ჩვენს ამორალიზმითა და ნიჰილიზმით დასნეულებულ ეპოქაში გიორგი ბუნდოვანი ის იშვიათი გამონაკლისია, ვისაც სიყვარული შეუძლია. დიახ, ამ პირქუშ ჟამიანობაში იგი სიყვარულის მთესველ მწუხარე სახის რაინდად წარმოგვიდგება. მის პოეზიაში არაფერია, რასაც სიყვარულის ნიშანი არ აზის. აქ არა მარტო ყოველი სიტყვა, არამედ სიტყვებს შორის მანძილიც კი უზენაესის მიმართ უზომო სიყვარულით, კრძალვითა და რიდითაა გამსჭვალული. მისი შემოქმედება ერთგვარი ჰიმნოგრაფიაა: „მკვეთრად ინათებს ჩამქრალი სხივი, / საუფლოს გახსნის ამბოხი რწმენის… / გახდება მკვეთრი, მდორედ ნათელი / სხივი, რომელიც სიბნელეს დევნის“.
ასევე მგოსნის თითოეული ლექსის ყოველი პწკარი აშიშვლებს შემოქმედის სულიერ მდგომარეობას, რადგან, როგორც ფაქტი პოეზიისა, გამოდის ერთჯერადობისა და შემთხვევითობის ფარგლებიდან და ამ საზღვრის გადაბიჯებით საყოველთაოსა და აბსოლუტურს ერწყმის: „დღეს კვირტივით გადაშლის, სული, თავის ინტიმებს / ვარაუდთა კაზუსებს – ჰოლოგრამულ გრაალში…“ ამ სიტყვებში ჩადებული კოდის გაშიფვრა კიდევ მოუწევს მომავალ თაობებს. აქ ტონებისა და ნახევარტონების ჯერ შერწყმაში, შემდეგ გათიშვასა და კვლავ შერთვაში თითქოს დოდეკაფონიური კომპოზიცია ისმის – ფორტეპიანოსა და ჩელოსთვის, რომელიც ლოგიკური ან ისტორიული ახსნის გარეშე, პირდაპირ და უშუამავლოდ გვანდობს რთულ და წინააღმდეგობრივ, მრავალპლანიან და უმარტივეს, ბგერებად ქცეულ პირველად გრძნობებს.
გიორგი ბუნდოვანი (იგივე Гоша Туманный) 90-იანი წლების დასაწყისში გამოჩნდა ახალ ქართულ პოეზიაში და მაშინვე მიიქცია ლიტერატორთა ყურადღება თავისი გრძელი თმით. ამბობენ, თმა მან მოგვიანებით მოუშვაო. თუმცა, აქ ეს არაა მთავარი. მთავარია, რომ ყურადღება მიიქცია და მაშინვე გაბედულ პოეტად იქცა. უახლეს ისტორიაში მხოლოდ მას აქვს ქათამთან ფოტო გადაღებული. რაც მის უდიდეს გაბედულებაზე მიუთითებს. ამ საქციელით მგოსანმა ღრმა მნიშვნელობის რიტუალი შეასრულა, რასაც ფოტოზე მისი სახის გამომეტყველების ცერემონიული სერიოზულობაც ადასტურებს.
აღსანიშნავია ისიც, რომ ხშირად ფოტოებზე აღბეჭდილი მგოსნის ფართოდ გახელილ თვალებში ჩვენ ერთდროულად ვხედავთ, როგორც სამყაროს პირველქმნილი ჰარმონიით აღტაცებას, ასევე სტერეომეტრული მომავლის მიმართ მოწიწებას. მისი პოეზია ერთგვარი ხიდია წარსულსა და მომავალს შორის. მან კარგად იცის, რომ მარტო ხელების ქნევა არ ნიშნავს დირიჟორობას, ამიტომ იგი ღიღინებს. სათქმელის სტრუქტურირება ამ დროს ბგერათა ველში ხდება. მის ლოცვისებრ ღიღინში მუდამ ისმის ცივილიზაციის ექო: „გაჰკვეთავს ფოლადს, ალმასს და ტიტანს, / გაცვეთს კბილანებს წივილით მძლავრით. / მე მოგიტანეთ დაკანონება და დატირება / შეწირვის ხათრით!“. როგორც ვხედავთ, ამ „ინდუსტრიულ“ კუპლეტში სიტყვა „შეწირვა“ განსაკუთრებულ, მისტერიულ დატვირთვას იძენს.
გოშას ფოტოების შემყურე ჩვენ საოცარი რამის შემსწრე ვხდებით. ვხედავთ, როგორ ხალას სიხარულს გაუხელია მგოსნისთვის თვალი, რომელშიც არქეტიპული ხსოვნის ნაპერწკლის გარდა, მომავლის მონოლითური ანარეკლიც კრთის. უჩვეულოცაა და მტკივნეულიც ეს პროცესი, რთულია წარსულს და მომავალს მზერა ერთდროულად გაუსწორო. ეს კი ქრისტიანული იკონოგრაფიიდან ე.წ. „ყოვლისმხილველ თვალს“ გვახსენებს. რაც, თავის მხრივ, ჰოროსის წმ. თვალთან გვაგზავნის. აქვე აღსანიშნავია, რომ ჰოროსი (იგივე ჰორა) შევარდნის გარეგნობის ეგვიპტური ღვთაებაა, რომელსაც თვალებად მზე და მთვარე ესხა. ასე რომ, ნებსით თუ უნებურად, გოშა ჰოროსად, ანუ შევარდნად იქცევა. აქედან გამომდინარე კი იგი ერთდროულად ითავსებს მზისა და მთვარის ფუნქციებს, ანუ ორ პოლუსს: წარსულსა და მომავალს. გოშას მზერა კი სხვა არაფერია, თუ არა „ჩაბრუნებული მზერა“, ანუ მზერა საკუთარ სულში. მართალია, ბუნებაში შევარდენი ქათმის მტერია, მაგრამ ზემოხსენებული ფოტო სულ სხვა რამეს გვეუბნება. კერძოდ, ესაა შევარდნისა და ქათმის უსაფრთხო თანაარსებობის ილუსტრაცია – ჟამისა, ოდეს მგელი და კრავი ერთად მოძოვენ. ასევე საყურადღებო შედეგს გვაძლევს სახელის ეტიმოლოგიაზე დაკვირვებაც: ჰორა – ნათელი ჰაერის, ეთერის, ჰათორის შვილია, მზე, რომელმაც შვა განთიადი. ჰორუსი ძალზე რთული, მრავალსახოვანი ღმერთია. შესაძლოა, ჰორას უკავშირდებოდეს ქართული სიტყვა რიჰო, „განთიადი“; განთიადის, ანუ ღვთაების უძველესი ქართული საგალობელი. მით უფრო, რომ ორივე ეს სახელი ორმარცვლიანია და, საერთოდაც, ჟღერადობითაც ერთობ ჩამოგვანან ერთმანეთს: ჰორა – გოშა.
ამასთან, გოშა თითქოს მოგვიწოდებს, როგორც ელზე ლასკერ-შიულერი: „ჩახედე ჩემს სახეს შორი გზით ნავალს!“ ერთი შეხედვით არ ჩანს, მაგრამ სათანადოდ თუ ჩაუკვირდები, მის იერში, როგორც ნირვანაში მყოფ გაუტამას სახეში, მთელი სამყაროს ამოკითხვას შეძლებ. მისი, როგორც მგოსნის, ამოცანაა, მატერიალურში განჭვრიტოს სულიერი, წარმავალში ამოიცნოს მარადიული. ყოველ მოვლენაში გოშა ორმაგ აზრს ეძებს და პოულობს კიდეც. რაც შემდეგ სათუთად აისახება მის ლექსებში: „მკვეთრად ინათებს ჩამქრალი სხივი, / საუფლოს გახსნის ამბოხი რწმენის… / გახდება მკვეთრი, მდორედ ნათელი / სხივი, რომელიც სიბნელეს დევნის“. ამ კუპლეტის ემოციური დიაპაზონი ცდება პოეზიის ფარგლებს, ეს უკვე კოსმიური სიმფონიაა. ყველაზე უფრო საყურადღებო აქ გოშას ლტოლვაა უზენაესი ობიექტურობისკენ. იგი არც მორწმუნეა, არც ურწმუნო – იგი პოეტია და, როგორც პოეტი, უთანაგრძნობს ცხოვრების დინებას ზოგადად. მისი შემოქმედება ზნეობრიობაზე მაღლა დგას. იგი არა მარტო ამარცხებს, ანაცვლებს კიდეც ყოველგვარ ზნეობრიობას. მისი ლირიკა ლოცვას გავს, ბუნებას...
გოშამ იცის, რომ ჩამოჰკრავს ჟამი და იგი შეაღებს ოცნებათ წალკოტს, დაატკბობს სულს სატურფალებით, იყნოსებს სურნელს და ხელს შეახებს ტანს ეთეროვანს. იგი ვერ ისვენებს, თითქოს ვერ პოულობს „სადგურს, ზენაართ სამყოფს“. მანამდე კი თავის მონათესავე სულს მიმართავს: „არღვევდი სივრცეს მონაჩვენებ საცოდაობით, / ვერ გამოსტყუე დახმარება ვერავის ქვეყნად… / მხოლოდ ლექსების სიდიადით შენთვის ხარობდი, / შენთვის გაღმერთდი პოეზიის ტატნობზე, კენტად!“ როგორი სულისშემძვრელი მარტოობაა პოეზიის ტატნობზე კენტად გაღმერთებული მგოსნის სახეში! გოშას პოეზიის სულიერ ბუნებას საძირკვლად უდევს სიყვარული, რომელიც სამყაროს ტრანსსუბიექტურ, მეტაფიზიკურ დედაარსს აშიშვლებს. იგი ტლანქი სინამდვილის ფიქციური უსაზღვროებისა და წარმავალობის ზღუდის გარღვევით ზენამდვილსა და უზენაესში გადადის.
ასევე მგოსანმა იცის, რომ მარტოა ლანდებით სავსე უდაბნოში, სადაც მას საკუთარი ანარეკლი თუღა შეხვდება. უდაბნოში, სადაც გოშა და მისი ანარეკლი ერთმანეთის მიზიდულობის მტანჯველ ველში დგებიან. აქ მგოსნის ბედი უნივერსალური ხდება, ეს უკვე სადა მონასმებით შესრულებული კოსმოგონიურ-აპოკალიფსური იკონოგრაფიაა. უფრო ზუსტად, ესაა იკონოგრაფიული სქემები ინდივიდუალური განცდის სიმძაფრით: „გადარეული, სადისტური ღრიალით შემეჩეხა / ანარეკლი ჩემი, ნაშობი წვიმოვანი ლანდებიდან! / ანარეკლი იმიტირებას ახდენს ჩემი არსის განუმეორებლობის. / ორეული სხვაა, ანარეკლი სხვა…“. პასტერნაკი „ექიმ ჟივაგოში“ ამბობს: „ადამიანის სული არის ადამიანი სხვებში“. ზედა კუპლეტში გოშას სული სწორედ სხვებში გადასახლებით მტკიცდება, თუნდაც ეს სხვები მისივე ორეული და ანარეკლი იყოს.
საკუთარი ორეულისა და ანარეკლისა არ იყოს, ბუნდოვანიც სხვაა. იგი არ გავს თანამედროვე ნარცის პოეტებს, რომელებიც საკუთარი თავის ტკბობით არიან დაკავებულნი, თითქოს სამყარო მათ გარშემო ტრიალებდეს. მათგან განსხვავებით, გოშა საკუთარი ღერძის გარშემო ტრიალებს, როგორც ექსტაზში გადავარდნილი მევლანა. თუმცა ეს ტრიალი ხელს არ უშლის მას, ერთდროულად იყოს სულთა ინჟინერიცა და სულთა მებადურიც. მით უფრო, რომ მისი სიყვარული, რომელიც, გოეთეს „ვილჰელმ მაისტერისა“ არ იყოს, ათწლეულების განმავლობაში თან სდევდა მას, მრავალ და ძალიან განსხვავებულ სულიერ სტადიას გადიოდა. ამ ნაწრთობ სიყვარულს კი, რომელიც გოშას ლირიკას მტკიცე ჯაჭვივით კრავს, ვერაფერი მოარღვევს, რადგან მისი პოეზია სხვა დროით განზომილებაშია, ის უკალენდრო სივრცეში ლივლივებს მიღმურ ცისარტყელასავით. მოცემულ შემთხვევაში ჯაკომო ლეოპარდის სიტყვები ყველაზე უკეთ გამოხატავს გოშას პოეზიის არსს: „მე იმისათვის დავიბადე, რომ მყვარებოდა და, შესაძლოა, უფრო ვნებიანად, უფრო გულმხურვალედ და უფრო მეტადაც, ვიდრე ამის უნარი შესწევს კაცის სულს.“
დაბოლოს, როგორც მიქელანჯელოს მხატვრობა, ისე გოშას პოეზია იწვევს რაღაც ძნელად გამოსათქმელ სულიერ წყობას, რომელშიც სიდიადე და ზეციური ლტოლვა შესამჩნევად სჭარბობს. ბარათაშვილის შემდეგ ბუნდოვანი პირველი ქართველი მოციქულია ძლიერი ინდივიდუალიზმისა, რომელიც თავის დანიშნულებას ხედავს არა არსებულის გაყინვასა და განადგურებაში, არამედ მის გამდიდრებასა და გამრავალფერებაში დაუსრულებლობამდე და მარადისობამდე. ნათქვამია, ერთი კაციც თუ ილოცებს, სამყარო გადარჩება. თუ ეს ასეა, მაშინ სამყარო მართლაც გადარჩება. რადგან უცბად ყველა რომ გაჩუმდეს, სამყაროს მარტო გოშას პოეზია იხსნის. მისი ლექსები თავისთავად ლოცვანია.
ასევე მგოსნის თითოეული ლექსის ყოველი პწკარი აშიშვლებს შემოქმედის სულიერ მდგომარეობას, რადგან, როგორც ფაქტი პოეზიისა, გამოდის ერთჯერადობისა და შემთხვევითობის ფარგლებიდან და ამ საზღვრის გადაბიჯებით საყოველთაოსა და აბსოლუტურს ერწყმის: „დღეს კვირტივით გადაშლის, სული, თავის ინტიმებს / ვარაუდთა კაზუსებს – ჰოლოგრამულ გრაალში…“ ამ სიტყვებში ჩადებული კოდის გაშიფვრა კიდევ მოუწევს მომავალ თაობებს. აქ ტონებისა და ნახევარტონების ჯერ შერწყმაში, შემდეგ გათიშვასა და კვლავ შერთვაში თითქოს დოდეკაფონიური კომპოზიცია ისმის – ფორტეპიანოსა და ჩელოსთვის, რომელიც ლოგიკური ან ისტორიული ახსნის გარეშე, პირდაპირ და უშუამავლოდ გვანდობს რთულ და წინააღმდეგობრივ, მრავალპლანიან და უმარტივეს, ბგერებად ქცეულ პირველად გრძნობებს.
გიორგი ბუნდოვანი (იგივე Гоша Туманный) 90-იანი წლების დასაწყისში გამოჩნდა ახალ ქართულ პოეზიაში და მაშინვე მიიქცია ლიტერატორთა ყურადღება თავისი გრძელი თმით. ამბობენ, თმა მან მოგვიანებით მოუშვაო. თუმცა, აქ ეს არაა მთავარი. მთავარია, რომ ყურადღება მიიქცია და მაშინვე გაბედულ პოეტად იქცა. უახლეს ისტორიაში მხოლოდ მას აქვს ქათამთან ფოტო გადაღებული. რაც მის უდიდეს გაბედულებაზე მიუთითებს. ამ საქციელით მგოსანმა ღრმა მნიშვნელობის რიტუალი შეასრულა, რასაც ფოტოზე მისი სახის გამომეტყველების ცერემონიული სერიოზულობაც ადასტურებს.
აღსანიშნავია ისიც, რომ ხშირად ფოტოებზე აღბეჭდილი მგოსნის ფართოდ გახელილ თვალებში ჩვენ ერთდროულად ვხედავთ, როგორც სამყაროს პირველქმნილი ჰარმონიით აღტაცებას, ასევე სტერეომეტრული მომავლის მიმართ მოწიწებას. მისი პოეზია ერთგვარი ხიდია წარსულსა და მომავალს შორის. მან კარგად იცის, რომ მარტო ხელების ქნევა არ ნიშნავს დირიჟორობას, ამიტომ იგი ღიღინებს. სათქმელის სტრუქტურირება ამ დროს ბგერათა ველში ხდება. მის ლოცვისებრ ღიღინში მუდამ ისმის ცივილიზაციის ექო: „გაჰკვეთავს ფოლადს, ალმასს და ტიტანს, / გაცვეთს კბილანებს წივილით მძლავრით. / მე მოგიტანეთ დაკანონება და დატირება / შეწირვის ხათრით!“. როგორც ვხედავთ, ამ „ინდუსტრიულ“ კუპლეტში სიტყვა „შეწირვა“ განსაკუთრებულ, მისტერიულ დატვირთვას იძენს.
გოშას ფოტოების შემყურე ჩვენ საოცარი რამის შემსწრე ვხდებით. ვხედავთ, როგორ ხალას სიხარულს გაუხელია მგოსნისთვის თვალი, რომელშიც არქეტიპული ხსოვნის ნაპერწკლის გარდა, მომავლის მონოლითური ანარეკლიც კრთის. უჩვეულოცაა და მტკივნეულიც ეს პროცესი, რთულია წარსულს და მომავალს მზერა ერთდროულად გაუსწორო. ეს კი ქრისტიანული იკონოგრაფიიდან ე.წ. „ყოვლისმხილველ თვალს“ გვახსენებს. რაც, თავის მხრივ, ჰოროსის წმ. თვალთან გვაგზავნის. აქვე აღსანიშნავია, რომ ჰოროსი (იგივე ჰორა) შევარდნის გარეგნობის ეგვიპტური ღვთაებაა, რომელსაც თვალებად მზე და მთვარე ესხა. ასე რომ, ნებსით თუ უნებურად, გოშა ჰოროსად, ანუ შევარდნად იქცევა. აქედან გამომდინარე კი იგი ერთდროულად ითავსებს მზისა და მთვარის ფუნქციებს, ანუ ორ პოლუსს: წარსულსა და მომავალს. გოშას მზერა კი სხვა არაფერია, თუ არა „ჩაბრუნებული მზერა“, ანუ მზერა საკუთარ სულში. მართალია, ბუნებაში შევარდენი ქათმის მტერია, მაგრამ ზემოხსენებული ფოტო სულ სხვა რამეს გვეუბნება. კერძოდ, ესაა შევარდნისა და ქათმის უსაფრთხო თანაარსებობის ილუსტრაცია – ჟამისა, ოდეს მგელი და კრავი ერთად მოძოვენ. ასევე საყურადღებო შედეგს გვაძლევს სახელის ეტიმოლოგიაზე დაკვირვებაც: ჰორა – ნათელი ჰაერის, ეთერის, ჰათორის შვილია, მზე, რომელმაც შვა განთიადი. ჰორუსი ძალზე რთული, მრავალსახოვანი ღმერთია. შესაძლოა, ჰორას უკავშირდებოდეს ქართული სიტყვა რიჰო, „განთიადი“; განთიადის, ანუ ღვთაების უძველესი ქართული საგალობელი. მით უფრო, რომ ორივე ეს სახელი ორმარცვლიანია და, საერთოდაც, ჟღერადობითაც ერთობ ჩამოგვანან ერთმანეთს: ჰორა – გოშა.
ამასთან, გოშა თითქოს მოგვიწოდებს, როგორც ელზე ლასკერ-შიულერი: „ჩახედე ჩემს სახეს შორი გზით ნავალს!“ ერთი შეხედვით არ ჩანს, მაგრამ სათანადოდ თუ ჩაუკვირდები, მის იერში, როგორც ნირვანაში მყოფ გაუტამას სახეში, მთელი სამყაროს ამოკითხვას შეძლებ. მისი, როგორც მგოსნის, ამოცანაა, მატერიალურში განჭვრიტოს სულიერი, წარმავალში ამოიცნოს მარადიული. ყოველ მოვლენაში გოშა ორმაგ აზრს ეძებს და პოულობს კიდეც. რაც შემდეგ სათუთად აისახება მის ლექსებში: „მკვეთრად ინათებს ჩამქრალი სხივი, / საუფლოს გახსნის ამბოხი რწმენის… / გახდება მკვეთრი, მდორედ ნათელი / სხივი, რომელიც სიბნელეს დევნის“. ამ კუპლეტის ემოციური დიაპაზონი ცდება პოეზიის ფარგლებს, ეს უკვე კოსმიური სიმფონიაა. ყველაზე უფრო საყურადღებო აქ გოშას ლტოლვაა უზენაესი ობიექტურობისკენ. იგი არც მორწმუნეა, არც ურწმუნო – იგი პოეტია და, როგორც პოეტი, უთანაგრძნობს ცხოვრების დინებას ზოგადად. მისი შემოქმედება ზნეობრიობაზე მაღლა დგას. იგი არა მარტო ამარცხებს, ანაცვლებს კიდეც ყოველგვარ ზნეობრიობას. მისი ლირიკა ლოცვას გავს, ბუნებას...
გოშამ იცის, რომ ჩამოჰკრავს ჟამი და იგი შეაღებს ოცნებათ წალკოტს, დაატკბობს სულს სატურფალებით, იყნოსებს სურნელს და ხელს შეახებს ტანს ეთეროვანს. იგი ვერ ისვენებს, თითქოს ვერ პოულობს „სადგურს, ზენაართ სამყოფს“. მანამდე კი თავის მონათესავე სულს მიმართავს: „არღვევდი სივრცეს მონაჩვენებ საცოდაობით, / ვერ გამოსტყუე დახმარება ვერავის ქვეყნად… / მხოლოდ ლექსების სიდიადით შენთვის ხარობდი, / შენთვის გაღმერთდი პოეზიის ტატნობზე, კენტად!“ როგორი სულისშემძვრელი მარტოობაა პოეზიის ტატნობზე კენტად გაღმერთებული მგოსნის სახეში! გოშას პოეზიის სულიერ ბუნებას საძირკვლად უდევს სიყვარული, რომელიც სამყაროს ტრანსსუბიექტურ, მეტაფიზიკურ დედაარსს აშიშვლებს. იგი ტლანქი სინამდვილის ფიქციური უსაზღვროებისა და წარმავალობის ზღუდის გარღვევით ზენამდვილსა და უზენაესში გადადის.
ასევე მგოსანმა იცის, რომ მარტოა ლანდებით სავსე უდაბნოში, სადაც მას საკუთარი ანარეკლი თუღა შეხვდება. უდაბნოში, სადაც გოშა და მისი ანარეკლი ერთმანეთის მიზიდულობის მტანჯველ ველში დგებიან. აქ მგოსნის ბედი უნივერსალური ხდება, ეს უკვე სადა მონასმებით შესრულებული კოსმოგონიურ-აპოკალიფსური იკონოგრაფიაა. უფრო ზუსტად, ესაა იკონოგრაფიული სქემები ინდივიდუალური განცდის სიმძაფრით: „გადარეული, სადისტური ღრიალით შემეჩეხა / ანარეკლი ჩემი, ნაშობი წვიმოვანი ლანდებიდან! / ანარეკლი იმიტირებას ახდენს ჩემი არსის განუმეორებლობის. / ორეული სხვაა, ანარეკლი სხვა…“. პასტერნაკი „ექიმ ჟივაგოში“ ამბობს: „ადამიანის სული არის ადამიანი სხვებში“. ზედა კუპლეტში გოშას სული სწორედ სხვებში გადასახლებით მტკიცდება, თუნდაც ეს სხვები მისივე ორეული და ანარეკლი იყოს.
საკუთარი ორეულისა და ანარეკლისა არ იყოს, ბუნდოვანიც სხვაა. იგი არ გავს თანამედროვე ნარცის პოეტებს, რომელებიც საკუთარი თავის ტკბობით არიან დაკავებულნი, თითქოს სამყარო მათ გარშემო ტრიალებდეს. მათგან განსხვავებით, გოშა საკუთარი ღერძის გარშემო ტრიალებს, როგორც ექსტაზში გადავარდნილი მევლანა. თუმცა ეს ტრიალი ხელს არ უშლის მას, ერთდროულად იყოს სულთა ინჟინერიცა და სულთა მებადურიც. მით უფრო, რომ მისი სიყვარული, რომელიც, გოეთეს „ვილჰელმ მაისტერისა“ არ იყოს, ათწლეულების განმავლობაში თან სდევდა მას, მრავალ და ძალიან განსხვავებულ სულიერ სტადიას გადიოდა. ამ ნაწრთობ სიყვარულს კი, რომელიც გოშას ლირიკას მტკიცე ჯაჭვივით კრავს, ვერაფერი მოარღვევს, რადგან მისი პოეზია სხვა დროით განზომილებაშია, ის უკალენდრო სივრცეში ლივლივებს მიღმურ ცისარტყელასავით. მოცემულ შემთხვევაში ჯაკომო ლეოპარდის სიტყვები ყველაზე უკეთ გამოხატავს გოშას პოეზიის არსს: „მე იმისათვის დავიბადე, რომ მყვარებოდა და, შესაძლოა, უფრო ვნებიანად, უფრო გულმხურვალედ და უფრო მეტადაც, ვიდრე ამის უნარი შესწევს კაცის სულს.“
დაბოლოს, როგორც მიქელანჯელოს მხატვრობა, ისე გოშას პოეზია იწვევს რაღაც ძნელად გამოსათქმელ სულიერ წყობას, რომელშიც სიდიადე და ზეციური ლტოლვა შესამჩნევად სჭარბობს. ბარათაშვილის შემდეგ ბუნდოვანი პირველი ქართველი მოციქულია ძლიერი ინდივიდუალიზმისა, რომელიც თავის დანიშნულებას ხედავს არა არსებულის გაყინვასა და განადგურებაში, არამედ მის გამდიდრებასა და გამრავალფერებაში დაუსრულებლობამდე და მარადისობამდე. ნათქვამია, ერთი კაციც თუ ილოცებს, სამყარო გადარჩება. თუ ეს ასეა, მაშინ სამყარო მართლაც გადარჩება. რადგან უცბად ყველა რომ გაჩუმდეს, სამყაროს მარტო გოშას პოეზია იხსნის. მისი ლექსები თავისთავად ლოცვანია.