ინტერვენცია

ჩეხოსლოვაკია, რომელიც სოციალისტურ რესპუბლიკად გადაიქცა საბჭოთა კავშირის მხარდაჭერით 1948 წელს მოწყობილი კომუნისტური გადატრიალების შემდეგ, ეკონომიკურად შედარებით ძლიერი ქვეყანა იყო, თუმცა მაინც იტანჯებოდა საბჭოთა დიქტატის ქვეშ.

1960-იან წლებამდე ათასობით ჩეხი და სლოვაკი პოლიტიკური შეხედულებებისათვის იქნადაპატიმრებული ან სხვასახით რეპრესირებული, სიკვდილით დასჯის ჩათვლით. სტალინის, ხოლო მის შემდეგ ნიკიტა ხრუშჩოვისა და ლეონიდ ბრეჟნევის მმართველობისას ჩეხოსლოვაკია შიშში ცხოვრობდა.

1968 წლის იანვარში ალექსანდერ დუბჩეკი (ცენტრში) გახდა ჩეხოსლოვაკიის კომუნისტური პარტიის ლიდერი. ღიმილიანმა სლოვაკმა პოლიტიკოსმა გამოაცხადა, რომ აპირებდაცენზურის შემცირებას და ბევრისათვის საძულველი საიდუმლო პოლიციის უფლებამოსილების შეზღუდვას. დუბჩეკი ხალხს დაჰპირდა „სოციალიზმს ადამიანური სახით.”

ცენზურა გაუქმდა, ჩეხოსლოვაკიის მედიამ დაიწყო კორუფციაში, მკვლელობებსა და სხვა დანაშაულებში ოფიციალურ პირთა მამხილებელი სტატიების გამოქვეყნება. გამოხატვის ახალშეძენილი თავისუფლებით გათამამებულმა ჩეხებმა და სლოვაკებმა ახლა ფუნდამენტური პოლიტიკური ცვლილებების განხორციელებაც მოითხოვეს.

კრემლიდან ბრეჟნევი და სხვა ფუნქციონერები შეშფოთებით ადევნებდნენ თვალს, თუ როგორ ანგრევდა „პრაღის გაზაფხული“ ჩეხოსლოვაკიის ხისტ სახელმწიფო აპარატს. დემოკრატიით ინფიცირების საფრთხე აშკარად გამოიკვეთა, როცა სტუდენტები ვარშავის ქუჩებში გავიდნენ და ჩეხოსლოვაკიისადმი მხარდაჭერა გამოხატეს.

1968 წლის 21 აგვისტოს დილას 250 000-მდე ჯარისკაცი, 2 000 ტანკი და ასობით თვითმფრინავი შეიჭრა ჩეხოსლოვაკიაში საბჭოთა კავშირიდან, ბულგარეთიდან, უნგრეთიდან დაპოლონეთიდან. ნაცისტური ინტერვენციიდან სულ რაღაც 29 წლის შემდეგ ჩეხები და სლოვაკები კვლავ უცხოელი ჯარისკაცების პირისპირ აღმოჩნდნენ.

სულ რამდენიმე საათში პრაღაში დააკავეს ალექსანდერ დუბჩეკი (უკანა პლანზე ჩანს მისი ადმინისტრაციის შენობა) და დასაკითხად წაიყვანეს მოსკოვში.

გაოგნებული ჩეხები და სლოვაკები პასუხს სთხოვდნენ მათ ქვეყანაში შეჭრილ ჯარისკაცებს, რომელთაგან ბევრს სამოქალაქო ფორმა ეცვა, ადგილობრივებივით.

ჩეხოსლოვაკიაში შეჭრილ ჯარისკაცებს დახვდათ მოსახლეობა, რომელიც უკმაყოფილებას არ მალავდა, ხოლო კრემლს ლამის ერთსულოვნად აკრიტიკებდა მთელი მსოფლიო.

ჩეხოსლოვაკი ჯარისკაცები, მართალია, სამხედრო ბაზებზე რჩებოდნენ, მაგრამ იყო შემთხვევები, როცა სამოქალაქო პირებმა ბარიკადები აღმართეს, ქუჩის აბრები შეცვალეს და აალებადი ყუმბარებიც კი დაუშინეს მათ ქვეყანაში შეჭრილ ჯარისკაცებს, თუმცა ბრძოლა არათანაბარი იყო და ჩეხოსლოვაკების ერთადერთ იმედად მსოფლიოს მზარდი პროტესტი რჩებოდა.

ყველაზე გახმაურებული ბრძოლა გაიმართა დედაქალაქის ცენტრში, ჩეხოსლოვაკიის რადიოს ცენტრალურ ოფისთან. 15 ადამიანი დაიღუპა შეტაკებისას, როცა ხალხმა სცადა არ შეეშვა ჯარისკაცები რადიოს შენობაში.

ინტერვენციის შედეგად დაიღუპა 137-მდე სამოქალაქო პირი, ვარშავის ხელშეკრულების წევრი ქვეყნების ჯარისკაცებმა ბოლო მოუღეს პრესის თავისუფლებას და მოამზადეს ნიადაგი ჩეხოსლოვაკიაში ვითარების, საბჭოთა გაგებით, „ნორმალიზაციისათვის“.

მაშინ, როდესაც ჩეხოსლოვაკები სისხლისა და ნანგრევებისაგან წმენდნენ ქუჩებს, ბრეჟნევმა განაცხადა, რომ საბჭოთა კავშირი მზად იყო სამხედრო ინტერვენციისათვის, თუკი რომელიმე კომუნისტური ქვეყანა შეეცდებოდა პარტიის კურსიდან გადახვევას.ერთი მწერლის მოსწრებული სიტყვით, „ბრეჟნევის დოქტრინა“ მდგომარეობდა შემდეგში: მშრომელნო ყველა ქვეყნისა, გაერთიანდით, თორემ გესვრითო."