„მედიაში პანკისის პრობლემები გაბუქებულია“

25 წლის პანკისელი ლუიზა მუთოშვილი განსხვავდება ბევრი თავისი ადგილობრივი თანატოლისგან – ის არ არის დაქორწინებული და აქტიურადაა ჩართული საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ლუიზა ასწავლის ქართულ ენასა და ლიტერატურას ახმეტის სკოლაში და ამასთან, არის რესპუბლიკური პარტიის რაიონული ორგანიზაციის თავმჯდომარე. ჩვენი კორესპონდენტი, ანა ლომთაძე, ლუიზას შეხვდა ჰაინრიხ ბიოლის ფონდის სამხრეთ კავკასიის რეგიონულ ბიუროში, სადაც 2 ივნისს გაიმართა დისკუსია ჩრდილოეთკავკასიელ ქალებზე. პირველი კითხვა ანა ლომთაძემ ლუიზას სწორედ პანკისელი ქალების მთავარ პრობლემებზე დაუსვა.

ლუიზა მუთოშვილი: ასე, ცალსახად, პანკისელი ქალების პრობლემებზე ვერ ვისაუბრებ, იმიტომ რომ ჩვენ, ყველას, ზოგადად კავკასიელებს, პრობლემებიც და ტრადიციებიც საერთო გვაქვს. უბრალოდ, რაღაც ტრადიციები, რომლებიც დღეს ჩვენთან მოქმედებს და რომლებითაც ჩვენ დღემდე ვცხოვრობთ, ეს ის ტრადიციებია, რომლებსაც ნაკლებად მისდევენ ქართველები. ამის მაგალითია თავსაბური. ძალიან ბევრჯერ გამიგია, რა ცოდოები არიან ქისტი ქალები, სულ მოხვეულები რომ დადიანო. ეს არავის ძალადობის შედეგად არ ხდება. ეს არის ადამიანის არჩევანი – თავსაბურავს ან იფარებ, ან არა. ეს უბრალოდ შენი დამახასიათებელია. შენზეა ბოლომდე – გააკეთებ თუ არა.

გულწრფელად რომ გითხრათ, როგორც ყველგან, ჩვენთანაც ყველაზე დიდი პრობლემაა დასაქმება. ძალიან ბევრგან მესმის, თითქოს პანკისში იყოს ახალგაზრდა გოგონების სწავლის პრობლემა. დამიჯერეთ, ეს ასე არ არის. ჩვენ გვყავს ძალიან ბევრი გოგო სტუდენტი. მე-12 კლასის შემდეგ ძალიან ბევრი, თითქმის ყველა გოგო, აბარებს უმაღლეს სასწავლებელში და თქვენ წარმოიდგინეთ, რომ თითქმის ყველანი ირიცხებიან და საკმაოდ აქტიური კადრია იქ. სამწუხაროდ, ბევრი ისეთი ახალგაზრდა გოგოც გვყავს, რომელიც შემდეგ ბრუნდება ხეობაში და, ნუ, ზოგადად გლობალური დასაქმების პრობლემის გამო, ხეობაში რჩებიან.

„მედიაში პანკისის პრობლემები გაბუქებულია“

სხვადასხვა მედიასაშუალებების მხრიდან ხეობის პრობლემებზე საუბარი საკმაოდ გაბუქებული და გამძაფრებულია. პრობლემები ყველგან არ არის. ვთქვათ, ვიღაც თუ ხეობაში მშობლებმა არ გაუშვეს იმის გამო, რომ არ უნდოდათ მას ესწავლა და დამოუკიდებლად ეცხოვრა, იმას არ ნიშნავს, რომ შეგვიძლია ეს შემთხვევა მთლიანად ხეობაზე განვაზოგადოთ. ბუნებრივია, კონკრეტული შემთხვევები ყოველთვის არის.

ქალების აქტიური ცხოვრება ცოტა სხვანაირად ესმით ხეობაში, რადგან თვლიან, რომ უკეთესია იყოს ოჯახში და არა გარეთ. ძირითადად, ქალების უმრავლესობა დასაქმებულია სკოლებში, ბაღებში. პედაგოგებად მუშაობენ. მაგალითად, საკრებულოებში ქალები ნაკლებად შეგხვდებათ.

ანა ლომთაძე: როგორ აისახება ქისტური ტრადიციები ქალთა ყოფაზე?

ლუიზა მუთოშვილი: ვფიქრობ, ტრადიციები უსაფუძვლოდ არ შექმნილა. ის პასუხობდა ყოველ ეპოქას, იმ ეპოქის საჭიროებებიდან გამომდინარე. ხშირად მესმოდა საქართველოში ქალების მკვლელობებზე. ჩვენთან ასეთი რაღაცები არ ხდება. მამაკაცს, ამ შემთხვევაში მეუღლეს, არ ჰქონდა ქალის მოკვლის უფლება, იმიტომ რომ მას, როგორც ჩვეულებრივ მამაკაცის მკვლელობის დროს, ედებოდა სისხლი, ანუ ხდებოდა სისხლის აღება. შესაბამისად, ეს მთის წესი იყო. ადრე, მაგალითად, კავკასიაში და ვაინახებში ერთი ქალის მკვლელობა ორ სისხლად ედებოდა მამაკაცს. ქალის მამა, ძმა ან ბიძაშვილი აიღებდა სისხლს. თუ აქედან არც ერთი ჰყავდა, გვარში ვინმე მაინც ყოველთვის იყო, ვინც დაიცავდა ქალს. ვერ ვიტყვი, რომ პანკისში საერთოდ არ ხდება ფიზიკური, ფსიქოლოგიური, ეკონომიკური თუ სხვა სახის ძალადობა. ეს ყველგან ხდება, თუმცა, იმის თქმა მინდა, რომ ვაინახი ქალი ნაკლებად იყო მსხვერპლი მეუღლის მხრიდან.

ანა ლომთაძე: საქართველოში ხშირად აღიქმება ტრადიციების დაცვა, როგორც რაღაც დადებითი და აუცილებელიც კი. თქვენ რას ფიქრობთ ტრადიციების შენარჩუნების მნიშვნელობაზე?

ლუიზა მუთოშვილი: ვფიქრობ, რომ ეპოქების მიხედვით უნდა მოხდეს ტრადიციების რევიზია. ჩვენ არ ვცხოვრობთ სამი ან ათი საუკუნის წინ, როდესაც დაიწერა და შეიქმნა კონკრეტული ტრადიცია. ჩვენ ვცხოვრობთ 21-ე საუკუნეში, თავისი გამოწვევებით და ჩვენ ვალდებულები ვართ, ვიყოთ ამ საუკუნის ადამიანები. ქალის თავისუფლება არ უნდა იყოს გაიგივებული რამე ცუდთან. ჩვენი მამაკაცები თავისუფალ ქალში ხედავენ არასასურველ მეუღლეს. მე რომ გათხოვილი ვყოფილიყავი, დღეს აქ არ ვიქნებოდი. ბუნებრივია, გვინდა იყვნენ ისეთი მამაკაცები და ბიჭები, რომლებიც თავისი აზროვნებით ტრადიციას მოარგებენ თანამედროვეობას. არც ერთ შემთხვევაში არ ვფიქრობ, რომ უნდა დავივიწყოთ ან ხელი ვკრათ რაღაც ტრადიციებს. უბრალოდ, ამ ტრადიციებთან ერთად, თანამედროვეობასთან მათიმორგებით უნდა შევძლოთ ცხოვრება.

ანა ლომთაძე: როგორ ფიქრობთ, ტრადიციის განახლება თუ ძველის თანამედროვეობასთან მორგება ბრძოლით მიიღწევა, თუ მშვიდობიანი გზით?

ლუიზა მუთოშვილი: ბრძოლა ყოველთვის ყველაზე ცუდი გამოსავალია, თუმცა ესეც შესაძლებელია. ბუნებრივია, მაინც ძალიან დიდი დროა საჭირო.

ანა ლომთაძე: როგორია პანკისის ხეობაში რელიგიის გავლენა?

ლუიზა მუთოშვილი: თქვენ რომ პანკისში ჩამოხვიდეთ, იქ გაეცნოთ ყველა ასაკობრივი ზღვარის ადამიანს, დარწმუნდებით, რომ ჩვენი საზოგადოება არ არის ძალიან აცდენილი, მაგალითად, თბილისის საზოგადოებისგან. რელიგიის გავლენა საკმაოდ დიდია. როგორც არ უნდა ვეცადოთ, რომ ლამაზად შევფუთოთ იქ რაც ხდება, ფაქტია, რომ დღეს პანკისის ხეობა მაინც დაყოფილია ტრადიციული ისლამის მიმდევრებად და „ჯამაათად“, რომელთა შეხედულებები რადიკალურად განსხვავებულია ყველა საკითხთან მიმართებაში. აი, მაგალითად, ტრადიციის მიხედვით მცხოვრები ქმარი, ცოლის მიმართ ძალიან მოკრძალებული და მორიდებული უნდა იყოს. შვილს ხალხის თანდასწრებით, არც ერთ შემთხვევაში, არ მოეფერება. გზიდან წყლის მოზიდვაში მეუღლეს არ დაეხმარება. სამაგიეროდ, ის ბიჭები, რომლებიც „ჯამაათის“ მიმდევრები არიან, ისინი იმდენად კარგად ცხოვრობენ და იმდენად იდეალური ოჯახები აქვთ, ამ შემთხვევაში, ვგულისხმობ, აბსოლუტურად, ყველაფრის გადანაწილებას, შვილებთან მიმართებაშიც და ოჯახურ საქმეებშიც.

ანა ლომთაძე: თუ შეიძლება, განგვიმარტეთ რას გულისხმობს „ტრადიციული ისლამი“ და „ჯამაათი“ ? არის თუ არა „ჯამაათი“ იგივე „ვაჰაბიზმი“, სუნიტურ ისლამთან დაკავშირებული რელიგიურ-პოლიტიკური მიმდინარეობა, რომელიც საუდის არაბეთიდან მოდის?

ლუიზა მუთოშვილი: კი, კი, ეგრეთ წოდებული ვაჰაბიზმია. ტრადიციული ისლამის მიმდევრები უფრო მეტად არიან ტრადიციულები – ეს გულისხმობს ტრადიციებზე მორგებულ ისლამს. „ვაჰაბიზმის“ შემთხვევაში, უფრო ნაკლებად ტრადიციულები არიან. ტრადიციებთან მიმართებაში არც თუ ისე დადებითი დამოკიდებულება აქვთ. ისინი სუფთა ყურანის მიმდევრები არიან. და მხოლოდ შარიათის კანონს აღიარებენ.

ანა ლომთაძე: ის ახალგაზრდები, რომლებიც პანკისის ხეობიდან სირიაში წავიდნენ ექსტრემისტული გაერთიანების, „ისლამური სახელმწიფოს“ მხარეს საბრძოლველად, ხომ „ვაჰაბისტები“ იყვნენ? როგორ ფიქრობთ, რა იყო მათი მთავარი მოტივაცია?

ლუიზა მუთოშვილი: ყველაზე მთავარი მიზეზი, რის გამოც ხდება ჩვენი ახალგაზრდების გადინება, მაინც არის დასაქმების პრობლემა. იმიტომ რომ, ხეობაში აბსოლუტურად არანაირი საშუალება არ არის, რომ ახალგაზრდები დაკავდნენ – არც სპორტული დარბაზები არსებობს, არც სავარჯიშო მოედნები. ბუნებრივია, ეკონომიკური მდგომარეობა ბევრ რამეს განსაზღვრავს – ადამიანი იმისკენ მიდიხარ, ვინც საიდანღაც რაიმე უკეთესსშემოგთავაზებს.

ანა ლომთაძე: სახელმწიფოს რა პასუხისმგებლობა აქვს ამ შემთხვევაში?

ლუიზა მუთოშვილი: როდესაც 16 წლის ბიჭები..., როცა გადავიდნენ, შინაგან საქმეთა მინისტრი გამოვიდა და თქვა, რომ ისინი მესაზღვრეებს გაეპარათ. ეს იყო ძალიან უსუსური განმარტება. ვფქირობ, სახელმწიფოც ჩარეულია ამ საქმეში და ხელს უწყობს ამ ბიჭების გადასვლას სირიაში, სხვანაირად შეუძლებელია.

ანა ლომთაძე: ქისტების დასაქმებისა და ინტეგრაციის მხრივ, თუ აქვს სახელწმიფოს პასუხისმგებლობა?

ლუიზა მუთოშვილი: ვერ გეტყვით, რომ ჩვენ ინტეგრაციასთან დაკავშირებით პრობლემა გვაქვს. ვფიქრობ, რომ ჩვენ ერთ-ერთი ის ეთნიკური უმცირესობა ვართ საქართველოში, რომელიც ყველაზე კარგად არის ინტეგრირებული ქართულ საზოგადოებაში. ჩვენ გვყავს ძალიან პერსპექტიული ახალგაზრდები ყველა სფეროში და მათი გამოყენება ძალიან კარგად შეუძლია სახელმწიფოს, მაგრამ იმან, რომ ამ კუთხით ნაკლები ყურადღება იყო ხეობისკენ მიქცეული, გამოიწვიასირიის პრობლემა, ახალგაზრდების მასიური გადინება სირიაში.