როცა რუსთაველი გირეკავს - თბილისში ქანდაკებები ალაპარაკდნენ

თუ ამ დღეებში თბილისში მდგარ რამდენიმე ცნობილ ქანდაკებასთან მოხვდებით, მათ წინ დამაგრებულ მრგვალ ლურჯ აბრას შენიშნავთ. არ დაიბნეთ, ეს წარწერა უბრალოდ იმას გეუბნებათ, რომ თუ სამ წუთს მათ გაუჩერდებით, ქანდაკებები დაგელაპარაკებიან.

შეიძლება უცნაურად ჟღერს, მაგრამ აი, როგორ უნდა მოვუსმინოთ, მაგალითად, ქართლის დედას - ქანდაკებასთან დამონტაჟებული კოდის დასკანერების შემდეგ ტელეფონი დაგირეკავთ - საკმარისია მწვანე ღილაკზე თითის დაჭერა და ქანდაკება თავის მოკლე მონოლოგს დაიწყებს.

ვინ რას მოგიყვებათ, ამის გაგება ადგილზევე ჯობს. თუმცა აი, რამდენიმე ფრაგმენტი წარმოდგენის შესაქმნელად:

სულ თბილისში ამ ეტაპზე რვა ქანდაკება ალაპარაკდა:

• ქართლის დედა;
• ილია და აკაკი;
• შოთა რუსთაველი;
• გიორგი ლეონიძე;
• კონსტანტინე გამსახურდია;
• ნოდარ დუმბაძე;
• დავით გურამიშვილი;
• გალაკტიონ ტაბიძე.

როცა რუსთაველი გირეკავს - თბილისში ქანდაკებები ალაპარაკდნენ

ტექსტების დაწერა ქართველ მწერლებს (რატი ამაღლობელი, ეკატერინე ტოგონიძე, დათო ტურაშვილი, ალეკო შუღლაძე, გიორგი კეკელიძე, შოთა იათაშვილი, ეკა ქევანიშვილი, ივა ფეზუაშვილი) მიანდეს, საკუთარი ინტეპრეტაციით და იმის წარმოდგენით, თუ რას ეტყოდნენ გამვლელებს გალაკტიონი, რუსთაველი თუ გოგლა ლეონიძე და სხვები.

დაწერილი ტექსტები მსახიობებმა (ნინო კასრაძე, ბექა სონღულაშვილი, ლაშა გურგენიძე, ბაჩო ჩაჩიბაია, თემიკო ჭიჭინაძე, კახა კინწურაშვილი, დავით ბეშიტაიშვილი) გაახმოვანეს - მოსმენა შესაძლებელია ქართულ და ინგლისურ ენებზე.

მოლაპარაკე ქანდაკებების ინგლისურენოვან ვებსაიტზე უკვე თბილისიც გამოჩნდა.

თბილისამდე, ცნობილი ქანდაკებები მსოფლიოს 12-მდე დიდ ქალაქში აალაპარაკეს. აი, აქ, შეგიძლიათ ნახოთ, მაგალითად, რას ამბობს ცნობილი მწერალი გერტრუდ სტაინი ან მოისმინოთ ამერიკის მე-16 პრეზიდენტის, აბრაამ ლინკოლნის მიმართვა.

ამ იდეის თბილისში გაცოცხლება თეა გოგოლაძე-ვულფს ეკუთვნის, რომელიც წლებია დიდ ბრიტანეთში, ლონდონში ცხოვრობს და მუშაობს. სწორედ ის არის პროექტის ავტორი და კრეატიული დირექტორი.

მისი გაკეთებულია თბილისის ქანდაკებების გზამკვლევი და არტვიდეოების სერია ქართველ მოქანდაკეებზე. ასე რომ, თბილისის მოლაპარაკე ქანდაკებებიც მისთვის საინტერესო ამ საქმის გაგრძელებაა, რომლის განხორციელებაც მან პროექტის „თბილისი იუნესკოს წიგნის დედაქალაქი“ ფარგლებში შეძლო. მთავარი იდეა - ქართული ქანდაკების პოპულარიზაცია იყო.

„მოლაპარაკე ქანდაკებების იდეას („Talking Statues“) რომ გადავაწყდი, იდეის ავტორს David Peter-Fox-ს დავუკავშირდი, რომელიც სიამოვნებით დამთანხმდა, რომ სხვა ქალაქების პორტფოლიოს დამატებოდა თბილისიც. ჩემი აზრით, საზოგადოებრივ ხელოვნებას (public art) მნიშვნელოვანი დატვირთვა და გავლენა აქვს. ამ პროექტის საშუალებით მოვძებნე ალტერნატიული გზა, რომ გადააზრების საშუალება მეპოვნა ქართული 3დ-ისთვის/ქანდაკებისთვის“, - გვეუბნება თეა გოგოლაძე-ვულფი.

თავიდან რვაზე მეტი ქანდაკება უნდა ალაპარაკებულიყო, თუმცა, როცა თბილისს მიენიჭა იუნესკოს წიგნის დედაქალაქის სტატუსი, ეს იდეაც ფაქტს დაუკავშირდა და უმეტესად მწერლების ქანდაკებები აირჩა.

„იდეა ის იყო, რომ თანამედროვე მწერლები აალაპარაკებდნენ წარსულ მწერლებს სახალისო და შემეცნებითი მონოლოგის საშუალებით. თითო ქანდაკებას ეყოლოლებოდა თითო მწერალი და თითო მსახიობი მრავალფეროვნებისთვის და მეტი ინტერესისთვის... ჩემთვის, როგორც კრეატიული დირექტორისთვის, მთავარია, ამ პროექტის მეშვეობით გამოვიყენო გლობალური პლატფორმა და ჩვენი ქანდაკებები, მათი ავტორები, მწერლები და მსახიობები ამ ფორმით გაიცნონ“.

დიდი მწერლების ალაპარაკება ადვილი საქმე არ იყო. თან - ტექსტების ავტორებისათვის მიცემულმა თავისუფლებამ, პასუხისმგებლობის გრძნობაც გააორმაგა.

მოლაპარაკე ქანდაკებები

ეკატერინე ტოგონიძეს, მაგალითად, შოთა რუსთაველის მონოლოგი ერგო დასაწერად. გვეუბნება, რომ იდეა, რომელიც ქალაქს უკეთ აღგაქმევინებს, შეგაჩერებს, ისტორიაზე, კულტურაზე დაგაფიქრებს და სასიამოვნო განწყობაზე დაგაყენებს - უკვე კარგია.

„დროსთან ერთად სულ უფრო მკაფიოდ ვგრძნობ, რომ "ვეფხისტყაოსანში" ყველა ცხოვრებისეული სიტუაციისთვის არსებობს პასუხი, გასაღები და ეს სიბრძნე მარტო ფილოსოფიურად კი არა, პრაქტიკულადაც ესადაგება ყოფით დილემებს. ყველაფერი, რასაც ცხოვრების გაუმჯობესებისთვის გამოვიგონებთ, თუნდაც ერთი გავრცელებული თანამედროვე რჩევა - რომ განვითარებისთვის აუცილებელია კომფორტის ზონის დატოვება - 900 წლის წინ შოთა რუსთაველმა გვითხრა: რაც არა გწადდეს, იგი ქმენ. გვიანდერძა თანასწორობის პრინციპი - სახელმწიფოს ფუნდამენტი, ადამიანის უფლებებისა და ჩვენი ღირსეული თანაცხოვრების უალტერნატივო პირობა. მოკლედ, ერთ პოემად დაგვიწერა ყველაფერი, რისი ცოდნაც ადამიანად ყოფნის, ადამიანური მისიის შესრულებისთვისაა საჭირო. ერთ-ერთი მთავარი ფრაზა კი, რომელსაც სულ ვუტრიალებ და ღერძივით ვეჭიდები, არის: "თუ თავი შენი შენ გახლავს, ღარიბად არ იხსენები". მთავარი შეცდომები ხომ სწორედ მაშინ დაიშვება, როცა გადაწყვეტილების მიღებისას თავი არ გახლავს, საკუთარ თავს ვერ ფლობ, ვერ გრძნობ, ღალატობ.

პარადიგმების ჩამოთვლა უსასრულოდ შეიძლება, ჩვენ ხომ საუკუნეების განმავლობაში გვიწევს ამ ამოუწურავი საბადოს ხელახლა აღმოჩენა-გაცნობიერება. ამ ტექსტის წერის მთავარი გამოწვევაც სწორედ ეს იყო, რომ უზარმაზარი ოქროს ზოდი ჩამეტია პაწაწინა ზარდახშაში, რადგან მონოლოგი უნდა ყოფილიყო მხოლოდ ერთი გვერდი“, - ეუბნება ეკატერინე ტოგონიძე რადიო თავისუფლებას.

მარტივი არ აღმოჩნდა ქართლის დედის ამეტყველება - ამიტომ მწერალი ალეკო შუღლაძე ადგა და მოაყოლა, რასაც ქართლის დედა თავისი სიმაღლიდან ხედავს.

„რადგან თავად რეალური პიროვნება არ ყოფილა და არც ბიოგრაფია ჰქონია, ვნახე, რომელ წელში "დაიბადა" ეს ქანდაკება, მერე აღმოჩნდა, რომ რაღაც პერიოდი იქ ორი ქანდაკება იდგა - სანამ ხის ქართლის დედა ლითონის ქანდაკებით არ შეცვალეს. ამაზე ცოტა ვიხუმრე. მერე გადავწყვიტე, რომ მოეყოლა, მის გარშემო რა ხდებოდა და 50-60-იანი წლების თბილისში გადავერთე. თავის თავზე რომ მოეყოლა, ბევრი რამ უნდა გამომეგონებინა და მაგ გზით არ წავედი, ამიტომ გავხედე, რას ხედავდა - გორგასალს, მეტეხს და ამაზე, ცოტა იუმორით ვალაპარაკე. ბოლოს მონოლოგი იმით მთავრდება, რომ მასაც ვიღაც ურეკავს და შემავალ ზარს პასუხობს, მსმენელს კი ბოდიშს უხდის და ჰპირდება, რომ აუცილებლად ისევ დაურეკავს“.