საბჭოთა პერიოდში, „პერესტროიკამდე“, ეს იყო ორგანიზებული დანაშაული (უკაცრავად, ტურიზმი). მათ ტურისტებს ეძახდნენ. მაგალითად, ძალიან კარგად მახსოვს, უნივერსიტეტში სწავლის პერიოდში როგორ ორგანიზებულად მიჰყავდათ დიზელის სუნით აქოთებული ავტობუსებით ჩაის სახლში სოციალისტური ქვეყნების გახუნებული ტურისტები სასარგებლო და სურნელოვანი სასმელის გასასინჯად. ისინი გულწრფელად მეცოდებოდნენ, რადგან ბავშვობაში მეორე მსოფლიო ომის გაზის კამერებს იმიტომ არ გადაურჩნენ, რომ სიბერეში თბილისში მოხვედრილიყვნენ მოძრავ გაზის კამერებში და გაესინჯათ თბილი წყალი, რომელიც უკვე დიდი ხანია, აღარ იყო არომატული და მით უმეტეს, სასარგებლო სასმელი.
საბჭოთა მოქალაქეების ინდივიდუალურ ურთიერთობებს ამ ტურისტებთან ძალიან უარყოფითად განიხილავდნენ “ჩვენი” უშიშროების სამსახურები. ეხლაც კი არ მესმის, რატომ ეშინოდათ ასე ამ კონტაქტის - რა მატერიალური ან სულიერი ფასეულობა უნდა მიგვეღო ამ საცოდავებისგან?! ბევრი-ბევრი მაგათნაირივე გაცვეთილი “შმოტკა”. იმ ხანებში ჩამოყალიბდა სტერეოტიპი, რომლის თანახმადაც, “შმოტკებს” პოლონელები ყიდდნენ. რამდენად შეეფერებოდა მრავალი ღირსებით შემკულ ერს “ბარიგის” ეტიკეტი, ძნელი სათქმელია, თუმცა ფაქტია: იმდროინდელი მუსიკალური ანდერგრაუნდის გამორჩეულ სახეს, ქიშო გლუნჩაძეს ჰქონდა პოპულარული სიმღერა “პოლონელი ყიდის ჯინსს”. ქიშო, რომელიც ფილმ “ლაქაში”, ფაქტობრივად, თავის თავს თამაშობს, 90-იან წლებში ამერიკაში გადავიდა საცხოვრებლად და თვითონაც უცხოელი გახდა. ადამიანმა, რომელიც საკუთარ სამშობლოშიც უცხოელი იყო, სხვა ქვეყანაში არჩია უცხოელობა.
90-იანი წლების დასაწყისში ტურიზმის სამყაროში ისეთი არაპოპულარული მოვლენების გამო, როგორიც არის ეროვნული მოძრაობა და სამოქალაქო ომები, ისინი გაქრნენ. 90-იანი წლების ბოლოს ისევ დაბრუნდნენ, მაგრამ არა როგორც ტურისტები. ისინი იყვნენ სხვადასხვა ჰუმანიტარული ორგანიზაციების მისიონერები, ელჩები თავიანთი ვეზირებით, ბიზნესმენების იმიჯის მქონე საერთაშორისო აფერისტები, მასწავლებლები, საკუთარ სამშობლოში უადგილოდ დარჩენილი უსაქმურები, ბედის მაძიებლები, ავანტიურისტები და ა.შ.
ისინი სხვადასხვა რასებს მიეკუთვნებიან და სხვადასხვა სქესი აქვთ. მათი საშუალო ასაკი 33 წელია. ზოგიერთი მათგანის საშუალო თვიური ხელფასი სამჯერ აღემატება საქართველოს წლიურ ბიუჯეტს.
საქართველოში ყოფნის პირველ დღეებში ისინი უამრავ საინტერესო აღმოჩენას აკეთებენ თავიანთთვის: მაგალითად, ერთმა ინგლისელმა აღმოაჩინა, რომ მსოფლიოში პოპ-მუსიკის ყველაზე გავლენიანი ჯგუფი, თურმე მისი მშობლიური ქალაქიდან, ლივერპულიდან ყოფილა; ერთმა ამერიკელმა კი გაიგო, რომ მექსიკა არ ეკუთვნოდა აშშ-ს და სრულიად დამოუკიდებელი ქვეყანა იყო.
ისინი, ძირითადად, ქალაქის ცენტრალურ უბნებში, ან შემოგარენის პრესტიჟულ მწვანე ზონებში ცხოვრობენ; ცხადია, მათ გარდა, ვისაც არ გაუმართლა და გარეუბნებში მცხოვრებ ადგილობრივებზე იქორწინა.
მათი უმეტესობა ინგლისურენოვანია, მაგრამ ქართველებთან ურთიერთობისას, ისინი რატომღაც ცდილობენ, რუსულად ილაპარაკონ. ქართველები მათ, რა თქმა უნდა, ინგლისურად (ყოველ შემთხვევაში, თვითონ ასე ჰგონიათ) პასუხობენ. ასე რომ, ურთიერთგაგების ხარისხი უმაღლეს დონეს აღწევს. ამ ურთიერთგაგების შედეგი კი ის არის, რომ სავსებით შესაძლებელია, თბილისის ბარებში “მანავის” ნაცვლად მწვანე “ჯონი უოკერი” მოგიტანონ, “ბლადი მერის” მაგივრად - კეჩუპი და “ბორჯომის” ნაცვლად - ონკანის წყალი (თუმცა, სიმართლე რომ ითქვას, გამყალბებლების წყალობით განსხვავება მათ შორის ძირითადად მხოლოდ გაზის ბუშტუკებში იყო და ისიც არა ყოველთვის).
ყველა მათგანზე უდიდეს შთაბეჭდილებას ახდენს ქართული სუფრა. ყველა მათგანი თვლის, რომ ქართველები ძალიან ბევრს ჭამენ; მაგრამ, სინამდვილეში, ისინი ქართველებზე მეტს ჭამენ და არავითარ შემთხვევაში არ უფუჭდებათ მადა მათ წინ აღმართული პროდუქტების მთებისა და ალკოჰოლის ოკეანის დანახვაზე.
მათი საყვარელი საკითხავი წიგნი საქართველოში არის ტურისტული, სამოგზაურო ლიტერატურა საქართველოს შესახებ, რომელიც, სამწუხაროდ, მათივე თანამემამულეების მიერ არის დაწერილი. ასე რომ, სულაც არ არის გასაკვირი, როცა ისინი ძალიან ხშირად გოგირდის აბანოს ნაცვლად საუნაში, ანდა სულაც გუდაურში ხვდებიან. ერთ ნაცნობს კი თავისი კანადელი სტუმარი ყაზბეგის ნაცვლად მთელი კვირა თბილისის ლუდის რესტორნებში დაჰყავდა და პარალელურად “გრემის” კონიაკით ჭყიპავდა.
თავიდან ისინი ფიქრობენ, რომ აქ ერთ წელზე მეტს არ გაჩერდებიან, მაგრამ მალე იცვლიან გადაწყვეტილებას და ცდილობენ, მთელი დარჩენილი სიცოცხლე საქართველოში გაატარონ.
საბჭოთა მოქალაქეების ინდივიდუალურ ურთიერთობებს ამ ტურისტებთან ძალიან უარყოფითად განიხილავდნენ “ჩვენი” უშიშროების სამსახურები. ეხლაც კი არ მესმის, რატომ ეშინოდათ ასე ამ კონტაქტის - რა მატერიალური ან სულიერი ფასეულობა უნდა მიგვეღო ამ საცოდავებისგან?! ბევრი-ბევრი მაგათნაირივე გაცვეთილი “შმოტკა”. იმ ხანებში ჩამოყალიბდა სტერეოტიპი, რომლის თანახმადაც, “შმოტკებს” პოლონელები ყიდდნენ. რამდენად შეეფერებოდა მრავალი ღირსებით შემკულ ერს “ბარიგის” ეტიკეტი, ძნელი სათქმელია, თუმცა ფაქტია: იმდროინდელი მუსიკალური ანდერგრაუნდის გამორჩეულ სახეს, ქიშო გლუნჩაძეს ჰქონდა პოპულარული სიმღერა “პოლონელი ყიდის ჯინსს”. ქიშო, რომელიც ფილმ “ლაქაში”, ფაქტობრივად, თავის თავს თამაშობს, 90-იან წლებში ამერიკაში გადავიდა საცხოვრებლად და თვითონაც უცხოელი გახდა. ადამიანმა, რომელიც საკუთარ სამშობლოშიც უცხოელი იყო, სხვა ქვეყანაში არჩია უცხოელობა.
90-იანი წლების დასაწყისში ტურიზმის სამყაროში ისეთი არაპოპულარული მოვლენების გამო, როგორიც არის ეროვნული მოძრაობა და სამოქალაქო ომები, ისინი გაქრნენ. 90-იანი წლების ბოლოს ისევ დაბრუნდნენ, მაგრამ არა როგორც ტურისტები. ისინი იყვნენ სხვადასხვა ჰუმანიტარული ორგანიზაციების მისიონერები, ელჩები თავიანთი ვეზირებით, ბიზნესმენების იმიჯის მქონე საერთაშორისო აფერისტები, მასწავლებლები, საკუთარ სამშობლოში უადგილოდ დარჩენილი უსაქმურები, ბედის მაძიებლები, ავანტიურისტები და ა.შ.
ისინი სხვადასხვა რასებს მიეკუთვნებიან და სხვადასხვა სქესი აქვთ. მათი საშუალო ასაკი 33 წელია. ზოგიერთი მათგანის საშუალო თვიური ხელფასი სამჯერ აღემატება საქართველოს წლიურ ბიუჯეტს.
საქართველოში ყოფნის პირველ დღეებში ისინი უამრავ საინტერესო აღმოჩენას აკეთებენ თავიანთთვის: მაგალითად, ერთმა ინგლისელმა აღმოაჩინა, რომ მსოფლიოში პოპ-მუსიკის ყველაზე გავლენიანი ჯგუფი, თურმე მისი მშობლიური ქალაქიდან, ლივერპულიდან ყოფილა; ერთმა ამერიკელმა კი გაიგო, რომ მექსიკა არ ეკუთვნოდა აშშ-ს და სრულიად დამოუკიდებელი ქვეყანა იყო.
ისინი, ძირითადად, ქალაქის ცენტრალურ უბნებში, ან შემოგარენის პრესტიჟულ მწვანე ზონებში ცხოვრობენ; ცხადია, მათ გარდა, ვისაც არ გაუმართლა და გარეუბნებში მცხოვრებ ადგილობრივებზე იქორწინა.
მათი უმეტესობა ინგლისურენოვანია, მაგრამ ქართველებთან ურთიერთობისას, ისინი რატომღაც ცდილობენ, რუსულად ილაპარაკონ. ქართველები მათ, რა თქმა უნდა, ინგლისურად (ყოველ შემთხვევაში, თვითონ ასე ჰგონიათ) პასუხობენ. ასე რომ, ურთიერთგაგების ხარისხი უმაღლეს დონეს აღწევს. ამ ურთიერთგაგების შედეგი კი ის არის, რომ სავსებით შესაძლებელია, თბილისის ბარებში “მანავის” ნაცვლად მწვანე “ჯონი უოკერი” მოგიტანონ, “ბლადი მერის” მაგივრად - კეჩუპი და “ბორჯომის” ნაცვლად - ონკანის წყალი (თუმცა, სიმართლე რომ ითქვას, გამყალბებლების წყალობით განსხვავება მათ შორის ძირითადად მხოლოდ გაზის ბუშტუკებში იყო და ისიც არა ყოველთვის).
ყველა მათგანზე უდიდეს შთაბეჭდილებას ახდენს ქართული სუფრა. ყველა მათგანი თვლის, რომ ქართველები ძალიან ბევრს ჭამენ; მაგრამ, სინამდვილეში, ისინი ქართველებზე მეტს ჭამენ და არავითარ შემთხვევაში არ უფუჭდებათ მადა მათ წინ აღმართული პროდუქტების მთებისა და ალკოჰოლის ოკეანის დანახვაზე.
მათი საყვარელი საკითხავი წიგნი საქართველოში არის ტურისტული, სამოგზაურო ლიტერატურა საქართველოს შესახებ, რომელიც, სამწუხაროდ, მათივე თანამემამულეების მიერ არის დაწერილი. ასე რომ, სულაც არ არის გასაკვირი, როცა ისინი ძალიან ხშირად გოგირდის აბანოს ნაცვლად საუნაში, ანდა სულაც გუდაურში ხვდებიან. ერთ ნაცნობს კი თავისი კანადელი სტუმარი ყაზბეგის ნაცვლად მთელი კვირა თბილისის ლუდის რესტორნებში დაჰყავდა და პარალელურად “გრემის” კონიაკით ჭყიპავდა.
თავიდან ისინი ფიქრობენ, რომ აქ ერთ წელზე მეტს არ გაჩერდებიან, მაგრამ მალე იცვლიან გადაწყვეტილებას და ცდილობენ, მთელი დარჩენილი სიცოცხლე საქართველოში გაატარონ.