„ვიბრძვით იმისთვის რომ უკრაინელს ჰქონდეს უფლება იყოს უკრაინელი” - რადის დეპუტატი, სამი შვილის დედა, მზად არის ეს უფლება თავადაც იარაღით დაიცვას. გასულ კვირას დავოსის ფორუმზე უკრაინის დასაცავად ლესია ვასილენკოს იარაღი სიტყვები იყო. „უკრაინის არმიამ უკვე დაამტკიცა, რომ შეუძლია მთელი ევროპის დაცვა, ჩვენ ვიკისრებთ ამ ტვირთს, რათა სხვა ქვეყნებს ხვალ თავადვე არ მოუწიოთ იმ იარაღის გამოყენება, რაც დღეს ჩვენთვის უნდა მოეცათ“, - უთხრა ვასილენკომ რადიო თავისუფლებას. ვაჟა თავბერიძე მას პრაღიდან ესაუბრა.
რადიო თავისუფლება: როგორ შეაფასებდით წლევანდელ დავოსის ფორუმს - რით ბრუნდება უკრაინა უკან?
ლესია ვასილენკო: დავოსი წელს მთლიანად უკრაინის თემით იყო მოცული - ყველა პანელზე მთავარი თემა იყო იმის განხილვა, თუ რა უნდა იღონოს მსოფლიომ რუსეთისაგან მომავალი საფრთხის შესამცირებლად და როგორ შეიძლება დაეხმაროს უკრაინას აღორძინებაში. ვისაუბრეთ ხარჯებზე, რომელიც უკრაინის აღსადგენად იქნება საჭირო მომავალში და ვისაუბრეთ ფულზე, რომელიც დღეს სჭირდება უკრაინას.
ჩვენ არ ვიბრძვით მხოლოდ მიწისთვის, ჩვენ ვიბრძვით იმისთვის, რომ უკრაინელს უფლება ჰქონდეს, იყოს უკრაინელი, რომ უკრაინელს ჰქონდეს საკუთარი კულტურა, ისტორია, ენა, რომ უკრაინული დროშის ქვეშ ვცხოვრობდეთ და არა პუტინის ავტორიტარულ-ტერორისტული რეჟიმის ქვეშ.
რადიო თავისუფლება: დაპირებები ბლომად მოვისმინეთ, მოვისმინეთ ბევრი თხოვნა უკრაინისგანაც - რა მოლოდინი გაქვთ?
ლესია ვასილენკო: უკრაინა გამუდმებით აახლებს მისთვის საჭირო სამხედრო დახმარების ჩამონათვალს. რუსეთის მხრიდან უპრეცედენტო მასშტაბების აგრესიის მომსწრე ვართ და იმისთვის, რომ ამ უპრეცედენტო აგრესიას წინ აღვუდგეთ, გვჭირდება ასეთივე უპრეცედენტო სამხედრო დახმარება. რომელსაც ვიღებთ. - არ მინდა უმადურობაში ჩამომართვან, - უკვე იმ რაოდენობის სამხედრო დახმარება მივიღეთ, რაზეც მანამდე, იმ 8 წლის განმავლობაში ვერც კი ვიოცნებებდით, მიუხედავად იმისა, რომ ჯერ კიდევ მაშინ ვთხოვდით დასავლეთს ამას. მაგრამ დღეს უფრო მეტი გვჭირდება - გვჭირდება მეტი შეიარაღება და გვჭირდება უფრო სწრაფად, ვიდრე ეს მანამდე კეთდებოდა. ჩვენ გვჭირდება თანამედროვე მრავალჯერადი სარაკეტო სისტემები (MLRS). ჩვენ გვჭირდება საბრძოლო თვითმფრინავები. ჩვენ გვჭირდება თავდაცვისა და უსაფრთხოების გაძლიერება შავი ზღვის რეგიონში, რათა თავიდან ავიცილოთ გლობალური სასურსათო კრიზისი, რომლის გამოწვევასაც რუსეთი ცდილობს. ჩვენ არ გვაძლევენ ყველაფერს, რაც გვჭირდება. და ნამდვილად არ მიგვიღია ყველაფერი, რაც საჭიროა, რომ საერთაშორისო საზოგადოება იყოს დარწმუნებული, რომ სამყარო ჯერ კიდევ უსაფრთხო ადგილია.
რადიო თავისუფლება: რუსები ამასობაში უკრაინის მეტ ტერიტორიას იკავებენ - ბოლო ცნობების თანახმად, ლუგანსკის ოლქის 95 პროცენტზე მეტს უკვე რუსები აკონტროლებენ. ასე თუ გაგრძელდა, არ შიშობთ, რომ ის სამხედრო დახმარება, რომელსაც დასავლეთისგან ელოდებით, შეიძლება დაგვიანებული და არასაკმარისი აღმოჩნდეს?
ლესია ვასილენკო: სწორი შეფასებაა. ჩვენ გვჭირდება ამუნიცია, და ეს ამუნიცია გვჭირდება დროულად, რათა ჯეროვანი წინააღმდეგობა გავუწიოთ რუსებს - ჩვენ არა მხოლოდ უკრაინისთვის ვიბრძვით, არამედ მთელი ევროპისთვის. უკრაინა ფაქტობრივად ევროპის ფარად იქცა, მეტიც, გლობალური უსაფრთხოების ფარად. და ამაზე თანახმა ვართ - უკრაინის არმიამ უკვე დაამტკიცა, რომ შეუძლია მთელი ევროპის დაცვა, ჩვენ ვიკისრებთ ამ ტვირთს, რათა სხვა ქვეყნებს ხვალ თავადვე არ მოუწიოთ იმ იარაღის გამოყენება, რაც დღეს ჩვენთვის უნდა მოეცათ.
როდესაც [ჩომსკი და კისინჯერი] უკრაინას უკიჟინებენ, რომ ტერიტორიები დათმოს, ამით ისინი [რუსეთისგან] კიდევ მეტ აგრესიას აქეზებენ.
რადიო თავისუფლება: „ფარი ევროპისათვის“ - ეს, როგორც წესი, ნატოს საქმეა. თქვენმა საგარეო მინისტრმა კი, იმავე დავოსის ფორუმზე, განაცხადა, რომ „ნატო თითქმის არაფერს აკეთებს რუსეთის შესაჩერებლად“. იზიარებთ ამ მოსაზრებას?
ლესია ვასილენკო: ცალსახად. ნატო არის ორგანიზაცია, რომელიც კურირებს უსაფრთხოებას, რუსეთი კი უდიდეს საფრთხეს წარმოადგენს არა მხოლოდ უკრაინისთვის, არამედ გლობალური უსაფრთხოებისთვის. რუსეთი აგრესორია, აგრესორთან მაამებლობას კი ომებთან მივყავართ. ეს უკვე ვნახეთ 40-იან წლებში, როდესაც მაამებლობა შთაგონების წყაროდ იქცა არა ერთი, არამედ ორი დიქტატორისთვის - ჰიტლერისა და სტალინისთვის, რამაც საბოლოოდ მეორე მსოფლიო ომთან მიგვიყვანა. დღეს ისტორია უბრალოდ მეორდება და იმედია, მსოფლიო ლიდერებს ისტორია კარგად ახსოვთ და ამჯერად ძველ შეცდომებს აღარ დაუშვებენ, რადგან მათ იციან, თუ რა მოჰყვება ამას. მათი პასუხისმგებლობაა, ყველაფერი იღონონ იმისთვის, რომ ისტორია არ გამეორდეს.
რადიო თავისუფლება: ერთ-ერთი, ვისზეც ნამდვილად შეიძლება თქმა, რომ ისტორია კარგად ახსოვს, რადგან თვითონვე იყო ამ ისტორიის ნაწილი, ყოფილი სახელმწიფო მდივანი ჰენრი კისინჯერია, რომლის წინადადებამაც - რომ კიევმა „სიბრძნე უნდა გამოიჩინოს“ და ტერიტორიები დათმოს მშვიდობის სანაცვლოდ, უკრაინაში დიდი გულისწყრომა გამოიწვია. ამას წინ უძღოდა იმავე სულისკვეთებით განმსჭვალული სარედაქციო წერილი „ნიუ-იორკ ტაიმსისგან“, აღნიშვნის ღირსია იტალიის 4-პუნქტიანი მშვიდობის გეგმაც, რომელსაც ასევე დიდი აღფრთოვანებით არ შეხვედრიან უკრაინაში. ამ ნარატივების გახშირების ფონზე, ხომ არ შიშობთ, რომ დასავლეთი ომით უკვე გადაიღალა?
ლესია ვასილენკო: ეს ერთდროულად შემაშფოთებელიცაა და გულდასაწყვეტიც. ისეთი ფიგურები, როგორიცაა ნოამ ჩომსკი და კისინჯერი, ჩემი და წინა თაობებისთვის, მსოფლიო მასშტაბის მოაზროვნეები იყვნენ, და როცა ისინი გამოდიან და ამბობენ, რომ უკრაინა უნდა წავიდეს კომპრომისზე და ტერიტორიებს შეელიოს, ეს უბრალოდ მიუღებელია. რა, უკრაინაა მტყუანი ამ ომში? უკრაინა უთხრის ძირს მშვიდობასა და უსაფრთხოებას მსოფლიოში? აგრესორი რუსეთია, კრიმინალი პუტინით სათავეში, რომელმაც პასუხი უნდა აგოს. და გლობალური ნარატივი სწორედ ამაზე უნდა იყოს კონცენტრირებული, მომხდარს თავისი სახელი უნდა დაარქვას, და დამნაშავეების დასჯისკენ უნდა მოგვიწოდებდეს, იმის ნაცვლად, რომ აქეთ მსხვერპლს, უკრაინას მოსთხოვოს, კიდევ მეტი დათმეო. ჩვენ, უკრაინელებმა უკვე საკმარისი ფასი გადავიხადეთ მშვიდობისთვის.
რუსები შედიან ბიბლიოთეკებში, სკოლებში, მიაქვთ სასკოლო სახელმძღვანელოები, წიგნები უკრაინულ ენაზე, სადაც უკრაინის ისტორიაზე, კულტურაზე წერია - მიაქვთ და წვავენ. არაფერს გაგონებთ ეს სცენა?
რადიო თავისუფლება: აქვს თუ არა ამ, დავარქვათ ამას კისინჯერის ხაზით მოლაპარაკებებს საერთოდ რაიმე შანსი, იმის გათვალისწინებით, რომ უკრაინელების 80 პროცენტზე მეტს, გამოკითხვების თანახმად, არ სურს ტერიტორიების დათმობა მშვიდობის სანაცვლოდ?
ლესია ვასილენკო: პრეზიდენტმა ზელენსკიმ მკაფიოდ გასცა ამას პასუხი დავოსში: უკრაინა თავისი ყველა ტერიტორიისთვის იბრძოლებს. ყველა ნიშნავს ყველას და ყველაფერს. ჩვენ არ ვიბრძვით მხოლოდ მიწისთვის, ჩვენ ვიბრძვით იმისთვის, რომ უკრაინელს უფლება ჰქონდეს, იყოს უკრაინელი, რომ უკრაინელს ჰქონდეს საკუთარი კულტურა, ისტორია, ენა, რომ უკრაინული დროშის ქვეშ ვცხოვრობდეთ და არა პუტინის ავტორიტარულ-ტერორისტული რეჟიმის ქვეშ. ოკუპირებულ მარიუპოლში უკრაინელების ცხოვრება რუსებმა ჯოჯოხეთად აქციეს. ხალხს საკვებისა და სასმელი წყლის ნაცვლად, პროპაგანდით უმასპინძლდებიან. ნანგრევების გაწმენდის ნაცვლად, საჯარო თავშეყრის ადგილებში ეკრანები წამოჭიმეს, საიდანაც კრემლის პროპაგანდის გზავნილები ისმის. სულ უფრო და უფრო მეტი ბავშვი იღუპება იმის გამო, რომ რუსები თავს არ იწუხებენ დანაღმული ტერიტორიის განაღმვით. რუსები შედიან ბიბლიოთეკებში, სკოლებში, მიაქვთ სასკოლო სახელმძღვანელოები, წიგნები უკრაინულ ენაზე, სადაც უკრაინის ისტორიაზე, კულტურაზე წერია - მიაქვთ და წვავენ. არაფერს გაგონებთ ეს სცენა? მე ძალიან მაგონებს როგორც ნაცისტურ რეჟიმს, ასევე სტალინისას. მეოცე საუკუნეში ევროპას ამ ტრაგედიის გადატანა ერთხელ უკვე მოუწია. რატომ ვუშვებთ, რომ ის განმეორდეს? და როდესაც მსოფლიო მოაზროვნეები უკრაინას უკიჟინებენ, რომ ტერიტორიები დათმოს, ისინი სწორედ ამას უწყობენ ხელს - ისინი აქეზებენ მეტ აგრესიას.
რადიო თავისუფლება: ამბობთ, რომ რუსეთმა და პუტინმა პასუხი უნდა აგონ ომის დანაშაულებებზე. ერთი მხრივ, როგორ წარმოგიდგენიათ, ვინ შეიძლება აიძულოს ბირთვული სახელმწიფოს ლიდერი, ტრიბუნალს წარუდგეს და, მეორე მხრივ - შეიძლება თუ არა სრულფასოვანი დაერქვას ომის დანაშაულების გამოძიებას, თუ ის პუტინის ფიგურას, ასე ვთქვათ, გვერდს აუვლის?
ლესია ვასილენკო: ვერანაირად. ყველა ომის დამნაშავემ პასუხი უნდა აგოს, პუტინი კი მათი ლიდერია, ბრძანებებს ის იძლევა, ისაა „ტვინი“ რუსეთის აგრესიის მიღმა. ის ჩვენი დროის მთავარი სამხედრო დამნაშავეა და ტრიბუნალს უნდა წარუდგეს, პასუხი უნდა აგოს ჩადენილი დანაშაულებისთვის საერთაშორისო სისხლის სამართლის სასამართლოს, ანაც სპეციალურად უკრაინაში ჩადენილი დანაშაულებებისთვის შექმნილი ტრიბუნალის წინაშე. გამორიცხულია, რომ პუტინს მართლმსაჯულებამ გვერდი აუაროს, მიუღებელია ამაზე დიალოგის დაწყებაც კი.
ყოველთვის პარტნიორები, მეგობრები ვიყავით. და ახლა, საქართველოდან მსგავსი განცხადებები დამაბნეველი და გულდასაწყვეტია.
რაც შეეხება პირველ შეკითხვას - ალბათ გულუბრყვილობა იქნებოდა იმის ფიქრი, რომ პუტინი უშუალოდ თვითონ იჯდება განსასჯელის სკამზე სასამართლო პროცესისას. რუსეთი და რუსული უშიშროების სამსახური ყველა ღონეს იხმარს, რათა ეს არასოდეს მოხდეს. დიახ, საქმე გვაქვს ბირთვულ სახელმწიფოსთან, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ დანაშაულებებზე თვალი უნდა დავხუჭოთ. თუ ვინმე საერთაშორისო სამართალს არღვევს, ვერ ვიტყვით, რომ აი, თქვენ სასჯელი არ შეგეხებათ, რადგან ბირთვული ბომბი გაქვთ. ამას მივყავართ იმ ამორალურ განზომილებამდე, რომლის მიხედვითაც „ყველა ქვეყანა თანასწორია, მაგრამ ზოგიერთი უფრო თანასწორია, ვიდრე სხვები“.
რადიო თავისუფლება: ალბათ, ძალიან ადრეა ამაზე საუბარი, მაგრამ შერიგების თემაზე მინდა გკითხოთ - როგორ წარმოგიდგენიათ ომის შემდგომი რუსულ-უკრაინული ურთიერთობები? რა უნდა გააკეთონ რუსეთმა და რუსებმა, რომ, თუ არ დაივიწყებთ, ეპატიოთ მაინც.
ლესია ვასილენკო: პირველ რიგში, რუსებმა უნდა დაიწყონ იმით, რომ შეწყვიტონ უკრაინელების ხოცვა, ჩვენი ქალაქების დაბომბვა, ჩვენი ბავშვების მოკვლა და ქალების გაუპატიურება. ეს იქნება პირველი ნაბიჯი სწორი მიმართულებით. შერიგებაზე საუბრის დაწყებამდე უნდა მოხდეს უკრაინის აღდგენა და რუსეთის მხრიდან როგორც ომის დროს ჩადენილი დანაშაულებების აღიარება, იმის გააზრება და აღიარება, რომ სწორედ რუსეთი იყო დამნაშავე ამ ომში და მატერიალური პასუხისმგებლობის აღებაც. ამის შემდეგ შესაძლებელი იქნება შერიგების მიმართულებით ნაბიჯების გადადგმა.
უკრაინის არმიამ უკვე დაამტკიცა, რომ შეუძლია მთელი ევროპის დაცვა, ჩვენ ვიკისრებთ ამ ტვირთს, რათა სხვა ქვეყნებს ხვალ თავადვე არ მოუწიოთ იმ იარაღის გამოყენება, რაც დღეს ჩვენთვის უნდა მოეცათ.
რადიო თავისუფლება: დაბოლოს, მინდა კიევ-თბილისის ურთიერთობაზეც გკითხოთ - მმართველი პარტია და მთავრობა აგრძელებენ მტკიცებას, რომ კიევს სურს საქართველო „ომში ჩაითრიოს“, რის შემთხვევაშიც საქართველოში „მეორე მარიუპოლი მოხდებოდა“. მინდა გკითხოთ - მართლა სურს ეს კიევს? თბილისის როგორი პოზიციით იქნებოდა კმაყოფილი კიევი?
ლესია ვასილენკო: კიევი ყოველთვის მხარს უჭერდა თბილისს, საქართველოს დამოუკიდებლობას, გაძლიერებას. საქართველოს თითოეულ ნაბიჯს ევროკავშირისკენ, ნატოსკენ, ყოველთვის ახლდა ჩვენი მხარდაჭერა. საქართველოს გვერდში ვედექით იმ მძიმე დროს, როდესაც თავად მოუწია ეწვნია რუსეთის აგრესია. ყოველთვის პარტნიორები, მეგობრები ვიყავით. და ახლა როდესაც საქართველოდან მსგავსი განცხადებები გვესმის - ეს დამაბნეველი და გულდასაწყვეტია.
