უკრაინასა და საქართველოში რუსეთის მოქმედებების შესახებ საერთაშორისო საზოგადოების უწყვეტი ინფორმირების აუცილებლობა, სამოქალაქო და საზოგადოებრივი ზეწოლის განხორციელება მსოფლიო ლიდერებზე, რათა თავის მხრივ, მათ ვლადიმერ პუტინზე მოახდინონ გავლენა - ესაა უკრაინელი რეჟისორისა და აქტივისტის, ოლეგ სენცოვის, მთავარი ამოცანა. მან ხუთი წელი გაატარა რუსეთის ციხეში, რომელიც გასული წლის შემოდგომაზე დატოვა. მიუხედავად იმისა, რომ სენცოვი თბილისში პირველადაა, იგი უკრაინასა და საქართველოში არსებულ ვითარებაში მკვეთრ პარალელებს ხედავს. მას ამის შესახებ, მოვლენათა განვითარების შესაძლო გზებსა და მის შემოქმედებაზე ვლადიმერ უნანიანცი ესაუბრა.
ვლადიმერ უნანიანცი: გათავისუფლების შემდეგ თქვენ თქვით, რომ დიდად არასდროს გიზიდავდათ უფლებადამცველის საქმიანობა, მაგრამ თავს ვადლებულად გრძნობთ გააგრძელოთ ბრძოლა (ვლადიმირ) პუტინის რეჟიმის წინააღმდეგ და პოლიტპატიმრების გასათავისუფლებლად. შეგიძლიათ დაწვრილებით გვიამბოთ, რაში გამოიხატება კონკრეტულად თქვენი ბრძოლა და როგორაა ეს დაკავშირებული თბილისში თქვენს ვიზიტთან?
ოლეგ სენცოვი: უფლებების დაცვა და ბრძოლა ცოტა სხვადასხვა რამაა. უფლებების დაცვა ჰუმანიტარული მომენტია, ის, რასაც მე პოლიტპატიმრების შესახებ ვამბობ, ჩემთვის ძალიან ახლოსაა, მე მორალურ ვალდებულებას ვგრძნობ და სანამ 400-ვე ტყვე არ გათავისუფლდება, ვერ დავმშვიდდები.
მე ვერ ვიტყოდი, რომ საქართველო დაივიწყეს. დიდი დრო გავიდა და კონფლიქტი ისეთი ცხელი აღარ ჩანს, ანუ არ იღუპებიან ადამიანები, განსხვავებით დონბასისგან, სადაც ექვსი წელი გავიდა და სამხედრო მოქმედებები, მართალია, წყნარი, მაგრამ მაინც გრძელდება...
...რა თქმა უნდა, შემეძლო კამუფლიაჟი ჩამეცვა და ავტომატით დავმდგარიყავი წინა რიგებში, შემეძლო სხვა რამეც გამეკეთებინა, მაგრამ მაქვს შესაძლებლობა, რომ რუსეთის აგრესიისა და ტყვეების შესახებ ვისაუბრო და მე მისმენენ. ამით ვსარგებლობ, რადგან არც ისე ბევრი ადამიანია უკრაინაში, ვისაც ამის შესახებ საერთაშორისო არენაზე საუბარი შეეძლოს. ახლა ასე ვიბრძვი, პიჯაკში, დავდივარ და ვსაუბრობ ასეთ მნიშვნელოვან საკითხებზე. ამასთანაა დაკავშირებული ჩემი ვიზიტი საქართველოშიც.
ვლადიმერ უნანიანცი: თქვენ აღნიშნეთ, რომ უკრაინასა და საქართველოში არსებული ვითარება ერთმანეთის მსგავსია, თუმცა უკრაინაზე გაცილებით მეტს და ხშირად ლაპარაკობენ, ვიდრე საქართველოზე. ასე იმიტომ ხომ არ ხდება, რომ კონფლიქტი უკრაინაში გრძელდება, საქართველოში კი ეს, არსებითად, 11 წლის წინ იყო. რა უნდა გააკეთოს საქართველომ იმისთვის, რომ მისი ხმა ისევე ხმამაღლა ისმოდეს, როგორც უკრაინის?
ოლეგ სენცოვი: მე ვერ ვიტყოდი, რომ საქართველო დაივიწყეს. დიდი დრო გავიდა და კონფლიქტი ისეთი ცხელი აღარ ჩანს, ანუ არ იღუპებიან ადამიანები, განსხვავებით დონბასისგან, სადაც ექვსი წელი გავიდა და სამხედრო მოქმედებები, მართალია, წყნარი, მაგრამ მაინც გრძელდება. ეს, რა თქმა უნდა, მეტ ყურადღებას იპყრობს. მაგრამ ამ კონფლიქტის ისტორიას რომ ჩავუღრმავდეთ, როცა ყირიმი მიიტაცეს და ამის შემდეგაც, არ იყო მსოფლიო თანამეგობრობის მკაცრი რეაქცია. და ვინ იცის, პუტინი ამაზე რომ გაჩერებულიყო, ეს ასევე მდორედ გაგრძელებულიყო. სამწუხაროდ, როცა ადამიანები არ იღუპებიან, სანამ სისხლი არ იღვრება, განსაკუთრებით ევროპელი მოქალაქეებისა, მათი ყურადღება არ არის ისეთი გაფაციცებული, როგორც ეს იმ შემთხვევაში, როდესაც საქმე მათ პირადად ეხებათ.
ოლეგ სენცოვი თბილისში. 22 თებერვალი, 2020 წ.
ვლადიმერ უნანიანცი: თქვენ ახსენეთ კონფლიქტი აფხაზეთში. შესაბამისად, იცნობთ სიტუაციას, რომელიც საქართველოში 90-იან წლებში იყო. შემდეგ იყო ის, რაც 2008 წელს მოხდა. მაშინ, 2008 წელს, როგორც უკრაინის მოქალაქე, წარმოიდგენდით, რომ სულ რაღაც 6 წლის შემდეგ იგივე მოხდებოდა თქვენს ქვეყანაში?
ოლეგ სენცოვი: იცით რა, მე დნესტრისპირეთის კონფლიქტსაც დავამატებდი, იმიტომ რომ ის აფხაზეთის კონფლიქტის დროს ხდებოდა. სხვათა შორის, ეს კონფლიქტები ძალიან ჰგავს ერთმანეთს. რა თქმა უნდა, ჩემთვის მაშინვე გასაგები იყო, რომ რუსეთი აგრესორია. ჯერ კიდევ 90-იან წლებში, ჯერ კიდევ პუტინამდე იყო ეს ჩემთვის ცხადი. მე ერთმნიშვნელოვნად საქართველოსა და მოლდოველების მხარეს ვიდექი, მესმოდა, რომ როცა სხვის ტერიტორიებს იტაცებენ, ეს აგრესიაა.
რაც არ გკლავს, გაძლიერებს. რა თქმა უნდა, ციხემ, ამ სიტუაციამ მე უფრო გამაძლიერა. ეს მართალია. ყველას თავისი ბედი აქვს.
პუტინის მოსვლით, მისი მმართველობის დაწყებით, ჩემთვის ყველაფერი ნათელი გახდა ჯერ კიდევ 2008 წლამდე. 2008 წლის შემდეგ მან თავისი ნამდვილი სახე უკვე ყველას დაანახვა და ჩემთვის ყველაფერი ცხადი იყო ჩეჩნეთის პირველი და მეორე ომების შემდეგაც, როცა გენოციდი მოუწყვეს ჩეჩენ ხალხს, ყველაფერი ნათელი იყო ამ ადამიანის შესახებ. რა თქმა უნდა, არასდროს გგონია, რომ შეიძლება შენც დაგესხან თავს - ამას ვერავინ იფიქრებდა. ყველას ესმოდა, რომ „მაიდანზე“ დგომით ჩვენ ვებრძოდით პუტინსაც, რომელმაც იანუკოვიჩი დაგვიყენა, მაგრამ არავის, მათ შორის არც მე მჯეროდა, რომ რუსეთი გაბედავდა პირდაპირ სამხედრო შეჭრას ყირიმში და, მით უფრო, მერე სამხედრო მოქმედებებს დონბასში. მაგრამ მან ეს გააკეთა.
ვლადიმერ უნანიანცი: როგორც მე ვიცი, როცა ყირიმში უკვე ყველაფერი გასაგები გახდა, თქვენ დონბასში წასვლა გადაწყვიტეთ.
ოლეგ სენცოვი: დიახ, ორთვიანი ბრძოლის შემდეგ გასაგები გახდა, რომ აქ წავაგეთ და ბრძოლა მინელდა. ყველასთვის ნათელი იყო, რომ უახლოეს მომავალში ვერ შევძლებდით მდგომარეობის გამოსწორებას. დონბასში კი ყველაფერი იწყებოდა. მივხვდი, რომ იქ წასვლა იყო საჭირო, მთავარი ახლა იქ ხდებოდა. ბილეთი კიევის გავლით მქონდა, მეგობრებს უნდა შევხვედროდი, მოხალისეთა ბატალიონში უნდა გავერთიანებულიყავი და დონბასში წავსულიყავი, მაგრამ ბილეთით ხელში დამაპატიმრეს. მათ იცოდნენ, წასვლას რომ ვაპირებდი. იმიტომ დამაკავეს, რომ არ წავსულიყავი.
ოლეგ სენცოვი
ვლადიმერ უნანიანცი: შეიძლება ითქვას, რომ დაკავებამ და საპატიმროში გატარებულმა ხუთმა წელმა თქვენ გაქციათ არა ჩვეულებრივ მეომრად, რომელსაც შეეძლო დონბასში წინა ხაზზე ებრძოლა, არამედ სულ სხვა ფრონტის, საინფორმაციო და უფრო სახიფათო ფრონტის მებრძოლად. ამ თვალსაზრისით, შეიძლება თუ არა იმის თქმა, რომ დაკავებამ და ციხემ სხვა ძალები, სხვა შესაძლებლობები მოგცათ?
ოლეგ სენცოვი: დიახ. რაც არ გკლავს, გაძლიერებს. რა თქმა უნდა, ციხემ, ამ სიტუაციამ მე უფრო გამაძლიერა. ეს მართალია. ყველას თავისი ბედი აქვს.
როცა ციხეში გაწამებენ, არ ხარ მზად გაყიდო სამშობლო მხოლოდ იმიტომ, რომ გტკივა და ცხოვრების გაგრძელება გინდა. როცა გარიგებას გთავაზობენ, ამაზე არ მიდიხარ, რადგან მაშინ ყველას ღალატობ - საკუთარ თავსაც, სამშობლოსაც და იმ ბიჭებსაც, რომლებიც დაიღუპნენ. ეს შეუძლებელი იყო და ვიბრძოდი. ყოველ ჯერზე მე იმ გარემოებების მიხედვით ვიქცეოდი, რომელთაც ბედი მთავაზობდა.
ვლადიმერ უნანიანცი: ღირებულებების გადაფასების თვალსაზრისით შეიცვალა რამე?
ციხეში მეტი თავისუფალი დროა. არის დრო იმაზე ფიქრისა, რა გააკეთო და ეს გეხმარება, რა თქმა უნდა, დრო შეავსო და ცხოვრება უფრო გააზრებული გახადო. მე მივხვდი, რომ დრო მაქვს და ეს დრო არ უნდა დავკარგო. ბევრს ვკითხულობდი, საკუთარ თავზე ვმუშაობდი, ინგლისური ვისწავლე და, რა თქმა უნდა, ბევრს ვწერდი.
ოლეგ სენცოვი: რა თქმა უნდა, რაღაცები გადავაფასე იმ მხრივ, რომ ზედმეტი მოვიცილე. ხვდები, რა არის ნამდვილად მნიშვნელოვანი შენთვის ცხოვრებაში და რომ უნდა იცხოვრო და აკეთო სწორედ ის, რაც მნიშვნელოვანია და არა წვრილმანები და სისულელეები.
ანუ ციხემ საშუალება მომცა ზედმეტი მომეცილებინა, თუმცა სხვა მიმართულებით რადიკალურად არ შევცვლილვარ.
ვლადიმერ უნანიანცი: თქვენი შემოქმედებითი დამოკიდებულება - ვგულისხმობ შიმშილობის დღიურსა და მოთხრობებს, რომლებიც ციხეში დაწერეთ - ეს ემოციის გამოხატვა იყო? რა მოხდა თქვენში ისეთი, რომ წერა დაიწყეთ?
ოლეგ სენცოვი: არა, ეს უფრო ადრე მოხდა, - დაახლოებით, 30 წლის ასაკში, - როდესაც დავიწყე საბავშვო მოთხრობების წერა.
ციხეში მეტი თავისუფალი დროა. არის დრო იმაზე ფიქრისა, რა გააკეთო და ეს გეხმარება, რა თქმა უნდა, დრო შეავსო და ცხოვრება უფრო გააზრებული გახადო. მე მივხვდი, რომ დრო მაქვს და ეს დრო არ უნდა დავკარგო. ბევრს ვკითხულობდი, საკუთარ თავზე ვმუშაობდი, ინგლისური ვისწავლე და, რა თქმა უნდა, ბევრს ვწერდი. თხუთმეტი რვეული დავწერე - მოთხრობები, რომანები, შიმშილობის დღიურები, ჩანაწერები, სცენარები. დიდი შრომა გავწიე. ერთი წიგნი უკვე გამოვიდა, მეორე წიგნი, რომანი, გაზაფხულზე გამოვა, შემოდგომაზე ერთ წიგნად გამოვცემ „ციხის მოთხრობებსა“ და „შიმშილობის დღეებს“. ეს ორი სხვადასხვა ნაწარმოებია, თუმცა ციხეს შეეხება და, შესაბამისად, ერთმანეთთან თემატურადაა დაკავშირებული.
ვლადიმერ უნანიანცი: თქვენს შემოქმედებით საქმიანობას ისევ დავუბრუნდებით, მაგრამ მაინტერესებს: ტყვედ როცა ჩავარდით, უკრაინაში სხვა ხელისუფლება იყო, ციხიდან გამოსვლის შემდეგ კი სხვა.
ოლეგ სენცოვი: დიახ, პოროშენკოს მმართველობას ვერ მოვესწარი...
ვლადიმერ უნანიანცი: როგორი დამოკიდებულება გაქვთ უკრაინის ახლანდელი პრეზიდენტის, ვლადიმირ ზელენსკის პოლიტიკასთან, პირველ რიგში, რუსეთის ჭრილში?
საჭიროა მკვეთრი პოზიცია, რომ ჩვენი ტერიტორიები ოკუპირებულია, რომ პუტინი არის არა პარტნიორი, მეზობელი, არამედ მტერი, რომელიც ჩვენს წინააღმდეგ ომს აწარმოებს, დაიკავა ტერიტორიები.
ოლეგ სენცოვი: მიუხედავად იმისა, რომ ზელენსკის ვაკრიტიკებ, მიმაჩნია, რომ იგი საუკეთესოა იმ პრეზიდენტებს შორის, რომლებიც გვყოლია. მას მე ძველებურად მივიჩნევ გულწრფელ ადამიანად, რომელსაც სურს რაღაცის გაკეთება. ის ცვლილებებისთვის მოვიდა და არა ფულის საკეთებლად. არ მოსულა იმისთვის, რომ ხელისუფლებით დატკბეს, - ეს ძალიან კარგია. არსებობს შეკითხვები მის გარემოცვასთან დაკავშირებით, იმ ადამიანებთან დაკავშირებით, რომლებიც მის გუნდში არიან. რა თქმა უნდა, მეც და უკრაინის ბევრ პატრიოტულად განწყობილ მოქალაქეს აქვს დიდი შიში მის მცდელობებთან დაკავშირებით, მოელაპარაკოს რუსეთს, იმიტომ რომ მას ბოლომდე არ ესმის, თანამედროვე რუსეთში რას წარმოადგენს პუტინი, რომ მასთან დაზავება, რაიმეზე მოლაპარაკება შეუძლებელია, რადგან მიზნები განსხვავებულია: ზელენსკის მიზანია კონფლიქტის გაყინვა და მისი თანდათანობით მოგვარება მოლაპარაკებების გზით; პუტინის გეგმაა უკრაინის დაპყრობა და მისთვის დამოუკიდებლობის წართმევა.
ვლადიმერ უნანიანცი: პუტინთან მოლაპარაკებები შესაძლებელია?
ოლეგ სენცოვი: პუტინთან? ეშმაკთან მოლაპარაკებები შეიძლება? ანუ მოლაპარაკებები შესაძლოა აწარმოო, მაგრამ ბოლომდე შეთანხმება შეუძლებელია. მიზნებია განსხვავებული.
ვლადიმერ უნანიანცი: გამოდის, რომ ის, რასაც ზელენსკი აკეთებს, თავიდანვე განწირულია?
ოლეგ სენცოვი: დონბასის ინტეგრირების მცდელობა, პუტინთან მოლაპარაკებები გარკვეულ პირობებზე შეუძლებელია, იმიტომ რომ ამოცანებია განსხვავებული. პუტინს არ აქვს ამოცანა, რომ რაიმეზე შეთანხმდეს. მისი ამოცანაა უკრაინაზე კონტროლი დაიბრუნოს.
ვლადიმერ უნანიანცი: რა უნდა გააკეთონ უკრაინამ, საქართველომ?
ოლეგ სენცოვი: იბრძოლონ, არ დანებდნენ.
ვლადიმერ უნანიანცი: როგორ?
ოლეგ სენცოვი: საჭიროა მკვეთრი პოზიცია, რომ ჩვენი ტერიტორიები ოკუპირებულია, რომ პუტინი არის არა პარტნიორი, მეზობელი, არამედ მტერი, რომელიც ჩვენს წინააღმდეგ ომს აწარმოებს, დაიკავა ტერიტორიები. საჭიროა მის წინააღმდეგ ზეწოლა ყველა ფრონტით, არ მივცეთ ჩვენს პარტნიორებს იმის უფლება, რომ პუტინს ჩვენს ზურგს უკან მოელაპარაკონ და მას მეგობრობის ხელი გაუწოდონ. ეს თემა უნდა ისმოდეს ყოველთვის, ყველგან, უწყვეტად. ყველა მსოფლიო ლიდერმა, ვინც შემდგომში მოვა, ზუსტად უნდა იცოდეს, რომ საქართველოს ტერიტორიის ნაწილი ოკუპირებულია. რუსეთზე ზეწოლა მანამდე უნდა განხორციელდეს, სანამ ისინი არ შეცვლიან არა მარტო თავიანთ მმართველს, არამედ საგარეო პოლიტიკას-საჭიროა ზეწოლა სანქციებით, მათ არ უნდა მიეცეთ პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური სტაბილურობის შესაძლებლობა.
ვლადიმერ უნანიანცი: ამ ცოტა ხნის წინათ საქართველოს პრეზიდენტმა, სალომე ზურაბიშვილმა, განაცხადა, რომ საქართველომ უნდა შეცვალოს რუსეთთან მოლაპარაკებების ფორმატი და გადაიყვანოს იგი ნორმანდიული ფორმატის მსგავს პლატფორმაში. რას ეტყოდით ჩვენს პოლიტიკოსებს? თქვენი აზრით, ეს ჩიხური ვარიანტია?
ოლეგ სენცოვი: რა თქმა უნდა, ჩიხია. ეს რუსეთისთვისაა ხელსაყრელი. ამიტომაც რუსეთი თითქოს ცეკვავს და მოითხოვს, რომ მოლაპარაკებების ყოველ მომდევნო ტურზე უკრაინამ რაღაც მოთხოვნები შეასრულოს, რათა კეთილი ინებოს და რუსეთი შეხვედრებზე მივიდეს. ეს წამგებიანი პოზიციაა.