საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის ოდესის გუბერნატორად დანიშვნის ცნობამ, ნაციონალური მოძრაობის სხვა მოღვაწეთა საზღვარგარეთ, განსაკუთრებით უკრაინაში, წარმატებული დასაქმების შემთხვევების არ იყოს, მთლიანად მოიცვა შეფასებების ემოციური რეგისტრი – აღფრთოვანებიდან აღშფოთებამდე.
შევეცდები, ამ საკითხს ოდნავ უჩვეულო კუთხით შევხედო და ის „აღმოსავლეთის პარტნიორობის“ ამასწინანდელ სამიტს დავუკავშირო. რიგის სამიტმა საქართველო და უკრაინა კვლავ მკაფიო ევროპული პერსპექტივის გარეშე დატოვა და ბევრ უკრაინელსა და ქართველს, რომელიც ევროპელი პარტნიორებისაგან, სულ ცოტა, უვიზო მიმოსვლის უფლების მინიჭებას მაინც ელოდა, გული იმდენად ატკინა, რომ, ზოგადად, ევროპული პერსპექტივის ავ-კარგზე დააფიქრა.
ჩემთვის საქართველოს (და უკრაინის) ევროპული ინტეგრაცია ეჭვქვეშ არ დამდგარა, მაგრამ (ეს ის „მაგრამ“ არ არის, თქვენ რომ შეიძლება გეგონოთ), მაინც შევეცდები, რიგის სამიტიდან გარკვეული დასკვნები გამოვიტანო. აქვე დავამატებ, რომ საგარეო პოლიტიკა ჩემი საქმე არ არის, ამიტომაც რასაც ვწერ, დილეტანტურ მოსაზრებაზე მეტი ვერ იქნება. თავს იმით ვიმართლებ, რომ ბლოგი მაინც დილეტანტის სამშობლოა.
არავის გავაკვირვებ, თუ ვიტყვი, რომ ევროპული ოჯახის სრულფასოვან წევრებად მალე არ მიგვიღებენ. საკითხავია, რა შეიძლება იყოს გონიერი რეაქცია ასეთ ვითარებაში. ყველაზე პრიმიტიული და უგუნური რეაქციაა: „ამათ თუ არ ვუნდივართ, რუსეთი მიგვიღებს!“ რუსეთის (და ევრაზიული კავშირის) სასარგებლოდ გაკეთებული არჩევანი დამოუკიდებლობისა და თავისუფლების დაკარგვას ნიშნავს.
მეორე პოზიცია (რომელსაც საქართველოს მთავრობის და მმართველი პარტიის ევროპაზე ორიენტირებული ნაწილი ემხრობა, და რომელსაც ოპოზიცია მაინც რუსეთის ფარულად მხარდაჭერაში ადანაშაულებს) შეიძლება ასე ჩამოვაყალიბოთ: „მართალია, ჩვენ გვინდა ევროატლანტიკური ინტეგრაცია, მაგრამ არავის შეწუხება არ გვსურს“. თავისთავად ცხადია, რომ ეს პოზიცია პასიურია და მაქსიმუმი, რაც შეიძლება მოგვცეს, ადგილზე ტკეპნაა.
მესამე, შედარებით უფრო გონიერი პოზიცია, რომელსაც ახლა, ძირითადად, ოპოზიციისგან მოისმენთ, ასეთია: „გავაგრძელოთ აქტიური ძალისხმევა ევროატლანტიკური ინტეგრაციისთვის!“ ამ პოზიციის დამცველები უფრო აქტიურ დიპლომატიასა და საქართველოს პრობლემებზე უფრო საჯაროდ და უფრო „ხმამაღლა“ ლაპარაკს გულისხმობენ. ვერ ვიტყვი, რომ ეს სტრატეგია ინტეგრაციის მხრივ უფრო წარმატებული გამოდგა, თუმცა პასიურობას, ალბათ, ჯობია.
პრობლემა ის არის, რომ ევროკავშირი (ყოველ შემთხვევაში, მისი წამყვანი წევრები) საქართველოსაც და უკრაინასაც, საბოლოო ანგარიშით, ნაკლებად მნიშვნელოვნად მიიჩნევენ, ვიდრე რუსეთს. მათი პოლიტიკის საბოლოო მიზანი რუსეთთან ურთიერთობის ნორმალიზებაა და, მართალია, ისინი ვერ და არ დათმობენ ევროპული უსაფრთხოების ძირითად ფასეულობებს, „აღმოსავლეთის პარტნიორობის“ ქვეყნები ევროპული პოლიტიკისათვის ჯერჯერობით მაინც მეორეხარისხოვანია.
დიდ ქვეყნებს შორის გარიგება პატარების ხარჯზე ნაშთია XIX საუკუნის იმ ევროპული პოლიტიკისა, რომელსაც „რეალპოლიტიკის“ სახელით ვიცნობთ. ამ მიდგომის შეცვლა მხოლოდ ინტელექტუალური დისკუსიებისა და ევროპულ ფასეულობებზე აპელირების მეშვეობით ძნელი იქნება. სააკაშვილის მთავრობის მცდელობა, ევროპაზე გავლენა აშშ-ის საშუალებით მოეხდინა, ასევე წარუმატებელი გამოდგა. გვაქვს თუ არა ამ მდგომარეობის შეცვლის პოტენციალი? როგორც აღმოჩნდა, „აღმოსავლეთის პარტნიორობის“ ქვეყნებიდან არც ერთს არ აღმოაჩნდა საკმარისი პოტენციალი საიმისოდ, რომ რუსეთის ფაქტორი გადაეწონა. არსებობს გამოსავალი, რომელსაც შექმნილი მდგომარეობა გვიკარნახებს.
ამ გამოსავლის ძალიან სპონტანური და ჯერჯერობით იქნებ გაუაზრებელი გამოვლინება იყო უკრაინის მთავრობაში საქართველოს მთავრობის ყოფილ წევრთა მიწვევა არა მარტო კონსულტანტებად, არამედ სამთავრობო გუნდის წევრებად. ამ გადაწყვეტილებამ, რამდენად გამაღიზიანებელიც უნდა იყოს ეს საქართველოს დღევანდელი მთავრობისათვის, აჩვენა, რომ, საერთო გამოცდილებიდან გამომდინარე, საქართველოსა და უკრაინას შორის არსებობს უფრო მჭირდო თანამშრომლობის პოტენციალი, ვიდრე დღეს წარმოგვიდგენია.
მოხელეების დასაქმება ამ თანამშრომლობის მხოლოდ ზედაპირული ასპექტია, რომელიც, უფრო სიღრმისეული ფორმით, ინტეგრაციად შეგვიძლია გადავთარგმნოთ. რუსეთის აგრესიულმა პოლიტიკამ დაანაწევრა „აღმოსავლეთის პარტნიორობის“ ქვეყნები. ერთ მხარეს დარჩნენ ევრაზიული კავშირის წევრები ან ისეთი ქვეყნები, რომლებისთვისაც ევროატლანტიკური დიდად მომხიბვლელი არ არის, ხოლო მეორე მხარეს „ინტეგრისტები“: მოლდავეთი, საქართველო და უკრაინა. ეს მდგომარეობა საქართველოსთვის, რაც უნდა გასაკვირი იყოს, ერთგვარად მოგებიანიც გამოდგა: მან საქართველო ამოაგდო კლიშედ ქცეული კავკასიის რეგიონული კონტექსტიდან (საქართველო, სომხეთი, აზერბაიჯანი) და ახალი, გეოპოლიტიკურად ევროპასთან უფრო ახლო კონტექსტის ნაწილად აქცია (მოლდავეთი, უკრაინა, საქართველო).
ვინაიდან გრძელვადიან პერსპექტივაში სამივე ქვეყანა მიზნად ევროატლანტიკურ ინტეგრაციას ისახავს, ერთი და იგივე პრობლემები და გამოცდილება აკავშირებს (სამხედრო კონფლიქტი რუსეთთან, ოკუპირებული ტერიტორიები), და ეკონომიკურადაც მსგავსი სტრუქტურული პრობლემების წინაშე დგას, უფრო ადვილია ამ ქვეყნებს შორის ინტეგრაციის სხვადასხვა ფორმის მოძებნა – ეკონომიკის, უსაფრთხოებისა თუ სხვა სფეროებში.
ამ სამი ქვეყნის უფრო მჭიდრო თანამშრომლობა, საგარეო პოლიტიკის კოორდინაცია, ევროკავშირში ინტეგრაციის პროცესში მათ მეტ წონას შესძენს და ნაკლებად შესაძლებელს გახდის მათ იგნორირებას. გარდა ამისა, სამი ქვეყნის მჭიდრო ალიანსს საშუალება ექნება ინტეგრაციის სხვადასხვა ფორმა გამონახოს, ვთქვათ, ბალტიისპირეთის ქვეყნებთან და პოლონეთთან, რომლებიც, თავიანთი ფასეულობებითა და გამოცდილებით, ჩვენთან უფრო ახლოს დგანან, ვიდრე დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოები.
ცხადია, ეს ინტეგრაცია არ გულისხმობს ერთი ხელის დაკვრით და მოუმზადებლად გადასვლას თანამშრომლობის იმ ხარისხზე, როგორიც დღეს ევროკავშირში მოქმედებს. ინტეგრაციული პროექტები შეიძლება შედარებით მცირე მასშტაბისა იყოს. ევროკავშირიც, როგორც გახსოვთ, ბელგიას, საფრანგეთს, ნიდერლანდებს, იტალიას, ლუქსემბურგსა და გერმანიას შორის „ქვანახშირისა და ფოლადის კავშირით“ დაიწყო. ამგვარი ინტეგრაციისათვის ეს ქვეყნები დღეს ბევრად უფრო ბუნებრივად არიან მზად, ვიდრე თავის დროს, სუამის მხოლოდ ქაღალდზე შექმნილი პროექტი იყო. ის, რაც ინდივიდუალურ და საკადრო დონეზეა შესაძლებელი, თავისუფლად შეიძლება, ინსტიტუციურ დონეზეც არსებობდეს.
