დასაწყისი

ბერლინში, ბებელის მოედანზე, „დგას“ მიხა ულმანის „ბიბლიოთეკა“ – 1933 წლის 10 მაისის აუტოდაფესადმი მიძღვნილი მემორიალი. ამ დღეს ფაშისტებმა კოცონზე დაწვეს „მესამე რაიხის მტრების“ 20 ათასამდე წიგნი: ჰაინრიხ ჰაინეს, ფროიდის, ბრეხტის, თომას მანის, შტეფან ცვაიგის, რობერტ მუზილის და სხვათა ნაშრომები. ღონისძიებას პროპაგანდის მინისტრი, იოზეფ გებელსი ხელმძღვანელობდა.

ბებელპლაცზე უთუოდ ფეხით უნდა გაიარო, რომ „ბიბლიოთეკა“ ნახო. რამდენადაც ის მიწის ზევით კი არ დგას, არამედ მიწაშია „ჩაძირული“. დაახლოებით მოედნის ცენტრში, ჰუმბოლდტის უნივესიტეტის წინ, ქვაფენილზევე, სქელი კვადრატული მინა დევს – ზედ ფეხით გავლა შეიძლება. მინის ქვეშ კი, მიწაში, მუდამ განათებული თეთრი ოთახია, რომლის ოთხივე კედელს ასევე თეთრი და ცარიელი თაროები შეადგენს. ცხადია, წიგნებით დახუნძლული თაროები იმ ეფექტს ვერ შექმნიდა, რასაც მათი შეუვსებლობა ქმნის. მოცემულ შემთხვევაში სწორედ ცარიელი თაროებია შემაწუხებელი და დამთრგუნველი. „ჩაძირული ბიბლიოთეკა“ თავისი შინაარსით, მეტისმეტად მწუხარე და ხმაურიანი რამეა. სტერილური თაროებიდან წიგნების აჩრდილები ყვირიან, ჩხავიან, ღრიალებენ... სიცარიელესაც შეუძლია იხმაუროს.


ყრუ უნდა იყო, ძველი თბილისის შენობების ყვირილი ვერ გაიგო. შეიძლება, ტოტო კუტუნიოსა და ქრის დე ბურგის შემოქმედების თაყვანისმცემლებს აქვთ სპეციფიკური სმენა და ამ შენობების ხმა არ ესმით? არადა, ისინი მთელ ხმაზე ყვირიან. მათი დიდი უმეტესობა სამუდამოდ ისპობა და ნადგურდება, მათ ადგილს კი რკინა-ბეტონის კონსტრუქციები იკავებენ. იერ-სახე კი, რაც ახალ შენობებს ვითომ უნარჩუნდებათ, სინამდვილეში იმ ძველის მხოლოდ იმიტაციაა. შენობების შინაარსი სრულიად იცვლება, ავთენტურობა იკარგება, უნიკალურობა ირღვევა, იდენტობა ქრება. შედეგად კი ვიღებთ სამარცხვინო ასლს, სუროგატს, სიყალბეს. ასე თუ გაგრძელდა, მალე მთელი ძველი თბილისი გაყალბდება.

თბილისი, გუდიაშვილის მოედანი

როგორც ჩანს, ასეთივე ბედი ელის გუდიაშვილის მოედანს. მერე რა, რომ აქ მდგარი შენობა-ნაგებობების უმეტესობა კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლია? მოცემულ შემთხვევაში სტატუსი მათ ვერაფერს შველის. რამდენადაც ინვესტორი, რომელსაც თბილისის მერიამ მთლიანად გადასცა ეს ადგილი ექსკლუზიური პირობებით, მათ დანგრევას და ახალი შენობების ჩადგმას აპირებს. რომ არაფერი ვთქვათ ეზოების ფორმისა და მოედნის რელიეფის შეცვლაზე. ვინც კი ამას აპროტესტებს, ინვესტორი და თბილისის მერია ერთხმად პასუხობს: „შენობებს იერ-სახე შეუნარჩუნდებათ“. ანუ აქ საუბარი ისევ და ისევ მიმსგავსებულ ფასადებზეა. ნუთუ კოპირებაა გამოსავალი? თანაც ეს ფოკუსი ხომ არაერთხელ უკვე ვნახეთ – როგორც თბილისში, ისე მის გარეთ. ასე ხომ სიღნაღსაც „შეუნარჩუნდა“ იერ-სახე. მერედა, მოწონს ვინმეს ის? თუმცა გამორიცხული არაფერია. ზოგს მღვდელი მოწონს, ზოგს – მღვდლის ცოლი. შეიძლება, არიან ადამიანები, ვისაც ორიგინალი კი არა, სწორედ ასლი იზიდავს, თანაც იაფფასიანი ასლი. ასე იცის ტოტო კუტუნიოსა და ქრის დე ბურგის მოსმენამ.


ორ კვირაში ერთხელ გუდიაშვილის მოედანზე შეკრებილი ხალხი მშვიდობიანი ფორმით აპროტესტებს სიღნაღიზაციას, ფასადურობასა და კუტუნიოიზაციას. ანუ აპროტესტებს ფეიკიზაციას. თან, მგონი, საქართველოს ისტორიაში ეს პირველი სისტემატური და, მიაქციეთ ყურადღება, რეზონანსული აქციებია, რომელსაც პოლიტიკოსები არ ხელმძღვანელობენ. ამ შეკრებებზე არ ისმის პოლიტიკური მოთხოვნები. არავინ იწერს ქულებს, არავინ ყვირის „გადადექი!“, „ძირს სისხლიანი რეჟიმი!“ ან რამე მსგავსს. ეს კარნავალური ხასიათის

მორიგი აქცია გუდიაშვილის მოედანზე

პროტესტი უფროა, თავისუფალი ყოველგვარი პოლიტიკური ნეხვისგან. რაც ბევრისთვის სრულიად გაუგებარია. თუმცა, ეს ადვილი გასაგებია. იმდენად მივეჩვიეთ, რომ ყველაფერი პოლიტიკით უნდა იყოს გაჟღენთილი, რომ უიმისოდ სულ ვეღარაფერს ვატანთ გემოს. ამიტომაც ცდილობს ბევრი ამ კარნავალში პოლიტიკური ქვეტექსტების ამოკითხვას. სულ ტყუილად. იგივე იქნება, ბნელ ოთახში შავი კატის დაჭერას ეცადო, თანაც მაშინ, როცა ის იქ არ არის. მოცემულ შემთხვევაში კარნავალის მონაწილეები ძველი თბილისის ავთენტურობისა და იდენტობის შენარჩუნებას ითხოვენ.

დაბოლოს, ბერლინში, ბებელის მოედანზე, „ჩაძირულ ბიბლიოთეკასთან“, დამონტაჟებულია მემორიალური დაფა ჰაინრიხ ჰაინეს სიტყვებით: „ეს მხოლოდ დასაწყისია. სადაც წვავენ წიგნებს, ბოლოს ადამიანებსაც დაწვავენ“. დაახლოებით ამავეს თქმა შეიძლება გუდიაშვილის სკვერთან დაკავშირებითაც: ეს მხოლოდ დასაწყისია. სადაც სპობენ კულტურის ძეგლებს, ბოლოს ადამიანებსაც მოსპობენ.