“სწორედ მერკელის გადაწყვეტილებებმა მიგვიყვანა ამ კატასტროფამდე“

„გერმანიის სიჯიუტე, რადაც არ უნდა დასჯდომოდა, რუსეთის ლიდერთან მჭიდრო კავშირი შეენარჩუნებინა, თვალის დახუჭვა დანაშაულებების მთელ კატალოგზე, დაწყებული საქართველოში შეჭრიდან, გაგრძელებული ოპონენტების მკვლელობებითა და სამხედრო დანაშაულებებით სირიაში, სხვა არაფერი იყო, თუ არა კატასტროფული შეცდომა, რომელიც ანგელა მერკელს პოლიტიკური გულუბრყვილობის პანთეონში ნევილ ჩემბერლენის გვერდით დაუმკვიდრებს ადგილს“, - წერს ამერიკული გამოცემა ”Politico”-ს ევროპის რედაქციის მთავარი კორესპონდენტი, მეთიუ კარნიტშნიგი სტატიაში „პუტინის სასარგებლო იდიოტები გერმანიიდან“. რადიო თავისუფლება დაინტერესდა გერმანიის ყოფილი კანცლერისა და ევროპის სხვა ლიდერების პუტინთან ურთიერთობის განვითარებით, რასაც ბერლინში “Politico”-ს ჟურნალისტი წლების განმავლობაში აკვირდებოდა. ვაჟა თავბერიძე მეთიუ კარნიტშნიგს პრაღიდან ესაუბრა.

რადიო თავისუფლება: რატომ არსად ჩანს ყოფილი ბუნდესკანცლერი? რატომ არ გვესმის მისი პოზიცია უკრაინაში ომზე? ყოფილები ხომ, როგორც წესი, ბევრად უფრო დიდი ენთუზიაზმით საუბრობენ, ვიდრე მოქმედი პოლიტიკოსები?

მეთიუ კარნიტშნიგი: მერკელს ჯერ არაფერი უთქვამს და არც მგონია, რომ იტყვის. ვფიქრობ, ამ ეპიზოდს თავისი მემუარებისთვის გადაინახავს, ასე უფრო მომგებიანია. ეს ხომ მისი მემკვიდრეობაა. საგულისხმო ისაა, რომ ბოლო რამდენიმე კვირის განმავლობაში მისი ყოფილი მრჩევლები ალაპარაკდნენ - ქრისტოფ ჰოისგენი, მერკელის ყოფილი მრჩეველი საგარეო პოლიტიკაში [ამჟამად მიუნხენის უსაფრთხოების კონფერენციის ახალი თავმჯდომარე] და ლარს-ჰენდრიკ როლერი, ყოფილი მრჩეველი ეკონომიკის საკითხებში, ხელს ერთმანეთისკენ იშვერენ და მერკელის პოლიტიკის არქიტექტორობას ერთმანეთს აბრალებენ. გასაგებიცაა, რატომ - ეს რეპუტაციის საკითხია.

რადიო თავისუფლება: მერკელი არაა ერთადერთი დასავლელი ლიდერი, ვისაც „განსაკუთრებული“ ურთიერთობა აქვს პუტინთან - საფრანგეთის პრეზიდენტი მაკრონი კრემლში ლამის ყოველდღე რეკავს და პუტინს სთხოვს, საომარი მოქმედები შეწყვიტოს. ფაქტია, რომ პუტინი, ჯერჯერობით, მაკრონის თხოვნას დიდი გულისხმიერებით არ ეკიდება, მეტიც, მაკრონს მარიუპოლში ჰუმანიტარული დერეფნის ინიციატივაზეც პირადად უთხრა უარი. გერმანიას ხშირად აკრიტიკებდნენ და დღესაც აკრიტიკებენ იმის გამო, რომ პუტინთან კონფრონტაციას ერიდებიან - მაკრონის „მიღწევებს“ როგორ შეაფასებდით ამ კუთხით?

კარნიტშნიგი: ვფიქრობ, აშკარაა, რომ მაკრონი ამას ნაწილობრივ მაინც საფრანგეთის საპრეზიდენტო არჩევნების გამო აკეთებს, რომელიც კარს მოადგა, მაგრამ არ მგონია, ისეთი ცინიკოსი იყოს, რომ მხოლოდ ეს მოტივაცია ამოძრავებდეს - ვფიქრობ, ის გულწრფელად ფიქრობს, რომ საჭირო საქმეს აკეთებს, ცდილობს, სიტუაციაში რაიმე პოზიტიური გარდატეხა შეიტანოს პუტინთან კომუნიკაციის არხების არდაკეტვით. ამავდროულად, მაკრონს ვერ დავაბრალებთ, რომ პუტინს რამე დაუთმო. ამის უფლებამოსილებაც არ აქვს, მაგრამ მაინც. მერკელსა და მაკრონს შორის ის განსხვავებაა, რომ მერკელი პუტინთან უბრალოდ კი არ საუბრობდა, არამედ წლების განმავლობაში სხვადასხვა დათმობაზე მიდიოდა კრემლთან, რაც საბოლოოდ ყველას ძვირად დაგვიჯდა. მან მწვანე შუქი აუნთო „ნორდ სტრიმ 2“-ს, მერკელის „დამსახურებაა“ ისიც, რომ ყირიმისა და დონბასში ომის გამო რუსეთს უფრო მძიმე სანქციები არ დააკისრეს. მაკრონს მსგავსი არაფერი დაუთმია პუტინისთვის. და იმის გათვალისწინებით, თუ რა ჯოჯოხეთი ხდება მარიუპოლში, მისი მცდელობა ჰუმანიტარული დერეფნის შესაქმნელად, ქების ღირსია. მარტო ამ ჰუმანიტარული დერეფნისთვის რომ მიეღწია, ეს მაინც რომ მიეღო პუტინისგან, ეს უკვე დიდი რამე იქნებოდა და გაამართლებდა ყველა იმ ზარს კრემლში, რომლის გამოც დღეს აკრიტიკებენ. სამწუხაროდ, ასე არ მოხდა, მაგრამ არ ვფიქრობ, რომ მაკრონი მერკელის კომპანიაში ყოფნას იმსახურებს.

რადიო თავისუფლება: რა გავლენა ექნება უკრაინის მოვლენებს მერკელის მემკვიდრეობაზე გერმანიაში და მის საზღვრებს გარეთ?

კარნიტშნიგი: თავიდანვე ვიტყვი, რომ ბევრი ჩემი კოლეგისგან განსხვავებით, ყოველთვის სკეპტიციზმით ვიყავი განმსჭვალული მერკელის პოლიტიკური მიღწევების მიმართ, არა მხოლოდ უკრაინასთან მიმართებით, არამედ იმის გამოც, თუ როგორ მოიქცა სხვა კრიზისების დროს, მაგალითად, საბერძნეთის ეკონომიკური კრიზისისას. არ მგონია, რომ მას რაიმე ღირებული მემკვიდრეობა დარჩება - ყოველთვის ვფიქრობდი, რომ ისტორია თანდათანობით ერთობ კრიტიკულად მიუდგებოდა მისი კანცლერობის პერიოდს. და ომი უკრაინაში ამ პროცესს მხოლოდ დააჩქარებს - იმ გერმანელმა ლიდერებმაც კი, რომლებიც ადრე მერკელს ხოტბას ასხამდნენ, „გაიღვიძეს“ და გაიაზრეს, რომ სწორედ მერკელის გადაწყვეტილებებმა მიგვიყვანა ამ კატასტროფამდე. და ეს არ არის კატასტროფა მხოლოდ უკრაინისთვის, ეს კატასტროფაა სრულიად ევროპისთვის და დიდი წვლილი ამ კატასტროფაში, სამწუხაროდ, სწორედ მერკელის პოლიტიკას მიუძღვის.

რადიო თავისუფლება: სხვა კრიზისები ახსენეთ და ვფიქრობ, აქ საქართველოსაც ეთქმის სიტყვა - ყველას ახსოვს 2008 წლის ბუქარესტის სამიტზე ბერლინის უარი, თბილისისა და კიევისთვის ნატოს მაპ-ის მიცემასთან დაკავშირებით. რამდენად დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ამას?

კარტნიშნიგი: 2008 წელი უმნიშვნელოვანესი, გარდამტეხი წელი იყო. ბუქარესტის სამიტი იყო მომენტი, რომელმაც ისტორიის კურსი განსაზღვრა. სამწუხაროდ, მაშინ ამას დიდი ყურადღება არ მიაქციეს, დასავლეთი ახლო აღმოსავლეთში არსებულ დაძაბულობაზე იყო კონცენტრირებული, ფოკუსი ევროპაზე არ იყო. შემდეგ კი ვნახეთ რუსეთის შეჭრა საქართველოში...

ახლახან გერმანულ ტელევიზიაში აჩვენეს მერკელის ყოფილი სამხედრო მრჩევლის, ერიხ ვადის ინტერვიუ, სადაც მან ფაქტობრივად აღიარა, რომ უკრაინასა და საქართველოსთვის მაპ-ის არმიცემის გადაწყვეტილების უკან უშუალოდ მერკელი იდგა, პარიზმა უბრალოდ ბერლინს დაუკრა კვერი და სარკოზი მერკელს დაუდგა გვერდში. ამ ორ დედაქალაქს შორის არის დაუწერელი კონსენსუსი, განსაკუთრებით საგარეო თემებსა და კენჭისყრაზე, რომ როდესაც ერთი მათგანი რაიმე საკითხზე იზოლირებული აღმოჩნდება, მეორეც იმავე პოზიციას დაუჭერს მხარს, რათა პირველი გარიყული, იზოლირებული არ გამოჩნდეს. სარკოზის არ ჰქონდა მტკიცე პოზიცია ამ საკითხზე მაშინ, მაგრამ, ასე ვთქვათ, მხარი აუბა მერკელს. რეალურად ეს იყო გერმანული მხარის უარი - დოკუმენტური მასალა არსებობს, რომ 2007 წელს შტატებში ვიზიტისას, პრეზიდენტმა ბუშმა სცადა მერკელი დაეთანხმებინა, მაგრამ მერკელმა პოზიცია არ დათმო. ვფიქრობ, მასზე დიდი გავლენა იქონია 2007 წელსვე მიუნხენის კონფერენციაზე პუტინის სიტყვამ - ის მაშინ პირველ რიგში იჯდა და, როგორც ჩანს, პუტინის რიტორიკამ მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა.

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტი - ეს მისი წარმომავლობაა. მერკელი აღმოსავლეთგერმანელი პოლიტიკოსია, მათ კი სწამთ, რომ ყველაზე კარგად ესმით რუსეთის, სხვებთან შედარებით. ეს შეიძლება სიმართლეც იყოს, ისინი მართლაც უკეთ იცნობენ რუსებს, მეტი შეხება ჰქონიათ, ვიდრე ჩვენ, მაგრამ ამ შემთხვევაში ამ რწმენამ ფატალურ შეცდომამდე მიგვიყვანა. სწორედ ამ საბედისწერო გადაწყვეტილებიდან გამოედინება ყველაფერი ის, რაც შემდეგ ვიხილეთ. გერმანიაში დღემდე არის ხალხი, რომელიც ამას გააპროტესტებს და იტყვის, რომ მერკელი რომ ამ გადაწყვეტილებას დათანხმებულიყო, რუსეთი მაშინვე შეიჭრებოდა უკრაინაში და 2008 წელს გვექნებოდა ომი. რა თქმა უნდა, დანამდვილებით ვერაფერს ვიტყვით, მაგრამ თუ დავუკვირდებით, როგორ „გამოიჩინა თავი“ რუსულმა არმიამ საქართველოში, რამდენად წყალწაღებული იყო მაშინ რუსის ჯარი, ძნელი დასაჯერებელია, რომ უკრაინისხელა ქვეყანას დაიპყრობდნენ მაშინდელი, რეფორმებამდელი არმიით.

რადიო თავისუფლება: და ბოლო თემა - როგორ გგონიათ, რამდენად გამძლე გამოდგება გერმანიის ახალი პოლიტიკა, ე.წ. Zeitewende (დროში შემობრუნება)? უნდა ველოდოთ თუ არა, რომ როდესაც საომარი მოქმედებები მორჩება, ამ „შემობრუნებას” ისევ კლასიკური ოსტპოლიტიკა, ვილი ბრანდტისეული Wandel durch Handel ("ცვლილება ვაჭრობის მეშვეობით") ჩაანაცვლებს?

კარნიტშნიგი: სამწუხაროდ, არ მაქვს იმის იმედი, რომ ეს პოლიტიკა მდგრადი იქნება, რადგან ის აბარია ხალხს, რომელიც დღეს გერმანიის ხელისუფლებაშია. ეს კი იგივე ხალხია, რომლებიც წლების განმავლობაში მერკელის პოლიტიკას ატარებდა, პოლიტიკოსები, რომლებიც უშუალოდ არიან პასუხისმგებლები მერკელისდროინდელ გადაწყვეტილებებზე, როგორც სოციალ-დემოკრატებისა და ქრისტიან-დემოკრატების დიდი კოალიციის წევრები. განსაკუთრებით გამოვყოფდი ამჟამინდელ პრეზიდენტ შტაინმაიერს, რომელიც მინსკის კატასტროფული ხელშეკრულების არქიტექტორი იყო. არ მგონია, რომ ამ ხალხს შეუძლია მსგავსი პოლიტიკის გატარება.

ჯერ კიდევ დეკემბერში, კანცლერი შოლცი დაბეჯითებით იმეორებდა მერკელის მიერ დატოვებულ არგუმენტებს, რომ „ნორდ სტრიმ 2“ კომერციული პროექტია და არა გეოპოლიტიკური, რომ ეს კერძო სექტორის საკითხია. ვფიქრობ, ამ ხალხს ძალიან გაუჭირდება მსგავსი პოლიტიკის გატარება - ის ხმამაღალი განცხადება, რომ მათგან ომის დღეს მოვისმინეთ, ვფიქრობ, პანიკით იყო ნაკარნახები, რადგან მოუწიათ პირისპირ დარჩენილიყვნენ ფაქტთან, რომ ის, რასაც 20 წელიწადი აკეთებდნენ, მცდარი იყო.

ასე რომ, დაახვავეს დაპირებები, მაგრამ მათ შესრულებამდე ჯერ არ მივსულვართ. 100 მილიარდი უნდა დახარჯონ თავდაცვაზე, მაგრამ დეტალებს ჯერ კიდევ განიხილავენ, უკვე გამოჩნდა ხალხი, რომელიც კითხულობს - მართლა ამდენი უნდა დავხარჯოთ? იქნებ არ გვჭირდება? მათ პოზიციებს უკვე ნაპრალი გაუჩნდა და არ გამიკვირდება, ეს შემობრუნება მხოლოდ რიტორიკად დარჩეს. ისიც გასათვალისწინებელია, რომ ეს 100 მილიარდი 4 წლის განმავლობაში უნდა დახარჯონ. მერე რას იზამენ? მოუწევთ განაგრძონ ხარჯვა, იმიტომ რომ 100 მილიარდი მხოლოდ იმის კომპენსაციად თუ გამოდგება, რის დახარჯვაზეც აქამდე ამბობდნენ უარს საკუთარი ქვეყნის თავდაცვისთვის, ბოლო დეკადის განმავლობაში. ეს ერთი ხელის დაკვრით ვერ გაკეთდება, სიღრმისეული პრობლემები აქვთ, პირველ რიგში კი ის, რომ ქვეყანაში თავდაცვისა და უსაფრთხოების კულტურა არ არსებობს, შესაბამისად, ბევრი რამის „აზრზე არ არიან“.

რადიო თავისუფლება: პრობლემად რჩება რუსულ გაზზე დამოკიდებულებაც - მოახერხებს ბერლინი „თავის დახსნას“?

კარნიტშნიგი: ეს პრობლემა არსად წავა. სწორედ ამას გაუსვა ხაზი შოლცმაც, როცა თქვა, რომ რუსულ გაზს უბრალოდ ერთ დღეში ვერ გამორთავენ. ისინი ამბობენ, რომ მუშაობენ წლის ბოლომდე რუსულ გაზზე დამოკიდებულების 50 პროცენტით შემცირებაზე, მაგრამ ეს პიარმანევრი უფრო მგონია, ვიდრე რეალური პოლიტიკა. იმის გათვალისწინებით, რომ მოსახლეობაც და ინფრასტრუქტურაც ფაქტობრივად მიაჯაჭვეს რუსულ გაზს, ამ სისტემიდან თავის დახსნა ერთობ გაუჭირდებათ. ერთი ცალი თხევადი გაზის ტერმინალიც არ აქვთ. და კიდევ კარგა ხანს არ ექნებათ. ამიტომ რუსულ გაზზე დამოკიდებულებაც არსად წავა.

რადიო თავისუფლება: იმედი მქონდა, ნაკლებად სკეპტიკურ ნოტაზე დავამთავრებდით, საბოლოოდ კი შეულამაზებელი რეალპოლიტიკა შეგვრჩა ხელში.

კარნიტშნიგი: ასეა. ისინი ამბობენ, რომ შეელევიან რუსულ ნავთობს, რაც ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია გერმანიისთვის, და არ გამოვრიცხავ, რომ ეს მოახერხონ, მაგრამ გამორიცხულია, იგივე სცენარი გაზთან მიმართებით. რუსული გაზი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია გერმანული ინდუსტრიისთვის. სამწუხარო ირონია კი ისაა, რომ წლების განმავლობაში კრიტიკოსები, მიმომხილველები, ბერლინს ვეუბნებოდით - ფატალურად ხართ დამოკიდებული რუსულ ენერგორესურსებზე. მათი პასუხი ყოველთვის იყო, რომ ეს ასე არაა. ახლა კი ვხედავთ, თუ ვინ ყოფილა მართალი.