ცოტა ხნის წინ პაატა ბერიკაშვილის ვრცელი კრებული გამოვიდა, “შავი პეპლების სერენადა”, რომელიც ბოლო წლებში დაწერილ მის მოთხრობებს უყრის თავს. წიგნში შესული 10 მოთხრობიდან ნახევარზე მეტი პერიოდულ პრესაში იყო დაბეჭდილი, 3-4 კი ახალია და მას პირველად გაეცნობა მკითხველი. თავიდანვე უნდა ვთქვა, რომ თემატურად მოთხრობები 90-იან წლებს ეძღვნება. მართალია, ზოგიერთ მოთხრობაში ძალიან თანამედროვე დეტალებიც შემოიჭრება, მაგრამ, მთლიანობაში, ამ მოთხრობების სამყარო მაინც 90-იანებისაა.
პაატა ბერიკაშვილი ძალიან სასაცილოდ წერს და, რაც მთავარია, წერს რეალურ ისტორიებს, რომლებიც მას თავად გადახდენია ან სხვებისგან მოუსმენია.
“ყველა პერსონაჟი, თავიდან ბოლომდე, აბსოლუტურად რეალურია და ცხოვრებიდანაა ამოღებული, ერთ-ორს სახელი და გვარიც კი აქვს შენარჩუნებული, მაგრამ ძირითადად ყველა ეს ისტორია არის ნამდვილი ამბავი. კი არის იქ რაღაც გადახვევები და გადმოხვევები, შელამაზებულია რაღაცები, უფრო დატვირთულია რაღაც კომიკური პასაჟები, მაგრამ ყველა ეს ისტორია რეალურად მოხდა. ერთ-ორ მოთხრობაში - ისინი საკმაოდ ვრცელი მოთხრობებია - მამების და პაპების სიტუაციებს იხსენებენ და ის ისტორიებიც აბსოლუტურად რეალურია და იქაც რეალური პერსონაჟები არიან”.
ახლა სასაცილოს რაც შეეხება. ორ კლასიკოს რეზოს, გაბრიაძესა და ჭეიშვილს თუ არ ჩავთვლით, ლაშა ბუღაძის და დათო ტურაშვილის გარდა, სხვა არავინ მახსენდება თანამედროვე ქართველი მწერლებიდან, ვისაც ასე ახლოს გაევლოს იუმორთან. რეალურ ცხოვრებაში ბევრი მათგანი ძალიან მხიარული მთხრობელია, აგემოვნებენ ანეკდოტებს, გემრიელად მასხრობენ, თუმცა ნაწერში ამას იშვიათად ნახავთ.
აი, მაგალითად, პაატას მრავალპერსონაჟიანი მოთხრობის, “შავი პეპლების სერენადის”, ერთ-ერთი მეორეხარისხოვანი გმირი, გურჯაანელი გადამდგარი კრიშნაიდი და აწ კი ლოთი ივანე ავსაჯანიშვილი არაყს ეხვეწება მეარყეს:
“ლიტრიანი გამატანე და რომელიღაც განსხეულების დროს შენი ვენახისთვის წვიმად მოვალ გაგანია გვალვაშიო.
არყის გამყიდველი ბოლოკს ჭამდა და ასლოკინებდა. თუ გინდა, ბოლოკს მოგცემო, უთხრა, და ორმოცდაათ გრამს დაგისხამ, ჩემი არყის ამბავი კარგად ვიცი - ორმოცდაათზე მეტი მოგკლამსო...
არაო, ავსაჯანიშვილმა, შენ გვალვას ხო არ ეხუმრები, ლიტრა მინდაო.
ვერაო, მეარყემ.
თუ ვერადა, პირველსავე განსხეულებაზე სეტყვად მოგივალ, დედა გეტირებაო”.
ლოთები ბლომად არიან პაატა ბერიკაშვილის პროზაში. სადაც ლოთებია, იქ ფალსიფიცირებული პროდუქტიც უნდა იყოს, პირველ რიგში, რა თქმა უნდა, არაყი, შემდეგ კი სხვა დანარჩენი. ხშირად შეხვდებით კრიმინალებსაც, ქურდებსაც, არაერთხელ გაიგონებთ ბილწსიტყვაობას, ყაყანს, ჩხუბს და ალიაქოთს. ოჯახურ ძალადობასაც ნახავთ, ჰომოფობიას და ქსენოფობიას ხომ მიაქვს მისი ეზოები.
ეს მისი ეზოები ე.წ. იტალიური ეზოებიცაა და კორპუსისაც. ე.წ. იტალიური ეზო, რომელიც, სინამდვილეში, თბილისური ეზოა, არაერთხელ ზუსტდება წიგნში. ამ ეზო–სახლებს, როგორც წესი, ერთი ვიღაც მფლობელი ჰყავს წარსულში, აწმყოში კი მის შთამომავალს ამ დიდ ეზო-სახლში პატარა ოთახი დაუჭერია და გიტარას აკვნესებს. ამ ეზოებში დიდი გნიასია ხოლმე. აი, ერთ-ერთ ასეთ შეხლა-შემოხლას ასე ახასიათებს პაატა ბერიკაშვილი: „საშინელი, ენით აუწერელი წივილ-კივილი ატყდა შუა თბილისში, ველური კავკასიელებით დასახლებული იტალიური რეზერვაციის ეზოში“. კიდევ არაერთი დეტალია თბილისური ეზოების ისტორიიდან, მაგალითად, ისეთი, როდესაც ეზოში ერთი საერთო ონკანია და ოჯახური კონფლიქტის შედეგად ატირებული და სახეგადღაბნილი ქალი გარეთ გასვლას ვერ ბედავს სირცხვილით. მოკლედ, კოშმარია დახატული.
ხო, მართლა, მეორე კოშმარი დამავიწყდა, ტუალეტი, რომელიც ზოგიერთისთვის სამოთხეა, მაგალითად, ლოთებისთვის, ისინი იმ ტუალეტის ბაკში ვიღაცის მიერ გადამალულ ფრანგულ კონიაკებს პოულობენ, თუმცა არის სოხუმელი ლტოლვილი, ქალბატონი მერი, რომელიც გაჰკივის ხოლმე, „ტვალეტში სისუფთავე დაიცავით“ და რომელმაც საპირფარეშოს კარს ჯერ ნალი მიაჭედა, მერე კი ჯვარიც მიუმაგრა გვერდით.
პაატა ბერიკაშვილი იხსენებს თავის პირველ პუბლიკაციებსაც. პირველად მისი ნაწერები „ცისკარში“ დაიბეჭდა:
„რაც შეეხება „ცისკარს“, ეს იყო რაღაცა გაუთავებელი. და იბეჭდებოდნენ სულ ერთი და იგივე და ერთი და იგივე სახეები, ერთი და იგივე პოეტები, ეს მამათა... მამათა კი არა, მაშინ უკვე შეგვეძლო გვეთქვა, პაპათა თაობიდან. ჩემს წინ შვიდჯერ დაბეჭდეს ერთი და იგივე პოეტი, მეორე ხუთჯერ იყო და ეს სულ მაღიზიანებდა. თუ კარგია და თუ იღებ დასაბეჭდად, რატომ ვდგები ამ უაზრო რიგში? ძალიან შეურაცხმყოფელი იყო. მე შემიძლია დავასახელო ერთი-ორი მეგობარი, ვინც, აი, ამ გარემოებების გამო, რაც „ცისკარში“ იყო მაშინ, თავი დაანება საერთოდ ბეჭდვაზე ფიქრს და, შესაბამისად, ნელ-ნელა წერის ხალისმაც გადაუარა“.
ზოგიერთ ჟურნალ-გაზეთში იყო კისრებებიც, პურ-მარილები, ტკბილი ჭუკჭუკი და ამბავი, თუმცა იყო დაწუნებული და „დაბრაკული“ ავტორების მივარდნებიც:
„ძალიან ბევრი კონფლიქტი ხდებოდა „ცისკარში“, გალახვამდეც კი მიდიოდა საქმე. ხან ერთი რედაქტორი გაილახებოდა, ხან მეორე, ხან რომელიღაც განყოფილების გამგე და ეს ყველაფერი ფსიქოზამდე მიდიოდა. აბსოლუტურად სერიოზულად გეუბნები ამას, მილიციის და პოლიციის ჩარევა ხდებოდა და ა.შ.... „ცისკარში“ რომ დავიბეჭდე, ძალიან მიხაროდა, შემდეგ „ლიტერატურულ საქართველოში“ იყო ერთი პატარა ლექსი, შემდეგ უკვე 2-3 ლექსი და, ბოლოს, მთელი გვერდი ორჯერ დამითმო „ლიტერატურულმა საქართველომ“. „ცისკარში“ დავიბეჭდე 4-5-ჯერ და შემდეგ უკვე დადგა „მნათობის“ ჯერიც. ეტყობა, მივედი „მნათობის“ სიმაღლემდე. იქაც იყო ჩარევის მცდელობები, მაგრამ სულაკაურთან კამათს არანაირი აზრი არ ჰქონდა“.
პაატა ბერიკაშვილის ენა ძალიან პირდაპირია, ხანდახან ზედმეტად არტისტული, ხანაც, განსაკუთრებით დიალოგებში, ზუსტი და, ამავე დროს, რიტმულიც. პერსონაჟებსაც ხშირად ერთი ხელის მოსმით, ერთი ფრაზით ახასიათებს. აი, მისი ერთ-ერთი ეპიზოდური გმირი, არა მთავარეზოელი, სადაც მოთხრობის მოვლენები ვითარდება, არამედ რომელიღაც მეზობელეზოელი, რომელსაც არყის სათხოვნელად გზავნიან და თან ეუბნებიან, „ჩემი სახელით უთხარიო“. ეს პასუხობს, „შენი სახელით უკვე ვუთხარიო“ და „წითლდება რომელიღაცა ეზოელი, ახალი გალოთებულია, ცოტა არ იყოს, ერიდება და ამიტომაც წითლდება“.
თქვენ კი ნუ მოგერიდებათ, ნახეთ ეს სასაცილო და ცოტათი სევდიანი მოთხრობები, ზოგმა იცინეთ, ზოგმაც შეგიძლიათ იტიროთ კიდეც, ან რავი, დაგმეთ მაინც ეს ავტორი.
პაატა ბერიკაშვილი ძალიან სასაცილოდ წერს და, რაც მთავარია, წერს რეალურ ისტორიებს, რომლებიც მას თავად გადახდენია ან სხვებისგან მოუსმენია.
“ყველა პერსონაჟი, თავიდან ბოლომდე, აბსოლუტურად რეალურია და ცხოვრებიდანაა ამოღებული, ერთ-ორს სახელი და გვარიც კი აქვს შენარჩუნებული, მაგრამ ძირითადად ყველა ეს ისტორია არის ნამდვილი ამბავი. კი არის იქ რაღაც გადახვევები და გადმოხვევები, შელამაზებულია რაღაცები, უფრო დატვირთულია რაღაც კომიკური პასაჟები, მაგრამ ყველა ეს ისტორია რეალურად მოხდა. ერთ-ორ მოთხრობაში - ისინი საკმაოდ ვრცელი მოთხრობებია - მამების და პაპების სიტუაციებს იხსენებენ და ის ისტორიებიც აბსოლუტურად რეალურია და იქაც რეალური პერსონაჟები არიან”.
ახლა სასაცილოს რაც შეეხება. ორ კლასიკოს რეზოს, გაბრიაძესა და ჭეიშვილს თუ არ ჩავთვლით, ლაშა ბუღაძის და დათო ტურაშვილის გარდა, სხვა არავინ მახსენდება თანამედროვე ქართველი მწერლებიდან, ვისაც ასე ახლოს გაევლოს იუმორთან. რეალურ ცხოვრებაში ბევრი მათგანი ძალიან მხიარული მთხრობელია, აგემოვნებენ ანეკდოტებს, გემრიელად მასხრობენ, თუმცა ნაწერში ამას იშვიათად ნახავთ.
აი, მაგალითად, პაატას მრავალპერსონაჟიანი მოთხრობის, “შავი პეპლების სერენადის”, ერთ-ერთი მეორეხარისხოვანი გმირი, გურჯაანელი გადამდგარი კრიშნაიდი და აწ კი ლოთი ივანე ავსაჯანიშვილი არაყს ეხვეწება მეარყეს:
“ლიტრიანი გამატანე და რომელიღაც განსხეულების დროს შენი ვენახისთვის წვიმად მოვალ გაგანია გვალვაშიო.
არყის გამყიდველი ბოლოკს ჭამდა და ასლოკინებდა. თუ გინდა, ბოლოკს მოგცემო, უთხრა, და ორმოცდაათ გრამს დაგისხამ, ჩემი არყის ამბავი კარგად ვიცი - ორმოცდაათზე მეტი მოგკლამსო...
არაო, ავსაჯანიშვილმა, შენ გვალვას ხო არ ეხუმრები, ლიტრა მინდაო.
ვერაო, მეარყემ.
თუ ვერადა, პირველსავე განსხეულებაზე სეტყვად მოგივალ, დედა გეტირებაო”.
ლოთები ბლომად არიან პაატა ბერიკაშვილის პროზაში. სადაც ლოთებია, იქ ფალსიფიცირებული პროდუქტიც უნდა იყოს, პირველ რიგში, რა თქმა უნდა, არაყი, შემდეგ კი სხვა დანარჩენი. ხშირად შეხვდებით კრიმინალებსაც, ქურდებსაც, არაერთხელ გაიგონებთ ბილწსიტყვაობას, ყაყანს, ჩხუბს და ალიაქოთს. ოჯახურ ძალადობასაც ნახავთ, ჰომოფობიას და ქსენოფობიას ხომ მიაქვს მისი ეზოები.
რაც შეეხება „ცისკარს“, ეს იყო რაღაცა გაუთავებელი. და იბეჭდებოდნენ სულ ერთი და იგივე და ერთი და იგივე სახეები, ერთი და იგივე პოეტები, ეს მამათა... მამათა კი არა, მაშინ უკვე შეგვეძლო გვეთქვა, პაპათა თაობიდან...პაატა ბერიკაშვილი
ხო, მართლა, მეორე კოშმარი დამავიწყდა, ტუალეტი, რომელიც ზოგიერთისთვის სამოთხეა, მაგალითად, ლოთებისთვის, ისინი იმ ტუალეტის ბაკში ვიღაცის მიერ გადამალულ ფრანგულ კონიაკებს პოულობენ, თუმცა არის სოხუმელი ლტოლვილი, ქალბატონი მერი, რომელიც გაჰკივის ხოლმე, „ტვალეტში სისუფთავე დაიცავით“ და რომელმაც საპირფარეშოს კარს ჯერ ნალი მიაჭედა, მერე კი ჯვარიც მიუმაგრა გვერდით.
პაატა ბერიკაშვილი იხსენებს თავის პირველ პუბლიკაციებსაც. პირველად მისი ნაწერები „ცისკარში“ დაიბეჭდა:
ძალიან ბევრი კონფლიქტი ხდებოდა „ცისკარში“, გალახვამდეც კი მიდიოდა საქმე. ხან ერთი რედაქტორი გაილახებოდა, ხან მეორე, ხან რომელიღაც განყოფილების გამგე და ეს ყველაფერი ფსიქოზამდე მიდიოდა...პაატა ბერიკაშვილი
ზოგიერთ ჟურნალ-გაზეთში იყო კისრებებიც, პურ-მარილები, ტკბილი ჭუკჭუკი და ამბავი, თუმცა იყო დაწუნებული და „დაბრაკული“ ავტორების მივარდნებიც:
„ძალიან ბევრი კონფლიქტი ხდებოდა „ცისკარში“, გალახვამდეც კი მიდიოდა საქმე. ხან ერთი რედაქტორი გაილახებოდა, ხან მეორე, ხან რომელიღაც განყოფილების გამგე და ეს ყველაფერი ფსიქოზამდე მიდიოდა. აბსოლუტურად სერიოზულად გეუბნები ამას, მილიციის და პოლიციის ჩარევა ხდებოდა და ა.შ.... „ცისკარში“ რომ დავიბეჭდე, ძალიან მიხაროდა, შემდეგ „ლიტერატურულ საქართველოში“ იყო ერთი პატარა ლექსი, შემდეგ უკვე 2-3 ლექსი და, ბოლოს, მთელი გვერდი ორჯერ დამითმო „ლიტერატურულმა საქართველომ“. „ცისკარში“ დავიბეჭდე 4-5-ჯერ და შემდეგ უკვე დადგა „მნათობის“ ჯერიც. ეტყობა, მივედი „მნათობის“ სიმაღლემდე. იქაც იყო ჩარევის მცდელობები, მაგრამ სულაკაურთან კამათს არანაირი აზრი არ ჰქონდა“.
პაატა ბერიკაშვილის ენა ძალიან პირდაპირია, ხანდახან ზედმეტად არტისტული, ხანაც, განსაკუთრებით დიალოგებში, ზუსტი და, ამავე დროს, რიტმულიც. პერსონაჟებსაც ხშირად ერთი ხელის მოსმით, ერთი ფრაზით ახასიათებს. აი, მისი ერთ-ერთი ეპიზოდური გმირი, არა მთავარეზოელი, სადაც მოთხრობის მოვლენები ვითარდება, არამედ რომელიღაც მეზობელეზოელი, რომელსაც არყის სათხოვნელად გზავნიან და თან ეუბნებიან, „ჩემი სახელით უთხარიო“. ეს პასუხობს, „შენი სახელით უკვე ვუთხარიო“ და „წითლდება რომელიღაცა ეზოელი, ახალი გალოთებულია, ცოტა არ იყოს, ერიდება და ამიტომაც წითლდება“.
თქვენ კი ნუ მოგერიდებათ, ნახეთ ეს სასაცილო და ცოტათი სევდიანი მოთხრობები, ზოგმა იცინეთ, ზოგმაც შეგიძლიათ იტიროთ კიდეც, ან რავი, დაგმეთ მაინც ეს ავტორი.