თითქმის ერთი კვირაა ვუზივარ კომპიუტერს და ვცდილობ, რაღაც დავწერო რუსეთ-საქართველოს ომის მეორე წლისთავზე.
ვათვალიერებ პირად არქივს, ვუსმენ აუდიოჩანაწერებს, გაკეთებულს გორში, კარალეთში, ერგნეთში, სამთავრობო პრესცენტრში, ქუჩებში, სამხედრო ჰოსპიტალში, დაბომბილ სახლებთან, ქართველი ჯარისკაცების პოზიციებზე და შემდეგ უკვე რუსეთის საოკუპაციო ჯარების კოლონებთან, რომლებიც მოიწევდნენ და მოიწევდნენ საქართველოს შუაგულისკენ. საკმარისია დაალაგო ეს ხმები გარკვეული თანმიმდევრობით, დაუმატო მცირედი კონტექსტი, სტატისტიკა და რადიორეპორტაჟიც მზად არის.
მაგრამ არსებობს ერთი ხმა, რომლის ადგილის განსაზღვრა რეპორტაჟში ძალიან მიჭირს და მთელ სიუჟეტურ ხაზს მინგრევს. ეს ხმა მიხეილ სააკაშვილს ეკუთვნის და ჩაწერილია 2008 წლის 8 აგვისტოს დილით. საქართველოს უმაღლესი მთავარსარდალი მიმართავს ხალხს და აცნობებს, რომ ქართულმა ჯარმა შეუპოვარი ბრძოლებით („ბრძოლა იყო თითოეული ხისა და თითოეული სახლისათვის“) დაიკავა ქალაქი ცხინვალი და რომ ცხინვალს მთლიანად აკონტროლებენ ქართული შენაერთები.
მახსოვს ამ განცხადებით გამოწვეული სიხარული გორის ქუჩებში, ეზოებსა და პრესცენტრში შეგროვილ ჟურნალისტებს შორის, რომლებიც ერთმანეთს გაკვირვებულები ულოცავდნენ, რომ ყველაფერი ასე მალე დამთავრდა. თუმცა ამ განცხადებიდან რამდენიმე საათის შემდეგ გორის სამხედრო ჰოსპიტალი გაივსო ცხინვალიდან ევაკუირებული დაჭრილი ქართველი ჯარისკაცებითა და დაღუპულთა გვამებით.
8 აგვისტო იყო მთელი ხუთდღიანი ომის კულმინაციაც, კვანძის გახსნაც და ტრაგიკული ფინალიც.
ამ განცხადების გამო საქართველოში დავა დღემდე არ წყდება: ოპონენტები ამბობენ, რომ საქართველოს პრეზიდენტი არ ფლობდა ზუსტ ინფორმაციას სამხედრო მოქმედების ადგილიდან, რადგან ქართული ჯარი შევიდა მხოლოდ ცხინვალის შესასვლელში, ე.წ. „დუბოვაია როშჩაში“, და 2008 წლის 8 აგვისტოს, შუადღისას, დიდი დანაკარგებით მალევე დაიხია უკან რუსეთის საავიაციო იერიშების შემდეგ. საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლები კი ამ ყველაფერს დუმილით უვლიან გვერდს. დღემდე უპასუხოდ არის დარჩენილი შეკითხვა, თუ რატომ ვერ შეასრულეს საბრძოლო დავალება ე.წ. ჯავის მიმართულებაზე მოქმედმა შინაგან საქმეთა სამინისტროსა და თავდაცვის სამინისტროს ქვედანაყოფებმა. რუსეთ-საქართველოს აგვისტოს ომის ფაქტების დამდგენმა საპარლამენტო დროებითმა კომისიამაც არსებითი ვერაფერი დაადგინა ჯავისა და კოდორის საბრძოლო ოპერაციების შესახებ.
ერთმა ახლად დამეგობრებულმა ფეისბუკელმა სტუდენტმა, რომელიც საკურსოს წერს 2008 წლის აგვისტოს ომზე, ამას წინათ მკითხა: რა იქნებოდა, ჯავის მიმართულებაზე მოქმედ დაჯგუფებას რომ შეესრულებინა დასახული საბრძოლო ამოცანა და გაენადგურებინა მოწინააღმდეგის გამაგრებული რაიონი და შემდეგ როკის გვირაბიც აეფეთქებინაო? არ ვიცი, რა იქნებოდა, შესაძლოა უფრო უარესიც ყოფილიყო-მეთქი, ვუპასუხე და იქვე განვუმარტე, რასაც ვგულისხმობდი: შეიტყუებდნენ უფრო მეტ ქართულ სამხედრო ძალას და სამოქალაქო ხელისუფლებასაც ხაფანგში და მერე ამოხოცავდნენ ავიაციით, „ისკანდერებით“ და „ტოჩკა უ“- ებით-მეთქი. „ეგ, ალბათ, ასეა, მაგრამ მაშინ ნამდვილი ომისა და ბრძოლების ისტორია მაინც დაგვრჩებოდაო საამაყოდ“, - მიპასუხა მან.
ვწერ ახლა ამას და, პირველ ყოვლისა, საკუთარ თავზე ვბრაზდები: ვინ ვართ, რომ ასე იოლად ვისაუბროთ იმ ადამიანებზე, რომლებსაც კონკრეტულ ისტორიულ ვითარებაში საბრძოლო ამოცანის დავალება მიანდო ქვეყანამ? ბოლოს და ბოლოს, პატარა ქვეყნის არმია ებრძოდა უზარმაზარი იმპერიის ჯარს, რომლისთვისაც საქართველოს ტერიტორია მხოლოდ საბრძოლო მოქმედების მოედანია, რომელიც შეგიძლია „გადატკეპნო“ ყველაფრით, რაც ხელში მოგხვდება, შეაწყვიტო ათასობით შენი ჯარისკაცი და მშვიდობიანი მოსახლეობა, ოღონდ მოიპოვო „პიროსის გამარჯვება“. ანდა ვინ იცის, რა ამოძრავებდა საქართველოს უმაღლეს მთავარსარდალს ყველაზე საბედისწერო მომენტში, ისტორიის ტაბლოზე 08.08.08-თი რომ აღიბეჭდა? იქნებ იმით, ცხინვალის გათავისუფლებაზე რომ ლაპარაკობდა, მიხეილ სააკაშვილი ცდილობდა მოწინააღმდეგის ყურადღების გადატანას ჯავიდან, სადაც წუთები წყვეტდა ოპერაციისა და ასობით ქართველი ჯარისკაცის ბედს?
ყველაფერი ამაოა: გამარჯვებას ბევრი მშობელი ჰყავს, დამარცხება კი ობოლიაო. თანაც ისტორიას არ უყვარს კავშირებითი კილო: რა იქნებოდა, ჯავა რომ აეღო საქართველოს ჯარს, რა იქნებოდა, რომ როკის გვირაბი აფეთქებულიყო? რა იქნებოდა, რომ რუსეთი არ ჩარეულიყო? რა იქნებოდა, რომ რუსეთის ყველა საფრენი აპარატი ჰაერში განადგურებულიყო? რა იქნებოდა, შეერთებულ შტატებსა და ნატოს ჯარები რომ გამოეგზავნათ და რუსეთის სამხედრო ძალები კავკასიონის იქით გადაეყარათ? - ეს შეკითხვები უკვე წარსულის კიდობანში აწყვია და იქიდან მათი ამოღება სამგლოვიარო რიტუალისათვის თუ გამოდგება.
უფრო მნიშვნელოვანია იმაზე ფიქრი, თუ რა იქნება ხვალ და შეძლებს თუ არა საქართველო, ეროვნული ენერგიის კონსოლიდაციითა და გონიერებით, თავიდან აიცილოს საფრთხეები და უკან დაახევინოს მოწინააღმდეგეს მის მიერვე აშენებული „ბერლინის კედლისა“ და უკანონოდ გავლებული გამყოფი ხაზების იქით.
ვათვალიერებ პირად არქივს, ვუსმენ აუდიოჩანაწერებს, გაკეთებულს გორში, კარალეთში, ერგნეთში, სამთავრობო პრესცენტრში, ქუჩებში, სამხედრო ჰოსპიტალში, დაბომბილ სახლებთან, ქართველი ჯარისკაცების პოზიციებზე და შემდეგ უკვე რუსეთის საოკუპაციო ჯარების კოლონებთან, რომლებიც მოიწევდნენ და მოიწევდნენ საქართველოს შუაგულისკენ. საკმარისია დაალაგო ეს ხმები გარკვეული თანმიმდევრობით, დაუმატო მცირედი კონტექსტი, სტატისტიკა და რადიორეპორტაჟიც მზად არის.
მაგრამ არსებობს ერთი ხმა, რომლის ადგილის განსაზღვრა რეპორტაჟში ძალიან მიჭირს და მთელ სიუჟეტურ ხაზს მინგრევს. ეს ხმა მიხეილ სააკაშვილს ეკუთვნის და ჩაწერილია 2008 წლის 8 აგვისტოს დილით. საქართველოს უმაღლესი მთავარსარდალი მიმართავს ხალხს და აცნობებს, რომ ქართულმა ჯარმა შეუპოვარი ბრძოლებით („ბრძოლა იყო თითოეული ხისა და თითოეული სახლისათვის“) დაიკავა ქალაქი ცხინვალი და რომ ცხინვალს მთლიანად აკონტროლებენ ქართული შენაერთები.
მახსოვს ამ განცხადებით გამოწვეული სიხარული გორის ქუჩებში, ეზოებსა და პრესცენტრში შეგროვილ ჟურნალისტებს შორის, რომლებიც ერთმანეთს გაკვირვებულები ულოცავდნენ, რომ ყველაფერი ასე მალე დამთავრდა. თუმცა ამ განცხადებიდან რამდენიმე საათის შემდეგ გორის სამხედრო ჰოსპიტალი გაივსო ცხინვალიდან ევაკუირებული დაჭრილი ქართველი ჯარისკაცებითა და დაღუპულთა გვამებით.
8 აგვისტო იყო მთელი ხუთდღიანი ომის კულმინაციაც, კვანძის გახსნაც და ტრაგიკული ფინალიც.
ამ განცხადების გამო საქართველოში დავა დღემდე არ წყდება: ოპონენტები ამბობენ, რომ საქართველოს პრეზიდენტი არ ფლობდა ზუსტ ინფორმაციას სამხედრო მოქმედების ადგილიდან, რადგან ქართული ჯარი შევიდა მხოლოდ ცხინვალის შესასვლელში, ე.წ. „დუბოვაია როშჩაში“, და 2008 წლის 8 აგვისტოს, შუადღისას, დიდი დანაკარგებით მალევე დაიხია უკან რუსეთის საავიაციო იერიშების შემდეგ. საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლები კი ამ ყველაფერს დუმილით უვლიან გვერდს. დღემდე უპასუხოდ არის დარჩენილი შეკითხვა, თუ რატომ ვერ შეასრულეს საბრძოლო დავალება ე.წ. ჯავის მიმართულებაზე მოქმედმა შინაგან საქმეთა სამინისტროსა და თავდაცვის სამინისტროს ქვედანაყოფებმა. რუსეთ-საქართველოს აგვისტოს ომის ფაქტების დამდგენმა საპარლამენტო დროებითმა კომისიამაც არსებითი ვერაფერი დაადგინა ჯავისა და კოდორის საბრძოლო ოპერაციების შესახებ.
ერთმა ახლად დამეგობრებულმა ფეისბუკელმა სტუდენტმა, რომელიც საკურსოს წერს 2008 წლის აგვისტოს ომზე, ამას წინათ მკითხა: რა იქნებოდა, ჯავის მიმართულებაზე მოქმედ დაჯგუფებას რომ შეესრულებინა დასახული საბრძოლო ამოცანა და გაენადგურებინა მოწინააღმდეგის გამაგრებული რაიონი და შემდეგ როკის გვირაბიც აეფეთქებინაო? არ ვიცი, რა იქნებოდა, შესაძლოა უფრო უარესიც ყოფილიყო-მეთქი, ვუპასუხე და იქვე განვუმარტე, რასაც ვგულისხმობდი: შეიტყუებდნენ უფრო მეტ ქართულ სამხედრო ძალას და სამოქალაქო ხელისუფლებასაც ხაფანგში და მერე ამოხოცავდნენ ავიაციით, „ისკანდერებით“ და „ტოჩკა უ“- ებით-მეთქი. „ეგ, ალბათ, ასეა, მაგრამ მაშინ ნამდვილი ომისა და ბრძოლების ისტორია მაინც დაგვრჩებოდაო საამაყოდ“, - მიპასუხა მან.
ვწერ ახლა ამას და, პირველ ყოვლისა, საკუთარ თავზე ვბრაზდები: ვინ ვართ, რომ ასე იოლად ვისაუბროთ იმ ადამიანებზე, რომლებსაც კონკრეტულ ისტორიულ ვითარებაში საბრძოლო ამოცანის დავალება მიანდო ქვეყანამ? ბოლოს და ბოლოს, პატარა ქვეყნის არმია ებრძოდა უზარმაზარი იმპერიის ჯარს, რომლისთვისაც საქართველოს ტერიტორია მხოლოდ საბრძოლო მოქმედების მოედანია, რომელიც შეგიძლია „გადატკეპნო“ ყველაფრით, რაც ხელში მოგხვდება, შეაწყვიტო ათასობით შენი ჯარისკაცი და მშვიდობიანი მოსახლეობა, ოღონდ მოიპოვო „პიროსის გამარჯვება“. ანდა ვინ იცის, რა ამოძრავებდა საქართველოს უმაღლეს მთავარსარდალს ყველაზე საბედისწერო მომენტში, ისტორიის ტაბლოზე 08.08.08-თი რომ აღიბეჭდა? იქნებ იმით, ცხინვალის გათავისუფლებაზე რომ ლაპარაკობდა, მიხეილ სააკაშვილი ცდილობდა მოწინააღმდეგის ყურადღების გადატანას ჯავიდან, სადაც წუთები წყვეტდა ოპერაციისა და ასობით ქართველი ჯარისკაცის ბედს?
ყველაფერი ამაოა: გამარჯვებას ბევრი მშობელი ჰყავს, დამარცხება კი ობოლიაო. თანაც ისტორიას არ უყვარს კავშირებითი კილო: რა იქნებოდა, ჯავა რომ აეღო საქართველოს ჯარს, რა იქნებოდა, რომ როკის გვირაბი აფეთქებულიყო? რა იქნებოდა, რომ რუსეთი არ ჩარეულიყო? რა იქნებოდა, რომ რუსეთის ყველა საფრენი აპარატი ჰაერში განადგურებულიყო? რა იქნებოდა, შეერთებულ შტატებსა და ნატოს ჯარები რომ გამოეგზავნათ და რუსეთის სამხედრო ძალები კავკასიონის იქით გადაეყარათ? - ეს შეკითხვები უკვე წარსულის კიდობანში აწყვია და იქიდან მათი ამოღება სამგლოვიარო რიტუალისათვის თუ გამოდგება.
უფრო მნიშვნელოვანია იმაზე ფიქრი, თუ რა იქნება ხვალ და შეძლებს თუ არა საქართველო, ეროვნული ენერგიის კონსოლიდაციითა და გონიერებით, თავიდან აიცილოს საფრთხეები და უკან დაახევინოს მოწინააღმდეგეს მის მიერვე აშენებული „ბერლინის კედლისა“ და უკანონოდ გავლებული გამყოფი ხაზების იქით.
