3 მარტს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია „სმენის მსოფლიო დღეს“ აღნიშნავს - „არ მისცე უფლება სმენის დაკარგვას შეგზღუდოს შენ”, ასეთია წლევანდელი დევიზი.
საქართველოში მოქმედი ფონდი „აურესი“ ჩართულია ამ დღის საორგანიზაციო ჯგუფში. ფონდის დამფუძნებელი და დირექტორი, ეკატერინე თორთლაძე რადიო თავისუფლების ეთერში ამბობს:
„სმენა არ შეიძლება განვიხილოთ, როგორც უმნიშვნელო შეზღუდვა. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციაზე დაყრდნობით, 460 მილიონზე მეტი ადამიანია, ვისაც მსგავსი პრობლემა აწუხებს და ორგანიზაცია გვეუბნება, რომ ეს არის მზარდი, გლობალური საფრთხე და სახელმწიფოების მხრიდან საჭიროებს ძალიან ინტენსიურ ჩარევას იმისთვის, რომ ეს ადამიანები არ დარჩნენ საზოგადოების მიღმა, იზოლირებულნი.
სმენის მსოფლიო დღე არ ნიშნავს მხოლოდ იმათ მხარდაჭერას, ვისაც სმენის პრობლემა აქვს. ის მოიცავს პრევენციასაც და ზუსტად იმას, რომ არც ერთი ჩვენგანი არ არის დაზღვეული სხვადასხვა მიზეზით სმენის დაზიანებისგან. ეს მიზეზები შეიძლება იყოს: ასაკი, არასწორი ცხოვრების წესი, სტრესი, თამბაქოს მოხმარება, ყურსასმენები (ასე პოპულარული თინეიჯერებში და სწორედ ამ ასაკისთვის არის რისკფაქტორი) და მეორე მიმართულებაა ის, რომ ვისაც შეექმნა მსგავსი პრობლემა, როგორ შეგვიძლია მათ სახელმწიფოს დონეზე გავუწიოთ ისეთი მხარდაჭერა, რომ ისინი საზოგადოების სრულუფლებიან და სრულფასოვან წევრებად იქცნენ და ისევე იცხოვრონ, როგორც სხვა დანარჩენი ადამიანები ცხოვრობენ“.
ეკატერინე თორთლაძე სმენის დაზიანების მქონე ადამიანის დედაა. ის თვლის, რომ საქართველოში პრობლემებს ფრაგმენტულად ხედავენ და შესაბამისად, სახელმწიფოს რეაგირებაც ფრაგმენტულია:
„ნაწილობრივი მხარდაჭერები განათლებისა და ჯანმრთელობის სისტემებში ამინდს ვერ ქმნის ჯერ-ჯერობით და ეს ადამიანები იმ პოტენციალს, რომელიც აქვთ, რომ: მოქალაქეებად შედგნენ, იმუშაონ, გადასახადები გადაიხადონ და არ იყვნენ სახელმწიფოს სარჩენები, ჯერ-ჯერობით ვერ იყენებენ.
...ძალიან კარგია, რომ ამოქმედდა ახალშობილთა სმენის სკრინინგი. ეს არის პრევენციის პირველი ინსტრუმენტი. თბილისში 2007-დან, საქართველოს მასშტაბით კი ის მოქმედებს 2018 წლიდან.
...სახელმწიფოს სჭირდება ხედვა, რომ ერთიანობაში დაინახოს პრობლემა, დაგეგმოს რა უნდა აკეთოს და განახორციელოს. როცა დავიწყეთ ორგანიზაციულად, ვამბობდით, რომ გვჭირდება სწორი რეაბილიტაცია, სწორი ჩარევა და დღეს მივხვდი, რომ ესეც ფრაგმენტია საბოლოო ჯამში და ჩვენი გზავნილი არის სახელმწიფოს მიმართ, რომ ზუსტად ეს გაკეთდეს - შეიქმნას პოლიტიკა სმენაზე ზრუნვის კუთხით, სმენის ეროვნული პროგრამა, რომელიც მოიცავს სტრატეგიას და განხორციელების გეგმასაც. თუ ადამიანს არ აქვს მოგვარებული სმენის პრობლემა, ის ვერ იქნება წარმატებული განათლებაში, დასაქმებაში და ვერ იქნება, უბრალოდ, ბედნიერი“.
ეკატერინე თორთლაძე იხსენებს მის მიერ ძალიან შეზღუდული საშუალებების პირობებში განვლილ გზას, რომელიც გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან იწყება:
„მე მომიწია საკუთარ შეცდომებზე, ჩემს თათიასთან ერთად სწავლა - რა უნდა მეკეთებინა და როცა ამას ვიგებდი, ის პერიოდი უკვე გასული იყო ხოლმე.
ჩემს შემთხვევაში არ იყო არავინ, ვინც მეტყოდა - ახლა ასე უნდა იცხოვრო. უამრავი დრო დავკარგეთ ათას სისულელეში, იმის რწმენაში, რომ ეს გამოსწორდება, სასწაული მოხდება და ა.შ.. ეს ასე არ ხდება...
მშობლისთვის ეტაპებად რომ დავყოთ, პირველი, ცხადია, არის შოკი. ტკივილი არასდროს მთავრდება და ეს არის ის, რასაც ატარებ, მითუმეტეს, როცა ხედავ, რომ რაღაც ბოლომდე ვერ შეძელი, რაღაც ისე არ გამოგივიდა, ვერ დაეხმარე შენს შვილს.
მშობლებს როცა ვხვდებით, ყოველთვის ვეუბნებით: არ დაკარგო დრო! ეს არის მოცემულობა! დაიწყე დღეიდან ფიქრი. რომ შენ ცხოვრების ახალ სტილზე გადადიხარ და ზუსტად ეს არის რუტინა, რუტინა - ისწავლო როგორ იცხოვრო ამ ტკივილით ერთი მხრივ, მაგრამ ასევე - როგორ არ მისცე ტკივილის საშუალება, გაეხვიო მასში, დრო დაკარგო და დააკლო შენს შვილს რაღაც, რაც მის განვითარებას ხელს შეუწყობს.
სმენის დაზიანების კომპენსირება თუ არ მოხდა, ადამიანი ადამიანებს შორდება და ამას წინ ვერ აღვუდგებით“.
ეკატერინე თორთლაძე აღნიშნავს, რომ წლების განმავლობაში სამედიცინო ტექნოლოგიები განვითარდა, გაიზარდა მათზე წვდომა საქართველოშიც, თუმცა, დღეს ჩავარდნაა რეაბილიტაციის ნაწილში, სადაც თერაპია უნდა შემოვიდეს, რადგან მხოლოდ სმენის აპარატის ან კოხლეარული იმპლანტის გაკეთება არ არის საკმარისი:
„ადამიანმა უნდა ისწავლოს სმენა. ამას სპეციალისტების გარეშე ვერ გავაკეთებთ. აქ გვაქვს გამოწვევა“.
„დილის საუბრების“ სტუმარი კიდევ ერთ გამოწვევაზე - დაგვიანებულ დიაგნოსტიკაზე:
„გვხვდება შემთხვევები, როცა, სამწუხაროდ, 5-6 წლის ასაკამდე ბავშვების მშობლებს ეუბნებიან, რომ ეს შეიძლება იყოს აუტისტური სპექტრი, რადგან ჰგავს - როცა არ ესმის ადამიანს, ცოტა ჩაკეტილია და კომუნიკაციაში შეიძლება არ შედიოდეს. სამწუხაროდ, ხშირად თავში არ მოსდით ხოლმე აზრად, რომ ოჯახს ურჩიონ სმენის გადამოწმება და იწყებენ ჩარევას აუტისტური სპექტრის აშლილობის კუთხით და მერე აღმოჩნდება, რომ ბავშვს არ აქვს სმენა. ესეც დაკარგული დროის ერთ-ერთი მაგალითია.
...სამწუხაროდ, ოჯახს ვერ ხედავს სახელმწიფო. დახმარება აუცილებლად სჭირდება ოჯახს და ბავშვს, რომ სწორი ადრეული ჩარევა განხორციელდეს, რომ მაქსიმალურად იყოს თავის ფიზიოლოგიურ ასაკთან თანხვედრაში.
დღეს ეს არის ოჯახის ხარჯზე, მხოლოდ ფინანსებს არ ვგულისხმობ. თუ ოჯახი არის მობილიზებული და რუტინად აქცია თავისი შვილის განვითარება, წარმატებაც მეტია, მაგრამ ეს არ შეიძლება იყოს ერთეულების კისერზე.
ჩაერიე დროულად. სჭირდება აპარატი? მიეცი დროულად. მიეცი, ხარისხიანი, მის სმენაზე მორგებული და არა უბრალოდ, იაფი“.
ფონდ „აურესის“ დამფუძნებლისა და მისი თანამოაზრეების მიზანი:
„გვინდა შევქმნათ მომავალი სმენის დაზიანების მქონე ბავშვებისთვის და ახალგაზრდებისთვის, რომელიც მათ მისცემს საშუალებას, იყვნენ ისინი, ვინც უნდათ იყვნენ და არა ისინი, ვინც საზოგადოებამ გადაწყვიტა“.
Your browser doesn’t support HTML5
ეკატერინე თორთლაძე სმენის დაზიანების მქონე ადამიანებზე, სახელმწიფოსა და საზოგადოებაზე