"მას სურდა, ევროკავშირს თავად შეექცია ზურგი საქართველოსთვის" - ლუის ნავარო ივანიშვილსა და "აგენტების კანონზე"

„თუ მოსახლეობა პასუხს სცემს მთავრობის... აშკარა განზრახვას ზურგი აქციოს ევროპას, დასავლეთში ინტეგრაციას - და თბილისის ქუჩებში რაც ხდება, ამის მაჩვენებელია - მაშინ მე ვიტყოდი, რომ ეს მთავრობა დიდ შარშია. და ისინი ძალაუფლების შენარჩუნებას ვერ შეძლებენ, თუ ღია უკანონობას არ მიმართავენ“, - ეუბნება რადიო თავისუფლებას ვაშინგტონის საგარეო პოლიტიკის კვლევის ინსტიტუტის ევრაზიის პროგრამის მკვლევარი, საქართველოში აშშ-ის ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის (2009-2014) დირექტორი ლუის ნავარო. ვაჟა თავბერიძემ მას საქართველოში არსებულ ვითარებასთან ერთად ივანიშვილის და სააკაშვილის მმართველობის შეფასება-შედარებაც სთხოვა.

რადიო თავისუფლება: მიმდინარე მოვლენების თქვენეული შეფასებით დავიწყოთ - რა ხდება და საით მიდის ეს ყველაფერი, თქვენი აზრით?

ლუის ნავარო: სამწუხაროა, მაგრამ ფაქტია, რომ თქვენ გყავთ მთავრობა, რომელიც ხელისუფლებაში მოვიდა მეტწილად იმის გამოც, რომ მისი წინამორბედი საკუთარ უფლებამოსილებებს აჭარბებდა. მაგრამ არის მნიშვნელოვანი განსხვავებაც: ჯერ კიდევ მაშინ, დაკვირვებული თვალი ადვილად შეამჩნევდა იმ ნიშნებს, რაც ოლიგარქის რეალურ მოტივებს ამჟღავნებდა. პირველი, რაც თვალში გხვდებოდა, იყო ივანიშვილის განცხადება 2012 წელს, რომ თავისი რუსული აქტივები გაასხვისა. ვისზე გაასხვისა? როდის? რამდენად? არასოდეს გვინახავს ამის მტკიცებულება, გამჭვირვალე არაფერი იყო აქ და ძალიან მიკვირდა, როცა ვხედავდი, რა მარტივად იჯერებდა ამას ხალხი.

შემდეგ, ჯერ კიდევ 2013 წელს, პრესკონფერენციაზე გამოგვიცხადა, რომ რადგანაც მთავარ მიზანს - მთავრობის შეცვლას მიაღწია, ახლა დაკავდებოდა... ერთადერთი, ჭეშმარიტი ოპოზიციის შექმნით. ანუ, მთავრობაში მყოფი საკუთარი თავისთვის ოპოზიციის შექმნას თავადვე აპირებდა და არაფერი ეჩვენებოდა ამაში უცნაური, არაფერი ეხამუშებოდა. ეს იყო კაცი, რომელსაც თავიდანვე განზრახული ჰქონდა არა მხოლოდ ძალაუფლების სადავეების ხელში ჩაგდება, არამედ სურდა პოლიტიკური გარემოს სრული კონტროლი, მათ შორის, ოპოზიციისა. დაბოლოს, კიდევ ერთი მაგალითი: მისი საჯარო კრიტიკა NDI-სა და IRI-ს მიმართ, მიზანში ამოღება და მათი საქმიანობისა და ლეგიტიმაციის საჯაროდ კითხვის ქვეშ დაყენება. ჯონ ბასი გვიცავდა, მაგრამ მისი მემკვიდრეების უმეტესობამ გადაწყვიტა, რომ ოლიგარქის გულის მოგება უფრო მნიშვნელოვანი იყო. და როდესაც ივანიშვილმა გაიაზრა: ამათ „თავიანთი ხალხი“ არ გამოესარჩლებიანო, ჩათვალა, რომ გზა ხსნილი ჰქონდა, შეეძლო თავს დასხმოდა ამ ორგანიზაციებს. მისი ეს ანტაგონიზმი პოლიტიკური ოპოზიციის, არასამთავრობოების მიმართ, და ბუნდოვანება მისი რუსული კავშირების გარშემო - ეს ახლა არ ამოტივტივებულა, დასაწყისიდანვე თვალშისაცემი იყო. მაგრამ...

მაგრამ ახლა გადაწყვიტა, რომ - თანაც საჯაროდ, საკუთარი პარტიის მიტინგზე განგვიცხადა ამის შესახებ - ევროკავშირში გაწევრების თემა საქართველოს მთავრობის გადასაწყვეტია, და რომ ისინი გადაწყვეტენ, რა პირობებით დათანხმდებიან ევროკავშირისკენ სვლას, და მთავარი პირობა კი ისაა, რომ არაფერს შეცვლიან - ყველაფერი უნდა შეინარჩუნონ, რაც აქამდე მოიხვეჭეს. მაგრამ კლუბში გასაწევრებლად საკუთარი პირობებით არავინ მიდის, ეს ასე არ ხდება. ასე რომ, „უცხოეთის აგენტების“ კანონის ხელახლა შეტანა პარლამენტში, რომელიც ვფიქრობ, პირდაპირაა კავშირში უკრაინაში და მის გარშემო განვითარებული მოვლენების მისეულ ხედვასთან - ის ხედავს, რომ ანტიუკრაინული სენტიმენტი გამძაფრებულია, როგორც აშშ-ში, ასევე ევროპაში, ხედავს, რომ მათ ძალუძთ, მაგალითად, უკრაინისთვის გასაწევი დახმარება თვეობით დააყოვნონ. ყოველივე ამის შემხედვარე ასკვნის: თუ ევროკავშირი თვითონ არ იზამს, მაშინ თვითონ წავა ამაზე, თვითონ გადადგამს ამ ნაბიჯს.

რადიო თავისუფლება: რას გულისხმობთ? რას არ იზამს ევროკავშირი?

ლუის ნავარო: ვფიქრობ, მას სურდა, ევროკავშირს თავად შეექცია ზურგი საქართველოსთვის. მაქსიმალურად ეცადნენ, გამოეწვიათ ბრიუსელი, რათა კანდიდატის სტატუსი არ მიეღოთ და სახტად დარჩნენ, როდესაც ევროკავშირმა საქართველოს კანდიდატის სტატუსი მაინც მიანიჭა. ეს მათ გეგმებში არ შედიოდა, სხვა გათვლები ჰქონდათ, ამიტომ ახლა ცდილობენ, ხაზგასმით ცხადყონ, რომ ეს შეუძლებელია, ევროკავშირისკენ მიმავალ გზას - რეფორმების, კანონის უზენაესობის, გამჭვირვალობის გზას - ვერ დაადგებიან, აცხადებენ, რომ კანდიდატის სტატუსის ფასი ზედმეტად მაღალია, და მისი გადახდა ქართველ ხალხს არ უღირს, - აცხადებენ, რომ ევროპის ნაწილად გადაქცევის ფასი სუვერენიტეტია, მისი დაკარგვისა და კიდევ, „ქართველობის“ დაკარგვის რისკი. ამიტომაც, შესაძლოა სჯობდეს კიდეც, რომ რუსეთის გავლენის სფეროში დავრჩეთ... აქ კიდევ ერთხელ იჩენს თავს უკრაინასთან ბმა: გლობალური ომის პარტიის ნარატივი სხვა არაფერია, თუ არა პირადად ივანიშვილის აღქმის გამოძახილი. ის ხედავს, რომ უკრაინას საქმე კარგად არ მიუდის, დასავლეთი კი მზად არ არის, უკრაინის დასაცავად ყველაფერი გაიღოს და გააკეთოს. და თუ დასავლეთი უკრაინაზე ყოყმანობს, შესაბამისად, ის ასკვნის, რომ შეუძლია, რაც მოეპრიანება, ის აკეთოს საქართველოში, ხელს ვერავინ შეუშლის. პირდაპირ არასდროს ამბობს, რომ აი, რუსეთთან უნდა ვიყოთ, მაგრამ მისი მსჯელობა ყოველთვის გაჯერებულია არგუმენტით, რომ რაც უნდა მოხდეს, არაფერი უნდა ვქნათ ისეთი, რითაც შეიძლება რუსეთი გავაღიზიანოთ.

რადიო თავისუფლება: ზემოთ ახსენეთ, რომ მიზანში ამოგიღოთ თქვენ და თქვენი ორგანიზაცია. როგორ ფიქრობთ, რატომ არ ეხატებოდით გულზე? რამე პირადი მიზეზია?

ლუის ნავარო: ოჰ, არა, ის უკიდურესად ზრდილობიანი იყო პირადად შეხვედრისას, მეგობრულს ვერ დავარქმევდი, მაგრამ... ალბათ გულისხმიერი იქნებოდა სწორი სიტყვა. შემდეგ კი გამოვიდოდა და საჯაროდ გვაძაგებდა, მისი ლოგიკა იყო შემდეგი: აი, ამერიკა აფინანსებს ენჯეოს, რომელიც ჩემს პოლიტიკურ ოპონენტს, სააკაშვილს და ნაციონალურ მოძრაობას უჭერს მხარს. საიდან ასკვნიდა ამას? იქიდან, რომ ჩვენი გამოკითხვების შედეგები არ ემთხვეოდა იმას, რისიც თავად სჯეროდა და რასაც თავად თვლიდა სწორად, ან როგორც სურდა, რომ ყოფილიყო. მას ღრმად სწამდა: თუ ვინმე მე ან ჩემებს აკრიტიკებს, ე. ი. ცდებიან. სხვა ვარიანტი გამორიცხულია, შეუძლებელია, არ ცდებოდნენ.

რადიო თავისუფლება: ამას გარდა, საკმაოდ დეტალურად გაწერეს ე.წ. ქვეყნის მტრის დეფინიცია - და გულწრფელად რომ გითხრათ, ალბათ თქვენც დამეთანხმებით, მათი გადმოსახედიდან თქვენ ყველა კრიტერიუმს აკმაყოფილებთ. რას იტყოდით ამ „ბრალდებაზე“?

ლუის ნავარო [იცინის]: ერთადერთი, რაც შემიძლია ვთქვა, არის ის, რომ თუ ქვეყნის მტრად ქცევისთვის ისაა საკმარისი, ივანიშვილს მხარს არ უჭერდე, მის მიზნებსა და მისწრაფებებს, მაშინ რაღა გაეწყობა... სხვა ავტორიტარი მმართველების მსგავსად, მთავარი მიზანი აქაც პოლარიზებაა, ხალხის გახლეჩა. თუ ჩვენთან არ ხარ, ე.ი. ჩვენ წინააღმდეგ ხარ, მორჩა და გათავდა. ამას ვხედავთ ტრამპთან, ვხედავთ ლეპენთან, ვხედავთ ორბანთან... ვხედავდით პოლონეთის „კანონი და მართლმსაჯულების“ პარტიიდანაც, რომელიც ერთადერთი იყო მათ შორის, ვისაც ანტირუსული პოზიციები ჰქონდა. ეს არის მიდგომა - ჩვენ დანარჩენი სამყაროს წინააღმდეგ. და თუ ზუსტად ჩვენნაირი ხარ, თუ 100 პროცენტით გვეთანხმები, მარტო მაშინ გაქვს ლეგიტიმაცია, წინააღმდეგ შემთხვევაში აგენტი ხარ და გარე, მტრული ძალისგან ფინანსდები და იმართები... და ერთგვარად აღსანიშნავი ამ ვითარებაში ეკონომიკური დახმარების ის რაოდენობაა, რასაც საქართველო დასავლეთისგან იღებს, მათ შორის, სამხედრო სტრუქტურებში. მაგრამ ეს ხელს არ უშლით ამ აბსურდულ ნარატივში, ისინი ამბობენ: ოჰ, დასავლეთმა ჩვენ თუ მოგვცა ფული, ეგ არაფერი, ჩვენ კი ვიცით, რა უნდა ვქნათ, ჩვენ ჩვენს თავს ვენდობით. სრული აბსურდია.

რადიო თავისუფლება: NDI-ს ხელმძღვანელობის პერიოდში მოესწარით წინა მთავრობის ბოლო წლებს - როგორც ბევრი თვლის, ეს იმ მთავრობის ყველაზე ცუდი წლები იყო და ამ, მაშინ ახალი მთავრობის მოსვლასაც. შეიძლება უკვე ამ ორის შედარება, როცა საქმე ეხება რეპრესიებს, ავტორიტარულ მართვასა და ა.შ.?

ლუის ნავარო: ვფიქრობ, ხარისხობრივი განსხვავება არსებობს, მიუხედავად იმისა, რომ წინა მთავრობას ჰქონდა გადაცდომები, მათ შორის შეიძლება საუბარი იმაზეც, რომ მათ ხელი შეუწყვეს ამ მთავრობის რეალიზებას, მაგრამ განსხვავება ხარისხობრივია და აი, რას ვგულისხმობ. ავტორიტარი ლიდერები დასავლეთშიც არიან: ავიღოთ ტრამპი აშშ-ში, ანაც „კანონი და მართლმსაჯულება“ პოლონეთში, მაგრამ მათ უბრალოდ ვერც კი შეადარებთ საზოგადოებაში მათი წვდომის მასშტაბით პუტინსა და პუტინის რუსეთს. და, როგორც ჩანს, სწორედ ეს უკანასკნელია სასურველი მოდელი ამ მთავრობისთვის. ეს ის კი არაა, როდესაც არ გეთანხმებიან და სასწორის პინის შენ წინააღმდეგ გადახრას შეეცდებიან, მათივე თითქოსდა სამართლიან და მიუკერძოებლად მოწყობილ სისტემაში - არა, ეს არაა ახლანდელი მთავრობის მოდუს ოპერანდი. მათი მიდგომა ასეთია: გაზღვევინებთ იმის გამო, რომ გაბედე და არ დაგვეთანხმე, და ჩვენი პასუხი იქნება სასტიკი და უშეღავათო, და ინანებ, რომ ეს გაბედე. აი, ესაა ხარისხობრივი განსხვავება.

რადიო თავისუფლება: დაბოლოს, მინდა საარჩევნო პროგნოზის გაკეთება გთხოვოთ, მიუხედავად იმისა, რომ ვიცი, უმადური საქმეა. რას უნდა ველოდოთ?

ლუის ნავარო: მიუხედავად იმისა, თუ რას ქადაგებენ პოლიტიკური ოპერატორები, ფული და ორგანიზება მხოლოდ მაშინაა გადამწყვეტი, როდესაც ორი ძალა მეტ-ნაკლებად თანაბარია - ანუ, რაც უფრო ახლოსაა და მცირეა სხვაობა გამარჯვების შანსებში, ამ ელემენტების არსებობას საბოლოო შედეგისთვის მეტი წონა მიეწერება. მაგრამ, საბოლოო ჯამში, არჩევნების ბედს ხალხში არსებული განწყობა და მოტივაცია წყვეტს. და ფიზიკურად არ არსებობს იმდენი ფული, რაც ამ განწყობის ერთიანად „ამოყიდვას“ შეძლებდა და ყველას გადაარწმუნებდა. ასე რომ, თუკი მოსახლეობა პასუხს გასცემს მთავრობის იმ საქციელს, რომელიც ცხადყოფს ამ მთავრობის აშკარა განზრახვას - ზურგი აქციოს ევროპას, დასავლეთში ინტეგრაციას - და თბილისის ქუჩებში რაც ხდება, სწორედ ამას აჩვენებს - მაშინ მე ვიტყოდი, რომ ეს მთავრობა დიდ შარშია. და ისინი ძალაუფლების შენარჩუნებას ვერ შეძლებენ, თუ ღია უკანონობას არ მიმართავენ. თუმცა, თუ საკმარისი ძალისხმევა არ იქნა ყველა მონაწილე აქტორისგან - დასავლეთი, ოპოზიცია, არასამთავრობოები, მედია - რათა ხალხს აუხსნან, თუ რა დევს სასწორზე, რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი, მაშინ ბიძინას მილიონები და „ქართული ოცნების“ ადმინისტრაციული რესურსი საკმარისი იქნება იმისთვის, რომ ფონს გასვლა მოახერხონ.