„კომუნისტებმა ვერ შეძლეს ვერც ქურდობის, ვერც ბოზობის, ვერც კაცის კვლის, ვერც მფლანგველობის, ვერც მექრთამეობის, ვერც აფერისტობის, ვერც ბანდიტიზმის ლიკვიდაცია. ერთადერთი რაც შეძლეს ეს არის აზროვნების ლიკვიდაცია“, - აკაკი ბაქრაძის მიერ საბჭოთა საზოგადოებისათვის ლამის 50 წლის წინ დასმული დიაგნოზი ზედმიწევნით ზუსტი აღმოჩნდა.
არაფერში ისე არ უჭირთ ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებს და მათ შორის საქართველოს, როგორც აზროვნების სფეროში. ამ გასაჭირს ვხედავთ და ვგრძნობთ ყოველ ნაბიჯზე როგორც ყოველდღიურ ყოფაში, ასევე საზოგადოებრივ ასპარეზზე. სწორედ ეს გასაჭირი დაგვატარებს მოჯადოებულ წრეზე და არ გვაძლევს წინსვლის საშუალებას აგერ უკვე სამი ათეული წელია; სწორედ ამ გასაჭირმა იჩინა თავი, როცა ერთი თვის წინ დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის მოსანახულებლად ჩასულმა საქართველოს პრეზიდენტმა საქართველო-აზერბაიჯანის სახელმწიფო საზღვრის სასწრაფოდ დადგენის აუცილებლობაზე საუბრით სათავე დაუდო პროცესს, რომელიც საფრთხის ქვეშ აყენებს კეთილმეზობლურ ურთიერთობას აზერბაიჯანელ და ქართველ ხალხებს შორის. საქართველოშიც და აზერბაიჯანშიც იოლად დაიჯერეს, რომ მათი ეროვნული ინტერესებისათვის საზიანო პროცესი დაიწყო. არადა, საქართველო-აზერბაიჯანის სახელმწიფო საზღვრის დასადგენად თითქმის 20 წელია მშვიდად მუშაობენ სპეციალური სამთავრობო კომისიები, რომლებსაც საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის არსებული სახელმწიფო საზღვრის დაახლოებით 460 კმ-დან, შეთანხმებული და აღწერილი აქვთ 310 კმ-მდე. საქმის ბოლომდე დასრულებას სწორედ საზღვრის დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის მიმდებარე მონაკვეთი ართულებს, თუმცა კომისიები ყოველ ჯერზე თანხმდებიან იმაზე, რომ „დელიმიტაციის პროცესის მიმდინარეობისას იხელმძღვანელებენ სტრატეგიული პარტნიორობის სულისკვეთებით“.
და მართლაც, მხარეები ბოლო დრომდე ხელმძღვანელობდნენ ამგვარი სულისკვეთებით და „დაუდგენელი საზღვარი“ არანაირ პრობლემას არ წარმოადგენდა არც გადაადგილების და არც ურთიერთობის თვალსაზრისით, მაგრამ ახლა, საზღვრის ამ მონკვეთზე დაუჯერებელი ამბები ხდება: ერთ მხარეს მძიმე ტექნიკა მუშაობს, მეორე მხარეს კი საპროტესტო აქციები იმართება, რასაც ახლავს გაშუქების ისტერიული ტონი და ქართული საზოგადოების ნაწილის, მათ შორის სასულიერო პირების, პოლიტიკური პარტიების წარმომადგენლების, ცალკეული აქტივისტების მოუზომავი განცხადებები, რომლებიც ლახავენ მეგობარი ქვეყნის ღირსებას. უბრალოდ ტყუილი კი არა, შეგნებული მავნებლობაა რუსეთსა და აზერბაიჯანს შორის ტოლობის ნიშნის დასმა. რომ არა „აზროვნების ლიკვიდაციის“ რეციდივი, იოლად მივხვდებოდით, რომ ასე არ ხდება დავის გადაჭრა, ასე იწყება კონფლიქტები!
როგორც ერთმა კარგმა ქართველმა მწერალმა შენიშნა: „გაუაზრებლობა, იმპულსურობა, თუნდაც უკიდურესად ფანატიკური პატრიოტიზმით აღსავსე, ნაყოფს არ გამოიღებს და ეს ვერ ვისწავლეთ საუბედუროდ ქართველებმა, იგივე შეცდომას ვიმეორებთ მერამდენე წელია“.
პრობლემას, რომლის გამო ორ მეგობარ ქვეყანას საზღვარი ვერ გაუმიჯნია, ბოლშევიკებმა ჩაუყარეს საფუძველი ლამის ასი წლის წინ. ტერიტორია, რომელზეც დავითგარეჯის ერთიანი სამონასტრო კომპლექსის განუყოფელი ნაწილი - ჩიჩხიტურის, უდაბნოსა და ბერთუბნის მონასტრები მდებარეობენ, აზერბაიჯანის მფლობელობაში de facto 1921 წლის 8 ნოემბერს, ხოლო de jure - 1924 წლის 20 ნოემბერს გადავიდა. ისტორიკოს ლადო მირიანაშვილის მიხედვით, 1924 წლამდე აზერბაიჯანელი გლეხები საქართველოს საძოვრების მხოლოდ ფაქტიურ მფლობელებად გვევლინებოდნენ. საქართველო-აზერბაიჯანის ადმინისტრაციული საზღვრის დემარკაციისადმი დამოკიდებულება კი მას შემდეგ შეიცვალა, რაც საქართველოში 1924 წლის აგვისტოს ამბოხება მოხდა. საქართველო თავისუფლებისადმი სწრაფვის გამო დაისაჯა: ამიერკავკასიის ცაკ-თან არსებული „ამიერკავკასიის სოციალისტურ ფედერაციულ რესპუბლიკაში შემავალ რესპუბლიკებს შორის არსებული, მიწის, ტყის და წყლით სარგებლობის სადავო საკითხთა მომგვარებელი კომისიის“ სხდომის 1924 წლის 20 ნოემბრის დადგენილებით, აზერბაიჯანის იურიდიულ მფლობელობაში გადავიდა საკმაოდ ვრცელი ტერიტორია, რომელზეც აღმოჩნდა ბერთუბნისა და უდაბნოს მონასტრები მთლიანად, აგრეთვე ჩიჩხიტურის მონასტრის ის ნაწილი, რომელიც უდაბნოს ქედის სამხრეთ ფერდობზე მდებარეობს.
ქართული მიწა-წყლის ხელაღებით გადაცემა-დარიგების თაობაზე საქართველოს ლიტერატურისა და ხელოვნების ცენტრალური არქივის ყოფილი ხელმძღვანელი, ვახტანგ გურგენიძე ერთ-ერთ წერილში ჰყვება ასეთ ამბავს: „ამ საკითხზე როცა შესულან სერგო ორჯონიკიძესთან სათხოვნელად, საქართველოსთვის არ ჩამოეცილებინათ ძველისძველი ქართული ტერიტორიები: საინგილო, ლორე და სხვა, მან ქართველი თავკაცები ასეთი პასუხით გამოაბრუნა: თუ ამ საკითხზე მეორედ შემოსულხართ, თქვენი „ძველი საქართველოს“ საზღვრებს თბილისში, „შეითან ბაზართან“ გადმოვიტანო“.
აშკარაა და დრომაც აჩვენა, რომ საზღვრების ამგვარი გადაკეთებით, საქართველოს დამოუკიდებლობის მტრებმა მწარედ დასაჯეს საქართველო და სამომავლოდაც დაუტოვეს მომაკვდინებელი ნაღმები, რომელთა აფეთქებით, ცხადია, ნაღმისდამდებთა იდეოლოგიური თუ სულიერი მემკვიდრეები ისარგებლებენ. ცხადია, ამგვარ საფრთხეს საქართველოს ბევრი მოქალაქე ხედავს და, შესაბამისად, მიმართავს კიდეც საქართველოს მთავრობას, თავიდან აიცილოს ყველა შესაძლო რისკი.
„ჩვენი კულტურული იდენტობა წარმოუდგენელია დავით გარეჯის გარეშე. ასევე წარმოუდგენელი და მიუღებელია ურთიერთობათა წახდენა მეზობელ და მეგობარ ქვეყანასთან”, - ნათქვამია პეტიციაში, რომლის ადრესატი საქართველოს მთავრობა და პარლამენტია.
საქართველოს საზოგადოებას ყველანაირი საფუძველი აქვს იფიქროს და იზრუნოს დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის მთლიანად საქართველოს ტერიტორიაში მოქცევაზე. სწორედ ეს მიზანი აქვს (უნდა ჰქონდეს) დასახული საზღვრის დამდგენ სამთავრობო კომისიასაც, რომლის თავმჯდომარე საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილეა და, რომელიც წლებია მუშაობს აზერბაიჯანელ კოლეგებთან.
ცუდად მუშაობს?
ვერ ამართლებს საზოგადოების მოლოდინს?
საზოგადოებას შეუძლია შეცვალოს როგორც კომისიის თავმჯდომარე, ასევე საგარეო საქმეთა მინისტრი და მთელი მთავრობა, თუ მიაჩნია, რომ მისი წევრები ვერ იცავენ საქართველოს ეროვნულ ინტერესებს. შეცვალოს არჩევნების გზით, მოითხოვოს არაეფექტიანი მთავრობის გადადგომა, პარლამენტის დაშლა და ა.შ.
რთულია?
რა თქმა უნდა!
მაგრამ კიდევ უფრო რთული და, ფაქტობრივად, შეუძლებელია სხვა ქვეყნის მთავრობის იძულება და შეცვლა!
ცხადია, საქართველოს საზოგადოების სამიზნეში საქართველოს მთავრობა უნდა იყოს და არა აზერბაიჯანისა. საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრომ უნდა შეძლოს როგორც დავით გარეჯის, ასევე აზერბაიჯანის მეგობრობის შენარჩუნება. სხვა შემთხვევაში დავკარგავთ ან ერთს ან მეორეს ან ორივეს ერთად! ვერ შეძლებენ? არ გვჯერა მათი? აბა, რა საჭიროა მთავრობა, საგარე(ჯ)ო საქმეთა სამინისტრო და პარლამენტი, თუკი არც მათი პატრიოტიზმის გვჯერა და არც - შესაძლებლობების? თუ არ გვჯერა, უნდა შევცვალოთ! და თუკი ვერ ვცვლით და ვერ ვაიძულებთ ჩვენს ჭკუაზე სიარულს, მაშინ როგორ მოვახერხებთ ამას სხვა ქვეყანაში?
ნუთუ ოდნავადაც არ ცდებოდა აკაკი ბაქრაძე როცა ამბობდა, ერთადერთი რაც კომუნისტებმა შეძლეს ეს არის აზროვნების ლიკვიდაციაო?!
