ბროკ ბირმანი - "აშშ-ს ბევრად მომცველი მარშალის გეგმა უნდა ჰქონოდა და ეს ასე არ მოხდა. ამ შეცდომის ფასს ვიწვნევთ ახლა"

რადიო თავისუფლება: თქვენს სტატიაში ამბობთ, რომ „სამხედრო მხარდაჭერა არ არის ერთადერთი ინსტრუმენტი, რითაც შეიძლება რუსეთის აგრესიის საფრთხის ქვეშ მყოფი ქვეყნების დახმარება“ და რომ აშშ-მა უნდა იფიქროს ეკონომიკურ ინსტრუმენტებზე, რომლებითაც გააძლიერებდა საფრთხის ქვეშ მყოფი ქვეყნების, მათ შორის საქართველოს მედეგობას. რატომ თვლით, რომ ახლა არის კარგი დრო აშშ-სა და საქართველოს შორის თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმებაზე (FTA) სალაპარაკოდ? მავანი უპირველესად იფიქრებდა სამხედრო დახმარებაზე, მაგალითად.

ბროკ ბირმანი: ვფიქრობ, პრეზიდენტმა ბაიდენმა უნდა გამოიყენოს ყველა ინსტრუმენტი თავისი "იარაღის ყუთიდან", რომელიც კი ხელთ აქვს, რომ დაეხმაროს საქართველოს, განსაკუთრებით - თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმების ინსტრუმენტი. ნება მომეცით, უფრო გასაგები რომ იყოს მათთვის, ვინც გვისმენს, რა არის უმთავრესი თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმებაში - ეს არის შეთანხმება ორ ქვეყანას შორის, რომელიც მოიცავს ძირითად გადასახადებზე, ტარიფებზე, ინტელექტუალური საკუთრების უფლებაზე ურთიერთგაგებას და იქმნება საკანონმდებლო ჩარჩო, გნებავთ გზამკვლევი, რომ ორივე მხარისთვის ნათელი იყოს - როგორ არიან ისინი დაცულები. ეს არ ეხება მხოლოდ საქართველოს, არამედ აშშ-საც, თუკი ის გადაწყვეტს აქ პროდუქციის გაყიდვას, რომ დაცული იყოს, მაგალითად, ინტელექტუალური საკუთრება და იგივე ეხება საქართველოსაც. ესაა ძირითადად, მაგრამ, ამავე დროს, ვფიქრობ, ჩვენი პასუხისმგებლობაა შემოვიდეთ ამ რეგიონში რაც შეიძლება ბევრ ბაზარზე იმ ფონზე, რაც ხდება უკრაინაში. ვფიქრობ, ახლა საუკეთესო დროა, რაც კი ოდესმე ყოფილა. ამასთან, საქართველო თავადაც რუსეთის აგრესიის საფრთხის ქვეშ იმყოფება. ნება მომეცით, დავაზუსტო - პუტინის აგრესიისა. მნიშვნელოვანია ამ განსხვავების ჩვენება - ვლადიმირ პუტინისა და რუსეთის ხალხის გამიჯვნა.

რადიო თავისუფლება: ეს გზავნილი სულ მესმის დასავლელი ლიდერებისგან.

ბროკ ბირმანი: დიახ, ეს არის კრემლი და არა რუსეთის ხალხი. რუსეთში ადამიანებს სურთ ჰქონდეთ შესაძლებლობები თავიანთი ოჯახებისთვის, სურთ მათი ძირითადი უფლებები იყოს დაცული. მაგრამ, საბოლოოდ პუტინი მართავს მთავრობას, ის მართავს დეზინფორმაციას და პუტინი ბომბავს საავადმყოფოებსა და სკოლებს, პუტინი ხოცავს ბავშვებს და ოჯახებს, მშვიდობიან მოსახლეობას. ასე რომ, მნიშვნელოვანია [პუტინი და რუსეთის ხალხი] განვასხვაოთ ერთმანეთისგან. თქვენი ტერიტორიის 20% ხომ ოკუპირებულია, აქედან 40 კილომეტრში ხომ ტანკები დგას. ამიტომ, მგონია, რომ მნიშვნელოვანია უზრუნველვყოთ საქართველო მედეგობით, რომ მან შეძლოს თავისი დამოუკიდებლობის, დემოკრატიისა და თავისუფლების მართვა.

გეტყვით, რომ მნიშვნელოვანია საქართველო იყოს ერთიანი. ერთიანობა არასდროს ყოფილა ასეთი მნიშვნელოვანი ამ ქვეყნისთვის. პოლარიზაციით გამოწვეული დისფუნქციურობა აზიანებს ამ ქვეყანას, პოლიტიკური დისკურსი დისფუნქციურია და ეს არც ერთ მხარეს არ ეხმარება, სადაც უნდა იყო - საჯარო სექტორში, თუ კერძო სექტორში. ყველა ქართველი უნდა გაერთიანდეს ამ ქვეყნის მხარდასაჭერად.

რადიო თავისუფლება: თუმცა ჯერჯერობით ვერ მივედით მაქამდე.

ბროკ ბირმანი: მე აქ ვარ გასული პარასკევიდან და საინტერესოა, რომ...

რადიო თავისუფლება: ხვდებით ადამიანებს და რაშია პრობლემა, როგორ გგონიათ?

ბროკ ბირმანი: ჩემი აზრით, პრობლემა არის ის, რომ ისინი არ ცდილობენ გამონახონ საერთო. ისინი ეგრევე იწყებენ დისკურსით. ვფიქრობ, პასუხი არის ის, რომ უნდა დაიწყონ საკითხებით, რომლებზეც თანხმდებიან. ერთი ასეთი საკითხი, რომელიც მნიშვნელოვანია ყველასთვის, როგორი პოლიტიკური კუთვნილებაც უნდა ჰქონდეს, არის რუსეთის ზეგავლენა და დეზინფორმაციის კამპანია. მე ველაპარაკე „ქართული ოცნების“, „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“, ყველა სხვა შედარებით პატარა პარტიების: ლეიბორისტული პარტიის, „თავისუფალი დემოკრატების“, ყველა პარტიის, (არ მინდა ვინმე გამომრჩეს და ბოდიშს ვუხდი, თუ რომელიმე გამოვტოვე) „ევროპული საქართველოს“, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების წარმომადგენლებს, კერძო სექტორს და ყველა თანხმდება, რომ თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმება ხელს შეუწყობს არა მხოლოდ საქართველოს ეკონომიკას, არამედ ეს იქნება გზავნილი, რომ შეერთებული შტატები ზრუნავს საქართველოზე და მხარს უჭერს საქართველოს. ვფიქრობ, ეს მნიშვნელოვანია. როგორც იცით, მე აღარ ვმუშაობ სამთავრობო სტრუქტურაში, ახლა ვარ „გერმანიის მარშალის ფონდის“ მეცნიერ-თანამშრომელი ვარ და ვწერ ამ ფონდისთვის. ერთადერთი ინტერესი, რაც მაქვს, საქართველოა და დასავლეთისა და დემოკრატიული თანამეგობრობისკენ საქართველოს თავისუფალი და დემოკრატიული სწრაფვის მხარდაჭერა. ოც წელიწდზე მეტია დავდივარ საქართველოში. პირველად 2000 წელს ჩამოვედი და ვხედავ უზარმაზარ ცვლილებას. საქართველოს შეუძლია იყოს ამაყი იმით, რაც გააკეთა. ქალაქს რომ შევხედოთ ახლა... ვიცი, ძნელია შეამჩნიო, როცა აქ ცხოვრობ და ყოველდღე უყურებ, მაგრამ როცა ჩემსავით ყოველ 3, 5 ან 6 წელიწადში ერთხელ ჩამოდიხარ, ხედავ მნიშვნელოვან ცვლილებებს.

რადიო თავისუფლება: დიახ, მაგრამ ჩვენ დღემდე ვერ მოვახერხეთ აშშ-სთან თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმების (FTA) მიღება.

ბროკ ბირმანი: მართალია.

რადიო თავისუფლება: რა პირობები უნდა შეასრულოს საქართველომ ასეთი შეთანხმების მისაღწევად? ქვეყნებს განსხვავებული გამოცდილება აქვთ. როგორც ვიცი, აშშ-ს 20 ქვეყანასთან აქვს თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმება.

ბროკ ბირმანი: ყოველთვის მხარს ვუჭერდი თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმებას, მაშინაც, როცა USAID-ის ადმინისტრაციის თანაშემწედ ვმუშაობდი. ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, რომ ხელს ვუწყობდით ამ მიმართულებით წინსვლას. საბოლოოდ, თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმებაზე გადაწყვეტილება ჩემს კომპეტენციაში არ იყო.

რადიო თავისუფლება: რა წინაღობები იყო?

ბროკ ბირმანი: იყო რიგი ფაქტორებისა, რომლებიც დღეს აღარ წამოიჭრება. იყო ხელისშემშლელი ეკონომიკური ფაქტორები, რაც ეხებოდა აშშ-ის მიერ საკუთარი პროდუქტის წარმოებას. იყო ფაქტორები, რომლებიც არანაირად არ ჯდება იმ ვითარებაში, რაშიც აღმოვჩნდით უკრაინასა და პუტინთან დაკავშირებით. მჯერა, რომ აშშ-ის საუკეთესო ინტერესში იქნებოდა საქართველოსთან თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმების (FTA) გაფორმება წლების წინ და ამაზე არ იყო ერთიანი მოსაზრება. საქართველოში წარმოებული მთელი საექსპორტო პროდუქციაც რომ აგეღო, უმნიშვნელო ზეგავლენა ექნებოდა აშშ-ის ეკონომიკაზე. ახლაც ასე იქნება, უბრალოდ, ეს იქნება უზარმაზარი შესაძლებლობა ამერიკული ბიზნესებისთვის მრავალფეროვნების შესათავაზებლად. ამერიკის საზოგადოება არ აპირებს სვას მხოლოდ ამერიკული ღვინო, არამედ - მთელი მსოფლიოდან. ჩემი პოზიცია ასეთია - მოდით, გავამრავალფეროვნოთ საქართველოს პატარა ბაზარი და მივცეთ სტიმული.

რადიო თავისუფლება: ფიქრობთ, რომ ეს ეხება მხოლოდ წარმოების ან ბაზრის საკითხს, ანუ ეკონომიკურ საკითხებს? არ გგონიათ, რომ მეტი წინაღობა არსებობს? მაგალითად, დამოუკიდებელი სასამართლო და მსგავსი საკითხები.

ბროკ ბირმანი: ვფიქრობ, აშკარად არის ინტელექტუალური საკუთრების საკითხი. აშშ-ისთვის მნიშვნელოვანია, რომ ინტელექტუალური საკუთრება იყოს დაცული და სამართალწარმოება იყოს ეფექტიანი.

რადიო თავისუფლება: სწორედ ეს ვიგულისხმე პირობებში.

ბროკ ბირმანი: გეთანხმებით და ასევე ვთვლი, რომ ეს იქნება მოგებიანი საქართველოსთვის. თუ მკითხავთ, ველოდები თუ არა ბევრ ამერიკულ პროდუქციას საქართველოს ბაზარზე - ალბათ, არა. მე ამას უფრო მეტად განვიხილავ როგორც საქართველოს ექსპორტისთვის ბაზრის გაფართოების შესაძლებლობას და ამ ქვეყნის მხარდაჭერას ასეთ კრიტიკულ დროს. ისტორიას რომ მივუბრუნდეთ, ჩვენ ეს წლების განმავლობაში უფრო მასშტაბურად უნდა გვეკეთებინა. ყოველთვის ვთვლიდი, რომ ბერლინის კედლის დანგრევის შემდეგ აშშ-ს ბევრად მომცველი მარშალის გეგმა უნდა ჰქონოდა და ეს ასე არ მოხდა. ვფიქრობ, ამ შეცდომის ფასს ვიწვნევთ ახლა.

რადიო თავისუფლება: ჩვენ არ გვქონია დიდი გარღვევა ევროკავშირის მიმართულებით ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმების (DCFTA) ფარგლებში. არ ვიცი, რამდენად შესაძლებელია FTA-ს და DCFTA-ს პირდაპირი შედარება, მაგრამ მაინც მსგავსია. ამას ჰქონდა მიზეზები და ვხედავ მსგავს გამოწვევებს FTA-სთან დაკავშირებითაც. თქვენ ლაპარაკობთ მყისიერ და გრძელვადიან პოტენციურ ზეგავლენაზე. რატომ უკავშირებთ ქართულ ლარს, კერძო ინვესტიციების პერსპექტივას და ა.შ.?

ბროკ ბირმანი: ვფიქრობ, თუ ამერიკული ბიზნესები არ იქნება დაცული ინტელექტუალური საკუთრების კუთხით, არ იქნება ურთიერთგაგება საგადასახადო სქემის, სატარიფო სქემის, როგორ დაიცავენ ისინი თავიანთ ინვესტიციას საქართველოში? მსოფლიოში არსებული საინვესტიციო შესაძლებლობების ფონზე, საქართველოსთან მკაფიო გზამკვლევის არსებობა ხელს შეუწყობს საქართველოში ამერიკული ინვესტიციების მოზიდვას. მე რომ ვიყო კერძო სექტორის წარმომადგენელი, კომპანიის მფლობელი, ვისურვებდი ჩემი ინვესტიცია დაცული იყოს და FTA ხელს შეუწყობდა ამას.

რადიო თავისუფლება: და თუ იქნებოდა FTA, წახვიდოდით საქართველოსნაირ ქვეყანაში, სადაც ტერიტორიის 20% ოკუპირებულია?

ბროკ ბირმანი: ნამდვილად წავიდოდი.

რადიო თავისუფლება: იტყოდით, რომ აი, ყოფილა იქ „თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება“ და წავედიო?

ბროკ ბირმანი: როგორც ვთქვი, საქართველოში უკვე ოცი წელია ჩამოვდივარ. საქართველო ერთ-ერთი ყველაზე სტუმართმოყვარე ქვეყანაა მსოფლიოში. არც ერთ არ ქვეყანაში მინახავს აქაური სუფრის მსგავსი მოვლენა. მესმის, ეს გამარტივებული მიდგომაა.

რადიო თავისუფლება: თუმცა, ეს ვერ დაგეხმარებათ საკუთრების დაცვაში.

ბროკ ბირმანი: მესმის, მაგრამ თქვენ მკითხეთ, რატომ მომინდებოდა საქართველოში ჩამოსვლა და ვთვლი, რომ უამრავი მიზეზია, რის გამოც ღირს საქართველოში ჩამოსვლა.

რადიო თავისუფლება: ინვესტორისთვის.

ბროკ ბირმანი: დიახ, ინვესტორისთვის. შენ მოგინდება ჩასვლა ქვეყანაში, სადაც ადამიანები აფასებენ ადამიანურ ღირსებას, ადამიანის უფლებებს და ვთვლი, რომ საქართველო არის ერთ-ერთი ყველაზე სტუმართმოყვარე ქვეყანა მსოფლიოში, რომელიც კეთილად ხვდება ჩასულებს. „ქართლის დედა“ - ის შეგხვდებათ ღვინით, თუკი მეგობრად ჩამოხვალ და ვფიქრობ, ეს არის გზავნილი, რომლის გაგონებაც კერძო სექტორს სურს.

რადიო თავისუფლება: ეს მხოლოდ მონუმენტია.

ბროკ ბირმანი: მესმის, რომ მხოლოდ მონუმენტია, მაგრამ ეს მკაფიო გზავნილია.

რადიო თავისუფლება: მას ხმალიც აქვს, რაშიც საკმაოდ სუსტები ვართ.

ბროკ ბირმანი: თუმცა, საბოლოოდ გზავნილი არის - დაგხვდებით ღვინით. გამარტივებულად ჟღერს, მაგრამ საბოლოოდ კერძო სექტორს სურს ჩასვლა იქ, სადაც ელოდებიან და სურთ, რომ ინვესტიცია ჩადონ. ვფიქრობ, საქართველოში მიესალმებიან ამერიკულ ინვესტიციას.

რადიო თავისუფლება: თქვენს სტატიაში მოგყავთ საგარეო საქმეთა მინისტრ ზალკალიანის სიტყვები. თქვენ მას შეხვდით, ხო?

ბროკ ბირმანი: დიახ, შევხვდი.

რადიო თავისუფლება: ის ლაპარაკობს „თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმების“ (FTA) პოტენციურ ეფექტიანობაზე. რა ფაქტორებზეა დამოკიდებული ასეთი შეთანხმების ეფექტიანობა?

ბროკ ბირმანი: ამისთვის ორივე მხარე უნდა დასხდეს და ყველა დეტალზე იმუშაონ. მე ეკონომისტი არ ვარ და ვერ გეტყვით FTA-ს ცალკეულ დეტალზე, მაგრამ მჯერა, ეკონომისტები და ეკონომიკური განვითარების ექსპერტები გამონახავენ საერთოს და დაეხმარებიან ყველა მხარეს. მე აგრეთვე მჯერა, რომ ეს კარგი დროა ამ პროცესის მხარდასაჭერად. აშშ-ის პრეზიდენტმა უნდა გამოიყენოს ყველა ინსტრუმენტი და ისინი მხოლოდ სამხედრო დანიშნულების არ არის. ასე რომ, უნდა ვიფიქროთ სხვა სახის ინსტრუმენტებზე და ეს კონკრეტული საკითხი არ ეხება მხოლოდ ეკონომიკურ მხარდაჭერას, არამედ ეს არის მორალური მხარდაჭერაც და ეს არის გზავნილი საქართველოსთვის. ექნება თუ არა ამას მყისიერი ეფექტი? - არა, ამას მნიშვნელოვანი დრო დასჭირდება. აშშ-ის გზავნილი მკაფიო უნდა იყოს, რომ ეს არის სწორი დრო ამ საკითხზე მსჯელობის დასაწყებად.

რადიო თავისუფლება: საქართველოს აუდიტორიიდან მავანი იტყოდა, რომ ეს ჩვენ არ დაგვიცავს რუსეთის აგრესიისგან.

ბროკ ბირმანი: არ ვამბობ, რომ ეს არის ერთადერთი, რაც აშშ-მა უნდა გააკეთოს. მან უნდა გაავრცელოს ევროინტეგრაციის მხარდამჭერი გზავნილი და შეუძლია მეტი გააკეთოს ამ კუთხით - დაელაპარაკოს ჩვენს მოკავშირეებს და ხელი შეუწყოს არა მხოლოდ საქართველოს, არამედ მოლდოვის ინტეგრაციის პროცესსაც. მოლდოვაც საფრთხის ქვეშაა.

რუსეთიდან მოდის ძალიან დიდი მოცულობის დეზინფორმაცია. მე რომ ვლადიმირ პუტინი ვიყო და ვიჯდე სადღაც ბუნკერში, რამდენიმე ათასი ფუტის სიღრმეზე მიწის ქვეშ, ვიცინებდი, რადგან მართალია, ბუნკერში ვარ, მაგრამ ის, რაც ამ ქვეყნებში დეზინფორმაციის გავრცელების მხრივ ხდება, ზუსტად ის არის, რაც მე მინდოდა: მთელი ეს პოლარიზაცია, დაპირისპირება, ქიშპობა და დემოკრატიის უკუსვლა არის ის, რაც პუტინს უნდა და კიდევ ერთხელ გავიმეორებ - მნიშვნელოვანია აშშ-ისგან იყოს მკაფიო გზავნილი, რომ მხარს ვუჭერთ საქართველოს, რომ ის სტრატეგიული პარტნიორია და რომ ჩვენ პარტნიორები ვართ ბერლინის კედლის დაცემიდან მოყოლებული. USAID-ის ამ ქვეყანაში შემოსვლის დღიდან 1.8 მილიარდი დოლარი დაიხარჯა. ჩემს სტატიაშიც აღვნიშნე, რომ USAID-ი, რომლის ადმინისტრაციის ასისტენტიც ვიყავი სამი წლის განმავლობაში, ახორციელებს ეკონომიკური განვითარების ძალიან ბევრ პროგრამას, ეს დაგვეხმარებოდა ჩვენი მცდელობების გაძლიერებასა და ამ დახმარების ეფექტის გაოთხმაგებაში.