რადიო თავისუფლება: მოდით, დავიწყოთ თქვენი დაკვირვებით: რა არის მთავარი პრობლემები, რომლებსაც პოსტსაბჭოთა ქვეყნები აწყდებიან?
ადამ მიხნიკი: ყველაზე დიდი პრობლემა დემოკრატიის დეფიციტია. თუ ჩაგრავენ დამოუკიდებელ მედიასაშუალებებს, თუ არ გვაქვს დამოუკიდებელი სასამართლოები და არ გვყვანან დამოუკიდებელი მოსამართლეები, თუ ჩვენ ვხედავთ პოლიტიკოსების ჩარევას საბაზრო ეკონომიკაში, პრივატიზაციაში, თუ ჩვენ ვხედავთ „პრიხვატიზაციას“ [მიტაცებას], თუ ოპოზიციას პრობლემები აქვს, თუ მათ დისკრიმინაციას უწევენ და ციხეში ყრიან, და თუ ქვეყანაში კორუფცია მეფობს, რუსეთის პრეზიდენტმა, მედვედევმა, ამას მარჯვედ უწოდა სამართლებრივი ნიჰილიზმი.
მოკლედ ვიტყოდი: თუ ჩვენთან დიდი ხანია ასეთი მდგომარეობაა და ამას შევეჩვიეთ, და თუ ჩვენ არ გვაქვს არც საშუალება და არც სურვილი ასეთ ვითარებას ვებრძოლოთ, ეს დიდ საფრთხეს უქმნის ჩვენს მომავალს და დემოკრატიას ჩვენს ქვეყნებში. აქვე, ალბათ, უნდა დავამატოთ, რომ ჩვენ არ გვაქვს დემოკრატიის ტრადიცია, ჩვენ გვაქვს თავისუფლებისკენ სწრაფვის ტრადიცია, დემოკრატია კი, მეორე მხრივ, არის თავისუფლება სამართლებრივი სახელმწიფოს ჩარჩოებში. ჩვენ არ გვაქვს მოთმინება, არ გვესმის, რომ ყველაფერს ერთ დღეში ვერ გავაკეთებთ. მაგრამ თუ ჩვენი ქვეყნების ხელისუფლებაში არიან აროგანტული [ქედმაღალი] ადამიანები, ადამიანები, ვინც ფიქრობს, რომ მხოლოდ ის არის ერთადერთი და ჭეშმარიტი სიმართლის მფლობელი და რომ მისი კრიტიკოსები, უბრალოდ, ქვეყნის მტრები, სამშობლოს გამყიდველები და სხვა ქვეყნების აგენტები არიან, ეს ძალიან საშიშია, ძალიან საშიშია ჩვენი მომავლისთვის. მაგრამ მე ოპტიმისტი ვარ, რადგან ჩემს მეგობრებს, უფლებადამცველებს, დემოკრატებს - არავის ეგონა, რომ ჩვენ ჩვენს ცხოვრებაში საბჭოთა კავშირის დანგრევას მოვესწრებოდით, მაგრამ ის ჩამოიშალა.
რადიო თავისუფლება: როგორ ფიქრობთ, რატომ უჩნდებათ ხელისუფალთ, თუნდაც პოსტსაბჭოთა სივრცეში, ეს რწმენა - რწმენა, რომ ის ერთადერთი ფლობს ჭეშმარიტ სიმართლეს?
ადამ მიხნიკი: ეს ძალაუფლების დაავადებაა. ძალაუფლებას არ უყვარს კონტროლი, თუმცა უკონტროლოდ დარჩენილი ძალაუფლება, უბრალოდ, პათოლოგიაა.
რადიო თავისუფლება: თუ ეს საერთოდ ძალაუფლების გართულება, პათოლოგიაა, ამ გაგებით ხელისუფლება იმავე პრობლემების წინაშე შეიძლება აღმოჩნდეს ნებისმიერ დემოკრატიულ ქვეყანაში. გამოდის, რომ პრობლემა აუცილებლად ხელისუფლებაში არაა საძიებელი?
ადამ მიხნიკი: პრობლემა იმაშია, რომ ჩვენთან ცუდად მუშაობს ძალაუფლების კონტროლის მექანიზმები. დემოკრატია ისეთი სისტემაა, რომელსაც ემუქრებიან ყოველდღე, - მას ებრძვიან მოწინააღმდეგენი ან, უბრალოდ, მტრები, - იმიტომ რომ დემოკრატია ისეთი სისტემაა, რომელიც ტოლერანტობას გულისხმობს თავისი მტრების მიმართაც კი, თუმცა... ეს პარადოქსია.
ჰიტლერმა ხელისუფლება დემოკრატიული გზით აიღო და პირველივე დღეს ყველა დემოკრატიული ინსტიტუტი გაანადგურა და მოწინააღმდეგეები საკონცენტრაციო ბანაკებში გაუშვა. ალბათ, დასავლეთსაც აქვს პრობლემები დემოკრატიასთან... იტალიას შეხედეთ, მაგალითად... მაგრამ, ბოლოს და ბოლოს, მგონია, რომ ეს ბრძოლა იქნება სამყაროს დასასრულამდე. ამიტომ დემოკრატია უნდა დავიცვათ, რადგან დემოკრატიის გარეშე ცხოვრებას გემო არა აქვს.
რადიო თავისუფლება: კარგით, მოდით, საკითხი ასე დავსვათ: შევადაროთ ქვეყნები, რომელთაც აქვთ შედარებით ძლიერი დემოკრატია, და ჩვენი ქვეყნები, სადაც დემოკრატია სუსტია. რას ემყარება ეს სისუსტე, რა არის ამის ნიადაგი?
ადამ მიხნიკი: მე მგონია, რომ ეს ჩვენი საზოგადოებების სისუსტეა. იმიტომ რომ ძალიან ბევრი რამ არა მხოლოდ ხელისუფლებაზეა დამოკიდებული, არამედ საზოგადოებაზეც და თუ საზოგადოებაში აქტივობა ძალიან სუსტია, ძალიან სუსტია სურვილი ღირებულებათა დაცვისა, მოდით, ნუ ვიტყვით, რომ მხოლოდ ხელისუფლებაა ამაში დამნაშავე, იმიტომ რომ ხელისუფლება ჩვენი ნაწილია, ჩვენი თანამოქალაქენი არიან და თუ ჩვენ არ გვაქვს უნარი, შრომისმოყვარეობა ან სურვილი, რომ შევზღუდოთ ხელისუფლება, ეს არა მხოლოდ ხელისუფლების ბრალია, არამედ ეს ჩვენი ბრალიცაა.
რადიო თავისუფლება: თქვენ ერთ-ერთ შეხვედრაზე ამბობდით, შეუძლებელია არადემოკრატიულ საზოგადოებას დემოკრატიული ხელისუფლება ჰყავდესო...
ადამ მიხნიკი: მე ცოტა სხვაგვარად ვთქვი. მე ვთქვი, რომ შეუძლებელია დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობა ქვეყანაში, სადაც დემოკრატები არ არიან. აი, საქართველოში მე ბევრ დემოკრატს ვხედავ. აქედან გამომდინარე, საქართველოს მომავალთან დაკავშირებით მე ოპტიმისტი ვარ. რადგან შესაძლებელია არსებობდეს არადემოკრატიული ქვეყანა, სადაც დემოკრატები ცხოვრობენ, მაგრამ შეუძლებელია ქვეყანა დემოკრატიული იყოს იქ, სადაც დემოკრატები არ არიან.
რადიო თავისუფლება: როგორ გგონიათ, ამ ყველაფერს კანონი უნდა არეგულირებდეს? ან, უფრო სწორად, შეუძლია ამ ყველაფრის კონტროლი კანონს, თუ ამას თვითონ ადამიანები აკეთებენ, ადამიანები, რომლებიც თავს მოცემული სივრცის ნაწილად აღიქვამენ და საზოგადოებრივი თანაცხოვრების მიმართ პასუხისმგებლობას გრძნობენ?
ადამ მიხნიკი: მე მგონია, რომ ჩვენი საზოგადოებრივი შეგნების გარეშე კანონი ვერაფერს იზამს, მაგრამ ჩვენ უნდა შევქმნათ ისეთი კანონები, რომლებიც საზოგადოებრივი საქმიანობისა და აქტივობის საშუალებას მოგვცემს ისე, რომ ციხეში მოხვედრის, დისკრიმინირების ან სამსახურიდან გაგდების შიში არ გვქონდეს. ამდენად, მე ვფიქრობ, რომ ჩვენს გარეშე კანონები, თუნდაც დემოკრატიული კანონები, არ მუშაობენ, არ ფუნქციონერებენ. ამიტომ თავად ამ ჩვენმა აქტივობამ უნდა შექმნას ქვეყნისათვის მისაღები კანონები.
რადიო თავისუფლება: ანუ საკითხი ასე დგას: დემოკრატიას გვასწავლიან, გვინერგავენ ზევიდან, თუნდაც კანონების მიღებით, ან ის მოდის ჩვენგან, იქმნება ჩვენი ბრძოლის შედეგად და, როგორც თქვენ ამბობთ, სწორედ ეს ბოლო მიდგომა მუშაობს.
ადამ მიხნიკი: დიახ, თავისუფლება ჩემში იწყება და ჩემიდანვე იწყება პასუხისმგებლობაც. კანონს შეუძლია ხელი შეუწყოს ამ ჩემს თავისუფლებას და პასუხისმგებლობას, ან გაანადგუროს იგი. ამიტომ უნდა იბრძოლო კარგი კანონებისთვის, მაგრამ ყველაფერი, საბოლოო ჯამში, ჩვენთან, ჩვენს სინდისთან მოდის.
რადიო თავისუფლება: თქვენ აღნიშნეთ, რომ ჩვენს ქვეყნებში არსებობს თავისუფლებისკენ სწრაფვის სურვილი, თუმცა დემოკრატიის ტრადიცია სუსტია. შეიძლება ვთქვათ, რომ ელემენტი, რომელიც დემოკრატიის გაძლიერებას სჭირდება, პირადი პასუხისმგებლობაა?
ადამ მიხნიკი: არ არსებობს მხოლოდ ერთი ელემენტი, ამისათვის ბევრი პირობა უნდა იყოს. მაგრამ ვიმეორებ, ყველაფერი ჩვენგან იწყება. თუ ჩვენ არ გვექნება სურვილი თავისუფლებისა, სურვილი პასუხისმგებლობის ჩვენს თავზე აღებისა, ვერც ერთი კანონი ამას ჩვენ მაგივრად ვერ გააკეთებს.
რადიო თავისუფლება: კარგით, რას იტყოდით საქართველოში არსებულ სიტუაციაზე?
ადამ მიხნიკი: იცით, მე საქართველოს კარგად არ ვიცნობ, მაგრამ იქიდან რაც მე მესმის, ჩემი მეგობრებისგან, ინტელექტუალებისგან, დემოკრატებისგან, უბრალოდ, მოქალაქეებისგან, არსებობს ეჭვი, რომ ხელისუფლება პატივს არ სცემს დიალოგის ფილოსოფიას, პატივს არ სცემს პლურალიზმის ფილოსოფიას და ეს, ჩემი აზრით, დიდი საფრთხეა როგორც საზოგადოებისთვის, დემოკრატიული ღირებულებებისათვის, ასევე თავად ხელისუფლებისათვის, რადგან ხელისუფლება, რომელსაც არ სურს დიალოგი თავის ოპონენტებთან, ჩემი აზრით, არ არის კარგი ხელისუფლება ამ საზოგადოებისა და ქვეყნისათვის.