იურისტი ნონა ქურდოვანიძე საიაში 2009 წლიდან მუშაობს. 2019 წლიდან იგი სამართლებრივი დახმარების პროგრამის დირექტორია.
იგი არის სამართალმცოდნეობის მაგისტრი. ამჟამად რუსეთისმცოდნეობის სადოქტორო პროგრამაზე სწავლობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში.
რადიო თავისუფლება: რა იქნება თქვენი როგორც საიას თავმჯდომარის პრიორიტეტები?
ჩვენი ორგანიზაციის სიძლიერეა, რომ თავმჯდომარის ცვლილება არ იწვევს რადიკალურ ცვლილებებს იმ თემებში, რაზეც ორგანიზაცია მუშაობს. ცხადია, 2023 წელს ძირითადი პრიორიტეტი იქნება ევროინტეგრაცია და 12 პრიორიტეტი, რაც სახელმწიფომ უნდა შეასრულოს. აქ ჩვენი როლი რა შეიძლება იყოს, ესაა ერთ-ერთი მიმართულება - მართლმსაჯულება, საარჩევნო რეფორმა და იმ ჯგუფების გაძლიერება, რომელთა ხმა ყველაზე ნაკლებად ისმის. ჩემი ერთ-ერთი პრიორიტეტი იქნება სოციალურ საკითხებზე მუშაობა, მათ შორის, სიღარიბის საპასუხოდ.
რადიო თავისუფლება: თქვენი აზრით, რა გამოწვევების წინაშეა დღეს სამოქალაქო სექტორი, რომელსაც მმართველი პარტია სისტემატურად ესხმის თავს, ბლოკავს მათ თანამონაწილეობას სამუშაო ჯგუფებში, უწოდებს “კლანს” და ა.შ.?
ეს გახშირებული თავდასხმები და დისკრედიტაციის კამპანიები საგანგაშოა. ცხადია ეს არასამთავრობო სექტორს ხელს უშლის, საზოგადოებაში ჩვენს აზრს ჰქონდეს წონა და ნდობა.
კოორდინაცია დაგჭირდება და ჩვენ თვითონაც უნდა დავფიქრდეთ, რა შეიძლება, გავაკეთოთ უკეთესად.
რადიო თავისუფლება: რა არის, თქვენი აზრით, შესაცვლელი?
ძალიან რთულია ამაზე მზა პასუხები. პრინციპში, [ხელისუფლების თავდასხმები] ახალი გამოწვევაა ჩვენთვის. ეს პერიოდულად აქტიურდებოდა ხოლმე, მაგრამ ახლა სხვა მასშტაბები აქვს. მასზე საპასუხოდაც დაფიქრება და სწორი სტრატეგიის შერჩევაა საჭირო. პირველ ეტაპზე, თვითკრიტიკას და თვითრეფლექსიას დავუთმობდით დიდ დროს, რათა სწორად განვსაზღვროთ [საზოგადოებასთან] კომუნიკაციის სტრატეგია.
რადიო თავისუფლება: თუ ფიქრობთ, რომ ნდობის შემცირება, ყველაფერთან ერთად, ასევე არის თავად ორგანიზაციების ბრალიც?
კი, ბატონო, შეიძლება ამას ეს მხარეც ჰქონდეს. მე მაინც მახარებს ის, რომ ათასობით ადამიანი ენდობა იმ საქმეს, რასაც ვაკეთებთ. ყოველწლიურად, როდესაც 25 000 და მეტი ადამიანი მოდის ჩვენთან სამართლებრივი რჩევისთვის, ეს მეტყველებს ჩვენ მიმართ ნდობაზე.
რადიო თავისუფლება: ერთი მხრივ ამბობთ, რომ 12 პუნქტის შესრულება თქვენი პრიორიტეტი იქნება, მეორე მხრივ, მმართველმა პარტიამ შეგიზღუდათ პროცესში მონაწილეობა. მაშინ, როგორ უნდა მოახერხოთ პროცესში ჩართვა?
ეს შეიძლება იყოს იმ კონკრეტულ კანონპროექტებზე მოსაზრებების საჯაროდ გაჟღერება ან შეხვედრები, რომელიც შეიძლება, გამოვიყენოთ ქვეყნის შიგნით ან გარეთ იმისთვის, რომ ამ გეგმისკენ სწორად ვიაროთ. ყველას მიზანი საბოლოოდ ის არის, რომ საქართველომ შეასრულოს 12 პუნქტი.
რადიო თავისუფლება: უკვე რამდენიმე თვე გავიდა, რაც ევროკომისიამ რეკომენდაციების შესრულება დაავალა საქართველოს. ამ პერიოდის განმავლობაში შესრულებულ სამუშაოს თუ შევაფასებთ, თქვენი აზრით, მივიღებთ ამ სტატუსს?
მინდა მჯეროდეს, რომ [საქართველო] მიიღებს [სტატუსს], ოპტიმისტურად [განწყობილი] ვიქნებოდი. რა გამოვა, ნამდვილად არ ვიცი, ჩვენი მხრიდან რისი გაკეთებაც იქნება შესაძლებელი, რომ ეს შესრულდეს, აუცილებლად გავაკეთებთ, საქართველოს აქვს შანსი და იგი აუცილებლად უნდა გამოვიყენოთ.
რადიო თავისუფლება: შესრულების პროცესს როგორ შეაფასებდით?
შესრულების პროცესის კრიტიკისგან თავს შევიკავებდი. ალბათ, ეს ტემპები ცოტა შენელებულია იქიდან გამომდინარე, რომ ვადამ გადაიწია.
მათ შორის, სახალხო დამცველის შერჩევის პროცესია ერთ-ერთი ინდიკატორი, შესრულდება თუ არა... სამწუხაროდ არ ისმის პროგნოზები, რომ კონსენსუსი მიღწევადია.
რადიო თავისუფლება: როგორ შეაფასებთ ომბუდსმენის არჩევის პროცესს? ფაქტობრივად, პროცესი გაჭედილია - მმართველი პარტია და ოპოზიცია ვერ თანხმდებიან საერთო კანდიდატზე, რაში ხედავთ გამოსავალს?
ეს არის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი, რომელზე პასუხსაც შეაფასებენ საბოლოოდ. ახლა უკვე პოლიტიკური პროცესია, როდესაც კონსენსუსი უნდა შედგეს პოლიტიკურ ძალებს შორის. მე მაინც ვიმედოვნებ, რომ ეს რესურსი პოლიტიკურ ძალებს შორის ამოწურული არაა. გარკვეულწილად, მმართველ ძალას მიემართება ეს, რომ გადადგას ნაბიჯი კონსენსუსისკენ.
რადიო თავისუფლება: ყოფილი პრეზიდენტის ირგვლივ განვითარებულ მოვლენებზეც რომ გვესაუბროთ, როგორ შეაფასებთ მისი როგორც პატიმრის უფლებრივ მდგომარეობას?
ორგანიზაციის [საიას] პოზიცია ცნობილია. ნებისმიერ ადამიანს, პატიმარს აქვს უფლება, მისი ჯანმრთელობა მხედველობაში მიიღონ და გადავადდეს ის კონკრეტული სასჯელი, რომელიც მას სასამართლომ მიუსაჯა. ამიტომ, არსებობს სამედიცინო ცნობები, დასკვნები, ვიცით, რომ დაგეგმილია სასამართლო პროცესი და ველოდებით გადაწყვეტილებას.
რადიო თავისუფლება: ქართული ოცნებიდან გასული დეპუტატების წინადადებაა უცხო გავლენის აგენტების რეგისტრაციის კანონის მიღება. თქვენი აზრით, შეძლებენ ამ ინიციატივის ბოლომდე გატანას?
მე ვფიქრობ, ამ გადაწყვეტილებას არ მიიღებენ. ეს ალბათ, უფრო რიტორიკის ნაწილი იყო, ვიდრე რეალური გეგმა, მაგრამ საფრთხეები ყოველთვის არსებობს. ამის მაგალითი სხვა ქვეყნებშიც არის. ვიცით, რომ რუსეთში არსებობს სპეციალური კანონმდებლობაც, რომელმაც საბოლოო ჯამში იქ სამოქალაქო სექტორი გაანადგურა, მოსპო მთლიანად ეს სივრცე. ზოგადად ეს ტერმინი, "აგენტის" წოდება, მიზანმიმართულია და იმთავითვე არის გამოყენებული უარყოფითი განწყობების გაჩენის მიზნით. ამას თუ დაუშვებენ, ცხადია, ესაა საქართველოსთვის კატასტროფის ტოლფასი. ვფიქრობ, ეს ინიციატივა არ იყო სერიოზულად გაჟღერებული.
რადიო თავისუფლება: თქვენ იცავდით საპროტესტო აქციებზე დაკავებულთა უფლებებს. რამდენიმე დღის წინ საიამ საქმეც მოიგო, როცა შეკრების უფლების დარღვევა დაადგინა სტრასბურგის სასამართლომ. ექნება თუ არა ამ საქმეს რაიმე გავლენა მომავალში სამართალზე და რას ფიქრობთ, რატომ არ ცვლის ადმინისტრაციულ კოდექსს ხელისუფლება?
წლებია, ვითხოვთ გატარდეს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კანონმდებლობის რეფორმა. ამ თვალსაზრისით, საკონსტიტუციო სასამართლოშიც ათობით საქმე გვაქვს გაგზავნილი… ის გადაწყვეტილება, რაც სტრასბურგის სასამართლომ გამოიტანა რამდენიმე დღის წინ, ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, 2015 წლის პროტესტს შეეხებოდა და აქციის მონაწილეები მაშინ წვრილმანი ხულიგნობის მუხლის საფუძველზე დააკავეს. იქ საუბარი იყო, კონკრეტული გამოხატვის ფორმა* ჯდებოდა თუ არა გამოხატვის თავისუფლებაში, შეკრების თავისუფლებაში. ევროსასამართლომ დაადგინა, რომ საქართველომ ჩაიდინა დარღვევა.
ეს გადაწყვეტილება იქნება მნიშვნელოვანი პრეცედენტი იმ მხრივ, რომ 166-ე მუხლი [წვრილმანი ხულიგნობა], მომავალში ამგვარად აღარ განიმარტებოდეს ეროვნულ დონეზე. ნებისმიერი გამოხატვა, რომელიც შეიძლება გამოხატვის თავისუფლებაში ჯდებოდეს, არ შეიძლება წვრილმან ხულიგნობად ჩაითვალოს პოლიციის თუ სასამართლოს მხრიდან. ამ პრეცედენტს ექნება გავლენა პრაქტიკაზე და, შესაძლოა, კანონმდებლობის დაზუსტებაც გახდეს საჭირო.
*2015 წლის 19 ივლისის აქციაზე პოლიციამ რამდენიმე პირი დააკავა ბანერის, "პანორამა არა *ლე", დაჭერისთვის.
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია დღეს ერთ-ერთი მსხვილი უფლებადამცველი ორგანიზაციაა საქართველოში, რომელიც უკვე 28 წელია, 1994 წლიდან ფუნქციონირებს.