ომარ მახარაძე, ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ლექტორი და საკრებულოს ყოფილი წევრია, რომელმაც საკანონმდებლო ორგანო მას შემდეგ დატოვა, რაც სტუდენტმა სექსუალურ შევიწროებაში დაადანაშაულა. ის ერთ-ერთია იმ ათეულობით ქართველ საჯარო მოხელეს შორის, რომელიც ოფიციალურ ელექტრონულ მისამართად რუსულ იმეილ სერვისს იყენებს.

რუსულ ელექტრონულ ფოსტას იყენებენ საკრებულოს წევრები, მერები, გამგებლები და დეპუტატები. მათ თავისი ელექტრონული მისამართები ოფიციალურ ვებგვერდებზე აქვთ მითითებული.

რადიო თავისუფლებამ ჩაატარა ექსპერიმენტი იმის გასარკვევად, მართლაც იყენებენ თუ არა საჯარო მოხელეები ოფიციალურ ვებგვერდებზე მითითებულ მეილებს მოქალაქეებთან კომუნიკაციისთვის და რას ფიქრობენ რუსული საკომუნიკაციო არხების გამოყენების მართებულობაზე.

ჩვენ კითხვები მივწერეთ ბათუმის საკრებულოს ათამდე წევრს, წალკის და გურჯაანის მუნიციპალიტეტებს, ბაღდათი-ხარაგაულის მაჟორიტარ დეპუტატს, ლანჩხუთის საკრებულოს, ვანის მერს - შერჩეული ადრესატები გაერთიანდნენ ერთადერთი ნიშნით - რუსული იმეილ სერვისის მოხმარებით.

საჯარო მოხელეების დიდმა ნაწილმა ჩვენს წერილებს ერთი დღის ვადაში უპასუხა, თუმცა კითხვაზე, მიიჩნევენ თუ არა ადრესატები რუსულ იმეილ სერვისებზე გახსნილ მისამართებს უსაფრთხოდ სამსახურებრივი საქმიანობისთვის, მკაფიო პასუხები არ მიგვიღია.

მაგალითად ბათუმის საკრებულოს წევრმა "ქართული ოცნებიდან" ბესო გოგოტიშვილმა გვიპასუხა, რომ ამ მიმოწერის შემდეგ რუსულ მეილს წააშლევინებდა.

კიბერუსაფრთხოების სპეციალისტი, ვლადიმერ სვანიძე გამოსავალს რუსეთიდან მომავალ კიბერსაფრთხეებთან გასამკლავებლად კანონმდებლობაში გაწერილ ვალდებულებაში ხედავს, რომელიც საჯარო მოხელეებს სამსახურებრივი ელექტრონული ფოსტით სარგებლობას მოთხოვდა.

“ახლა მიმდინარეობს მუშაობა კიბერუსაფრთხოების სტრატეგიის მესამე ვარიანტზე, რომელშიც შეიძლება შევიდეს რეკომენდაციაც, რომ რუსული კომპანიები, რუსულ კომპანიებთან აფილირებული კომპანიები სხვა ქვეყნებიდან, საიდანაც შეიძლება საფრთხე მოდიოდეს, თავისუფლად არ უნდა მოქმედებდნენ. მათი სია უნდა არსებობდეს. ბევრმა ქვეყანამ უკვე აკრძალა რუსული სოციალური ქსელები და მეილ სერვისები. ასევე მთელ მსოფლიოში დიდი მოძრაობაა “კასპერსკი ლაბის” წინააღმდეგ. შტატებში ინფორმაციული უსაფრთხოების დაცვის გამო Huawei-ც კი აკრძალეს. ჩვენ რას ვაკეთებთ? თბილისში, “რედისონში”, გაიმართა "კასპერსკი ლაბის" შესახებ შეხვედრა. რატომ, რა მიზანი ჰქონდა?“ ​

კიბერუსაფრთხოების სტრატეგიას საქართველო სამ წელიწადში ერთხელ აახლებს. მასში რუსული იმეილ სერვისები ამ დრომდე როგორც საფრთხე, იდენტიფიცირებული არ არის, ისევე როგორც მაგალითად “კასპერსკი ლაბის” პროდუქცია.

კასპერსკის ანტივირუსის გამოყენებას საჯარო სტრუქტურებში საშიშად მიიჩნევს კიბერჰაუსის მმართველი პარტნიორი, მიხეილ ბასილაიაც, რომელიც გვახსენებს, რომ ეს პროგრამა ეჭვმიტანილია კიბერ შპიონაჟში და ამ მიზეზით მის გამოყენებაზე უარს ამბობენ ამერიკის სახელმწიფო სტრუქტურები.

რუსეთიდან მომდინარე კიბერსაფრთხეების გათვალისწინებით 2017 წლის მაისში უკრაინის მაშინდელმა პრეზიდენტმა, პეტრო პოროშენკომ დაბლოკა რუსული სოციალური ქსელები, საძიებო სისტემა იანდექსი და მაილ სერვისები, მათ შორის mail.ru.

პოროშენკოს მიერ ინიცირებული კიბერბლოკადა პასუხი იყო რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიაზე. ინფორმაციული უსაფრთხოების გათვალისწინებით ამავე დროს უკრაინაში დაიბლოკა "კასპერსკი ლაბის" პროდუქტები, რუსული სატელევიზიო არხები და ბიზნეს პროგრამა 1C.

რუსული საიტების დაბლოკვას უკრაინაში მოწინააღმდეგეებიც ჰყავდა, მათ შორის ავტორიტეტული უფლებადამცველი ორგანიზაციებიც, რომლებიც ამ ფაქტს სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვად და ინფორმაციაზე კონტროლად აფასებდნენ. საინფორმაციო ტექნოლოგიების სპეციალისტები კი ამბობდნენ, რომ სრულად ამ ვებგვერდების ბლოკირება ტექნიკურად შეუძლებელი იყო და სურვილის შემთხვევაში მაინც გამოინახებოდა გზები, უკრაინაში მათი მოხმარებისთვის.

იმ დროისთვის ავტორიტეტული ანალიტიკური რესურსის, alexa.com-ის მიხედვით, რუსული სოციალური ქსელები და მეილ სერვისები პოპულარობით ტოპ ათეულში იყვნენ უკრაინაში. ამავე საიტის მონაცემებით, დღეს საქართველოში ყველაზე პოპულარულ 15 ვებსაიტს შორის ვხვდებით: OK.RU-ს, MAIL.RU-ს, YANDEX.RU_ს და VK.RU-ს.

ვინ ან რა უნდა იცავდეს საჯარო მოხელეებს კიბერსაფრთხეებისგან?

დღეს საქართველოში არ არსებობს კანონი, რომელიც ქართველ საჯარო მოხელეებს დაავალდებულებდა კონკრეტული იმეილ სისტემის გამოყენებას ან აუკრძალავდა რაიმე სერვისით სარგებლობას. არ არსებობს არც ინტერნეტ უსაფრთხოების პროტოკოლი და არც რუსული ინტერნეტრესურსების მიმართ მოქმედებს რაიმე შეზღუდვა ან აკრძალვა.

თუმცა ინფორმაციული უსაფრთხოების კანონის თანახმად, მონაცემთა გაცვლის სააგენტოს მოვალეობებში კიბერინციდენტების პრევენციის, ანალიზისა და მონიტორინგის გარდა შედის შესაძლო საფრთხეების შესახებ მომხმარებელთა ინფორმირება.

სააგენტოში რადიო თავისუფლებას უთხრეს, რომ ცალკეულ მუნიციპალიტეტებში საჯარო მოხელეების ელექტრონული მისამართების კონტროლი მათ არ ევალებათ და ამაზე ზრუნვა გარკვეულწილად რეგიონული განვითარების სამინისტროს პრეროგატივაა.

სამინისტროში კი ამბობენ, რომ დეცენტრალიზაციის პრინციპები ეწინააღმდეგება მუნიციპალიტეტების საქმიანობაში ასეთ ჩარევას და მათ უფლება არ აქვთ მოუწოდონ კონკრეტულ ჩინოვნიკს ამა თუ იმ მეილის გამოყენებისკენ.

​

ცალკეულ მუნიციპალიტეტებში, მაგალითად, ბათუმის საკრებულოს შემთხვევაში, საზოგადოებასთან სამსახურში ამბობენ, რომ ისინი ვებ-საიტებზე მხოლოდ იმ ინფორმაციას ანთავსებენ, რასაც თავად საჯარო მოხელეები აწვდიან და არანაირი შეზღუდვა ამა თუ იმ ელექტრონულ ფოსტაზე არ არსებ

კიბერთავდასხმებისგან დაცული არავინაა

ჰილარი კლინტონის წერილების საქმემ ცხადი გახადა ერთის მხრივ ის, რომ დაუშვებელია სამსახურებრივი საქმიანობისთვის პირადი მეილის გამოყენება და ისიც, რომ კიბერთავდასხმისგან დაცული არავინაა.

მიუხედავად იმისა, რომ აშშ-ის ფედერალური კანონი დოკუმენტაციის შესახებ თანამდებობის პირს ავალდებულებს, საქმიანი მიმოწერა სამსახურეობრივი ელექტრონული სერვერიდან აწარმოოს და კორესპონდენცია არქივს გადასცეს, რადგან ის სახელმწიფო საკუთრებად ითვლება, ჰილარი კლინტონი სახელმწიფო მდივნის პოსტზე ყოფნის დროს სამთავრობო ელექტრონული ფოსტის ნაცვლად პირად მეილს იყენებდა. ​

მოგვიანებით, პირად მეილს სამსახურებრივი კორესპონდენციისთვის იყენებდა ივანკა ტრამპიც. 2018 წელს “ვაშინგტონ პოსტი” წერდა, რომ 2017 წელს ივანკა ტრამპი ხშირად განიხილავდა თეთრი სახლის საქმეებს თავისი პირადი მეილით, რომელიც თავის ქმართან, ჯარედ კუშნერთან საზიარო დომეინზე ჰქონდა დარეგისტრირებული და სანამ ეს ფაქტი თეთრი სახლის ადმინისტრაციის ყურადღებას მიიპყრობდა, მან ასობით წერილი გაუგზავნა როგორც თეთრი სახლის წარმომადგენლებს, ისე სხვა ორგანოების თანამშრომლებს, თუმცა ტრამპის იურისტების თქმით, ივანკას წერილები არ შეიცავდა სახელმწიფო საიდუმლოებებს.

შეერთებული შტატების სახელმწიფო მდივნად მუშაობის პერიოდში ოფიციალური მიმოწერისთვის პირადი ელექტრონული ფოსტის გამოყენება ძვირად დაუჯდა ამერიკის პრეზიდენტობის კანდიდატ ჰილარი კლინტონს.

​ამავე არჩევნებისას იგი კიბერთავდასხმის მსხვერპლიც აღმოჩნდა . 2016 წლის ზაფხულში ვიკილიქსიზე ჰაკერებმა დემოკრატიული პარტიის წევრების 20 ათასამდე ელექტრონული წერილი გამოაქვეყნეს.

ჰილარი და მისი მხარდამჭერები ირწმუნებოდნენ, რომ დემოკრატიული პარტიის ელექტრონული მიმოწერის გასაჯაროებაში „რუსეთის სახელმწიფოს დავალებით მოქმედი პირების“ ხელი ერია.