ქართულ ოცნებას“ ისეთი მემკვიდრეობა გადააბარა, ავტორიტარული მიდრეკილებების მქონე ნებისმიერ პოლიტიკურ გუნდს რომ დიდად გაუხარებდა გულს. ამ მემკვიდრეობის პირობებში ქვეყანას მართლაც კეთილსინდისიერი, მტკიცე ნების მქონე პოლიტიკოსები სჭირდება - რომლებსაც ძალაუფლება არ აცდუნებს და ქვეყნის მართვას თამაშის წესების დაცვით შეუდგებიან.
ვითარებას განსაკუთრებულად ირონიულ ელფერს ის ფაქტორი ანიჭებს, რომ ახალი მმართველი ძალა - „ქართული ოცნება“ - თავადაა სპეციფიკური „ვერტიკალი“.
ვითარებას განსაკუთრებულად ირონიულ ელფერს ის ფაქტორი ანიჭებს, რომ ახალი მმართველი ძალა - „ქართული ოცნება“ - თავადაა სპეციფიკური „ვერტიკალი“. ფაქტია, რომ მისი არსებობაც და გამარჯვებაც ერთი ადამიანის - ბიძინა ივანიშვილის - ნებამ, გავლენამ და უზარმაზარმა ფინანსურმა რესურსებმა გახადა შესაძლებელი. ამ ეტაპზე ჯერ მაინც ნაადრევია იმის დარწმუნებით მტკიცება, რომ ივანიშვილი ცალსახად და აუცილებლად ავტორიტარი, ერთპიროვნული გადაწყვეტილებების მიმღები ლიდერი იქნება - ამგვარი კატეგორიული განცხადებების გასაკეთებლად უბრალოდ არასაკმარისი დროა გასული. მაგრამ საფრთხე არის. და ასეთი რომ აღმოჩნდეს, პირობები მართლა ხელსაყრელი ექნება. დემოკრატიული ინსტიტუციების სიმყიფე იქით იყოს - საქართველოს მოქალაქეები ისეთ ტრივიალობებსაც მიგვაჩვიეს, როგორიცაა ქვეყნის ლიდერის სურვილით თუ გემოვნებით გადაწყვეტილი ქალაქების იერსახეები, ბრჭყვიალა ფასადები თუ ქალაქების მოედნებზე მოულოდნელად წამოჭიმული ექსტრავაგანტული მონუმენტები. აღარაფერს ვამბობ ოპერეტის უცვლელი დივას მელოდრამატულ საახალწლო დუეტებზე საბიუჯეტო სახსრებით ჩამოყვანილ უცხოელ ვარსკვლავებთან.
არადა, წმინდად ფორმალურად რომ მივუდგეთ, დღევანდელი სურათი სწორედ ერთ-ერთ იმ შესაძლებლობას წარმოადგენს, რის გამოც თუ რის შესაკავებლადაც ოდესღაც გონიერმა ხალხმა ძალაუფლების დაბალანსების, შეზღუდვის თუ გაკონტროლების მექანიზმები მოიფიქრა - მათ შორის ის ინსტიტუციები, ჩვენ რომლებსაც ვერაფრით ვეღირსეთ. ხელისუფლებაში მოვიდა და, შესაბამისად, პოლიტიკური ძალაუფლება მოიპოვა ინდივიდმა, რომელსაც ფინანსური თვალსაზრისით უკვე ჰქონდა გიგანტური, საქართველოს მოქალაქეების კოლექტიურ ეკონომიკურ მდგომარეობასთან მიმართებით აბსოლუტურად არათანაზომადი ძალაუფლება. ერთი ადამიანის ხელში ასეთი უზარმაზარი მასშტაბის ეკონომიკური და პოლიტიკური ძალაუფლების კონცენტრაცია თავისთავად არის საფრთხის შემცველი - საქმე მორალურად სრულყოფილ ლიდერთან რომც გვქონდეს, მაინც. ხოლო ბანალური ჭეშმარიტებები - სრულყოფილი რომ არავინაა და ძალაუფლება რომ დიდი ცდუნებაა - ჩემგან ნამდვილად არ გესწავლებათ.
იმედები და ბერკეტები
ცხადია, ახლა ცოტას ვაზვიადებ და საქმე მთლად ისეც არ არის, რომ ყველა ეს საფრთხე წუთი წუთზე რეალობად გადაგვექცევა. იმედის მომცემი თუ შემაკავებელი ფაქტორები - “ბერკეტებს” რომ უწოდებენ ხოლმე - სუსტად, მაგრამ მაინც გვაქვს.
ერთ-ერთი ასეთი ფაქტორი დღევანდელი კონტექსტი და ის დაპირებები მგონია, რომლებიც “ქართული ოცნების” კამპანიაში მთავარ ადგილს იკავებდა. უმძიმესი ეკონომიკური გაჭირვების შემსუბუქების გარდა, დღევანდელი მმართველი პარტია სამართლიანობის განცდის გაჩენის, სასამართლოს დეპოლიტიზაციის და, ზოგადად, ავტორიტარული ინერციის მოშლის პირობებს დებდა. ამ პირობების შესრულების მოლოდინი დიდია - მთლად ევროპის “გაოცებას” არა, მაგრამ არსებული, წინა ხელისუფლებისგან დატოვებული ვითარების გაუმჯობესებას მოქალაქეთა დიდი ნაწილი ნამდვილად მოელის - რამაც, წესით, ახალ მმართველ გუნდს უნდა გაურთულოს ავტორიტარიზმისკენ გადახრა. ისიც მნიშვნელოვანი და იმედისმომცემია, რომ, მაგალითად, რესპუბლიკური პარტიის წევრების სახით მთავრობის წამყვან თანამდებობებზე ნამდვილად არიან სამართლებრივად მოაზროვნე და დემოკრატიული პრინციპების ერთგული ფიგურები. ამასთან, როგორც ბოლოდროინდელ დაპატიმრებებზე ნატოს, ევროკავშირისა და აშშ-ის მყისიერმა და მკვეთრმა რეაგირებამ მკაფიოდ დაადასტურა, დასავლეთის ქვეყნები და სტრუქტურებიც გააგრძელებენ ზეწოლას საქართველოს მთავრობაზე, მისი ავტორიტარიზმისკენ გადახრის პრევენციის მიზნით.
ამის შემდეგ საქმე ცოტა უფრო რთულადაა. პოლიტიკური ძალაუფლების დაბალანსების ერთ-ერთი უმთავრესი ბერკეტი ოპოზიციაა და, ფორმალური თვალსაზრისით, ნამდვილად დადებითი მოვლენაა ის, რომ ყველა სხვა, უწინდელი არჩევნებისგან განსხვავებით, ამჯერად დამარცხებული პარტია არ გამქრალა და პარლამენტში უმცირესობის სახით მოგვევლინა. მეტიც - მრავალპარტიულობა საკანონმდებლო სფეროსაც სცდება და, ბედის ირონიით, ქვეყანას, რომლის პოლიტიკური კულტურა აქამდე ერთპარტიულ მმართველობაზე იყო აგებული, ახლა მთლად “კოჰაბიტაციის” ნიუანსების გათვალისწინება უწევს. მაგრამ, როგორც ალბათ ყველა ვხედავთ, ამ პოლიტიკურ თანაცხოვრებას დიდად ვარდებით მოფენილი მომავალი არ უჩანს. ამ შთაბეჭდილებას, ერთი მხრივ, ქართული ოცნების ლიდერების ნაბიჯები ქმნის - ძნელია კოჰაბიტაციის პრინციპების ხორცშესხმის იმედი გქონდეს მაშინ, როცა, მაგალითაც, პრემიერ-მინისტრი გაკვირვებას გამოთქვამს, საინტერესოა, საერთოდ რატომ ინარჩუნებს ხელისუფლებას სააკაშვილი მას შემდეგ, რაც მან არჩევნები წააგოო. მაგრამ ამაზე კიდევ უფრო დიდი პრობლემა თავად ოპოზიციურ ძალას - ნაციონალურ მოძრაობას - და მის სამართლებრივ, თუ მორალურ სახეს უკავშირდება.
“შერჩევით სამართალზე”, “სასამართლოს პოლიტიზაციაზე” თუ “მედიაზე ზეწოლაზე” მათ აღშფოთებას ცინიზმის და ფარისევლობის ელფერი დაჰკრავს.
დღესდღეობით ნაციონალური მოძრაობის მხრიდან პოლიტიკური ოპოზიციის როლის შესრულება უხერხულობის განცდას აჩენს. 9 წლის განმავლობაში თავად იყვნენ გადაწყვეტილებების მიმღებები და პოლიტიკური სისტემის შემქმნელები - მემკვიდრეობად კი სამართლიანობის პრინციპებზე კი არა, ძალაზე და ძალადობაზე აგებული პოლიტიკური კულტურა დაგვიტოვეს. შესამაბისად, “შერჩევით სამართალზე”, “სასამართლოს პოლიტიზაციაზე” თუ “მედიაზე ზეწოლაზე” მათ აღშფოთებას ცინიზმის და ფარისევლობის ელფერი დაჰკრავს. მით უფრო იმის გამო, რომ, როგორც სჩანს, ნაციონალური მოძრაობა ვერც ოპოზიციაში ყოფნისას ახერხებს თავისი ერთ-ერთი უმთავრესი ნაკლის - საზოგადოებასთან კომუნიკაციის არაადეკვატური ფორმის - გამოსწორებას. ჯერჯერობით მათ მორალისტურ რიტორიკაში არც ბოლო 9 წლის განმავლობაში დაშვებული სერიოზული შეცდომების აღიარების სურვილი ჩანს, არც თვითრეფლექსიის უნარი და, მით უფრო, არც საბოდიშო განწყობა.
ვითარებას, სავარაუდოდ, კიდევ უფრო დაამძიმებს ახალ-ახალი ამბების გამოაშკარავება - მათ შორის “გახმაურებულ საქმეებად” მიჩნეული მოვლენების ირგვლივ. ქიმერიძის, გირგვლიანის, კვინტრაძე-ასათიანის, რობაქიძის, ვაზაგაშვილის, ხურჩის, ციხის სკანდალების, წამების თუ ელიტური კორუფციის გამოძიებამ შეიძლება ზედაპირზე ისეთი ინფორმაცია ამოატივტივოს, რომელიც ნაციონალური მოძრაობის ისედაც შერყეულ პოზიციებს კიდევ უფრო დაასუსტებს. კონკრეტული პირების სამართლებრივ პასუხისმგებლობასთან ერთად, ზოგადად ნაციონალური მოძრაობის მორალური გაკოტრების პრობლემაც გამწვავდება.
თუმცა იქნებ ეს მორალური დისკრედიტაციის პროცესი შეუქცევადი მაინც არ იყოს. ნაცმოძრაობის მოსალოდნელი „კათარზისის“ თუ „განწმენდის“ შესახებ სააკაშვილის მიერ გამოთქმული ლამის ბიბლიური მეტაფორების სერიოზულად აღქმა ნამდვილად რთულია - მაგრამ იქნებ ნაცმოძრაობის წევრთა ნაწილმა მაინც შეძლოს წარსულის პოლიტიკური შეფასება, თავიანთი შეცდომების აღიარება და, რაც ასევე მნიშვნელოვანია, მათი დღევანდელი მდგომარეობისთვის შესაფერისი და ადეკვატური ინტონაციის პოვნა. სხვა გზა მათ უბრალოდ არ აქვთ. სხვანაირად, ჩემი აზრით, ვერც საზოგადოების ნდობას დაიბრუნებენ და ვერც პოლიტიკურ ცხოვრებაში შეძლებენ კონსტრუქციული ფუნქციის შესრულებას.
არადა ძლიერი ოპოზიცია ნამდვილად გვჭირდება. ორგანიზებული, მრავალფეროვანი და დინამიკური სამოქალაქო საზოგადოება - კიდევ უფრო მეტად. კითხვები, რომლებიც აუცილებლად უნდა დაისვას ახალი ხელისუფლების მიმართ, გროვდება და გროვდება. როგორ უნდა იყოს უზრუნველყოფილი ზღვრის გავლება „სამართლიანობის აღდგენასა“ და „პოლიტიკურ რევანშს“ შორის; იურიდიული ბერკეტების ამოქმედებისთანავე რატომ მიანიჭეს უპირატესობა საქმეებს, რომლებშიც პირადად იყვნენ დაინტერესებული - სატელეფონო მოსმენებს, თვალთვალს თუ ივანიშვილისთვის ჯარიმის დაბრუნებას; პირველივე ნაბიჯებით რატომ ამოიღეს მიზანში იმ სტრუქტურების წარმომადგენლები, რომლებსაც კონსტიტუციურად ვერ აკონტროლებენ - გაერთიანებული შტაბი, თუ დედაქალაქის მერია; აქვს თუ არა ბიძინა ივანიშვილს გავლენა პროკურატურის გადაწყვეტილებებზე; შეუძლია თუ არა ჩვენს სასამართლოს იმ პირების სამართლიანი გასამართლება, რომელთა მიმართ განსაკუთრებით მაღალია საზოგადოების კოლექტიური აგრესია და დასჯის მოთხოვნა; რა კრიტერიუმებს დაეფუძნა „პოლიტიკური პატიმრის“ ცნების განმარტება - თუკი, ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ინფორმაციით, ევროპის საბჭოს სტანდარტები უგულებელყოფილი იქნა; რამდენად ნორმალურია - და რამდენ ხანს უნდა გაგრძელდეს - ის, რომ ერთ-ერთ პოპულარულ ტელეარხს პრემიერ-მინისტრის მეუღლე ფლობს. ასე შემდეგ და ასე შემდეგ.
ამ კითხვების დასმა ახლავე უნდა დავიწყოთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში ზემოთჩამოთვლილ საფრთხეებს კიდევ ერთი დაემატება - ბანალური, ბრტყელ-ბრტყელი აფორიზმების გულდაწყვეტილი ინტონაციით წარმოთქმის აუცილებლობის საფრთხე. მორიგი მანტრების - ძალაუფლება რომ რყვნის, პოლიტიკოსები ერთმანეთს რომ გვანან და იმედგაცრუება რომ ჩვენი ქვეყნის პოლიტიკური ცხოვრების მთავარი მახასიათებელია.
