ომის ვირუსი სპეციფიკურ თავებში მწიფდება. პუტინის სტატია „რუსებისა და უკრაინელების ისტორიული ერთიანობის შესახებ“, კი ის ნიადაგია, რომელიც ამ ვირუსის გამრავლებისთვის ნოყიერი აღმოჩნდა. მკითხველს ალბათ ახსოვს, რომ ამ სტატიით პუტინი უარყოფს უკრაინელი ერის არსებობას. თუმცა ოცდამეერთე საუკუნეში „პუტინის თავს“ ავიწყდება, რომ მეცხრამეტე საუკუნიდან მოყოლებული, „რომანოვების თავი“ უკრაინულ ნაციონალიზმში ეგზისტენციალურ საფრთხეს ხედავდა.
ერთი ანეკდოტის მიხედვით, „ერი ეს არის ადამიანთა ჯგუფი, გაერთიანებული ცრუ ილუზიით საკუთარი წარმოშობის შესახებ და საერთო ზიზღით მეზობლების მიმართ“. ეს ხუმრობა ხაზს უსვამს ეროვნული ცნობიერების მთავარ მუხტს - კოლექტიურ იდენტიფიკაციას სხვაობის მეშვეობით: ჩვენ ვართ „ჩვენ“, რადგან ჩვენ არ ვართ „სხვანი“.
დომინანტი „სხვის“ წინააღმდეგ აჯანყებული „ჩვენ“ ძირითადად საზრდოობდა საკუთარი კონფესიური თუ ლინგვისტური განსაკუთრებულობის არგუმენტით. დომინანტი „სხვა“ კი უარყოფდა დომინირებული „ჩვენის“ განსაკუთრებულობას. მაგალითად, ავსტრია-უნგრეთის იმპერიაში, რომელშიც ერების უფლებები პირამიდული (არათანაბარი) პრინციპით იყო განაწილებული, უნგრელები - გერმანიზაციის, რუმინელები - მადიარიზაციის, ხოლო ავსტრიელი უკრაინელები - პოლონიზაციის წინააღმდეგ იბრძოდნენ. რაც შეეხება რუსეთის იმპერიას - იქ პოლონური კათოლიციზმი ებრძოდა რუსულ მართლმადიდებლობას, ხოლო უკრაინული უნიატური ეკლესია და უკრაინული ენა ცდილობდა შეეჩერებინა რუსული ენისა და მართლმადიდებლური რელიგიის ექსპანსია.
მეცხრამეტე საუკუნის შუიდან მოყოლებული, საარქივო მასალები აჩვენებს, რომ დომინანტ რუსულ „სხვას“ ნათლად აქვს გააზრებული ჩაგრული უკრაინული „ჩვენის“ განსაკუთრებულობა. მკითხველს ალბათ გაგონილი აქვს სანქტ-პეტერბურგის 1863 და 1876 წლების დადგენილებების შესახებ, რომლებიც კრძალავდა უკრაინული ენის გამოყენებას რუსეთის იმპერიის ტერიტორიაზე. თუმცა საარქივო მასალა აჩვენებს, რომ ამ დეკრეტებამდეც ბევრად ადრე რომანოვების ადმინისტრაცია დიდ საფრთხედ მიიჩნევდა უკრაინულ ნაციონალურ მოძრაობას.
მაგალითად, 1847 წელს უნგრელი კომპოზიტორი და ვირტუოზი პიანისტი ფერენც ლისტი კონცერტების სერიას გამართავს უკრაინის ქალაქებში: კიევში, ჟიტომირში, ნემიროვში, ბერდიჩევსა და კრემენეცში. ის ფაქტი, რომ მუსიკოსი უარს იტყვის კონცერტების სერიაზე რუსეთის ტერიტორიაზე, რომანოვების ადმინისტრაციაში აღძრავს ეჭვს, რომ ფერენც ლისტი უკრაინული ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის დასაფინანსებლად აგროვებდა ფულს. კიევის გუბერნიის ოხრანკის ხელმძღვანელი ვიცე-პოლკოვნიკი ნოიმანი გენერალ-გუბერნატორ ბიბიკოვს მოხსენებაში ატყობინებდა, რომ კონცერტებზე ადგილობრივი თავადაზნაურობის დიდი მობილიზაცია და შეგროვებული თანხის განსაკუთრებულად დიდი ოდენობა ეჭვს აღძრავს, რომ ფული შეგროვდა, რათა მოხმარდეს უკრაინულ ნაციონალურ მოძრაობას. მკითხველს ვთხოვ, ყურადღება მიაქციოს დოკუმენტის თარიღს - ე.წ. „ევროპული ერების გაზაფხულამდე“ ერთი წლით ადრე (მხედველობაში მაქვს 1848 წელს ევროპაში ადიდებული ნაციონალიზმის ტალღა) რომანოვების იმპერია უკვე როგორ უფრთხოდა უკრაინულ ნაციონალიზმს.
მეორე დოკუმენტი, რომელიც გვაჩვენებს, თუ როგორ ეშინოდა რუსეთის იმპერიას უკრაინული ეროვნული მოძრაობისა, 64 წლით უფრო გვიან არის შედგენილი. 1914 წლის თებერვალში, პირველი მსოფლიო ომის დაწყებამდე ხუთი თვით ადრე, პიოტრ დურნოვო მემორანდუმს წარუდგენს ნიკოლოზ II-ს. ყოფილი შინაგან საქმეთა მინისტრი დურნოვო კონსერვატორების ლიდერი იყო რუსეთის ზედა პალატაში. მისი ავტორიტეტი რუსეთის იმპერიის კარზე უდიდესი იყო - ნიკოლოზ II 1913-1914 წწ. ზამთარში მას მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის პოსტს შესთავაზებს, რაზეც ეს უკანასკნელი უარს განაცხადებს. მემორანდუმში დურნოვო ამტკიცებდა, რომ რუსეთის იმპერია არც ერთ ვარიანტში არ უნდა ჩართულიყო ევროპულ კონფლიქტში, რადგან გერმანიასა და ავსტრიაზე გამარჯვებითაც კი ვერაფერს მოიგებდა. დურნოვოს აზრით, რუსული პოლიტიკური მიზნების მიღწევის შემთხვევაში, რაც გულისხმობდა უკრაინელებით დასახლებული ავსტრიული გალიციის ანექსირებას, რუსულ იმპერიაში შემოიტანდა უკრაინული ნაციონალიზმის ისეთ ძლიერ მუხტს, რომელიც რომანოვების იმპერიას დაშლის პირამდე მიიყვანდა. სხვათა შორის, დურნოვო იქვე წერდა, რომ ევროპულ კონფლიქტში დამარცხების შემთხვევაში რომანოვების იმპერიას რევოლუცია და დაშლა დაემუქრებოდა (პიოტრ დურნოვო იმდენად ზუსტად იწინასწარმეტყველებს რუსეთის იმპერიაში განვითარებულ მოვლენებს, რომ ერთი პერიოდი ისტორიკოსები ამ მემორანდუმის ავთენტურობას ეჭვქვეშ აყენებდნენ).
ის, თუ როგორ ეშინოდა რომანოვების იმპერიას უკრაინული ნაციონალიზმისა, ამას მშვენივრად ხედავდა რუსეთის ყველაზე დიდი მტერი - ავსტრია-უნგრეთის იმპერია. 1912 წლის ზაფხულში ვენასა და სანქტ-პეტერბურგს შორის ბალკანეთის საკითხის გამო გაგანია კრიზისის დროს გრაფი ლეოპოლდ ბერხტოლდი, ავსტრია-უნგრეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი და ყოფილი ელჩი პეტერბურგში, მინისტრთა საბჭოს სხდომაზე განუცხადებს კოლეგებს, რომ რუსეთ-ავსტრიის ურთიერთობებში იყო ერთი საკვანძო საკითხი, - უკრაინის საკითხი, - რომლის მშვიდობიანად მოგვარება მას შეუძლებლად ეჩვენებოდა: ერთი მხრივ, ჰაბსბურგების იმპერიას სურდა ავსტრია-უნგრეთის ოთხი მილიონი უკრაინელისათვის მიეცა ანალოგიური კულტურული და პოლიტიკური უფლებები, რომლებითაც იმპერიის სხვა ერები სარგებლობდნენ. მეორე მხრივ, ვენამ იცოდა, რომ ავსტრიელი უკრაინელებისათვის ამ უფლების მიცემა casus belli იქნებოდა სანქტ-პეტერბურგისთვის...
ასე რომ, უკრაინელი ერი მეტ-ნაკლებად ისეთივე ძველია, როგორც ევროპის სხვა ერები. მკითხველს შეიძლება გადამეტებულად მოეჩვენოს ჩემი ეს განცხადება, მაგრამ როგორც ერთ ჩემს იტალიელ მეგობარს შევახსენე, 1860-იანი წლების დასაწყისში. ახლად დაარსებული იტალიის სამეფო არ მოიცავდა არც რომს და არც ვენეციას და რომ არა იტალიისათვის იღბლიან მოვლენათა ჯაჭვი, კაცმა არ იცის, გახდებოდა თუ არა რომი იტალიის ან ქალაქი, ან დედაქალაქი... ჰო, ისიც დავამატე, რომ მაშინ იტალიელთა მხოლოდ ორიოდ პროცენტი თუ ფლობდა თავისუფლად იტალიურ ენას...
უბრალოდ ეროვნული თავგანწირვა და გეოპოლიტიკური იღბალი ერთმანეთის პირდაპირპროპორციული არაა და უკრაინელი ერის ისტორია ამის ერთ-ერთი ყველაზე კარგი მაგალითია.
