"ეს ადამიანები არ არიან პროვოკატორები. ეს არის ის, რასაც ქართველები გრძნობენ!"

მეთიუ ბრაიზა, ამერიკელი დიპლომატი, სახელმწიფო დეპარტამენტის ყოფილი მაღალჩინოსანი, დღეს "ატლანტიკური საბჭოს" უფროსი მკვლევარი თბილისში იმყოფება და მონაწილეობს გლობალური ინიციატივის - Leadx Change-ის ღონისძიებაში, რომელიც "ტექნოპარკში" იმართება. რადიო თავისუფლება მას საქართველოში მიმდინარე მოვლენებზე, საქართველო-რუსეთის ურთიერთობებსა და ნატოში ინტეგრაციის პერსპექტივაზე გაესაუბრა.

მეთიუ ბრაიზა დღესაც აცხადებს, რომ ნატოს 2008 წლის ბუქარესტის სამიტის გადაწყვეტილება "ტრაგიკული" და "ახლომხედველური" იყო. მისი აზრით, საქართველოს დღესვე უნდა მიენიჭოს MAP-ი. ინტერვიუში ის აფასებს ბოლო ორი კვირის განმავლობაში საქართველოში მიმდინარე მოვლენებსა და საქართველო-რუსეთის ურთიერთობებს:

რადიო თავისუფლება: თითქმის ორი კვირის წინ ჩვენ ვიხილეთ რუსეთის დეპუტატი ჩვენი პარლამენტის სპიკერის სავარძელში. ჩემი პირველი შეკითხვა მოკლე იქნება: როგორ ფიქრობთ, რატომ მოხდა ეს?

მეთიუ ბრაიზა: იმედი მაქვს, ეს შეცდომა იყო. ვერ წარმომიდგენია როგორ შეიძლებოდა რომელიმე ქართველ პოლიტიკოსს დაეშვა ასეთი ქმედება და არ ჰქონოდა მოლოდინი საპასუხოდ უკმაყოფილების ამოხეთქვის, რაც მოხდა კიდეც. პარლამენტის სპიკერის სავარძელში ჩაჯდომა უბრალოდ გაუგებარია ჩემთვის იმის ფონზე, რაც 2008 წელს ერთად გამოვიარეთ და დღემდე გრძელდება - რუსეთს ოკუპირებული აქვს და განაგრძობს საქართველოს ტერიტორიის მცოცავ ანექსიას. ასე რომ, არ ვიცი, ეს რატომ მოხდა. არ ვარ ყოველდღიურ რეჟიმში ჩართული საქართველოს პოლიტიკაში ისე, როგორც ადრე ვიყავი. თუმცა, ის, რაც მოხდა, საუკეთესო შემთხვევაში, უკიდურესად უგუნური გადაწყვეტილებაა, რომლითაც უგულებელყოფილი იყო საზოგადოების განწყობები. გასაკვირი არ არის, როგორი რეაქციაც ჰქონდა ხალხს ამაზე.

რადიო თავისუფლება: ბრძანეთ, შეცდომა იყოო, მაგრამ, მაგალითად, პირადად მე არ მომიწვევია ის. ეს ოფიციალური ღონისძიება იყო.

მეთიუ ბრაიზა: დიახ.

რადიო თავისუფლება: ასე რომ, ეს იყო ერთგვარად ლოგიკური ეტაპი საქართველო-რუსეთის ბოლო წლების ურთიერთობებში.

მეთიუ ბრაიზა: დიახ.

რადიო თავისუფლება: არ ვიცი, რამდენად კარგად აკვირდებოდით საქართველო-რუსეთის ურთიერთობის ბოლო წლების განვითარებას. რამდენად შორს შეიძლება ეს წავიდეს და ამ ურთიერთობებში რამდენად ღრმად შესვლის უფლება აქვს საქართველოს რუსეთის მიერ ოკუპაციის პირობებში?

მეთიუ ბრაიზა: გეოგრაფია საქართველოს ბევრის უფლებას არ აძლევს გარდა იმისა, რომ ჰქონდეს ქმედითი ურთიერთობები რუსეთთან. მას არ აქვს არჩევანი. რუსეთი უნდა იყოს საქართველოს მსხვილი სავაჭრო პარტნიორი, თუმცა, საქართველოს უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორი უნდა იყოს ევროკავშირი, რისი განვითარებაც დაწყებულია.

ვფიქრობ, ეს შემთხვევა - საზოგადოების რეაქცია აჩვენებს ბუნებრივ ლიმიტს იმისა, სადამდე შეუძლია ამა თუ იმ ლიდერს საქართველო კვლავ დაუახლოვოს რუსეთს.ნატოში გაწევრიანების მიმართ საზოგადოების მხარდაჭერა კვლავაც ძალიან მაღალია (80%-ზე მეტი) და თუ ქართველებზე და ქართულ კულტურაზე ჩემს ცოდნას დავეყრდნობით, ის კარგა ხანს არ დაიწევს. პრეზიდენტ ზურაბიშვილზე ბევრი ფიქრობს - ნეტავ, ზედმეტად რბილი ხომ არ არის რუსეთის საკითხზე, მაგრამ ის სრულიად თანმიმდევრულია საქართველოს ბედისწერასთან მიმართებით, რაც გულისხმობს ტრანსატლანტიკური თანამეგობრობის წევრობას. ვფიქრობ, ის გონივრულად არ ლაპარაკობს ბევრს წევრობაზე, არამედ ლაპარაკობს მაქსიმალურად დაახლოებაზე. ჩემი აზრით, ის ცდილობს თავიდან აიცილოს არასაჭირო, კიდევ უფრო მეტი გართულებები მოსკოვთან, რის პარალელურადაც საქართველო მაქსიმალურად ისუნთქავს დასავლეთის ჟანგბადს და იმყარებს თავის სივრცეს დასავლეთში.

ასე რომ, თქვენს შეკითხვას რომ დავუბრუნდეთ - როგორ შეიძლებოდა ეს [რუსი დეპუტატი საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის სავარძელში - რ.თ.] მომხდარიყო? რატომ უნდა გაეკეთებინა ეს რომელიმე ოფიციალურ ჯგუფს საქართველოში? ვფიქრობ, ეს იყო უგუნური გათვლა. შეიძლება, ვიღაცებს სურდათ მილაქუცებოდნენ მოსკოვს და შეესრულებინათ ვიღაცის დაკვეთა რუსეთიდან - იმისა, ვისაც სურდა რაიმე სახის პროვოკაციის მოწყობა, თუმცა არ მაქვს ფაქტობრივი ინფორმაცია ამის დასამტკიცებლად.

​რადიო თავისუფლება: ნატოში ინტეგრაცია ახსენეთ. ბუქარესტის სამიტის გადაწყვეტილება კვლავაც ძალაშია. საქართველო გახდება ნატოს წევრი.

მეთიუ ბრაიზა: და უკრაინა.

რადიო თავისუფლება: ერთ დღეს ეს მოხდება. საკმარისია ამის გამეორება წლების განმავლობაში? საკმარისია იმ საზოგადოებისთვის, რომელიც ამდენი წელია მხარს უჭერს ნატოში გაწევრიანებას, მიუხედავად იმისა, რომ არ ყოფილა მნიშვნელოვანი განვითარება ამ მიმართულებით?

მეთიუ ბრაიზა: ვფიქრობ, ეს საკმარისთან მიახლოებულიც კი არ არის. ბუქარესტის გადაწყვეტილება იყო ტრაგიკული და ახლომხედველური ნატოს ალიანსის ლიდერების მხრიდან. ფაქტობრივად ვიცი, რომ პრეზიდენტი ბუში ძალიან ცდილობდა იმ საბედისწერო ღამით გამართულ სადილზე, 8 აპრილს. ვიცი, რომ კანცლერი ანგელა მერკელი წინააღმდეგი იყო და არ დაუშვებდა კონსენსუსს საქართველოსთვის "გაწევრიანების სამოქმედო გეგმის" (MAP) მინიჭებაზე. ის, რომ გადაწყვეტილებები მიიღება კონსენსუსით, არის ნატოს დიდი ხარვეზიც და დიდი სიძლიერეც. საქართველოს შემთხვევაში კონსენსუსით გადაწყვეტილების მიღების პრინციპმა იმუშავა ნატოს და ვფიქრობ, აშშ-ის სტრატეგიული ინტერესების წინააღმდეგ. ეს იყო საშინელი შედეგი, რადგან ამით პრეზიდენტ პუტინს უთხრეს: - შენ დაკარგავ საქართველოსა და უკრაინას, თუკი ახლავე არ იმოქმედებ და შენ ჯერ კიდევ გაქვს დრო ამისთვის, რადგან საქართველოსთვის ჯერ MAP-იც კი არ მიუნიჭებიათ.

მე ყოველთვის ვუჭერდი მხარს საქართველოსთვის MAP-ის მყისიერად მინიჭებას მას შემდეგ, რაც მან შეასრულა კრიტერიუმები.

რადიო თავისუფლება: ხედავთ, რომ ვინმე ან ბევრი ფიქრობდეს 2008 წლის სამიტის ამ შეცდომის გამოსწორებაზე?

მეთიუ ბრაიზა: არა. გულისხმობთ აშშ-სა და ნატოს დანარჩენ წევრებს, არა?

რადიო თავისუფლება: დიახ.

მეთიუ ბრაიზა: ჩემი აზრით, კვლავაც ფიქრობენ, რომ ეს მართებული გადაწყვეტილება იყო, რადგან ისინი... ანუ, საქართველომ წააგო ნარატივისთვის ბრძოლა. ჩემთვის მცდარია ნარატივი, რომელმაც უპირატესობა მოიპოვა, რაც ევროკავშირის ანგარიშშიც აისახა, რომელიც ომის შემდეგ დაიწერა და ამბობს, რომ საქართველომ დაიწყო ომი, რადგან პირველმა გახსნა ცეცხლი. შეუძლებელია იმის თქმა, ვინ დაიწყო ომი. ძალიან პროვოკაციული ქმედებები იყო ორივე მხრიდან: საქართველო იცავდა თავის სუვერენიტეტს, ტერიტორიულ მთლიანობას, რუსეთი კი აწყობდა და აწყობდა პროვოკაციებს.

ჩემი გამოცდილებით, სროლა იყო ბევრად ადრე 2008 წლის აგვისტომდე, წლებით ადრე. იყო მკვლელობები. რუსებმა, ყველამ ვიცით, ჩამოაგდეს ქართული უპილოტო საფრენი აპარატი, ისინი მიმართავდნენ ათასი სახის სამხედრო პროვოკაციას. თუმცა, ნამდვილი და სრული ნარატივი არ არის ის, რაც უპირატესად იქცა. ასე რომ, ვფიქრობ, ახლა, ნატოში გადაწყვეტილებების მიმღებები [ვინც მხარს არ უჭერდა MAP-ს] ფიქრობენ: მადლობა ღმერთს, საქართველოს არ მივეცით MAP-ი, რადგან რუსეთთან ომში აღმოვჩნდებოდით.

სიმართლე კი არის ის, რომ საქართველოსთვის რომ მიეცათ „გაწევრიანების სამოქმედო გეგმა“, ვფიქრობ, რუსეთი არასდროს შეიჭრებოდა იქ, რადგან ისინი იქნებოდნენ ორჭოფობაში - ხომ არ გასცემდა მათ პასუხს ნატო.

რადიო თავისუფლება: რა უნდა მოხდეს ახლა?

მეთიუ ბრაიზა: საქართველოს უნდა მიენიჭოს MAP-ი. რუსეთი აქვეა და ეს შეიძლება სახიფათო იყოს, მაგრამ რუსეთი ახლა რთულ ვითარებაშია სირიაში, მისი ეკონომიკა მძიმე მდგომარეობაშია, სანქციები მოქმედებს. ვთვლი, რომ საქართველომ ახლა უნდა მიიღოს MAP-ი. ნატო უნდა იყოს ძლიერი და თქვას: - უკაცრავად, შენ შეიჭერი უკრაინაში, მოახდინე ყირიმის ანექსია, შეიჭერი საქართველოში, დაიკავე სამხრეთ ოსეთი და აფხაზეთი. ჩვენ მივიღეთ გაკვეთილი და მკაფიოდ გეუბნებით - მეტს აღარ დავუშვებთ!

რადიო თავისუფლება: იცით, რომ რუსეთის ხელისუფლებამ წამოწია საქართველოში მყოფი რუსეთის მოქალაქეების უსაფრთხოების საკითხი, რაც აქ არავის მოსწონს. ეს კარგს არაფერს გვახსენებს. ხომ არ ფიქრობთ, რომ არსებობს მყისიერი საფრთხე რაიმე უარესის?

მეთიუ ბრაიზა: არა, არ ვფიქრობ ასე. ეს განცხადება, რომ მოსკოვს ან სანკტ-პეტერბურგს აქვთ უფლება და პასუხისმგებლობა დაიცვან ეთნიკური რუსები, სათავეს იღებს მე-19 საუკუნიდან. ამან გააღვივა ბალკანეთის ომებიც. მახსოვს, საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე გრუშკომ 2015 წელს, უკრაინაში შეჭრიდან მალევე, ბრიუსელის ფორუმზე, რომლის მონაწილეები უტევდნენ რუსეთს ღია აგრესიის გამო, განაცხადა: - რა ვუყოთ ეთნიკური რუსების უფლებებს ლატვიასა და ესტონეთში? ყველა გაგიჟდა, რადგან ეს ჩათვალეს საფრთხედ, რომ რუსეთი ამას გამოიყენებდა და უკრაინის შემდეგ ბალტიისპირეთის ქვეყნებს შეუტევდა. ნატომ, ჩემი აზრით, ეს იდეა "ბოთლში შეაბრუნა" თავისი პასუხით - ვარშავის სამიტის დაპირებებითა და შემდგომ მათი შესრულებით, რაც გულისხმობდა 4500 სამხედროს, მათ შორის, დიდი რაოდენობით ამერიკელი სამხედროების განთავსებას ბალტიისპირეთის ქვეყნებსა და პოლონეთში. ეს იყო ყველაზე საშინელი კოშმარი რუსეთისთვის - მას ეშინოდა ნატოს გაფართოებისა და ნატოს ბაზების განთავსების მის საზღვართან, რაც მან მიიღო კიდეც თავისი საქციელის გამო.

რადიო თავისუფლება: მესმის, არ არის კარგი კითხვა, მაგრამ მაინც გკითხავთ: რა იქნებოდა თქვენი რჩევა საქართველოს მთავრობისთვის და იმ ახალგაზრდებისთვის, ვინც დღემდე აგრძელებს პროტესტს პარლამენტის შენობასთან?

მეთიუ ბრაიზა: ჩემი რჩევა საქართველოს მთავრობისთვის იქნებოდა ის, რომ ეს ადამიანები არ არიან პროვოკატორები. ეს არის ის, რასაც ქართველები გრძნობენ! ესენი არიან ადამიანები, რომელთა ინტერესების წარმოსადგენადაც ხართ თქვენ არჩეულები. თუკი თქვენ არ მისდევთ ამ ყოვლისმომცველ სენტიმენტს საქართველოში, გამოდის, თქვენ წარმოადგენთ რომელიღაც უმცირესობის ინტერესს და აჯობებს ფრთხილად იყოთ. გირჩევნიათ, ფრთხილად იყოთ და უზრუნველყოთ რეალური დემოკრატია საქართველოში.

გავიმეორებ, რაც მანამდე ვთქვი: ნამდვილად ვფიქრობ, რომ პრეზიდენტი ზურაბიშვილი ცდილობს დააბალანსოს ვითარება, რის გამოც დიდი კრიტიკის ობიექტი გახდა და მეც კრიტიკული ვიყავი მის მიმართ, მაგრამ, ვფიქრობ, ის სწორ გზაზე დგას. ეს გზა კი, ვფიქრობ, არის ის, რომ: ქართველებმა და საქართველომ კვლავაც აკეთონ ყველაფერი იმისთვის, რომ მაქსიმალურად მიუახლოვდნენ ნატოს; მოქმედების დონეზე გააგრძელონ წვლილის შეტანა ნატოს ოპერაციებში; რაც ეხება ნატოს სტანდარტებთან დაახლოებას - საქართველომ, როგორც აქამდე აკეთებდა, მაქსიმალურად უნდა გაზარდოს ურთიერთმოქმედების ხარისხი; ამასთან, მკაფიოდ, საჯაროდ უნდა გამოხატოს რა არის საქართველოს პოლიტიკური მისწრაფება და არასდროს შეწყვიტოთ ნატოში გაწევრიანების მოთხოვნა, მაშინაც, კი, თუკი სახელმწიფოს მეთაური იძულებულია ეცადოს ამ ყველაფრის მიღმა რაღაც ტიპის სამუშაო ურთიერთობა შეინარჩუნოს მოსკოვთან.