მეგის სისტემამ უღალატა. ის ექიმები, რომლებსაც მისი სიცოცხლისთვის უნდა ებრძოლათ, მასთან არ იყვნენ. გონდაკარგული ქალი რეანიმაციაში 40 წუთის დაგვიანებით შეიყვანეს. რაც მთავარია, მეგის გარდაცვალებიდან რვა თვის თავზეც კი, გამოძიებამ არ გასცა პასუხი კითხვას, რომელმაც მთელ ქვეყანაში შეანელა ვაქცინაციის პროცესი - რატომ მოკვდა მეგი ბაქრაძე?
„კაშკაშებდა ეს გოგო“
მეგი ბაქრაძე ბავშვობიდან ქვემო ენთელში ცხოვრობდა. აქ გაიცნო მანუჩარიც და მალევე გათხოვდა. ორი შვილი გააჩინა, საბა და სალომე. ბავშვები რომ წამოიზარდნენ და სკოლაში წავიდნენ, ოჯახის ახლობელი პედიატრი, ქეთევან ჯინჭველაძე, რომელიც ახალციხის საავადმყოფოში მუშაობს, მეგის მუშაობის დაწყებაში, 2017 წელს დაეხმარა.
„უნარიანი იყო და შევთავაზე, მოდი, დაიწყე-თქო. ყოველთვიური ხელფასი გექნება, გამოხვალ სახლიდან-მეთქი“, - ასე მოხვდა მეგი კლინიკა „იმედში“.
მეგის მხოლოდ სკოლა ჰქონდა დამთავრებული და მუშაობაც სანიტრად დაიწყო. კლინიკაში არცერთ საქმეს არ თაკილობდა, ქეთევანი ამბობს, საუკეთესო იყოო.
„წავეჩხუბე, როდემდე უნდა ატრიალო ეს ცოცხი და ტილო. თან ლამაზი იყო და შემენანა. იცით სოფლის ოჯახები, დიდი ჯაფა აქვთ. ვინ გამიშვებსო, რანაირად მომიხერხდებაო. მაგრამ ერთხელაც ჩამოვიდა და შემომეხვია კისერზე, მითხრეს, რომ კი, მიდიო“.
საექთნო კურსებზე ახალციხიდან შორს წასვლა მოუწია, სადაც ნათესავები ეგულებოდა - რუსთავში. დროს სწავლას, ოჯახსა და მუშაობას შორის სიხარულით ანაწილებდა.
ქეთევან ჯინჭველაძე მეგი ბაქრაძესთან ერთად, კლინიკაში
„დაავადდა მედიცინით, გაითავისა. შპრიცით რომ ამოიღებდა წამალს ფლაკონიდან, თავის თავს ხედავდა გვერდიდან თითქოს, ეპრანჭებოდა საკუთარ თავს. იქ მუშაობის ყოველი დღე იყო მისი ბედნიერი დღე. ხელს რომ მოვკიდებდი, ხაოიანი, ნამუშევარი ხელი ემჩნეოდა“.
მეგის ორი კურსი უკვე დასრულებული ჰქონდა, როცა 2020 წლის ზამთარში პანდემიამ საქართველომდე მოაღწია, ახალციხის პატარა, პროფილური საავადმყოფო დღე-ნახევარში ცხელების ცენტრად გადააკეთეს. ექიმებმა და ექთანმა სამსახურიდან წასვლაზე დაიწყეს ფიქრი.
„იყო პანიკა, შიშები. მეგი ძალიან მხნედ იყო და ერთი წუთით არ ფიქრობდა წასვლას. რაო, იქ ვერ მომაგნებსო, ენთელშიო? უშიშარი გოგო იყო, ბუნებით ლიდერი. პირველ რიგში უნდოდა დგომა“.
მეგის და მანუჩარის ქორწილი
მეგი ბაქრაძე ბედნიერი იყო იმით, რომ ექთანი იყო, უნდოდა, სამაგალითო გამხდარიყო პანდემიასთან ბრძოლაში. ერთ-ერთი პირველი აიცრა მთელ ქვეყანაში და აღელვებული, კამერების წინაც დადგა - ყველას მოგიწოდებთ, აიცრათ, საშიში არაფერიაო.
დაახლოებით ოც წუთში მეგი ცუდად გახდა, ალერგიის სამართავი პრეპარატები გაუკეთეს, მაგრამ მდგომარეობა ძალიან სწრაფად დაუმძიმდა. როცა საღამოს, თბილისში ჩამოიყვანეს, საუნივერსიტეტო კლინიკის ექიმებმა მისი მდგომარეობა კრიტიკულად მძიმედ შეაფასეს.
აცრის შემდეგ დრო გაჩერდა
„დღე და ღამე ჩვენ მეტი საფიქრალი არ გვაქვს, რითი გარდაიცვალა და რატომ გარდაიცვალა. ბოლო ხო უნდა ჰქონდეს. ვიღაცამ ხომ უნდა იდანაშაულოს თავი, რითი დაიღუპა, ვაქცინით დაიღუპა, ნემსის გაკეთებით დაიღუპა, ვიღაცამ ყურადღება არ მიაქცია და იმიტომ დაიღუპა? ჩვენც, ოჯახიც ხომ ცოდო ვართ ამ შემთხვევაში, სულ განვიცდით, სულ იმას ვფიქრობთ, რატომ?“ - მანანა კობახიძე, მეგის დედამთილი, რძალს დედობას იმ დღიდან უწევდა, რაც მეგის დედა ემიგრაციაში წავიდა. მანანა მეგის ოთახს ვერ ეხება - აქ დღემდე ყველაფერი ისეა, როგორც უკანასკნელ დილას, როცა მისი რძალი აცრაზე წავიდა. მხოლოდ ერთ კუთხეში, მეგის ფოტოები გამოფინა და ყოველდღე უნთებს სანთელს.
„დედა ადრე თავისთან გვაწვენდა, ახლა ბებოსთან გვძინავს“, - მიხსნის 7 წლის სალომე, როცა საგულდაგულოდ გასწორებულ ლოგინს ვუყურებ. სალომე დედას ოთახში სამეცადინოდ შემოდის ხოლმე.
სალომეს და საბას არ ახსოვთ, იმ დღეს რა მოხდა. თუ დედაზე ლაპარაკობენ, სულ წარსულს იხსენებენ. დედას ყავა არ უყვარდა, ჩაის სვამდა. ეს დედას სტეპლერი იყო. ეს ფოტო დედამ გადაგვიღო.
სალომე და საბა, მეგის შვილები
„წინა საღამოს სახლში თქვა საავადმყოფოზე, ან ავიცრით ყველა, ან არავინო. რომ ხედავდა ხალხს, ცუდად როგორ იყვნენ, ავიცრიო და ხალხსაც მიტო უთხრა ალბათ, ყველა უნდა ავიცრათო. ხოდა, მეთქი, ახლა ყველა იცრის და, თან ეპიდემიაა კორონავირუსის, ეს რომ არ მომხდარიყო, მეც ავიცრიდი, რა პრობლემაა“, - მანუჩარს კარგად ახსოვს ის დღე, როცა მის ცოლს აცრა უნდა გაეკეთებინა.
სალომე დედის საძინებელში მეცადინეობს
18 მარტს, 9 საათისთვის მეგი სამსახურში წავიდა, ოთხის ნახევარზე კი მანუჩარს მეგის თანამშრომელმა დაურეკა, შენი ცოლი „ცოტა ცუდად“ არის, ახალციხეში ჩამოდიო. საავადმყოფოში მისულ მანუჩარს ატირებული პერსონალი დახვდა.
„მეთქი, სად არის მეგი, ვიღაც ყარაული ყავთ ერთი და იმან წამიყვანა, რომ ავედით, მეორე სართულზე არის რეანიმაცია, იქ იწვა, ტაპჩანი იყო, ალბათ მაგით შეიყვანეს რეანიმაციაში, რომ ავიყვანე, ტანზე გადაფარებულივით ჰქონდა, მკერდი ჰქონდა დაფარული, თავი უჩანდა გასიებული. მტერს არ ვუსურვებ ასეთ რაღაცას, ჩემი თვალებიდან ჩემი ცხოვრება არ ამოვა“.
გამწარებული მანუჩარი იმუნიზაციის ოთახში ჩავიდა და ყველაფერი დალეწა, რაც ხელში მოხვდა. პოლიციელებმა გააკავეს, განყოფილებაში წაიყვანეს და მხოლოდ ღამე გაუშვეს პირდაპირ თბილისში, საუნივერსიტეტო კლინიკაში.
მანანა კობახიძე
„იქ თქვა რატიანმა, ყველაფერი კარგად იქნებაო, რომ ჩავედით. უბრალოდ, თუ გადავარჩენთო, ალბათ დამბლადაცემული იქნებაო და მოგიწევთ მოუაროთო. საერთოდ არ მქონდა მაგის პრობლემა, ცხოვრების ბოლომდე კოვზით ვაჭმევდი, ოღონდ გადარჩენილიყო“.
მეგი ბაქრაძე საუნივერსიტეტო კლინიკაში რეანომობილით 18 მარტს, 19:45-ზე მიიყვანეს. 19 მარტს გარდაიცვალა. მეგის ბიოლოგიური სიკვდილი 12:00 საათზე დადასტურდა.
გამოძიება
მეგი ბაქრაძის საქმეზე გამოძიება 116-ე მუხლის პირველი ნაწილით, სიცოცხლის გაუფრთხილებლობით მოსპობაზე მიმდინარეობს. ახლა გამოძიება სისტემური პრობლემის გამო გაჩერდა - 6 თვის განმავლობაში, ექსპერტიზისთვის საჭირო ალერგოლოგ-იმუნოლოგი ვერ მოიძებნა. ამ სპეციალისტს ჯანდაცვის სამინისტრო არჩევს, თუმცა ექსპერტს აქვს უფლება, უარი თქვას გამოძიებასთან თანამშრომლობაზე. კანონი ექსპერტის დანიშვნას კრიტიკულ ვადას არ აძლევს, ამიტომ გამოძიება იქამდე იქნება გაჩერებული, სანამ რომელიმე ადამიანი მეგის სიკვდილის მიზეზების დადგენაში მონაწილეობას არ დათანხმდება.
მეგის ოჯახის ადვოკატი, ვახო ბარამიშვილი ამბობს, რომ გამოძიებასთან თანამშრომლობაზე უკვე ორმა სპეციალისტმა თქვა უარი: „აქ ეთიკის საკითხი დგება - ექიმს ხომ უნდა ჰქონდეს გააზრებული საკუთარი ვალდებულებები, ისინი კი გვერდს უვლიან. ამაში დამატებით თანხას არ იღებენ და არ აქვთ არანაირი მოტივაცია, მონაწილეობა მიიღონ პროცედურაში“. მიუხედავად იმისა, რომ მანუჩარმა არაერთხელ თქვა, ექსპერტის ფულს მე გადავიხდიო, კერძო ექსპერტის ჩართვა ოჯახს არ შეუძლია - ეს პროკურატურამ უნდა გააკეთოს.
გამოძიებაში სხვა სისტემური ხარვეზებიც გამოვლინდა. მაგალითად, მეგის რეანომობილით გადაყვანის ვიდეოჩანაწერები არ არსებობს, გამოძიებამ კადრები ერთი კვირის შემდეგ მოითხოვა, ამ დროისთვის კი ისინი უკვე წაშლილი იყო.
ფლაკონი, რომლიდანაც მეგი აცრეს, ადვოკატებისთვის გაურკვეველი მიზეზით მის საქმეზე მიმაგრებული არ იყო. ეს ნივთმტკიცება მეგის გარდაცვალების საგამოძიებო დოკუმენტაციას ორი თვის დაგვიანებით მას შემდეგ დაურთეს, რაც მანუჩარმა იკითხა, რატომ არის ფლაკონი ახალციხეში და არა თბილისშიო, სადაც საქმეს იძიებდნენ.
დანამდვილებით გამოძიებამ, მოწმეთა ჩვენებებით და კლინიკის პერიმეტრზე კამერის ჩანაწერებით, აი, რა გამოავლინა: კლინიკა "იმედის" მთავარმა ექიმმა, ვიოლეტა ინასარიძემ იცოდა, რომ მეგი ბაქრაძე აცრის შემდეგ შეუძლოდ გახდა, თუმცა, ამისდა მიუხედავად, ჯანდაცვის სამინისტროს ორგანიზებულ, ვაქცინაციის მართვის ტრენინგზე წავიდა. რეანიმატოლოგი გიორგი აფციაური ანაფილაქსიამდე ოდნავ ადრე კლინიკიდან გადის, თან რეკავს და კითხულობს, ხომ ყველაფერი წესრიგშიაო. ადგილზე მყოფი რეანიმატოლოგის დამხმარე, ბექა ლიპარტელიანი უდასტურებს - ყველაფერი წესრიგშიაო, თუმცა 15 წუთში, თავად ურეკავს გიორგი აფციაურს და ეუბნება, რომ სასწრაფოდ მიბრუნდეს კლინიკაში. სანამ მეგის რეანიმაციაში გადაიყვანდნენ, ბექა ლიპარტელიანმა მას დახმარება აღმოუჩინა, დექსამეტაზონი და დიმედროლი გაუკეთა. ადრენალინის ფლაკონი ადგილზე არ ყოფილა.
დექსამეტაზონი ალერგიის სამართავი პრეპარატია და ვაქცინაციის შემდგომ იყენებენ, თუმცა, პროტოკოლის მიხედვით, დექსამეტაზონს არ ხმარობენ კოვიდვაქცინაციის შემდგომ - ამისთვის ადრენალინია. კოვიდაცრის შემდეგ ალერგიის მართვის გადამზადების კურსი გავლილი ჰქონდათ სწორედ ვიოლეტა ინასარიძესა და გიორგი აფციაურს, რომლებიც ადგილზე არ იყვნენ. ვიოლეტა ინასარიძემ, პირველ ჩვენებაში თქვა, რომ ექთანს ადრენალინი „წამებში გაუკეთა“, რაც სიცრუე აღმოჩნდა. ამჟამად ეს ექიმები და ერთი ექთანი ცრუ ჩვენების მიცემაში არიან ბრალდებული.
„ბექა ლიპარტელიანმა საკუთარი მომზადებიდან გამომდინარე ყველაფერი გააკეთა, რომ სტანდარტული ალერგია ემართა და როგორმე გადაერჩინა მეგი“, - ამბობს ვახო ბარამიშვილი. მეგის ცუდად გახდომიდან, შესაბამისი სამედიცინო დახმარების აღმოჩენამდე 40 წუთამდე გავიდა. აცრა 12:15-ზე გაკეთდა, მეგი დაახლოებით ოც წუთში ცუდად გახდა, რეანიმაციაში ის 13:17-ზე შეიყვანეს.
სამედიცინო კაბინეტის დალეწვის გამო მანუჩარს სიტყვიერი გაფრთხილება მისცეს, მაგრამ მოგვიანებით ის კიდევ ერთხელ, ნასვამი დაბრუნდა კლინიკაში და დარაჯს დანით დაემუქრა. მანუჩარის წინააღმდეგ ახლა სისხლის სამართლის საქმეა აღძრული, მას 6 თვიდან ერთ წლამდე პატიმრობა ემუქრება. არასწორად მოვიქეცი, მაგრამ თავს დამნაშავედ არ ვგრძნობო.
„სამართალს ვეძებდი, არაა სამართალი და...“
„რომ ვკითხულობ ახლა [როდემდე გაგრძელდება ექსპერტის ძიება], მეუბნებიან, შეიძლება ორი წელი გაგრძელდეს და რა არის ესეთი? აზრი არ აქვს, სადაც არ უნდა მიხვიდე, ბოლოს მაინც შენ გაგამტყუვნებს ყველა“.
„მთელი არსებით გრძნობდა, რომ ეპიდემია უნდა შეჩერებულიყო“
„აგერ, აქედან ვხედავ ახლა ყოველდღე“, - ნათია როგავას სახლი პირდაპირ სოფლის პატარა სასაფლაოს უყურებს. მეგის საფლავი შორიდანაც კარგად ჩანს. ადიგენის რაიონის პატარა სოფელს, სადაც სამას ადამიანამდე ცხოვრობს, ჯერ კიდევ ვერ მოუნელებია ექთნის დაკარგვა, რომელიც ყოველთვის მზად იყო, მეზობლებისთვის წნევა გაეზომა. გადასხმებსაც აკეთებდა და ნემსებსაც, თუ საჭირო იყო. „მეგი რომ გარდაიცვალა, მერე რამდენი ხანი შიშით ვერ ვისვენებდი, ისეთი მომცინარი შემოირბენდა ხოლმე აქ, მაგას ოდესმე რამე თუ დაემართებოდა, ვერ ვიფიქრებდი“.
ქვემო ენთელი, ადიგენის რაიონი
ნათია როგავა ამბობს, რომ ქვემო ენთელში დღეს აცრილი არავინაა. არც თვითონ.
„არა, არ მინდა, შიში მაქვს. და გარშემოც არავინ ვიცი, რომ იძახდეს აქ, აცრა მინდაო“, - ამბობს ის. სოფელში ამბობენ, რომ მეგის გარდაცვალების შემდეგ „მთავრობიდან“ არავის უცდია ხალხის გადარწმუნება იმაში, რომ აცრა უსაფრთხოა.
ნათია ჩიტაია
„არავინ ჩამოსულა აქ, არაფერი უთქვამთ“, ამბობს მეგის კიდევ ერთი მეგობარი, ნათია ჩიტაია. „საერთოდ, აქ რომ ვინმეს რამე დაემართოს, ახალციხის იმედი არავის ექნება, ყველა თბილისში გარბის, რამე თუ სჭირთ“, - რაიონის ჯანდაცვას არ ენდობიან. თუ გაიგეს, რომელიმე მეზობელ სოფელში ვინმე აიცრა, ეჭვით უყურებენ; ამბობენ, რომ „ეგ აცრა წყალია“.
საქართველოს რეგიონებიდან სამცხე-ჯავახეთში ვაქცინაციის ერთ-ერთი ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია. საქსტატის მონაცემებით, რეგიონის მოსახლეობა 151 100 ადამიანია, სრულად აცრილია 17 706, ანუ 11.7%.
„ასტრაზენეკათი“ აცრა საქართველოში 1 ნოემბერს შეჩერდა, რადგან აუთვისებელ დოზებს ვადა გაუვიდა. ამ ვაქცინით ყველაზე ცოტა ადამიანი აიცრა - 58 723, თითქმის 9-ჯერ ნაკლები, ვიდრე „ფაიზერით“.
„ამ შემთხვევამ ჩაშლის პირას მიიყვანა ვაქცინაციის პროცესი“, - ამბობს ქეთევან ჯინჭველაძე, რომელიც კოვიდკლინიკად გადაკეთებულ „იმედში“ მუშაობს. მისი თქმით, საავადმყოფო მუდმივად სავსეა. პირად საუბრებში პაციენტები მეგის სახელის ხსენებას ერიდებიან, მაგრამ ხშირად ეკითხებიან, რას ფიქრობს აცრაზე. თავად ქეთევანი აცრილია და ლამის გაბრაზებული მოუწოდებს ხოლმე ადამიანებს აცრისკენ.
„ვერ გვაქვს სახარბიელო სიტუაცია ახლა ვაქცინაციაში, თან ზამთარი მოდის. სიმართლე რომ გითხრათ, უკვე გული მომდის მათზე. უნდა აიცრან, რა, არ შეიძლება, იღუპება ხალხი“.
მანუჩარ კობახიძის მანქანა
ბოლო კვირის განმავლობაში საქართველოში კოვიდით 578 ადამიანი გარდაიცვალა (12 ნოემბრის მონაცემები), სულ კი - 10,816. კლინიკაში შიშობენ, რომ ზამთრის მოსვლასა და იმუნიტეტის დაქვეითებასთან ერთად ეს რიცხვიც გაიზრდება.
„ეს გოგონა მთელი თავისი არსებით გრძნობდა, რომ ეპიდემია უნდა შეჩერებულიყო. ეს დიდი უბედურება რომ დატრიალდა, არ ნიშნავს, რომ არ უნდა გავუფრთხილდეთ დანარჩენ სიცოცხლეებს. რამდენი არავაქცინირებული ადამიანი დაგვეღუპა. გადავსებულია საავადმყოფოები და ყველა რესურსი ამოწურვადია, მედპერსონალი ქანცგაწყვეტამდე მუშაობს და ამიტომ მოსახლეობამ უნდა გაითვალისწინოს, რომ რამე რომ დაემართოს, შეიძლება საწოლი ვერ მონახოს, ან ადგილზე დაღლილი ექიმი დახვდეს. და კიდევ ერთხელ გავიმეორებ მეგის სიტყვებს, რომ აცრა აუცილებელია“.
"ასტრაზენეკას" წარმომადგენლობამ საქართველოში გვითხრა, რომ მეგის შემთხვევა გაიგზავნა გვერდითა მოვლენების მონიტორინგის ცენტრალიზებულ ბაზაში და კომპანიის შიდა სისტემაში "შესაბამისი პროცესი" მიმდინარეობს. რაც შეეხება გამოძიებას, "ეს კომპანიის პრეროგატივარ არაა".
რედაქტორი და კონტრიბუტორი: ნინო ჯაფიაშვილი