“ჩვენ დავიწყეთ... სუბტიტრების დადება ფილმებზე, რომ ხალხმა მოისმინოს ინგლისური, რადგან მარტო კომპიუტერი არ კმარა, თუ არ იცი კომუნიკაციის ენა, ინგლისური” - გვითხრა მიხეილ სააკაშვილმა.
ბოლოს და ბოლოს გავარკვიე - საქართველოს პრეზიდენტი, არც მეტი არც ნაკლები, ფილმებზე სუბტიტრების დადების ერთ-ერთი ინიციატორი ყოფილა. აქამდე მაინც არ მჯეროდა, რომ ეს ნოვაცია საქართველოში ინგლისური ენის შესწავლის მიზნით შემოიღეს.
90-იან წლებში, როცა მე და ჩემმა მეგობრებმა ნელ-ნელა (!) უცხოური ფილმების ქართულად გახმოვანება დავიწყეთ, უამრავი ხალხი დაგვესხა თავს: ზოგი ამბობდა, ქართულად გახმოვანებული ფილმის აღქმა შეუძლებელია, ქართული ენა, უბრალოდ, არ უხდება უცხოენოვან ფილმებსო.
მერე შეეჩვივნენ. ზურა კიწმარიშვილმა კარგი სტუდიაც დააარსა, “ქართული გახმოვანება”, სადაც რამდენიმე წარმატებული პროექტი განხორციელდა.
მაგრამ, ის-ის იყო, ყური შეეჩვია ქართულ გახმოვანებას, ხელისუფლებამ ახალი ნოვაცია დანერგა - ფილმებზე სუბტიტრები დაადეს და კინოს ასეთი ჩვენება ტელევიზიებისთვისაც სავალდებულო გახადეს.
გადასარევი იდეაა. საფრანგეთში, მაგალითად, დიდი ხანია წარმატებით დამკვიდრდა. უცხოენოვან ფილმს ზოგ კინოთეატრში სუბტიტრებით, ზოგანაც დუბლირებულს უჩვენებენ. ყველა კმაყოფილია, მათ შორის ის ადამიანებიც, რომელთაც სმენა დაქვეითებული აქვთ. ტელევიზიაც ასეთივე პრინციპით არჩევს პროგრამას - “პრაიმტაიმში”, როგორც წესი, დუბლირებული სახით უჩვენებს, გვიან ღამით, ტიტრებით.
პირადად მე, კინოს ყურება ორიგინალში მირჩევნია - ფილმის ხმა კარგად მესმის და მსახიობებს იმის მიხედვითაც ვაფასებ, თუ როგორ მეტყველებენ. ამიტომ, წესით, ფილმების სუბტიტრებით ჩვენებისთვის მხარი უნდა დამეჭირა.
მაგრამ ვცდილობ, ყოველთვის მახსოვდეს, რომ მარტო მე არ ვარ ამ ქვეყანაზე! მახსოვდეს, რომ “მარტო ვარ” სხვა რამეა და “მარტო მე ვარ” - სხვა. აი, ისე, ეიზენშტეინის “ივანე მრისხანეში” როგორცაა. პირველ სერიაში მეფე ამბობს, მარტო ვარო და მაყურებელი თანაუგრძნობს ივანეს, რომელმაც დაშლილი, წყვდიადსა და ქაოსში მყოფი რუსეთი უნდა გააერთიანოს... მაგრამ მეორე სერიაში, როცა წარმატება მიღწეულია, ივანე მოულოდნელად განაცხადებს “მარტო მე ვარ!”... მხოლოდ და მხოლოდ ეს “მე” ჩნდება და ყველაფერი იცვლება. ყველაფერი. იმდენად იცვლება, რომ თუკი სტალინი “ივანე მრისხანეს” პირველ სერიას პრემიით აჯილდოვებს, მეორე სერიის დასრულების შემდეგ ეიზენშტეინის სურათი იკრძალება. ბელადი განრისხებას ვერ მალავს, რადგანაც ძალაუფლების ვერტიკალის თავში მოქცეულ მეფეში საკუთარ თავს ხედავს.
ქართული საზოგადოება კარგა ხანია, ძალაუფლების ვერტიკალზე რომაა მიჯაჭვული, არაერთხელ გვიმსჯელია ამაზე. მათ შორის აქ. სტალინის ძეგლი აიღეს, მაგრამ “კარგი კაცის”, როგორც წინამძღოლის მოთხოვნილება ქვეყანაში ისევ ძალიან ძლიერია. არც “კარგი კაცების” დეფიციტს განიცდის ეს ქვეყანა - იმათი, ვინც გულის სიღრმეში, ანდა უკვე ღიად, საჯაროდ იმეორებს: “მარტო მე ვარ ამ ქვეყანაზე!”
სუბტიტრების დამკვიდრების ისტორია ტიპიურია და კარგად გამოხატავს საქართველოს ხელისუფლების დამოკიდებულებას თავისივე ხალხის მიმართ.
ჰო, კინოს ვინ დაეძებს?
ვის ადარდებს, აეხლა, მაგალითად, ქართველი პენსიონერები, რომლებიც კინოს საყურებლად საქართველოს ხელისუფლებამ ლათინურამერიკული სერიალების და საპატრიარქოს ტელევიზიის პირისპირ დატოვა (სხვა არხებისგან განსხვავებით, “ერთსულოვნებას” ვერ უბედავენ მოსთხოვონ, დაიცვას კანონი) - წვრილი და გაურკვეველი შრიფტით აწყობილი სუბტიტრები ასაკოვან მაყურებელს ფილმის ნახვის სურვილს უკლავს. საერთოდ. სუბტიტრების შემოღების შემდეგ, რეიტინგების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, საქართველოში მნიშვნელოვნად შემცირდა ტელევიზიით კინოს ნახვის მსურველთა რიცხვი.
მაგრამ ამ იდეის ავტორი, საქართველოს ხელისუფლება და, როგორც ახლა გაირკვა, პირადად მიხეილ სააკაშვილი, კვლავაც არ აპირებს უარის თქმას ნოვაციაზე. ოღონდ არა იმიტომ, რომ მაყურებელი ორიგინალის ყურებას შეაჩვიოს, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ ერთი მიზნით... ინგლისურის შესწავლის მიზნით!
საქართველოს ხელისუფლების ინფანტილიზმი და სიჯიუტე (“მინდა და ასე იქნება”) ამ ნოვაციაში ახალი ნიუანსით “მდიდრდება” - სნობიზმით!.. პრინციპში, ეს სნობიზმი ჩვენი ცხოვრების სხვა სფეროებშიც წარმოჩინდა - თუნდაც ხელისუფლების საკადრო პოლიტიკაში. მთავრობაში იმ ხალხის დაწინაურებაში, რომლებმაც, შესაძლოა, რამდენიმე თვით გაიარეს სტაჟირება დასავლეთის რომელიმე უნივერსიტეტში, მაგრამ ეს “სივი” სრულიად საკმარისია იმისათვის, რომ მთავრობაში მოგვევლინონ.
სნობიზმი აქ იმდენად უბნელებს იდეის ავტორებს ტვინს, რომ ავიწყდებათ - კინო არ არის მხოლოდ ინგლისურენოვანი. იაპონური, ფრანგული, გერმანული, უნგრული ფილმებით ინგლისურს ვერ ისწავლი!
ამ ნოვაციის ასეთი გამართლებით ხელისუფლება აღიარებს, რომ ინგლისურის გარდა, მას ნაკლებად მნიშვნელოვნად მიაჩნია სხვა ენები, სხვა კულტურები.
“უნდა და აკეთებს!”. კიდევ ერთხელ ავლენს შეზღუდულობას და სწორხაზოვნებას, რომელსაც, როგორც მიხეილ სააკაშვილის სუბტიტრებთან დაკავშირებით წარმოთქმული სიტყვით გაირკვა, თავისი მიზეზი აქვს.
საქართველოს პრეზიდენტმა გვითხრა, რომ ინგლისური თუ არ იცი, “ოდნოკლასნიკებში” შეხვალ და რუსეთის უშიშროების საიტით გაერთობი. პრეზიდენტს არავინ გაახსენა, რომ სოციალური ქსელები უკვე ქართულ ენაზეც არსებობს და რომ არიან ადამიანები, რომლებიც არ ფლობენ ინგლისურ ენას, მაგრამ თავის დღეში არ უნახავთ ეგ რაღაც “ოდნოკლასნიკები.”არც აინტერესებთ და საერთოდ, დარწმუნებულები არიან, რომ არ უნდა შევიზღუდოთ თავი რომელიმე ერთი ენის, თუ კულტურის შესწავლით...
პრეზიდენტს არავინ გაახსენა, რადგანაც, როგორც ჩანს, მის გარემოცვაშიც, დასავლეთის უნივერსიტეტებში სტაჟირებაგანვლილ ყმაწვილებსაც მოსწონთ ტახტზე წამოწოლა და ფილმის ორიგინალურ ენაზე ყურება, ინგლისურ ენაზე! ესაა ის ენა და კულტურა, რომელიც ამ ხალხისთვის ვერტიკალის თავზე იმყოფება. კარგია ის, რაც ძლიერია! ესაა ცხოვრების დევიზი, რომელიც პარადოქსულად წარმოჩინდა ისეთ, ერთი შეხედვით არაპოლიტიკურ, ნოვაციაში, როგორიც სუბტიტრებით ფილმის ჩვენების მოთხოვნაა.
მერე ნუ გაბრაზდებიან ხალხზე, რომელიც თავის ტელევიზორს “ერთსულოვნებაზე” გადართავს და არა მარტო კინოს შეხედავს, არამედ მორჩილების მორიგ გაკვეთილსაც გაივლის იმათგან, რომელთაც, თავის მხრივ, ასევე აქვთ პრეტენზია, მოხვდნენ ძალაუფლების ვერტიკალის სათავეში.
ბოლოს და ბოლოს გავარკვიე - საქართველოს პრეზიდენტი, არც მეტი არც ნაკლები, ფილმებზე სუბტიტრების დადების ერთ-ერთი ინიციატორი ყოფილა. აქამდე მაინც არ მჯეროდა, რომ ეს ნოვაცია საქართველოში ინგლისური ენის შესწავლის მიზნით შემოიღეს.
აქამდე მაინც არ მჯეროდა, რომ ეს ნოვაცია საქართველოში ინგლისური ენის შესწავლის მიზნით შემოიღეს.
90-იან წლებში, როცა მე და ჩემმა მეგობრებმა ნელ-ნელა (!) უცხოური ფილმების ქართულად გახმოვანება დავიწყეთ, უამრავი ხალხი დაგვესხა თავს: ზოგი ამბობდა, ქართულად გახმოვანებული ფილმის აღქმა შეუძლებელია, ქართული ენა, უბრალოდ, არ უხდება უცხოენოვან ფილმებსო.
მერე შეეჩვივნენ. ზურა კიწმარიშვილმა კარგი სტუდიაც დააარსა, “ქართული გახმოვანება”, სადაც რამდენიმე წარმატებული პროექტი განხორციელდა.
მაგრამ, ის-ის იყო, ყური შეეჩვია ქართულ გახმოვანებას, ხელისუფლებამ ახალი ნოვაცია დანერგა - ფილმებზე სუბტიტრები დაადეს და კინოს ასეთი ჩვენება ტელევიზიებისთვისაც სავალდებულო გახადეს.
გადასარევი იდეაა. საფრანგეთში, მაგალითად, დიდი ხანია წარმატებით დამკვიდრდა. უცხოენოვან ფილმს ზოგ კინოთეატრში სუბტიტრებით, ზოგანაც დუბლირებულს უჩვენებენ. ყველა კმაყოფილია, მათ შორის ის ადამიანებიც, რომელთაც სმენა დაქვეითებული აქვთ. ტელევიზიაც ასეთივე პრინციპით არჩევს პროგრამას - “პრაიმტაიმში”, როგორც წესი, დუბლირებული სახით უჩვენებს, გვიან ღამით, ტიტრებით.
პირადად მე, კინოს ყურება ორიგინალში მირჩევნია - ფილმის ხმა კარგად მესმის და მსახიობებს იმის მიხედვითაც ვაფასებ, თუ როგორ მეტყველებენ. ამიტომ, წესით, ფილმების სუბტიტრებით ჩვენებისთვის მხარი უნდა დამეჭირა.
მაგრამ ვცდილობ, ყოველთვის მახსოვდეს, რომ მარტო მე არ ვარ ამ ქვეყანაზე! მახსოვდეს, რომ “მარტო ვარ” სხვა რამეა და “მარტო მე ვარ” - სხვა. აი, ისე, ეიზენშტეინის “ივანე მრისხანეში” როგორცაა. პირველ სერიაში მეფე ამბობს, მარტო ვარო და მაყურებელი თანაუგრძნობს ივანეს, რომელმაც დაშლილი, წყვდიადსა და ქაოსში მყოფი რუსეთი უნდა გააერთიანოს... მაგრამ მეორე სერიაში, როცა წარმატება მიღწეულია, ივანე მოულოდნელად განაცხადებს “მარტო მე ვარ!”... მხოლოდ და მხოლოდ ეს “მე” ჩნდება და ყველაფერი იცვლება. ყველაფერი. იმდენად იცვლება, რომ თუკი სტალინი “ივანე მრისხანეს” პირველ სერიას პრემიით აჯილდოვებს, მეორე სერიის დასრულების შემდეგ ეიზენშტეინის სურათი იკრძალება. ბელადი განრისხებას ვერ მალავს, რადგანაც ძალაუფლების ვერტიკალის თავში მოქცეულ მეფეში საკუთარ თავს ხედავს.
ვცდილობ, ყოველთვის მახსოვდეს, რომ მარტო მე არ ვარ ამ ქვეყანაზე! მახსოვდეს, რომ “მარტო ვარ” სხვა რამეა და “მარტო მე ვარ” - სხვა.
ქართული საზოგადოება კარგა ხანია, ძალაუფლების ვერტიკალზე რომაა მიჯაჭვული, არაერთხელ გვიმსჯელია ამაზე. მათ შორის აქ. სტალინის ძეგლი აიღეს, მაგრამ “კარგი კაცის”, როგორც წინამძღოლის მოთხოვნილება ქვეყანაში ისევ ძალიან ძლიერია. არც “კარგი კაცების” დეფიციტს განიცდის ეს ქვეყანა - იმათი, ვინც გულის სიღრმეში, ანდა უკვე ღიად, საჯაროდ იმეორებს: “მარტო მე ვარ ამ ქვეყანაზე!”
სუბტიტრების დამკვიდრების ისტორია ტიპიურია და კარგად გამოხატავს საქართველოს ხელისუფლების დამოკიდებულებას თავისივე ხალხის მიმართ.
ჰო, კინოს ვინ დაეძებს?
ვის ადარდებს, აეხლა, მაგალითად, ქართველი პენსიონერები, რომლებიც კინოს საყურებლად საქართველოს ხელისუფლებამ ლათინურამერიკული სერიალების და საპატრიარქოს ტელევიზიის პირისპირ დატოვა (სხვა არხებისგან განსხვავებით, “ერთსულოვნებას” ვერ უბედავენ მოსთხოვონ, დაიცვას კანონი) - წვრილი და გაურკვეველი შრიფტით აწყობილი სუბტიტრები ასაკოვან მაყურებელს ფილმის ნახვის სურვილს უკლავს. საერთოდ. სუბტიტრების შემოღების შემდეგ, რეიტინგების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, საქართველოში მნიშვნელოვნად შემცირდა ტელევიზიით კინოს ნახვის მსურველთა რიცხვი.
მაგრამ ამ იდეის ავტორი, საქართველოს ხელისუფლება და, როგორც ახლა გაირკვა, პირადად მიხეილ სააკაშვილი, კვლავაც არ აპირებს უარის თქმას ნოვაციაზე. ოღონდ არა იმიტომ, რომ მაყურებელი ორიგინალის ყურებას შეაჩვიოს, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ ერთი მიზნით... ინგლისურის შესწავლის მიზნით!
საქართველოს ხელისუფლების ინფანტილიზმი და სიჯიუტე (“მინდა და ასე იქნება”) ამ ნოვაციაში ახალი ნიუანსით “მდიდრდება” - სნობიზმით!.. პრინციპში, ეს სნობიზმი ჩვენი ცხოვრების სხვა სფეროებშიც წარმოჩინდა - თუნდაც ხელისუფლების საკადრო პოლიტიკაში. მთავრობაში იმ ხალხის დაწინაურებაში, რომლებმაც, შესაძლოა, რამდენიმე თვით გაიარეს სტაჟირება დასავლეთის რომელიმე უნივერსიტეტში, მაგრამ ეს “სივი” სრულიად საკმარისია იმისათვის, რომ მთავრობაში მოგვევლინონ.
სნობიზმი აქ იმდენად უბნელებს იდეის ავტორებს ტვინს, რომ ავიწყდებათ - კინო არ არის მხოლოდ ინგლისურენოვანი. იაპონური, ფრანგული, გერმანული, უნგრული ფილმებით ინგლისურს ვერ ისწავლი!
ამ ნოვაციის ასეთი გამართლებით ხელისუფლება აღიარებს, რომ ინგლისურის გარდა, მას ნაკლებად მნიშვნელოვნად მიაჩნია სხვა ენები, სხვა კულტურები.
“უნდა და აკეთებს!”. კიდევ ერთხელ ავლენს შეზღუდულობას და სწორხაზოვნებას, რომელსაც, როგორც მიხეილ სააკაშვილის სუბტიტრებთან დაკავშირებით წარმოთქმული სიტყვით გაირკვა, თავისი მიზეზი აქვს.
პრეზიდენტს არავინ გაახსენა, რომ სოციალური ქსელები უკვე ქართულ ენაზეც არსებობს
საქართველოს პრეზიდენტმა გვითხრა, რომ ინგლისური თუ არ იცი, “ოდნოკლასნიკებში” შეხვალ და რუსეთის უშიშროების საიტით გაერთობი. პრეზიდენტს არავინ გაახსენა, რომ სოციალური ქსელები უკვე ქართულ ენაზეც არსებობს და რომ არიან ადამიანები, რომლებიც არ ფლობენ ინგლისურ ენას, მაგრამ თავის დღეში არ უნახავთ ეგ რაღაც “ოდნოკლასნიკები.”არც აინტერესებთ და საერთოდ, დარწმუნებულები არიან, რომ არ უნდა შევიზღუდოთ თავი რომელიმე ერთი ენის, თუ კულტურის შესწავლით...
პრეზიდენტს არავინ გაახსენა, რადგანაც, როგორც ჩანს, მის გარემოცვაშიც, დასავლეთის უნივერსიტეტებში სტაჟირებაგანვლილ ყმაწვილებსაც მოსწონთ ტახტზე წამოწოლა და ფილმის ორიგინალურ ენაზე ყურება, ინგლისურ ენაზე! ესაა ის ენა და კულტურა, რომელიც ამ ხალხისთვის ვერტიკალის თავზე იმყოფება. კარგია ის, რაც ძლიერია! ესაა ცხოვრების დევიზი, რომელიც პარადოქსულად წარმოჩინდა ისეთ, ერთი შეხედვით არაპოლიტიკურ, ნოვაციაში, როგორიც სუბტიტრებით ფილმის ჩვენების მოთხოვნაა.
მერე ნუ გაბრაზდებიან ხალხზე, რომელიც თავის ტელევიზორს “ერთსულოვნებაზე” გადართავს და არა მარტო კინოს შეხედავს, არამედ მორჩილების მორიგ გაკვეთილსაც გაივლის იმათგან, რომელთაც, თავის მხრივ, ასევე აქვთ პრეტენზია, მოხვდნენ ძალაუფლების ვერტიკალის სათავეში.