ელჩის ნაცვლად საქმეთა რწმუნებული?! - ლუკ კოფი "დიპ სტეიტზე", აშშ-საქართველოს დიპ-ურთიერთობის დაქვეითებაზე, ბელარუსის სცენარზე

„უნდა ჩამოვაქვეითოთ ჩვენი დიპლომატიური წარმომადგენლობა საქართველოში და ვფიქრობ, სჯობს იქ საქმეთა დროებითი რწმუნებული (Chargé d'affaires) გვყავდეს ელჩის ნაცვლად“, - ამბობს აშშ-ის ჰადსონის ინსტიტუტის უფროსი მკვლევარი, მრავალი წლის განმავლობაში საქართველოს საკითხების ექსპერტი ლუკ კოფი, და ბაიდენის ადმინისტრაციას აკრიტიკებს „უფხო“ და დაგვიანებული გადაწყვეტილებების გამო. როგორი უნდა იყოს ტრამპის ადმინისტრაციის პოლიტიკა? ლუკ კოფის, რომელმაც კვირის დასაწყისში, ვაშინგტონში. საქართველოსთან დაკავშირებით გამართულ დისკუსიაში მიიღო მონაწილეობა, ვაჟა თავბერიძე ესაუბრა.

რადიო თავისუფლება: სამართლიანი იქნებოდა თუ არა თქმა, რომ ამერიკისა და საქართველოს ურთიერთობები არა უბრალოდ გაუარესდა, არამედ არსებობის განმავლობაში დღეს ყველაზე დაბალ ნიშნულზეა?

ლუკ კოფი: ცალსახად ასეა. მაგრამ მე ოპტიმისტი ვარ და ვცდილობ, ამ ურთიერთობებს გრძელვადიან პერსპექტივაში შევხედო. დარწმუნებული ვარ, თუ ორივე მხარე სწორ პოლიტიკას გაატარებს, შეგვიძლია, ეს ურთიერთობები ისევ სწორ გზაზე დავაყენოთ.

რადიო თავისუფლება: და რამდენად მოსალოდნელია, რომ „ქართული ოცნება“ დაინტერესებული იქნება ამ „სწორი პოლიტიკის“ გატარებით?

ლუკ კოფი: არ მაქვს მსგავსი მოლოდინები. საუკეთესო შემთხვევაში, მგონია, რომ „ქართული ოცნება“ გარკვეულ დათმობებზე წავა – როგორც ლეგიტიმური პოლიტიკური ოპოზიციის, ასევე სამოქალაქო საზოგადოების მიმართ, რაც ნდობის აღდგენას შეუწყობს ხელს საქართველოს შიგნით. შემდეგ, შედარებით გრძელვადიან პერსპექტივაში, როცა ქვეყანაში დემოკრატიული გზით შეიცვლება მთავრობა, აშშ-საქართველოს ურთიერთობებიც ისევ სწორ გზაზე დაბრუნდება.

რადიო თავისუფლება: და რა დათმობებზე შეიძლება წავიდეს „ოცნება“? ან რატომ?

ლუკ კოფი: ვაღიარებ, რომ ამ ეტაპებზე დათმობები ძნელი წარმოსადგენია. ამ მომენტისთვის, „ქართულ ოცნებას“ სჯერა, რომ თამაში სწორად მიჰყავს - დიდწილად მათ ადრინდელ ქმედებებზე დასავლეთის, განსაკუთრებით კი ვაშინგტონის უსუსური პასუხის გამო. როგორც ამერიკელი, ვცდილობ, ოპტიმიზმი შევინარჩუნო, მაგრამ რეალობა ისაა, რომ სიტუაცია უფრო და უფრო რთულდება, არა მხოლოდ ქართველი ხალხისთვის, არამედ ქართულ-ამერიკული ურთიერთობებისთვისაც.

რადიო თავისუფლება: ვაშინგტონის სისუსტე ახსენეთ - ამას ჩავუღრმავდეთ. რა უნდა გაკეთებულიყო და არ გაკეთდა?

ლუკ კოფი: საქართველოს მიმართ ბაიდენის ადმინისტრაციის მიდგომა ბევრი კუთხით იმეორებს იმ შეცდომებს, რაც მათ უკრაინასთან მიმართებით დაუშვეს. ეს მიდგომა მხოლოდ იმდენის გაკეთებას გულისხმობდა, რომ შთაბეჭდილება შექმნილიყო, თითქოს რაღაც გაკეთდა, იმის ნაცვლად, რომ საჭირო ნაბიჯები გადაედგათ, თანაც დროულად. ისინი გამუდმებით ფეხს ითრევდნენ. ავიღოთ, მაგალითად, ბაიდენის ადმინისტრაციის მიერ „ქართული ოცნების“ მაღალჩინოსნებისთვის დაწესებული სანქციები, ანაც საჯარო განცხადებები - ეს ყოველთვის დაგვიანებით კეთდებოდა, თანაც, საკმარისი წონა არ ჰქონდა... გასაკვირი არცაა, რომ რეალური გავლენა ვერ მოახდინეს არსებულ ვითარებაზე.

რადიო თავისუფლება: გადავიდეთ იმაზე, დღეს რა კეთდება. გასულ კვირას ხელახლა წარადგინეს „მეგობარი აქტის“ კანონპროექტი, ახლა კი განიხილავენ ორპარტიულ „ქართული კოშმარის არაღიარების აქტს“. დავუშვათ, ეს ორი კანონპროექტი მიიღეს - კონკრეტულად „ქართული კოშმარის არაღიარების აქტზე“ ვისაუბროთ: ეს ფაქტობრივად ნიშნავს, რომ აშშ „ქართულ ოცნებას“ ლეგიტიმურ მთავრობად არ ცნობს. სად მივყავართ ამას? შემდეგ რა მოხდება?

ლუკ კოფი: ცოტა ხნის წინ ვწერდი, რომ, ჩემი აზრით, უნდა ჩამოვაქვეითოთ ჩვენი დიპლომატიური წარმომადგენლობა საქართველოში და ვფიქრობ, იქ საქმეთა დროებითი რწმუნებული (Chargé d'affaires) უნდა გვყავდეს ელჩის ნაცვლად... რადგან უკვე დიდი ხანია „ქართული ოცნება“ ღიად აკრიტიკებს ამერიკის ელჩებს, და ამას არანაირი პასუხი არ მოჰყოლია ჩვენი მხრიდან. თუ საქმე იქამდე მივა, რომ ჩვენ „ქართულ ოცნებას“ ლეგიტიმურ მთავრობად არ ვცნობთ, ეს ნიშნავს, რომ ამერიკის ყურადღება, ფოკუსი და რესურსები უნდა იყოს მიმართული მათკენ, ვისაც ლეგიტიმურად მივიჩნევთ - ეს კი ქართველი ხალხია. მსგავსი სიტუაცია უკვე გვინახავს ბელარუსში, სადაც აშშ-ის ძალისხმევა და რესურსები იხარჯება სამოქალაქო საზოგადოებაზე, არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და ლეგიტიმურ პოლიტიკურ ოპოზიციურ ჯგუფებზე.

რადიო თავისუფლება: ბელარუსის სცენარზე აუცილებლად გკითხავთ, მანამდე კი დიპლომატიური წარმომადგენლობის დაქვეითებაზე ჩაგეძიებით - განა ეს „ქართული ოცნების“ წისქვილზე არ დაასხამდა წყალს? „ქართული ოცნება ჩვენს ელჩებს ერჩის, შეურაცხყოფას აყენებს, ამიტომ გადავწყვიტეთ, ელჩი საერთოდ არ გვყავდეს, რათა შეურაცხყოფა ვერ მიაყენონ?!“ როგორ ფიქრობთ, განა ეს გზავნილი სიძლიერეზე მიანიშნებს?

ლუკ კოფი: ეს არის გზავნილი, რომ აშშ არ აღიარებს მთავრობას ლეგიტიმურად და ის არ არის საკმარისად მნიშვნელოვანი და ღირებული, რათა ამერიკამ იქ სრულყოფილი ელჩი დანიშნოს. და მოდით ვიყოთ გულწრფელები - ბოლო წლებში აშშ-ის ელჩები საქართველოში მაინც არ იყვნენ ისე ეფექტურები, როგორც საქმეს სჭირდებოდა. ასე რომ, რეალურად ეს ბევრს არც არაფერს შეცვლის, მაგრამ გეოსტრატეგიულ დონეზე, ვფიქრობ, სწორი გზავნილი იქნებოდა.

რადიო თავისუფლება: თუმცა, ეს მმართველ პარტიას შესაძლებლობას მისცემს, ამაზე საკუთარი ნარატივი ააგოს - „აშშ დავაფრთხეთ, გაგვერიდნენ, ნახეთ, რა მაგრები ვართ!“

ლუკ კოფი: დიახ, ვიცი, ისინი ამას პროპაგანდისთვის გამოიყენებენ ან იტყვიან, რომ ელჩი იმდენად სუსტი იყო, რომ ვაშინგტონში დააბრუნეს. მაგრამ სიმართლე ისაა, რომ ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში „ქართული ოცნება“ აშშ-ის ელჩებს აგდებით ექცეოდა და ეს ყველაფერი, ძირითადად, ბაიდენის ადმინისტრაციის სისუსტის და უფხოობის გამო „ტარდებოდა“ დაუსჯელად. ის, როგორც „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლები საუბრობენ აშშ-ის ელჩებზე, ეს არაა ის საუბარი, რომელსაც აშშ პარტნიორისგან მოელის. და „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლებმა უნდა გააცნობიერონ, რომ დონალდ ტრამპის ადმინისტრაცია მათ ამგვარ დამოკიდებულებას აღარ მოუთმენს - კაცი კანადის ანექსიაზე საუბრობს და როგორ გგონიათ, ერთი წამითაც კი მოითმენს, რომ ვინმემ მის მიერ დანიშნული ელჩის მიმართ უპატივცემულობა გამოხატოს? რა თქმა უნდა, არა.

რადიო თავისუფლება: მაშინ, დიპლომატიური წარმომადგენლობის დაქვეითების ნაცვლად, იქნებ ისეთი ელჩი დაგენიშნათ, რომელიც, ასე ვთქვათ, „ოცნებას“ ვალში არ დარჩებოდა და გაბედულად უპასუხებდა თავდასხმებს?

ლუკ კოფი: დიახ, ესეც შესაძლებელია და ვფიქრობ, ურიგო ვარიანტი არ არის. ჩემს სტატიაში, სადაც დიპლომატიური წარმომადგენლობის დაქვეითებაზე ვსაუბრობდი, ყურადღება გამახვილებული იყო ბაიდენის ადმინისტრაციაზე, მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ 20 იანვარს ყველაფერი სუფთა ფურცლიდან დაიწყება, პრეზიდენტი ტრამპი ალბათ მდგომარეობას თავიდან შეაფასებს და გადაწყვეტს, საჭიროა თუ არა ახალი ელჩის დანიშვნა. სიმართლე გითხრათ, არ მსმენია არანაირი სპეკულაცია იმის შესახებ, ჩანაცვლდება თუ არა ელჩი და ვისით. არ მგონია, ეს განიხილებოდეს.

რადიო თავისუფლება: ის ბელარუსის მსგავსი სცენარი, რომელიც თქვენ ახსენეთ, საქართველოსთვის, რბილად რომ ვთქვათ, არცთუ ისე მიმზიდველია, რადგან მიუხედავად იმისა, რომ აშშ-მა უამრავი ენერგია და რესურსი დახარჯა ბელარუსის ოპოზიციისა და სამოქალაქო საზოგადოების მხარდაჭერაზე, ლუკაშენკა ძალაუფლებას მაინც ინარჩუნებს. ასეთი დასასრული მაინცდამაინც სასურველი არ უნდა იყოს, არა?

ლუკ კოფი: რა თქმა უნდა არა, ეს არ არის სასურველი სცენარი ქართველი ხალხისთვის. ქართველი რომ ვიყო, არ მენდომებოდა, ჩემი ქვეყანა კავკასიის ბელარუსად გადაქცეულიყო. მაგრამ სამწუხარო რეალობა ისაა, რომ საქმე სწორედ ამისკენ მიდის - შეხედეთ ძალადობას სამოქალაქო საზოგადოების, მედიის, დემონსტრანტების წინააღმდეგ. ნელ-ნელა, მაგრამ მტკიცედ, „ქართულ ოცნებას“ საქართველო სწორედ ამ გზით მიჰყავს.

რადიო თავისუფლება: თქვენ კი ამბობთ, რომ საპასუხოდ სამოქალაქო საზოგადოებას, ოპოზიციას, თავისუფალ მედიას დაეხმარებით - ზუსტად ისე, როგორც ბელარუსში გააკეთეთ. კარგად იმუშავა?

ლუკ კოფი: ვიტყოდი, რომ მიმდინარე პროცესია. მაგიური გამოსავალი, ჯადოსნური ჯოხი არ არსებობს, სამწუხაროდ. რაც არ უნდა გვინდოდეს, რომ სწრაფი და მარტივი გამოსავალი არსებობდეს ამ ჩიხიდან, არ არსებობს ასეთი რამ. ძალიან ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული თავად ქართველ ხალხზე.

რადიო თავისუფლება: რა შეუძლია ისწავლოს დასავლეთს ბელარუსის გამოცდილებიდან, რათა იგივე შეცდომები აღარ დაუშვას საქართველოში?

ლუკ კოფი: ვიტყოდი, რომ მთავარი გაკვეთილი გადაწყვეტილების დროულად მიღება, გადაჭრით მოქმედებაა, ყოყმანის ნაცვლად. ჩვენი პოლიტიკა, იმედების ნაცვლად, ქმედებებს უნდა ეფუძნებოდეს. უნდა ვიმუშაოთ ისეთი შედეგის მისაღწევად, რომელიც შეესაბამება არა მხოლოდ შეერთებული შტატების, არამედ პირველ რიგში ქართველი ხალხის ინტერესებს. ქართველ ხალხს მართლაც რომ სურდეს რუსულ ორბიტაზე დაბრუნება, მაშინ სხვა საქმე იქნებოდა, მაგრამ ყოველდღე ვხედავთ, ქუჩებში, რომ ასე არ არის. ამიტომ ვფიქრობ, ამერიკის ინტერესებშია, რომ ქართველ ხალხს ამ, მათთვის ძალიან რთულ ჟამს, მხარში ამოუდგეს.

რადიო თავისუფლება: ზემოხსენებული კანონპროექტის მიხედვით, „აშშ საქართველოს ერთადერთ ლეგიტიმურ ლიდერად სალომე ზურაბიშვილს აღიარებს“. აქცევს თუ არა ეს მას ერთგვარ „ქართულ ციხანოუსკაიად“, იმისდა მიუხედავად, რომ თავად ზურაბიშვილმა მკაფიოდ განაცხადა, რომ ამ როლში ყოფნა არ სურდა.

ლუკ კოფი: ვფიქრობ, აქ ცოტა შორიდან უნდა შევავლოთ თვალი მთლიან სურათს, გავაცნობიეროთ, როგორ ხდება აშშ-ის საგარეო პოლიტიკის ფორმირება. კონგრესი ადგენს კანონპროექტის ჩარჩოებს, განსაზღვრავს პირობებს და შემდეგ აღსასრულებლად გადასცემს აღმასრულებელ შტოს. აღმასრულებელ შტოს შეუძლია მოქნილი იყოს კანონის ინტერპრეტაციისას. „ქართული კოშმარის არაღიარების აქტის“ ტექსტი, რომლის ბოლო ვერსიაც ვნახე, ზუსტად იმას ამბობს, რაც თქვენ წამიკითხეთ, მაგრამ საქმე ისაა, როგორ გადაითარგმნება ეს აშშ-ის პოლიტიკაში რეალურად. ვგონებ, რომ ჯერ ადრეა ამაზე საუბარი.

რადიო თავისუფლება: ბოლოს აუცილებლად უნდა გკითხოთ ე.წ. გლობალური ომის პარტიასა და დიპ სტეიტზე, „ქართული ოცნების“ ნარატივის ამ ორ ქვაკუთხედზე. „ოცნების“ პოლიტიკური საბჭოს ბოლო განცხადებაც სწორედ ამ თემას ეძღვნება - განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო „მეგობარი აქტისა“ და „ქართული კოშმარის არაღიარების“ კანონპროექტების თანასპონსორ კონგრესმენ უილსონს, რომელიც დიპ სტეიტის ინკარნაციად თუ განსხეულებად მონათლეს. მოდით, დავაზუსტოთ - ეს „დიპ სტეიტი“, რომელზეც „ოცნება“ საუბრობს, იგივე „დიპ სტეიტია“, რომლის დამარცხების აუცილებლობაზეც არჩეული პრეზიდენტი ტრამპი ასე ხშირად საუბრობდა წინასაარჩევნო პერიოდში? ტრამპი და „ოცნება“ ერთსა და იმავე რაღაცას ებრძვიან?

ლუკ კოფი: არა, არანაირად. ეს უბრალოდ „ქართული ოცნების“ მცდელობაა, დეზინფორმაციისა და პროპაგანდის გამოყენებით ტრამპის კეთილგანწყობა მოიპოვოს. ტრამპის მრავალი საკვანძო მხარდამჭერი კონგრესში სწორედ ამ კანონპროექტებს უჭერს მხარს. არ არსებობს არანაირი „ღრმა სახელმწიფო“ აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტში, რომელიც აშშ-საქართველოს ურთიერთობებისთვის ძირის გამოთხრას ცდილობს, საქართველოში დემოკრატიის მხარდაჭერა ორპარტიული საკითხია. ასე რომ, ეს ყველაფერი მხოლოდ „ქართული ოცნების“ პროპაგანდაა.

რადიო თავისუფლება: „ოცნების“ კიდევ ერთ ფავორიტ ნარატივზეც მინდა გკითხოთ, რომლის მიხედვითაც დასავლეთი - უფრო კი ზემოხსენებული გლობალური ომის პარტია - საქართველოს აიძულებს, რუსეთს მეორე ფრონტი გაუხსნას. როგორც ყოფილმა სამხედრომ და თავდაცვისა და უსაფრთხოების სპეციალისტმა, მოდით რეალპოლიტიკის გადმოსახედიდან შეხედეთ ამ ყველაფერს - მორალის და ეთიკის გვერდზე გადადებით - და მითხარით: მაინც რას მოიგებდა დასავლეთი საქართველოში რუსეთისთვის მეორე ფრონტის გახსნით?

ლუკ კოფი: ვერც ვერაფერს. და სწორედ ამიტომ არასდროს გამიგია, რომ რომელიმე ანალიტიკოსს, პოლიტიკის ექსპერტს, კანონმდებელსა თუ კომენტატორს ამერიკაში ეს იდეა სერიოზულად განეხილოს. ეს კიდევ ერთი სრული მონაჩმახია „ქართული ოცნების“ მხრიდან, რომლის მიზანია, ქართველი მოსახლეობა დააშინოს. მათ ეს ნარატივი საკმაოდ ეფექტურად გამოიყენეს არჩევნებამდე და, სამწუხაროდ, პოლიტიკური ოპოზიცია ამ არგუმენტთან დასაპირისპირებლად ბევრს ვერაფერს აკეთებდა.

რადიო თავისუფლება: მაშინ როდესაც კიევის ფრონტსაც კი ძლივს უმკლავდებით, მეორე ფრონტის გახსნა - რომელსაც ალბათ 2-3 დღეში წააგებდით - რატომ უნდა გინდოდეს?

ლუკ კოფი: ზუსტად. ზუსტად! ეს სრული უაზრობაა, და ეს იმიტომ, რომ არ არის სიმართლე.