5 სექტემბერს იტალიასთან წაგებულმა მატჩმა სულაც არ დამწყვიტა გული. პირიქით, ერთგვარად შვებაც კი ვიგრძენი. არა იმიტომ, რომ ჩვენი ნაკრების პატრიოტი არ ვარ. და არც იმიტომ, რომ საფეხბურთო ლოგიკის უპირობო მონა ვარ. უბრალოდ, ვთვლი, რომ არც ჩვენი ფეხბურთელები, არც ჩვენი ფეხბურთის მესვეურები, არც ჩვენი ხელისუფლება და არც მე (გულშემატკივარი) არ ვიმსახურებთ იმას, რომ დღეს საქართველოს ნაკრებმა მოუგოს მსოფლიო ჩემპიონს. ეს ფეხბურთის შეურაცხყოფა იქნება.
ამიტომ, როგორც გვჩვევია, მომავალი მსოფლიო ჩემპიონატისთვისაც, ჩვენი გემოვნების მიხედვით, გადავიქცეთ ინგლისელებად, ესპანელებად, ჰოლანდიელებად, იტალიელებად, ფრანგებად, ბრაზილიელებად, არგენტინელებად, პორტუგალიელებად, გერმანელებად... ამიტომ ამ ბლოგში მეც დავანებებ თავს საქართველოს და უცხოური მაგალითებით შეგახსენებთ ფეხბურთის კავშირის შესახებ პოლიტიკასთან, ეროვნულ სიამაყესთან და იმ უსაზღვრო დადებით ემოციასთან, რომელსაც ჩვენ კიდევ ძალიან დიდ ხანს ვერ გამოვცდით.
და ეს მიუხედავად იმისა, რომ ამ დღეებში ძალიან უგემოვნებოდ ცდილობენ, საზოგადოებრივი აზრი შეაგუონ ფეხბურთის ფედერაციაში ხელისუფლების ცვლილების აუცილებლობას. იმ ხელისუფლების, რომელიც 2007 წელს წაგებული არჩევნების მიუხედავად, ყოველგვარი ლოგიკის იგნორირებით, თვითონვე დანიშნეს თანამდებობებზე. ამ ამბებს არც ვახსენებდი, მაგრამ ძლიერი ეჭვი მაქვს, რომ ეს ცვლილებები მხოლოდ პოლიტიკური გადაწყვეტილებაა და ფეხბურთს არ წაადგება.
ფერნანდო კოლორ დი მელუმ, რომელიც ბრაზილიის ყველაზე ახალგაზრდა არჩეული პრეზიდენტი გახდა, საზოგადოებაში თავის დამკვიდრება საფეხბურთო კლუბის პრეზიდენტობით დაიწყო. შთამბეჭდავია იტალიის პრემიერ-მინისტრის სილვიო ბერლუსკონის მაგალითი, რომელმაც თანამემამულეების საფეხბურთო ფანატიზმი პოლიტიკურ კარიერაში გამოიყენა. მისი უმაღლესი დონის საწარმო - "მილანი" - ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული კლუბია. ამომრჩევლებზე ზეგავლენის მოსახდენად, თავის პოლიტიკურ მოძრაობას მან "ფორცა იტალია" ("წინ, იტალია!") დაარქვა - იტალიის ნაკრების გულშემატკივართა ლოზუნგი. ბერლუსკონი აგრძელებს ძველსა და არა ყოველთვის ღირსეულ ტრადიციას: საკუთარი პოლიტიკის პროპაგანდისთვის მუსოლინი კარგად იყენებდა იტალიის ნაკრების ტრიუმფებს 1934 და 1938 წლის მსოფლიო ჩემპიონატებზე.
ეროვნული ნაკრების წარმატების დროს, პოლიტიკოსები ვერ უძლებენ ცდუნებას და ფეხბურთელების მიღწევას ერთან აიგივებენ. ლიბერალური ორიენტაციის პოლიტიკოსები ხაზს უსვამენ 1998 წლის საფრანგეთის ნაკრების მულტირასობრივ შემადგენლობას. ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანი იყო ზიდანის ალჟირული წარმოშობა. "ამ მიმზიდველ გუნდზე უკეთესი რა იმიჯი გჭირდებათ, რომელიც ჩვენ ერთიანობას გამოხატავს?", რიტორიკულად კითხულობდა საფრანგეთის პრემიერ-მინისტრი ჟოსპენი.
ევროკავშირში, სადაც ნაციონალიზმი აკრძალული ხილია, პატრიოტული გრძნობების გამოხატვისთვის ერთადერთი გამონაკლისი ეროვნული ნაკრების მხარდაჭერაა. ომისშემდგომი გერმანიის ნაკრების წარმატებულმა თამაშმა, გერმანელებს უფლება მისცა, ისევ ეამაყათ თავიანთი ქვეყნით. ეს იდეა კარგად არის გამოყენებული ფასბინდერის ფილმში "მარია ბრაუნის ქორწინება": ომისშემდგომი გერმანიის აღმშენებლობის სცენებს ფონად გასდევს საფეხბურთო კომენტატორის ხმა, რომელიც ამხნევებს გერმანიის ნაკრებს 1954 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალში.
საქართველოს მსგავსი პატარა ქვეყნისათვის ფინალში კი არა, ჩემპიონატში მონაწილეობაც მნიშვნელოვანი მოვლენაა. ირლანდიის გაღწევამ 1990 წლის ჩემპიონატის მერვედფინალში შეასუსტა კათოლიკური ეკლესიის გავლენა ქვეყანაზე: მოსახლეობას ეროვნული იდენტიფიკაციის და ერთიანობის შეგრძნების ალტერნატიული ფოკუსი გაუჩნდა.
აფრიკის ქვეყნებისთვის ფეხბურთი საშუალებაა, ის პატივისცემა დაიმსახურონ, რომლის ღირსებიც ისინი სხვა სფეროებში იშვიათად თუ ხდებიან. 1990 წლის ჩემპიონატის გახსნის თამაშზე კამერუნმა დაამარცხა მაშინდელი ჩემპიონი არგენტინა. გუნდის ვარსკვლავმა როჟე მილამ მოგვიანებით თქვა, რომ მისთვის ყველაზე ძვირფასი მომენტი მაშინ დადგა, როცა გამარჯვების შემდეგ კამერუნის პრეზიდენტი სხვა ქვეყნების მეთაურებს ართმევდა ხელს: "აფრიკის ქვეყნის მეთაური გამარჯვებული ტოვებს ტრიბუნებს და ღიმილით ესალმება დამარცხებული ქვეყნის მეთაურს".
ყოველგვარი ანალიზის გარეშეც ცხადია, რომ საქართველოს ნაკრებისთვის ეს შესარჩევი ტურნირი ყველაზე წარუმატებელი გამოდგა მის ისტორიაში. ასე რომ, მინიმუმ 5 წელი დასჭირდება საქართველოს ნაკრების რომელიმე ფეხბურთელს, რომ მილას დარი გრძნობა გამოსცადოს.
მით უმეტეს, ძალიან შორს ვართ ჩვენ იმისგან, რაც ხდებოდა პარიზში 1998 წლის 12 ივლისს. იმ ღამეს ელისეს მინდვრებზე მილიონი ადამიანი გავიდა. ფრანგი ფეხბურთელების გამარჯვებამ მსოფლიო ჩემპიონატში, იმ საღამოს საფრანგეთის დედაქალაქში ბიძგი მისცა ყველაზე დიდ სახალხო ზეიმს, რომელსაც ემოციურად და რაოდენობრივად მხოლოდ 1944 წელს, ფაშისტებისგან პარიზის განთავისუფლების აღნიშვნა თუ შეედრებოდა.
მაგრამ ჩემპიონატის მოგება არ არის აუცილებელი, რომ მსოფლიო თასის ეიფორია გამოსცადო. ზოგიერთი ქვეყნისთვის ასპარეზობის ფინალურ ეტაპზე მოხვედრაც საკმარისია. ჩინეთის მოსახლეობის მეოთხედი უყურებდა ქვეყნის ნაკრების გამარჯვებას ომანის ნაკრებთან, რის შედეგადაც ჩინელები პირველად მოხვდნენ მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე და ამის აღსანიშნავად პეკინის ტიანანმენის მოედანზე ნახევარი მილიონი ადამიანი შეიკრიბა.
თუმცა, როგორც აღვნიშნეთ, ჩვენთვის ესეც სანატრელია. ჩვენ ჯერ ისეთი ქვეყნების დონეზე ვართ, სადაც ფინალში მოხვედრაზე ფიქრიც კი დიდ ფუფუნებად ითვლება. მაგალითად, ბანგლადეში ავიღოთ: როცა არგენტინელმა დიეგო მარადონამ 1994 წლის ჩემპიონატზე ნარკოტიკების გამო დისკვალიფიკაცია მიიღო, ბანგლადეშში ათასობით ადამიანმა, ამ გადაწყვეტილების საწინააღმდეგოდ დემონსტრაცია მოაწყო.
ამ ყველაფრის მიუხედავად, ოპტიმიზმის საფუძველს დავიტოვებ და შეგახსენებთ, რომ საქართველოს ეროვნული ჩემპიონატის პირველი გოლი საკუთარ კარში გავიდა. ეს მოხდა 1990 წელს, თბილისის “დინამოსა” და ფოთის “კოლხეთს” შორის მატჩში. ეს გააკეთა იმდროინდელი საქართველოს საუკეთესო მცველმა, გელა კეტაშვილმა. ეს გოლი მაშინ გამახსენდა, როცა დღევანდელი საქართველოს საუკეთესო მცველმა კახაბერ კალაძემ მეორე ავტოგოლი შეაგდო.
ცრუმორწმუნე არა ვარ, მაგრამ შინაგანად გადავწყვიტე, რომ “გასამდა”, შეიკრა წარუმატებლობის თითქმის 20-წლიანი ციკლი. და ხვალიდან...
ამიტომ, როგორც გვჩვევია, მომავალი მსოფლიო ჩემპიონატისთვისაც, ჩვენი გემოვნების მიხედვით, გადავიქცეთ ინგლისელებად, ესპანელებად, ჰოლანდიელებად, იტალიელებად, ფრანგებად, ბრაზილიელებად, არგენტინელებად, პორტუგალიელებად, გერმანელებად... ამიტომ ამ ბლოგში მეც დავანებებ თავს საქართველოს და უცხოური მაგალითებით შეგახსენებთ ფეხბურთის კავშირის შესახებ პოლიტიკასთან, ეროვნულ სიამაყესთან და იმ უსაზღვრო დადებით ემოციასთან, რომელსაც ჩვენ კიდევ ძალიან დიდ ხანს ვერ გამოვცდით.
და ეს მიუხედავად იმისა, რომ ამ დღეებში ძალიან უგემოვნებოდ ცდილობენ, საზოგადოებრივი აზრი შეაგუონ ფეხბურთის ფედერაციაში ხელისუფლების ცვლილების აუცილებლობას. იმ ხელისუფლების, რომელიც 2007 წელს წაგებული არჩევნების მიუხედავად, ყოველგვარი ლოგიკის იგნორირებით, თვითონვე დანიშნეს თანამდებობებზე. ამ ამბებს არც ვახსენებდი, მაგრამ ძლიერი ეჭვი მაქვს, რომ ეს ცვლილებები მხოლოდ პოლიტიკური გადაწყვეტილებაა და ფეხბურთს არ წაადგება.
ფერნანდო კოლორ დი მელუმ, რომელიც ბრაზილიის ყველაზე ახალგაზრდა არჩეული პრეზიდენტი გახდა, საზოგადოებაში თავის დამკვიდრება საფეხბურთო კლუბის პრეზიდენტობით დაიწყო. შთამბეჭდავია იტალიის პრემიერ-მინისტრის სილვიო ბერლუსკონის მაგალითი, რომელმაც თანამემამულეების საფეხბურთო ფანატიზმი პოლიტიკურ კარიერაში გამოიყენა. მისი უმაღლესი დონის საწარმო - "მილანი" - ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული კლუბია. ამომრჩევლებზე ზეგავლენის მოსახდენად, თავის პოლიტიკურ მოძრაობას მან "ფორცა იტალია" ("წინ, იტალია!") დაარქვა - იტალიის ნაკრების გულშემატკივართა ლოზუნგი. ბერლუსკონი აგრძელებს ძველსა და არა ყოველთვის ღირსეულ ტრადიციას: საკუთარი პოლიტიკის პროპაგანდისთვის მუსოლინი კარგად იყენებდა იტალიის ნაკრების ტრიუმფებს 1934 და 1938 წლის მსოფლიო ჩემპიონატებზე.
ეროვნული ნაკრების წარმატების დროს, პოლიტიკოსები ვერ უძლებენ ცდუნებას და ფეხბურთელების მიღწევას ერთან აიგივებენ. ლიბერალური ორიენტაციის პოლიტიკოსები ხაზს უსვამენ 1998 წლის საფრანგეთის ნაკრების მულტირასობრივ შემადგენლობას. ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანი იყო ზიდანის ალჟირული წარმოშობა. "ამ მიმზიდველ გუნდზე უკეთესი რა იმიჯი გჭირდებათ, რომელიც ჩვენ ერთიანობას გამოხატავს?", რიტორიკულად კითხულობდა საფრანგეთის პრემიერ-მინისტრი ჟოსპენი.
ევროკავშირში, სადაც ნაციონალიზმი აკრძალული ხილია, პატრიოტული გრძნობების გამოხატვისთვის ერთადერთი გამონაკლისი ეროვნული ნაკრების მხარდაჭერაა. ომისშემდგომი გერმანიის ნაკრების წარმატებულმა თამაშმა, გერმანელებს უფლება მისცა, ისევ ეამაყათ თავიანთი ქვეყნით. ეს იდეა კარგად არის გამოყენებული ფასბინდერის ფილმში "მარია ბრაუნის ქორწინება": ომისშემდგომი გერმანიის აღმშენებლობის სცენებს ფონად გასდევს საფეხბურთო კომენტატორის ხმა, რომელიც ამხნევებს გერმანიის ნაკრებს 1954 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალში.
საქართველოს მსგავსი პატარა ქვეყნისათვის ფინალში კი არა, ჩემპიონატში მონაწილეობაც მნიშვნელოვანი მოვლენაა. ირლანდიის გაღწევამ 1990 წლის ჩემპიონატის მერვედფინალში შეასუსტა კათოლიკური ეკლესიის გავლენა ქვეყანაზე: მოსახლეობას ეროვნული იდენტიფიკაციის და ერთიანობის შეგრძნების ალტერნატიული ფოკუსი გაუჩნდა.
აფრიკის ქვეყნებისთვის ფეხბურთი საშუალებაა, ის პატივისცემა დაიმსახურონ, რომლის ღირსებიც ისინი სხვა სფეროებში იშვიათად თუ ხდებიან. 1990 წლის ჩემპიონატის გახსნის თამაშზე კამერუნმა დაამარცხა მაშინდელი ჩემპიონი არგენტინა. გუნდის ვარსკვლავმა როჟე მილამ მოგვიანებით თქვა, რომ მისთვის ყველაზე ძვირფასი მომენტი მაშინ დადგა, როცა გამარჯვების შემდეგ კამერუნის პრეზიდენტი სხვა ქვეყნების მეთაურებს ართმევდა ხელს: "აფრიკის ქვეყნის მეთაური გამარჯვებული ტოვებს ტრიბუნებს და ღიმილით ესალმება დამარცხებული ქვეყნის მეთაურს".
ყოველგვარი ანალიზის გარეშეც ცხადია, რომ საქართველოს ნაკრებისთვის ეს შესარჩევი ტურნირი ყველაზე წარუმატებელი გამოდგა მის ისტორიაში. ასე რომ, მინიმუმ 5 წელი დასჭირდება საქართველოს ნაკრების რომელიმე ფეხბურთელს, რომ მილას დარი გრძნობა გამოსცადოს.
მით უმეტეს, ძალიან შორს ვართ ჩვენ იმისგან, რაც ხდებოდა პარიზში 1998 წლის 12 ივლისს. იმ ღამეს ელისეს მინდვრებზე მილიონი ადამიანი გავიდა. ფრანგი ფეხბურთელების გამარჯვებამ მსოფლიო ჩემპიონატში, იმ საღამოს საფრანგეთის დედაქალაქში ბიძგი მისცა ყველაზე დიდ სახალხო ზეიმს, რომელსაც ემოციურად და რაოდენობრივად მხოლოდ 1944 წელს, ფაშისტებისგან პარიზის განთავისუფლების აღნიშვნა თუ შეედრებოდა.
მაგრამ ჩემპიონატის მოგება არ არის აუცილებელი, რომ მსოფლიო თასის ეიფორია გამოსცადო. ზოგიერთი ქვეყნისთვის ასპარეზობის ფინალურ ეტაპზე მოხვედრაც საკმარისია. ჩინეთის მოსახლეობის მეოთხედი უყურებდა ქვეყნის ნაკრების გამარჯვებას ომანის ნაკრებთან, რის შედეგადაც ჩინელები პირველად მოხვდნენ მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე და ამის აღსანიშნავად პეკინის ტიანანმენის მოედანზე ნახევარი მილიონი ადამიანი შეიკრიბა.
თუმცა, როგორც აღვნიშნეთ, ჩვენთვის ესეც სანატრელია. ჩვენ ჯერ ისეთი ქვეყნების დონეზე ვართ, სადაც ფინალში მოხვედრაზე ფიქრიც კი დიდ ფუფუნებად ითვლება. მაგალითად, ბანგლადეში ავიღოთ: როცა არგენტინელმა დიეგო მარადონამ 1994 წლის ჩემპიონატზე ნარკოტიკების გამო დისკვალიფიკაცია მიიღო, ბანგლადეშში ათასობით ადამიანმა, ამ გადაწყვეტილების საწინააღმდეგოდ დემონსტრაცია მოაწყო.
ამ ყველაფრის მიუხედავად, ოპტიმიზმის საფუძველს დავიტოვებ და შეგახსენებთ, რომ საქართველოს ეროვნული ჩემპიონატის პირველი გოლი საკუთარ კარში გავიდა. ეს მოხდა 1990 წელს, თბილისის “დინამოსა” და ფოთის “კოლხეთს” შორის მატჩში. ეს გააკეთა იმდროინდელი საქართველოს საუკეთესო მცველმა, გელა კეტაშვილმა. ეს გოლი მაშინ გამახსენდა, როცა დღევანდელი საქართველოს საუკეთესო მცველმა კახაბერ კალაძემ მეორე ავტოგოლი შეაგდო.
ცრუმორწმუნე არა ვარ, მაგრამ შინაგანად გადავწყვიტე, რომ “გასამდა”, შეიკრა წარუმატებლობის თითქმის 20-წლიანი ციკლი. და ხვალიდან...