ბლოგები

ამ ერთი თვის წინ, 26 მაისს, საქართველომ დამოუკიდებლობის მრგვალი წლისთავი იზეიმა. რუსთაველის გამზირზე ფეხაწყობით ჩავლილი ხალხის ყრუ გუგუნი ჰარმონიულად ერწყმოდა ტრიბუნაზე მოკალათებულ სასულიერო და საერო ელიტის მონოლითურ სახეებს. მათ ნამდვილად ქონდათ საამაყო. მათ ქონდათ სუპერძალა, რომელიც სამამულო წარმოების ხულიგნებს, სულ მცირე, უიმედო დეპრესიას უქადდა. მერე რა, თუკი მხოლოდ სამამულოს? კავკასიონის ქედს იქით საკუთარი სუპერგმირებიც ყოფნით.

არადა, არცთუ ურიგოდ დაიწყო თავის დროზე ყველაფერი. კერძოდ - ვარდის ქნევით, ჩაის სმითა და ჯგუფური ჭიპხახუნათი. მზიურმა საქართველომ სრულიად ახალი, თავისებური კარნავალით დააღწია თავი ბოროტების იმპერიას. იმპერიას, რომელიც, თავის მხრივ, უფრო მეტად სისხლიანი კარნავალების მოწყობაში იყო დაოსტატებული. მზიური ქვეყნის ახალმა ხელისუფლებამ კომპასს დახედა და შეეცადა დაედგინა, საით იყო დასავლეთი.

ის იყო, დაინახა კიდეც ჰორიზონტზე მოლივლივე სივრცე და უნდა დაძრულიყო მისკენ, რომ მას მოულოდნელად მხარზე ჩამოადეს თბილი ხელისგული. ხელისუფლება უკან არც მიტრიალებულა, ისე შეეცადა, უსიამოვნოდ თბილი ხელი მოეშორებინა. მაგრამ ვერ მოიშორა. ხელის თითები მეტისმეტად მტკიცედ ჩაფრენოდა მხარში. მაშინ ხელისუფლებამ კეთილ ინება, მიტრიალებულიყო... მის უკან იდგა მოხუცი წვეროსანი, რომელსაც ანაფორა ემოსა, კისერზე ჯვარი შეება და თეთრ ულვაშებში ეღიმებოდა. თავიდან ხელისუფლებამ იფიქრა, რომ მის უკან თეატრის ტიკინა იდგა. წვერზეც კი დაქაჩა იმ იმედით, რომ ის ხელოვნური იქნებოდა და მოაძრობდა. მაგრამ წვერი ნამდვილი აღმოჩნდა. მოხუცმა ისევ გაუღიმა.

იყო ამ ღიმილში რაღაც მაცდური და ჰიპნოტური. ხელისუფლება დაიბნა. უცბად ვერ მიხვდა, როგორ მოქცეულიყო. მოხუცი კი ამ დროს ჩუმად, თუმცა შეუფარავად ლუღლუღებდა, წყეული დასავლეთი ამორალობისა და აღვირახსნილობის მეტს არაფერს მოიტანსო. არადა, ხელისუფლებას სულ სხვა წარმოდგენა და ინფორმაცია ქონდა იმავე დასავლეთზე. კერძოდ, რომ მას, ბევრ სხვა რამესთან ერთად, კეთილდღეობა, მშვიდობა და სოციალური გარანტიებიც მოაქვს. აქ ხელისუფლებაში შინაგანი კონფლიქტი დაიწყო: ფასეულობათა და ვნებათა კონფრონტაცია. ერთი მხრივ დარდი, მეორე მხრივ - ვარდი; ერთი მხრივ გაუპარსავ მამაკაცთა (ზოგჯერ დედაკაცთაც) არნახული აღზევება, საყოველთაო მარხვები, მეორე მხრივ კი - საამოდ სურნელოვანი ნატო და ევროკავშირი. ჰოდა, დგას ახლა დემოკრატიას გამოკიდებული და დემოკრატიითვე შეშინებული ხელისუფლება უძრავად, ცალი ფეხით წარსულში, მეორით - მომავალში. აქა დგას და სხვაგვარად არ ძალუძს.
იმედიანად დაწყებული 2003 წლის შემდეგ ხელისუფლებამ თითქოს გააანალიზა დიქოტომია. მიხვდა, რომ არანაირი შინაგანი კონფლიქტი აღარ იქნებოდა, თუკი მოხუცს ისე მოეპყრობოდა, როგორც ღვიძლ მამას. პირველ ყოვლისა, მისთვის უნდა შეენარჩუნებინა კოხტა სადგომი, რომელშიც ის ოდითგანვე იდგა.
მაგრამ მამა მეტისმეტად მოხუცი და ცბიერი გამოდგა. ჩანდა, იოლად ვერაფერს „აჭმევდი“. როცა ხელისუფლებამ გააცნობიერა, რომ მამას ვეღარ მოერეოდა და ვეღარც უფროსობას გადააჩვევდა, გადაწყვიტა, ნათესაური კავშირი დაემყარებინა მასთან. ასე და ამგვარად, მამა-შვილმა ჩუმად იქორწინა ზეციურ საქართველოში. ამ უცნაური, საკრალურ-სეკულარული ქორწინების კონტრაქტში კი ჩაიწერა, რომ ქვეყნის საშინაო საქმეებს მამა მოუვლიდა, საგარეოს კი შვილი მიხედავდა. ვითომ არაფერი განსაკუთრებული. გარედან ისე ჩანს, თითქოს შვილი მოხუც მამას კეთილსინდისიერად და თანაგრძნობით უვლის და ცივ ნიავს არ აკარებს. როგორი ჟრუანტელისმომგვრელი სურათია, არა?

და მაინც, რა მოეწონა ხელისუფლებას თავის მიჯნურში? ალბათ, ისევ და ისევ რიტუალურობა. საქართველოს ხელისუფლება არასდროს ყოფილა გულგრილი რიტუალურობისადმი. ეს პატარა ერების კომპლექსი ვულკანივით ამოიფრქვა დამოუკიდებლობის პირველ წლებში და ერთბაშად დაფერფლა მის ძირში მდებარე კულტურისა და ცივილიზაციის ყველა ნიშანი. როგორც ოდესღაც ვეზუვის ფერფლმა ადგილზევე გააქვავა მთელი პომპეი და ჰერკულანუმი დედაწულიანად.

2003 წელს მოსულ ახალგაზრდა ხელისუფლებას ჭირდებოდა რიტუალი, რომელიც, თავისი არსით, სივრცე-დროის მიღმა გასვლაა. მთის კულტურებში ხომ წლოვანება სიბრძნის სინონიმია. ამავდროულად რიტუალი ადამიანის მიერ საკუთარი თავის კონკრეტულ ტომთან თუ ერთობასთან ასოცირებას იწვევს, რის შედეგადაც პიროვნება მხოლოდ იმავე თემის კონტექსტში ახდენს განვითარება-დამკვიდრებას. სწორედ „გარიტუალება“, დროის არაადეკვატური ქმედების გარკვეული მოტივით საკრალიზება ბადებს „მბრძანებლობას წარსულიდან“. ეს ის უცვლელი ღერძია, რომლის გარშემოც ბრუნავს თანამედროვე საქართველოს ისტორია. ტრიალებს-ბრუნავს, ტრიალებს-ბრუნავს...

როგორც ჯერ კიდევ მეცხრამეტე საუკუნეში ემილ დურკჰაიმი წერდა, მარტივ საზოგადოებებში (ანუ საზოგადოებებში, რომლებიც შეკრულნი არიან კლანურ, ოჯახურ ან ტომობრივ ურთიერთობათა გარშემო) კოლექტიური ცნობიერების ჩამოყალიბების საშუალებით სწორედ რელიგია ასრულებს უმნიშვნელოვანეს როლს ამ საზოგადოების წევრთა გაერთიანებაში. ამ ტიპის საზოგადოებებში ინდივიდის ცნობიერების შინაარსი საზიაროა საზოგადოების სხვა წევრებთან და ეს ორმხრივი მსგავსება ბადებს მექანიკურ სოლიდარობას.

მექანიკური სოლიდარობა კი ვერასდროს შობს დემოკრატიას. მექანიკური სოლიდარობა მხოლოდ ბელადის გარშემო იქმნება. დემოკრატია და ბელადი შეუთავსებელი ცნებებია. ჩვენ ბევრი ბელადის ძეგლების დემონტაჟი ვნახეთ, მაშინ როცა დემოკრატია ჩვენგან თავად კვარცხლბეკის მოშლას მოითხოვდა. კვარცხლბეკი კი იდგა და ლენინის შემდგომ წმინდა გიორგის ელოდა. ერთი შეხედვით, ეს ორნი - ლენინი და წმინდა გიორგი - გარეგნულად კი განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, მაგრამ თავიანთი შინაარსით თითქმის კონგრუენტულნი არიან. ორივე ურჩხულს მუსრავს, თუმცა თვითონაც კვდებიან. მათი როლი ოდენ ურჩხულის შემუსვრაა.

ყოველ 6 მაისს საქართველოში გიორგობა და პოლიციის დღე აღინიშნება. მიაქციეთ ყურადღება, პოლიციის დღე ნაციონალური დღესასწაულია რუსეთის ფედერაციაში, ეგვიპტეში, სამხრეთ აფრიკასა და სხვა განვითარებად ქვეყნებში. ამ დღისადმი მიძღვნილ საგანგებო სიტყვაში მიხეილ სააკაშვილმა თქვა, რომ საქართველოს მოქალაქეები ისევე ენდობიან პოლიციას, როგორც ეკლესიას. ამგვარად, მან სრულყოფილად მოხაზა ძალაუფლების ვერტიკალის კონტურები. პოლიცია და ეკლესია არის ის ორი ფეხი, რომელზეც დგას თანამედროვე ქართული სახელმწიფო.

როცა ერთი ფეხი მეორეზე გრძელია, სხეული კოჭლობს. ამიტომ ძალაუფლების ორივე საყრდენი კიდური ზრუნავს, რომ ერთმანეთის ექვივალენტური იყოს და ამავდროულად შეერთდეს - სადღაც საზარდულის არეში. ეს ორმხრივ მომგებიანი ურთიერთობაა. ხელისუფლების მხრიდან ზრდა გამოიხატება სეკულარული დღეობების რელიგიური დღესასწაულებისთვის დამთხვევით. რად ღირს თუნდაც მინისტრების თბილისიდან იერუსალიმამდე პერმანენტული სირბილი წმინდა ცეცხლის მოსახელთებლად. ძნელია, მათ შემყურეს არ გაგახსენდეს ჰოლივუდური კომედია „ვირთხების რბოლა“, საოცნებო საგნის გამო ფილმის პერსონაჟები ერთმანეთის გადასწრებაზე რომ არიან. ხოლო ეკლესია, თავის მხრივ, ისაკუთრებს საერო გმირებს და ცდილობს, მათი საქმიანობა, მათი მიღწევები მყარად დაუკავშიროს ეკლესიას. უძღები მამის კომპლექსი.

მაგალითად, შოთა რუსთაველი, ილია ჭავჭავაძე და ა.შ. არ წარმოადგენენ საპატრიარქოს კერძო საკუთრებას და მათი „განკარგვის“ მონოპოლია არა აქვს ამ უწყებას. მაგრამ ისინი ახერხებენ ამ კულტურული ნაწილების მითოლოგიურ ბურუსში გახვევას, რის შედეგადაც ამ მოვლენებს არსი და მნიშვნელობა ეკარგებათ, ხოლო მათზე ყოველგვარ მსჯელობას უკვე ეგზალტირებული ბრბო ადებს ტაბუს. ქართული კულტურა და ისტორია იქცა აკლდამად, სადაც უდარდელ მხედრებს მხოლოდ ყვავილების მიტანისა და მოწიწებით თავის დახრის უფლება გვაქვს. და ისიც მათივე ლოცვა-კურთხევით, რასაკვირველია.

ვინც ფანტაზიის ნაკლებობას არ უჩივის, საგნის ამ მცირე მიმოხილვითაც იოლად შეძლებს წარმოიდგინოს, თუ როგორი საშიში შეიძლება აღმოჩნდეს ამ ზეციური ქორწინების შედეგი - პირმშო. ეს ერთგვარი უცხო (ინგ. alien) თავისუფლად შეიძლება იყოს ანაფორიანი პოლიციელი. უცხო, რომელსაც სისხლის მაგივრობას სხეულში მჟავა უწევს, თავის მსხვერპლში კვერცხებს დებს, ქამარზე ხელკეტად დრეკადი ჯვარი კიდია, მისი უზენაესი კონსტიტუცია კი რჯულის კანონია. ისე, მშვენიერი იდეაა, ორი ერთში: პოლიციელი-მღვდელი, ხორცისა და სულის უნივერსალური მცველი. ერთგვარი ელიენ-ელია, ანუ არამიწიერი წარმომავლობისა და ბიბლიური პერსონაჟის თავისებური მიქსი, რომელიც ქუჩის პატრულირებისას ერდროულად ყარს და საკმეველსაც აკმევს. თან, რაც მთავარია, ამ უცხოს ეყოლება არა დედა, არამედ ორი მამა, ანუ ექნება გაორებული წარსული. თუმცა, უმთავრესი მაინც ისაა, რომ ეს უცხო ხალხის სხეულში კვერცხებს დადებს. ასე რომ, მამისა და შვილის განქორწინება დროულად თუ არ მოხდა, სულ მალე პატარა უცხოები დაიჩეკებიან.

ზაფხულის დასვენების სეზონის დადგომასთან დაკავშირებით გთავაზობთ შესაბამის ეპიზოდს სერიალიდან „ქართველიშვილები“. გაუგებრობის თავიდან ასაცილებლად მოგახსენებთ, რომ აქ აღწერილი ამბები და გმირები გამოგონოლია და მათ საერთო არაფერი აქვთ სინამდვილესთან. ბუნებრივია, ეს ეხება ოჯახის გვარსაც, რომელიც აღებულია მხოლოდ მხატვრული მოსაზრებით. პერიოდულად შემოგთავაზებთ სერიალის სხვა ეპიზოდებსაც.

მე გიორგი ქართველიშვილი ვარ და წელს 12 წლის გავხდი. შარშან მამა შემპირდა, რომ თუ 12 წლის გავხდებოდი, ზაფხულის არდადეგებზე ჩემს დასთან ერთად დასასვენებლად წამიყვანდა. როცა არდადეგები იწყება, ყველა კლასელი სხვადასხვა ადგილას მიდის დასასვენებლად. ჩვენს ოჯახსაც აქვს შერჩეული საყვარელი ადგილი - ეს ჩვენი აივანია. ზამთარში აივანზე ბამბებს ვდებთ, ვითომ თოვლია. ზაფხულში ბამბებს ვიღებთ, ვრეცხავთ და მომავალ ზამთრამდე ვინახავთ. ზაფხულობით აივანზე ძალიან ცხელა, ამიტომ მთელი დღე ოთახში ვართ და როცა მზე ჩავა, მხოლოდ მაშინ გავდივართ ხოლმე იქ. აივანზე დედაჩემის მოპარული გაზეთების შეკვრებზე ვსხდებით და სუფთა ჰაერს ვისუნთქავთ. თან მოუხარშავი მაკარონის ღეროებით დედაჩემის რეცეპტით დამზადებულ კოქტეილს ვწრუპავთ. დედა ამბობს, რომ ამ კოქტეილს „ბულაჩაური“ ჰქვია. მისი დამზადება ძალიან ადვილია: გამჭვირვალე, თლილი ჭიქის 3/4 უნდა გაავსო ონკანის წყლით და მოწრუპო. ოღონდ, ჯობია, ონკანი დიდი ხანი იყოს მოშვებული, რომ წყალი გაცივდეს. როცა ღამე მთვარიანია, ტანზე ვიხდით, აივანზე ვწვებით და მთვარის აბაზანებს ვღებულობთ. ცოტა მოსაწყენია, სამაგიეროდ, ჯანსაღი სიფერმკრთალე ზამთრამდე გაგვყვება ხოლმე. ზამთარში კი, ყინვის გამო, სიფერმკრთალე სილურჯეში გადადის. ცოტა ცივია, მაგრამ - მრავალფეროვანი. მამა აივანს მაღალმთიან, ალპურ კურორტს ეძახის. ის ზღვის დონიდან მეცხრე სართულზე მდებარეობს და იქიდან ულამაზესი ხედი იშლება, განსაკუთრებით, თუ გაზეთების შეკვრაზე დადგები. თითქმის ყველაფერი ჩანს: მოპირდაპირე სახლის ფანჯარაში ტელევიზორს ვუყურებთ. მართალია, ხმა კარგად არ ისმის და გამოსახულებაც პატარაა, მაგრამ მაინც გვიყვარს, იმიტომ რომ ხმის გაგონება გვერდითი მეზობლის ტელევიზორიდან შეიძლება. ყველაზე უკეთესი მაშინ არის, როცა მოპირდაპირე და გვერდითი მეზობლები ერთსა და იმავე არხს უყურებენ. მოპირდაპირე მეზობელს ჭადრაკის პარტიების გარჩევის ყურება უყვარს, გვერდითას - ფილმების. მაგალითად, შარშან სპასკი-ფიშერის პარტიების გარჩევას ვუყურებდით და „გაზაფხულის 17 გაელვებას“ ვუსმენდით. მაგრამ მერე მოპირდაპირე ოჯახი დასასვენებლად წავიდა და მარტო ვუსმენდით, სანამ გვერდითი ოჯახიც არ წავიდა. წელსაც ასე იყო, ოღონდ ჯერ გვერდითი მეზობელი წავიდა დასასვენებლად და მერე - მოპირდაპირე. ამიტომ გადავწყვიტეთ, აივანზე წიგნები გვეკითხა. ჩვენს ოჯახს მდიდარი ბიბლიოთეკა აქვს და ის 9 წიგნისგან შედგება: ქართული, რუსული, ინგლისური, ფიზიკა, ქიმია, ალგებრა, გეოგრაფია, სსრკ ისტორია და „მენავთობის ცნობარი“. მე „მენავთობის ცნობარს“ ვკითხულობ, ჩემი და - ალგებრას. მერე გავცვლით. როცა კითხვა გვბეზრდება, ძველი გაზეთების შეკვრიდან ძველ ტელეპროგრამებს ვუკითხავთ ერთმანეთს ხმამაღლა და ასე ვერთობით. ასე საინტერესოდ გავიდა ერთი თვე. მეორე თვეს მამამ, შეპირებისამებრ, ზღვაზე წაგვიყვანა. მან სამზარეულოდან აივანზე დიდი რკინის ტაშტი გამოიტანა და ჩვენ ვედროებით წყალი ჩავასხით. მერე დედამ მარილი ჩაყარა, რომ ზღვასავით მლაშე ყოფილიყო. მერე მამამ სასაფლაოდან ქვიშა და აგურის ნატეხები მოიტანა და ტაშტის ირგვლივ დაყარა – ეს პლაჟი არისო. მე და ჩემმა დამ ძველი გაზეთი 36 ნაწილად დავჭერით, ბანქოს ასოები დავაწერეთ, დავსხედით პლაჟზე და ვითომ კარტს ვთამაშობდით. მართალია, არც ერთი თამაში არ ვიცით, მაგრამ გასართობად კარგია. ხანდახან ვთევზაობთ ხოლმე. კუბოს 20 პატარა ლურსმანი, რომლითაც ახალ წელს ნაძვის ხე მოვრთეთ, ტაშტში ჩავყარეთ – ვითომ თევზები არიან; მამამ თოკიან ჯოხს მავთული მიაბა ბოლოში, ეს ანკესიაო. ანკესი ხან ჩემს დას უჭირავს, ხან - მე. ზაფხულის მეორე თვეც ძალიან სასიამოვნოდ გავიდა. მთელი ოჯახი კმაყოფილი დარჩა არდადეგებით და მამა შეგვპირდა, მომავალ წელს საზღვარგარეთ დაგასვენებთო. მე და ჩემმა დამ სკოლის გეოგრაფიის წიგნის რუკაზე დავიწყეთ საზღვარგარეთის მოძებნა, მაგრამ ვერ ვიპოვეთ. თუმცა, არა უშავს – მამამ უკეთ იცის.