რუსეთში დარჩა მხოლოდ პროპაგანდა და რეპრესიები - ინტერვიუ ბერნარ მორთან

მორი წლების განმავლობაში მუშაობდა და ცხოვრობდა რუსეთში, დღემდე აქვს კონტაქტი თავის რუს კოლეგებთან, ძველ მეგობრებთან, თუმცა ბევრი მათგანის პოზიცია განსხვავდება წლების წინანდელი განწყობებისგან - ახლა ისინი პუტინის რეჟიმის მხარდამჭერები არიან, რაზეც წერდა კიდეც მორი თავის წიგნში.

როგორია დღეს მისი შეფასებები, რას ფიქრობენ მის სამშობლოში და როგორ აფასებს რუსეთის აწმყოს და მომავალს? როგორია თავად მორის პასუხი იმაზე, თუ რატომ ირჩევენ მართლაც რუსები პუტინს? ამ და სხვა კითხვებზე პასუხობს ის რადიო თავისუფლებისთვის მიცემულ ინტერვიუში.

რადიო თავისუფლება: ნორვეგიაში ხალხი აქტიურად ადევნებს თვალს უკრაინაში მიმდინარე ომს?

ბერნარ მორი: დიახ, ხალხი ყოველდღიურად აკვირდება უკრაინაში მიმდინარე მოვლენებს. უკრაინის ომი დღემდე ყველა აქაური მედიის ახალი ამბების მთავარი თემაა, ეროვნული მაუწყებლების ამბების ნახევარზე მეტი სწორედ ამ ომს ეთმობა. ხალხი შოკშია რუსეთის რეჟიმის გადაწყვეტილებით, თავს დასხმოდა უკრაინას. ამას გარდა, ჩვენ საკმაოდ დიდი რაოდენობით ლტოლვილებს ვიღებთ უკრაინიდან. ნორვეგია ევროპის ჩრდილო-დასავლეთით მდებარე ქვეყანაა, რომელიც შორს არის როგორც უკრაინიდან, ისე პოლონეთიდან, თუმცა ჩვენთან უკვე ჩამოვიდა 9000 ლტოლვილი. კიდევ ასი ათას ლტოლვილს ველოდებით მომდევნო თვეებში. ნორვეგია პატარა ქვეყანაა, სულ ხუთი მილიონი ადამიანი ცხოვრობს და ცხადია, ამ რაოდენობის ხალხის დაბინავება გამოწვევა იქნება, მაგრამ ვცდილობთ მოვემზადოთ, რომ მათ დავეხმაროთ.

რადიო თავისუფლება: ელოდით, რომ პუტინი დაიწყებდა ამ მასშტაბის შეტევას უკრაინაზე?

ბერნარ მორი: არა, ნამდვილად არ ველოდი მაშინაც კი, როცა რუსეთმა ჯარების მობილიზება დაიწყო რუსეთისა და ბელარუსის საზღვართან. ვფიქრობდი, რომ ეს უფრო რაღაც თამაშის ნაწილი იყო, პოზიციების გამყარების მცდელობა ევროკავშირსა და ნატოსთან მოლაპარაკებების პროცესში. ჩემთვის ეს იყო დიდი უსიამოვნო სიურპრიზი, როცა რუსეთმა უკრაინაზე შეტევა გადაწყვიტა. მრავალი წელია თვალს ვადევნებ რუსეთის ოფიციალურ განცხადებებს და ფაქტია, რომ თებერვლის დასაწყისიდან დღემდე პუტინის განცხადებები მკაფიოდ შეცვლილია. ის მანამდეც რამდენიმე წელია ლაპარაკობს უკრაინაზე, ნატოს გაფართოებაზე აღმოსავლეთით და ამით რუსეთისთვის შექმნილ საფრთხეებზე, მაგრამ თუ დააკვირდებით პუტინის გამოსვლებს 21 და 24 თებერვალს, იქ უკვე რიტორიკა შეცვლილია, ის ახსენებს უკრაინის „დენაციფიკაციას“ და ა.შ.

იმ წიგნში, რომელიც დავწერე და ქართულადაც ითარგმნა, ასევე მეორე წიგნშიც, რომელიც რუსეთ-ნორვეგიის ურთიერთობებს ეხება, მე პუტინს აღვწერ, როგორც რეალისტს და არა იმპერიალისტს. რეალისტს, რომელიც ეცდება რუსეთის საზღვრების გაფართოებას უსაფრთხოების მიზნით და არა იმპერიალისტს, რომლისთვისაც საზღვრის შეცვლაა თავისთავად მიზანი. მაგრამ ახლა ვფიქრობ, რომ ჩვენ ის უნდა განვიხილოთ ადამიანად, რომელსაც, თუ მთლად საბჭოთა კავშირის აღდგენა არა, ცარიზმის დროინდელი რუსეთის აღდგენა მაინც სურს.

რადიო თავისუფლება: ბოლო ერთი თვის განმავლობაში თუ ესაუბრეთ თქვენს რუს კოლეგებს, მეგობრებს - როგორ აფასებენ ისინი იმას, რაც უკრაინაში ხდება?

ბერნარ მორი: დიახ, ზოგიერთ მათგანს ვესაუბრე. ჩემი საკონტაქტო წრე რუსეთში ძალიან განსხვავებულია. მათ შორის არიან ჩემი ძველი კოლეგები, ძალიან ნაციონალისტები, რომლებიც ამ ე.წ. სპეციალურ ოპერაციას მხარს უჭერენ. ასევე მეგობრები, საზოგადოების ლიბერალური ნაწილიდან, რომლებიც ძალიან კრიტიკულები არიან მიმდინარე მოვლენების მიმართ და, რაც მთავარია, იციან რაც ხდება, თვალყურს ადევნებენ საერთაშორისო მედიას. არის კიდევ მესამე, ხალხის დიდი ჯგუფი, რუსეთის საზოგადოების ალბათ მესამედი მაინც, ვინც ამბობს, რომ ეს მათთვის შოკი იყო, რომ ზოგადად ომის წინააღმდეგია, მაგრამ არასოდეს აპროტესტებს ამას. ეს ხალხი ამბობს, რომ საშინელი სიტუაციაა, მაგრამ არაფრის გაკეთება არ შეუძლიათ. ამბობენ, აი, მე არავინ მკითხა, სწორი იყო თუ არა ომის დაწყება, ეს კრემლის გადაწყვეტილება იყო.

რადიო თავისუფლება: თქვენ გჯერათ, რომ ორი რუსეთი არსებობს?

ბერნარ მორი: კითხვა განსხვავებულადაც შეიძლება დავსვათ - ხომ არ ვართ მომსწრე ახლა რუსეთში სამოქალაქო ომის, ეს ხომ არ ხდება? თუმცაკი, ეს ღია ომი არ არის. ჩემი პასუხი ამ კითხვაზე მაინც არის კი. შეიძლება უსმინეთ პუტინის რამდენიმე დღის წინანდელ გამოსვლას, სადაც ის ლაპარაკობდა, რომ დასავლური ღირებულებების მქონე ლიბერალები არიან რუსეთის სახელმწიფოს მტრები. მე ვფიქრობ, რომ საზოგადოების ეს ნაწილი დღეს ძალიან დაუცველად გრძნობს თავს. ვნახეთ კიდეც, რომ რამდენიმე ადამიანის საცხოვრებელ კარზე დააწერეს ნიშანი Z. მართალია, ჯერ არ გვინახავს რაღაც გამოკვეთილი შეტევა ამ ხალხზე, მაგრამ არ გამიკვირდება, თუ მათზე მალე იძალადებენ. მათზეც, ვინც უკვე გამოხატავს პროტესტს, მიუხედავად ახლად შემოღებული კანონებისა. ძალადობა იქნება და შეიძლება ისინი პუტინის ციხეშიც კი აღმოჩნდნენ. მოკლედ, მე რუსეთის შიგნით მიმდინარე მოვლენებს დღეს ასე დავახასიათებდი: ცივი სამოქალაქო ომი.

რადიო თავისუფლება: ამ ომის შემდეგ, თქვენი აზრით, მაინც გაიზრდება იმ რუსების რიცხვი, რომლებიც მხარს უჭერენ ტოტალიტარულ რეჟიმს?

ბერნარ მორი: ძალიან ძნელია იწინასწარმეტყველო, რა მოხდება ამ ომის მერე ან რამდენ ხანს გაგრძელდება ეს ომი. მაგრამ, ალბათ, შედეგი მაინც იქნება რაღაც კომპრომისი, მოლაპარაკება, რომლის შედეგად პუტინი ისევ დარჩება კრემლში, რუსეთი კიდევ უფრო იზოლირებული იქნება დანარჩენი მსოფლიოსგან და კრემლის რეჟიმი გამოიყენებს თავის ძალას, რომ საზოგადოებაში არსებული კრიტიკა ისევ შეზღუდოს. ალბათ, იმ ხალხისთვის, ვინც დღეს კრიტიკულად არის განწყობილი პუტინის რეჟიმის მიმართ, სულ უფრო გართულდება იქ ცხოვრება, აზრის თავისუფლად გამოხატვა. ეს დღესაც პრაქტიკულად შეუძლებელია, რადგან მაშინვე დაგიჭერენ. სხვათა შორის, თუ 2014 წელს ყირიმის ანექსია ძალიან პოპულარული იყო რუსეთში, ახლა მსგავს განწყობებს ასეთი დოზით იქ ვერ ნახავთ. მიუხედავად იმისა, რომ დღეს რუსული პროპაგანდა გაცილებით ინტენსიურია.

რადიო თვისუფლება: თქვენი აზრით, რა შეაჩერებს პუტინს?

ბერნარ მორი: ეს ძალიან რთული კითხვაა ჩემთვის, მე არ ვარ სამხედრო ექსპერტი, თუმცა, ცხადია, რომ ის დანაკარგი, რომელიც დღეს აქვს რუსეთის არმიას, გაცილებით დიდია, ვიდრე ელოდნენ. ვეჭვობ, რუსეთის სამხედრო ლიდერები ბედნიერები იყვნენ ამ სიტუაციით. მგონია, რომ ისინი სერიოზულად ფიქრობენ თავიანთი გეგმების შეცვლაზე. ამას დაემატება ალბათ დანარჩენი მსოფლიოს ერთობლივი პასუხიც, მოკვეთონ რუსეთი მსოფლიო ეკონომიკას, დაუწესონ კიდევ უფრო მკაცრი სანქციები ყველას მათ პოლიტიკურ ელიტაში, მათ შვილებსაც. ალბათ, ეს არის, რაც უნდა გაკეთდეს, მაგრამ რთულია თქმა, შეცვლის თუ არა ეს რუსეთის მეთაურობის სტრატეგიას. ფაქტია, რომ მათ სათანადოდ ვერ შეაფასეს ვერც მსოფლიოს რეაქცია, ვერც უკრაინის ჯარის ბრძოლისუნარიანობა და ვერც ის, თუ რამდენად პოპულარული იქნებოდა ეს ომი რუსეთში.

რადიო თავისუფლება: აქვს თუ არა რუსეთს, როგორც ქვეყანას, შანსი?

ბერნარ მორი: სანამ პუტინის რეჟიმი აკონტროლებს კრემლს, რუსეთს არავის დაპატიჟებს გლობალურ ოჯახში. მხოლოდ რეჟიმი უნდა შეიცვალოს, რომ რუსეთი დანარჩენი მსოფლიო საზოგადოების ნაწილი გახდეს.

რადიო თავისუფლება: თქვენ გაქვთ მოკლე პასუხი კითხვაზე - რატომ ირჩევენ რუსები პუტინს?

ბერნარ მორი: ამ კითხვაზე არსებობს რამდენიმე პასუხი. ერთი პასუხი აშკარად ალტერნატივების უქონლობაა, რადგან პუტინმა კრემლის მთელი ძალაუფლება ჩაიგდო ხელში. ვისაც წინააღმდეგობა შეეძლო, მაგალითად, ალექსეი ნავალნის, ის მოწამლეს და ციხეში ჩასვეს. ჩემს წიგნშიც ვწერდი ამას, რომ პუტინის თავდაპირველი პოპულარობა უკავშირდებოდა 2000-2010 წლებში ეკონომიკურ ზრდას, ეკონომიკური ზრდის შემცირების შემდეგ მათი საგარეო პოლიტიკა გახდა რეჟიმის მთავარი სიძლიერე, მაგრამ სულ ეს იყო. ამით დასრულდა. დღეს აღარაფერია, რითაც პუტინის რეჟიმი რუსეთს რაიმე სიმაღლეზე აიყვანს, დარჩა მხოლოდ რეპრესიები და პროპაგანდა.