„აი, მოდის ელჩი მაილსი, უკან კი, ერთგული ძაღლივით, აურზაური მოჰყვება“ - როგორ იხსენებს რიჩარდ მაილსი ვარდების რევოლუციას

„შევარდნაძე გადადგა, და მერე არცთუ ისე კარგი რამეები თქვა ჩემზე; სააკაშვილიც კი გამინაწყენდა, რადგან ფიქრობდა, რომ მე რაღაცებს ვითვისებდი, რომ თითქოს ვარდების რევოლუცია, ის ყველაფერი, რა და როგორც განვითარდა, ჩემი დამსახურება იყო. და ვერაფრით შევძელი გადამერწმუნებინა, რომ არასოდეს მითქვამს რაიმე მსგავსი, არაფერი..” - რიჩარდ მაილსი, ამერიკის ყოფილი ელჩი საქართველოში (2002-2005წწ.) დეტალურად იხსენებს 20 წლის წინ მომხდარ ხავერდოვან რევოლუციას, რომელსაც საქართველოში ედუარდ შევარდნაძის გადადგომა და მიხეილ სააკაშვილისა და მისი გუნდის ხელისუფლებაში მოსვლა მოჰყვა.

რადიო თავისუფლება: დავიწყოთ. რიჩარდ მაილსის თვალით დანახული ვარდების რევოლუცია - რისი მომსწრე გახდით 20 წლის წინ?

რიჩარდ მაილსი: ვფიქრობ, ეს იყო დემოკრატიის ერთობ საინტერესო გამოვლინება - დემოკრატიის იმიტომ, რომ მოხდა ის, რაც მოსახლეობის უმრავლესობას სურდა. ვერ ვიტყოდი, რომ ეს ყველაფერი მთლად ლეგალური იყო, მაგრამ არალეგალურსაც ვერ დავარქმევდი... და ვფიქრობ, ხალხსაც არ გასჭირვებია ახალ რეალობასთან ადაპტაცია. ოპოზიციის ლიდერები, ვინც სახალხო პროტესტებს და, შესაბამისად, ვარდების რევოლუციას ხელმძღვანელობდნენ, - ვიტყოდი, რომ მათ საკმაოდ კარგად გაართვეს თავი ხელისუფლების გადაცემის პროცესს.

პრეზიდენტი შევარდნაძე, ცხადია, ამ ყველაფრით ბედნიერი არ იყო - ან ვინ იქნებოდა მის ადგილზე - და შესაძლოა, რამდენჯერმე არცთუ ისე სახარბიელო განცხადებები გააკეთა, მაგრამ საბოლოო ჯამში, მშვიდობიანად დათმო ძალაუფლება და გადადგა.

ჩემი გადმოსახედიდან, ძალიან საინტერესო იყო ის ფაქტიც, რომ ეს იყო უსისხლო რევოლუცია - ჩემი კარიერის განმავლობაში მინახავს ხელისუფლების დამხობის მცდელობები, ზოგი სისხლიანი იყო, ზოგი არც ისე, მაგრამ საქართველოში რაც ვნახეთ - კი, ეს იყო სახალხო მღელვარება, მაგრამ ავტობუსები არ ამოუბრუნებიათ, მანქანები არ დაუწვავთ, ფანჯრებს არ ამსხვრევდნენ, ტყვია არ გაისროლეს და არც დანები დატრიალებულა...

ძალიან საინტერესო და ნიშანდობლივი რამ იყო, რევოლუციის ეს მშვიდობიანი ხასიათი, მიუხედავად იმისა, რომ ხალხი აღტყინებული იყო... ეს იყო არსებული ხელისუფლების მშვიდობიანი გადაგდება (peaceful overthrow). ერთობ საინტერესო რამეა.

რადიო თავისუფლება: როცა ამბობთ, რომ არცთუ ისე ლეგალური იყო - რას გულისხმობთ? რა იყო არალეგალური?

რიჩარდ მაილსი: ხალხი აპროტესტებდა საპარლამენტო არჩევნების შედეგებს, ასე არაა? ისინი თვლიდნენ - და არა მარტო ისინი, ბევრი სხვაც, მათ შორის შეერთებული შტატებიც, რომ არჩევნების შედეგები არასწორად დაითვალეს. შესაბამისად, ხალხი უკმაყოფილებას გამოხატავდა. ლოგიკურად, შემდეგი ნაბიჯი უნდა ყოფილიყო ხმების ხელახლა დათვლა ან არჩევნების ხელახლა ჩატარება, და არა ხელისუფლების ცვლილების მოთხოვნა. მაგრამ პროტესტების ლიდერებმა სწორედ ასეთი დისკურსი მისცეს ამ ყველაფერს, და ხალხიც აჰყვა მათ, რადგან ხალხი უკმაყოფილო იყო მთავრობით და მისი ქმედებებით. და საბოლოოდ, ეს მცდელობა წარმატებული აღმოჩნდა. ასე რომ, ეს იყო საზოგადოებრივი აზრის გადატანა წარუმატებელი საპარლამენტო არჩევნებიდან არსებული ხელისუფლების დამხობის გარშემო. ფრიად საინტერესოა.

რადიო თავისუფლება: რა დაგამახსოვრდათ ყველაზე მეტად ვარდების რევოლუციიდან? ერთი მომენტი - აი, რა გახსენდებათ პირველი, როდესაც ვარდების რევოლუციაზე ფიქრობთ?

რიჩარდ მაილსი: [იცინის] კი, არის ასეთი მომენტი. თითქმის იმავე წუთს, როდესაც პრეზიდენტმა შევარდნაძემ ფაქტობრივად თქვა, რომ გადადგებოდა, თბილისის თავზე დაიწყო... ფოიერვერკი. და არა ჩვეულებრივი ფოიერვერკი, როდესაც ვიღაც დაბადების დღის აღსანიშნავად რამდენიმე დოლარის ღირებულების შუშხუნას ისვრის, არა - ეს იყო სერიოზული, სოლიდური ფოიერვერკი, აი, ისეთი, ეროვნული დღესასწაულების, ანაც აღლუმების დროს რომ უშვებენ ხოლმე.

დღემდე არ ვიცი, ვინ დაგეგმა ეს, ვინ იყო ორგანიზატორი... სასეირო ისაა, რომ ზუსტად არავინ იცოდა, როდის გადადგებოდა შევარდნაძე ან საერთოდ გადადგებოდა თუ არა, შეიძლებოდა მოლაპარაკებები დიდხანს გაწელილიყო, მაგრამ გადადგა და... ზუსტად იმ მომენტში, როდესაც რეალურად მთავრობა შეიცვალა, ვნახეთ ეს ფანტასტიკური ფოიერვერკიც ქალაქის თავზე.

რადიო თავისუფლება: ხაზგასმით აღნიშნეთ ისიც, რომ რევოლუციამ უსისხლოდ ჩაიარა. როგორ ფიქრობთ, რა იყო ამის მთავარი მიზეზი? რამ აქცია ვარდების რევოლუცია „ხავერდოვნად“?

რიჩარდ მაილსი: იყო რამდენიმე ფაქტორი. პირველ რიგში, ქართველი ხალხის განწყობა: დიახ, ისინი უკმაყოფილონი იყვნენ იმით, რაც ქვეყანაში ხდებოდა, სურდათ ცვლილება, მაგრამ ძალადობისთვის არ მიუმართავთ ამის მისაღწევად. ამან შექმნა განწყობის საერთო ფონი, რომ ეს იყო მშვიდობიანი პროტესტი და შემდეგ, უნდა ვახსენოთ რევოლუციის ლიდერების - სააკაშვილის, ჟვანიასა და ბურჯანაძის ძალისხმევა, რომ ძალადობამდე არ მისულიყო საქმე.

ერთობ შთამბეჭდავი იყო, დღემდე კარგად მახსოვს პატრიარქის უკომპრომისო გამოსვლა. მან თქვა: ხალხს ნამდვილად აქვს პროტესტის უფლება, აქვს უფლება, დაიცვას ის, რისიც სწამს, მაგრამ ეს ყველაფერი უნდა მოხდეს ძალადობისა და სისხლისღვრის გარეშეო. მან თქვა, რომ ანათემას გადასცემდა მას, ვინც იარაღით მოვიდოდა აქციებზე, თანაც ანათემა შემდეგ თაობებზეც გავრცელდებოდა... მოკლედ, ეს იყო ერთობ უკომპრომისო განცხადება. და პატრიარქი, მაშინაც და დღესაც, დიდი პატივისცემით სარგებლობდა ხალხში, შესაბამისად, მის სიტყვებს დიდი ეფექტი ჰქონდა.

ანალოგიურად, ისეთმა უკიდურესად მნიშვნელოვანმა ინსტიტუტებმა, როგორიც იყო არმია და ძალოვანი სტრუქტურები, უარი განაცხადეს, ძალის გამოყენებით დაეშალათ აქციები. დაბოლოს, დავძენ, რომ თავისი როლი ითამაშა ჩვენი, უცხოელი დიპლომატების ძალისხმევამაც - საკმაო დროს ვხარჯავდი პრეზიდენტ შევარდნაძესა და მის მინისტრებთან და მთავრობის სხვადასხვა პირებთან კარდაკარ სიარულში და მათ დარწმუნებაში, რომ ძალის გამოყენებისთვის არ უნდა მიემართათ. მათ პირდაპირ ვეუბნებოდი: საქმე ცუდად არ მიგდით, ძალადობა არ ხდება და უნდა ეცადოთ, რომ ასეც გაგრძელდეს. თუ ეს ყველაფერი ძალადობაში გადაიზრდება, ეს უზარმაზარ გავლენას მოახდენს საქართველოსა და ქართველი ხალხის იმიჯზე საერთაშორისო თანამეგობრობის თვალში... ასე რომ, აუცილებელია, ძალადობა არ მოხდეს, ყველაფერი მშვიდობიანად გაგრძელდეს, ყველაფერი უნდა გააკეთოთ ამისთვის. და ვფიქრობ, ამას ჰქონდა გარკვეული ეფექტი.

რადიო თავისუფლება: რაც შეეხება საგარეო აქტორებს, უფრო სპეციფიკურად კი, ამერიკის ჩართულობას - მაინც რამდენად ღრმა იყო ამერიკის ჩართულობა ვარდების რევოლუციაში? პირდაპირ გკითხავთ - იყო ეს ამერიკული პროექტი, როგორც ბევრი დღემდე ამტკიცებს?

რიჩარდ მაილსი: ძალიან ბევრს - მეტწილად სისულელეს, ლაპარაკობენ ამაზე, ამ საგარეო ჩართულობასა თუ გარე აქტორების მიერ წაქეზებაზე...

რამდენადაც მე მომეხსენება, ეს სრული სისულელეა. ერთადერთი, რაც მართლა ვქენით, იყო ის, რომ უზარმაზარი თანხები - ამერიკელი გადასახადების გადამხდელის ჯიბიდან მომავალი ფული - დავხარჯეთ იმაზე, რომ საქართველო ამ არჩევნებისთვის ჯეროვნად მომზადებულიყო, რომ ეს ყოფილიყო სამართლიანი და გამჭვირვალე არჩევნები. მილიონობით დოლარი დაიხარჯა ამომრჩეველთა სარეგისტრაციო სისტემის კომპიუტერიზაციისთვის, საარჩევნო უბნების წარმომადგენელთა ტრენინგისთვის, ხელისუფლებაში და მის გარეთ მყოფი სხვადასხვა პოლიტიკური პარტიის პოლიტიკური ტრენინგებისთვისაც, ეგზიტპოლების ამერიკელი ექსპერტების ჩამოსაყვანად...

მარტო ჩვენ არ ვიყავით - სხვა ქვეყნებიც ხარჯავდნენ ამაზე ფულს, მაგრამ შემიძლია ვთქვა, რომ ამერიკელების მიერ გაღებული ფინანსები აღემატებოდა ყველა სხვას ერთად აღებულს.

ამის პარალელურად, მახსოვს, ვატარებდით ყოველკვირეულ შეხვედრებს, ყველა დასავლური ქვეყნის ელჩი ვიკრიბებოდით, მოსაწვევებს ვუგზავნიდით რუსეთის და ჩინეთის საელჩოებსაც - არც ერთი არ მოსულა, მაგრამ წარმომადგენლებს აგზავნიდნენ - რათა განგვეხილა, როგორ ვითარდებოდა პროცესები, რა შეგვეძლო გვეღონა, რათა არჩევნები სამართლიანად და გამჭვირვალედ ჩატარებულიყო.

არჩევნებამდე სახელმწიფო მდივანი ბეიკერიც კი ჩამოვიდა, რათა საარჩევნო კომისიის თაობაზე ოპოზიციასა და მთავრობას შორის ჩიხში შესული ვითარება გადაეჭრა. შეხვდა შევარდნაძეს, ამ შეხვედრას მეც ვესწრებოდი, ბეიკერმა თქვა, რომ ამერიკისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, რომ ეს არჩევნები ჩატარებულიყო სამართლიანად, გამჭვირვალედ... შევარდნაძემ კი უთხრა - ერთმანეთს სახელებით მიმართავდნენ: ანუ, ჯეიმს, თუ სწორად გავიგე, ამერიკელებთან ჩვენი ურთიერთობა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად ღია, თავისუფალი და სამართლიანი იქნება ეს არჩევნები? ბეიკერმა კი უპასუხა: სწორედ ასეა, ედუარდ.

ანუ გაფრთხილებები ისმოდა, თანაც უმაღლეს დონეზე, თან იმის გათვალისწინებითაც, რომ ეს იყო შიდაპოლიტიკური, შიდა სამზარეულოს საკითხი, საკითხი, რომელიც ქართველი ხალხის გადასაწყვეტი იყო. ვფიქრობ, ამას დელიკატურად გავართვით თავი. მაგრამ მაინც, მას შემდეგ, რაც შევარდნაძე გადადგა, მაინც არცთუ ისე კარგი რამეები თქვა ჩემზე, და მეტიც, სააკაშვილიც კი გამინაწყენდა, რადგან ფიქრობდა, რომ მე რაღაცებს ვითვისებდი, რომ თითქოს ვარდების რევოლუცია, ის ყველაფერი, რა და როგორც განვითარდა, ჩემი დამსახურება იყო. და ვერაფრით შევძელი გადამერწმუნებინა, მიუხედავად იმისა, რომ ვუთხარი, რომ ეს სრული აბსურდი და სისულელე იყო, რომ არასოდეს მითქვამს რაიმე მსგავსი, არაფერი დამიჩემებია... მაგრამ ურთიერთობა მაინც გაგვიფუჭდა, რადგან სააკაშვილმა ეს ამბავი ვერაფრით ვერ მოინელა, მაინც ასე ფიქრობდა...

რადიო თავისუფლება: ბელგრადის ეპიზოდის (სლობოდან მილოშევიჩი დაამხეს, როდესავ მაილსი სერბეთში ელჩის მოვალეობას ასრულებდა) და თბილისის მოვლენების შემდეგ, ასე ვთქვათ, „სახელი გაითქვით“. მაგალითად, რუსები მოგიხსენიებდნენ, როგორც „რევოლუციების შემოქმედს“ და ვარდების რევოლუციის „რუხ კარდინალს“... დამსახურებული მეტსახელებია?

რიჩარდ მაილსი: რუსული პროპაგანდაა, და აქ ბევრს ვერაფერს გააწყობ. მახსოვს, ნატოს საჰაერო იერიშის შემდეგ, ბელგრადში, მე ბულგარეთში დამნიშნეს ელჩად და ადგილობრივმა ჟურნალისტმა გამოაქვეყნა სტატია, სადაც ეწერა: „აი, მოდის ელჩი მაილსი, უკან კი, ერთგული ძაღლივით, აურზაური მოჰყვება“.... [იცინის]. გონებამახვილურია, ვერაფერს იტყვი. მას შემდეგ თან ვატარებ ამ უცნაურ რეპუტაციას, რუსული პროპაგანდის „დახმარებით“.

კიდევ ერთი უცნაური რამ: როდესაც პენსიაზე გავედი, საქართველოში ელჩობის შემდეგ, რამდენიმე წელიწადში უკან მომაბრუნეს და თურქმენეთში გამიშვეს ელჩად. და იქ არავის არაფერი უთქვამს, არავის ადარდებდა ჩემი „ფათერაკიანი წარსული“, რუსეთის ელჩთანაც მშვენიერი ურთიერთობა მქონდა... და დაახლოებით 6 წლის შემდეგ, ამჯერად უკვე ყირგიზეთში გამიშვეს ელჩად. და ღმერთო დიდებულო, იქ დაიწყო, რაც დაიწყო... ეს იყო აგრესიული კამპანია ჩემ წინააღმდეგ, რამაც უკიდურესად გამირთულა მთავრობასთან თანამშრომლობის შესაძლებლობები, რადგან პროპაგანდას უბრალოდ დასასრული არ უჩანდა. მახსოვს, ერთხელ საელჩოსთან გამართეს აქცია, სკანდირებდნენ: ელჩო მაილს, სახლში წადი! ელჩო მაილს, წადი სახლში! ჰოდა, ჩემმა ცოლმა, რომელიც ამერიკაში იყო, ტელევიზორში ნახა ეს ყველაფერი. საღამოს მეილი მომდის ჩემი ცოლისგან, ვკითხულობ და მწერს: დიახ, დიკ! სახლში წამოდი! სახლში წამოდი!

რადიო თავისუფლება: ანუ ყირგიზმა დემონსტრანტებმა გადაიბირეს...

რიჩარდ მაილსი: აბა! მაგრამ აი, რა ვერ გამიგია: რატომ ყირგიზეთში და არა მანამდე, თურქმენეთში? გადასარევი რამეა.

რადიო თავისუფლება: დავუბრუნდეთ ამერიკის ჩართულობას - ხშირად ამტკიცებენ, რომ ვარდების რევოლუციას სწორედ ამერიკა აფინანსებდა, ამერიკული ფულით მოხერხდა ამ ყველაფრის ორგანიზება. რას იტყოდით ამაზე?

რიჩარდ მაილსი: ვიტყოდი, რომ ეს სიმართლე არაა. არა, არასდროს მიგვიცია ფული პირდაპირ ოპოზიციის ლიდერებისთვის.

რადიო თავისუფლება: და ირიბად?

რიჩარდ მაილსი: ირიბად იმ გაგებით, რომ ჩვენ მრავალგვარ საექსპერტო დახმარებას ვუწევდით არჩევნების დროს, საპარლამენტო არჩევნების დროს, როგორც უკვე ვახსენე. აქ დიდი ფული იყო. და ნაწილი ამ თანხისა, არა პარტიებს, არამედ უშუალო საარჩევნო მოხელეებს მოხმარდა, მათ, ვინც უშუალოდ ატარებდა არჩევნებს, რათა სცოდნოდათ, რას აკეთებდნენ და შესძლებოდათ არჩევნების ადმინისტრირება პროფესიულ დონეზე, კომპუტერების გამოყენებით. მაგრამ ვარდების რევოლუციისთვის ფული არ მიგვიცია.

ერთადერთი შემთხვევა, რომელზეც შეიძლება რაიმე მსგავსი ითქვას, უკვე რევოლუციის შემდეგ მოხდა. გვიანი საღამო იყო, პიჟამა მეცვა და უკვე დაძინებას ვაპირებდი, როცა ტელეფონმა დარეკა. ზურაბ ჟვანია იყო. მეუბნება: დიკ, იცი, ხაზინაში შევიხედეთ. ცარიელია. შეგიძლია რამით გვიშველო? მე კიდევ ვეუბნები: ხომ იცი, არც კონგრესს და არც სენატს გულზე არ ეხატება, როდესაც პირდაპირ ფულის მიცემას სთხოვენ, ურჩევნიათ ექსპერტები გამოგიგზავნონ, ან კიდევ რაიმე აღჭურვილობა შეიძინონ, რაც გჭირდებათ, რადგან ასე ფული ისევ ამერიკაში რჩება... მეუბნება, ფული იმისთვის გვჭირდება, რომ პოლიციას და ჯარს ხელფასები მივცეთ. ოკ, ვეუბნები, მესმის, რა დღეშიც ხართ, ვეცდები, ვნახოთ, რა გამომივა... ავდექი და წავედი საელჩოში. ჯერ დავრეკე ვაშინგტონში, შემდეგ გზავნილი გავუშვი, ასე და ასე, რა შეგვიძლია გავაკეთოთ, რომ ამ ხალხს ეს ფული მივცეთ, ჩვენ ამას bridging money-ს ვეძახით, ფული, რომელიც გადაუდებელი კრიზისის გადასალახად არის საჭირო.

ცოტა ხანში ვაშინგტონიდან ჩამოვიდა მცირე, რამდენიმეკაციანი გუნდი, რომელსაც ერთობ გამოცდილი დიპლომატი ხელმძღვანელობდა. გაესაუბრნენ სხვადასხვა აქტორს, მათ შორის ქართველებს, რათა გაგვერკვია, მაინც რისი გაცემა შეგვეძლო. საბოლოო ჯამში, როგორც მახსოვს, დაახლოებით 20 მილიონი მივეცით მთავრობას, რათა ეს კრიზისი გადაელახათ.

რადიო თავისუფლება: დაახლოებით ამდენს გთხოვდნენ, მეტს თუ ნაკლებს?

რიჩარდ მაილსი: რა თქმა უნდა, გაუხარდებოდათ, თუ მეტს მივცემდით. მაგრამ, როგორც უკვე ვთქვი, ამერიკის მთავრობა ასე ფულის გაცემას არ ემხრობა, იშვიათად ვშვრებით ამას, თანაც მაშინ უკვე სახაზინო წლის ბოლო იყო და, ასე ვთქვათ, კიდობნების ფსკერის მოფხეკა მოგვიწია ამ ფულის შესაგროვებლად, მაგრამ შეგროვდა, და ვფიქრობ, ეს ფული მათ ძალიან დაეხმარა პირველ ხანებში.

რადიო თავისუფლება: კიდევ ერთი სახელი ისმის ხოლმე ხშირად, და არცთუ ისე პოზიტიურ კონტექსტში - ჯორჯ სოროსი. რამდენად დიდი როლი ითამაშა სოროსმა და მისმა ორგანიზაციამ?

რიჩარდ მაილსი: არ ვფიქრობ, რომ სოროსს საერთოდ რაიმე ესაქმებოდა ვარდების რევოლუციასთან. მის ხალხს კარგად ვიცნობდი სერბეთში, დიდ პატივს ვცემ მის ორგანიზაციას და იმ საქმიანობას, რასაც ისინი ეწეოდნენ ყოფილ კომუნისტურ ქვეყნებში ევროპის მასშტაბით. მაგრამ საქართველოში მისი და მისი ხალხის როლი მინიმალური იყო, არ მგონია, რომ მათ რაიმე მნიშვნელოვანი როლი ითამაშეს, და ამას საწყენად და მათ დასაკნინებლად არ ვამბობ. ვფიქრობ, ეს იმ კონსპირაციული ბოდვის ნაწილია, რომელიც ამერიკაშიც დიდი პოპულარობით სარგებლობს. პენსიაზე გასვლიდან მალევე შევხვდი ჯორჯს ერთ-ერთ მიღებაზე ნიუ-იორკში და ვუთხარი: იცი, მე და შენ რევოლუციის „ცუდ ბიჭებად“ გვთვლიან-მეთქი. გაეცინა და მითხრა: თავი არ აიტკიო ამაზე ფიქრითო. ვუპასუხე, რომ ამას არც ვაპირებდი, ეს იყო და ეს.

რადიო თავისუფლება: კარგი, ბატონო. გადავინაცვლოთ იმ ხალხისკენ, ვინც ნამდვილად და ღიად ითამაშეს როლი ვარდების რევოლუციაში. ვინ იყვნენ, თქვენი აზრით, ვარდების რევოლუციის მთავარი აქტორები?

რიჩარდ მაილსი: მთავრობით დავიწყოთ - მთავარი მოქმედი პირი, თავისთავად ცხადია, პრეზიდენტი შევარდნაძე იყო. სხვათა შორის, შევარდნაძე სულ მომწონდა, კარგად ვეწყობოდით ერთმანეთს. ჩვენი ცოლებიც მეგობრობდნენ. მე და ჩემი ცოლი ვიყავით მისი მეუღლის დაკრძალვაზე, მგონი ერთი დღით ადრე ჩემი ელჩობის ვადის ამოწურვამდე. და მაშინ, ვფიქრობ, რაღაცნაირად შევრიგდით, რადგან მანამდე საკმაოდ ხისტი რაღაცები თქვა ჩემზე, როდესაც სტრესის ქვეშ იყო. მესმის მისი.

რაც შეეხება ოპოზიციის ლიდერებს, ეს იყო სააკაშვილის, ჟვანიასა და ბურჯანაძის ტრიუმვირატი და თითოეული მათგანი ძალიან კომპეტენტური იყო, მაგრამ სხვადასხვა თემებში.

სააკაშვილი ფრონტის სახე იყო, ცეცხლოვანი ორატორი, რომელსაც შეეძლო პუბლიკის მობილიზება, მათზე გავლენის მოხდენა და ვფიქრობ, პრეზიდენტის გადადგომის მოთხოვნა, პირველ რიგში, სწორედ მისგან მოდიოდა, დანარჩენი ორი მაინცდამაინც კომფორტულად ვერ გრძნობდა თავს ამ კუთხით, არ ჰქონდათ ნაფიქრი ასეთ მომავალზე.

ჟვანია ძალიან მეთოდური იყო, და ძალიან კარგი ორგანიზატორი, მას შემოჰქონდა წესრიგის ელემენტი ამ პროცესებში, რამდენადაც კი ეს შესაძლებელი იყო. და ნინოს ჰქონდა არაჩვეულებრივი უნარები და გამოცდილება სხვადასხვა ფრაქციასთან ურთიერთობისა, ასე რომ, ეს კარგი ტრიუმვირატი იყო, ისინი ერთმანეთს ავსებდნენ და საბოლოოდ, მათ მიერ მიღებული გადაწყვეტილება, სააკაშვილის გარშემო გაერთიანებულიყვნენ, რომელიც შევარდნაძეს ჩაანაცვლებდა, ვფიქრობ, იყო თითქმის ერთადერთი პოლიტიკურად გონივრული გამოსავალი იმ დღეს.

რადიო თავისუფლება: გადავახვიოთ დრო ოცი წლით - დღევანდელ დღემდე. როგორია ვარდების რევოლუციის გავლენა და მემკვიდრეობა დღეს?

Რიჩარდ მაილსი: ჯერ ერთი, არ ჩანს, რომ ამას დიდი გავლენა ჰქონოდეს იმაზე, რაც ახლა ხდება ივანიშვილისა და მისი გავლენის დაბრუნებით და მთავრობის პოლიტიკის საკმაოდ მნიშვნელოვანი მოტრიალებით. პლუს, თქვენც უწყით 2008 წლის სამხედრო მოქმედებების დამანგრეველი შედეგები. ასე რომ, რაღაცები ისე არ შეცვლილა, როგორც საერთაშორისო საზოგადოება ისურვებდა ენახა, მაგრამ ქართველი ხალხი რჩება დემოკრატიულად მოაზროვნე ხალხად. მათ აქვთ თავისუფალი ეკონომიკა, მათ შეუძლიათ თავისუფლად იმოგზაურონ. მათ თავისუფლად შეუძლიათ წაიკითხონ, მოუსმინონ ინტერნეტს და ა.შ. შეუძლიათ საზღვარგარეთ სწავლა, საზღვარგარეთ მოგზაურობა, ეს თავისუფალი ქვეყანაა.