კიევის ოლქიდან და უკრაინის სხვა, დროებით ოკუპირებული ტერიტორიებიდან რუსული ჯარების გაყვანის შემდეგ, მსოფლიო შეძრა ფაქტებით გამყარებულმა უამრავმა ცნობამ რუსი სამხედროების მიერ ჩადენილი ძალადობისა და გაუპატიურების შესახებ. უკრაინაში დიდი ბრიტანეთის ელჩმა მელინდა სიმონსმა ტვიტერზე დაწერა, რომ გაუპატიურება ომის იარაღია და, მიუხედავად იმისა, რომ ჯერჯერობით უცნობია უკრაინაში მისი გამოყენების სრული მასშტაბი, უკვე ნათელია, რომ გაუპატიურება რუსული არმიის არსენალის ნაწილი იყოო.

„ქალებს შვილების, გოგონებს კი ოჯახების წევრების თვალწინ აუპატიურებდნენ. ამ იარაღს იყენებდნენ როგორც დამორჩილების შეგნებულ აქტს. გაუპატიურება ომის დანაშაულია“, - განაცხადა ბრიტანელმა დიპლომატმა.

რუსეთის არმიას ქალების, მათ შორის არასრულწლოვანი გოგონების, გაუპატიურება არაერთხელ გამოუყენებია ომის იარაღად. გერმანელი ისტორიკოსის მირიამ გებჰარდტის (Miriam Gebhardt, "Wir Kinder der Gewalt") თქმით, 1945 წლიდან 1955 წლამდე გერმანიაში დაახლოებით 900 ათასი ქალი იქნა გაუპატიურებული. ეს მაჩვენებელი ბევრად მაღალია კიდევ ერთი გერმანელი ისტორიკოსის, ბარბარა იორის (Barbara Johr) ნაშრომებში, რომელთა მიხედვითაც, მეორე მსოფლიო ომის ბოლოს საბჭოთა ჯარისკაცებმა გერმანიაში 2 მილიონამდე ქალი და გოგონა გააუპატიურეს, მათ შორის 600 ათასამდე - ბერლინში.

„რათა მეტი შვილი არ გააჩინოთ”

„როდესაც დასახლებაში რუსი სამხედროები შევიდნენ და გაუპატიურების მუქარა გაისმა, ერთმა ადგილობრივმა ქალმა სცადა ჯარისკაცების დაყოლიება, რომ მისი ქალიშვილის ნაცვლად თვითონ წაეყვანათ“, - ეს ამბავი, რომელიც რადიო თავისუფლების უკრაინულ სამსახურს ფსიქოლოგმა ვასილისა ლევჩენკომ უამბო, ძალიან ჰგავს გერმანელი მწერლის, ქრისტოფ ჰაინის მოთხრობის, „გაუპატიურების“ ერთ-ერთი პერსონაჟის, 64 წლის ბებიის თავდადებას:

„ორმა საბჭოთა ჯარისკაცმა გლეხის სახლის ჩარაზული კარი შეანგრია და ასე შევიდა შენობაში. იქ მარტო მოხუცი გლეხის ქალი დახვდათ, რომელსაც, სანამ ჯარისკაცები ჭიშკარსა და სახლის კარს ამტვრევდნენ, დრო ეხელთა და რძალი და შვილიშვილი სხვენში, საბოლავ ოთახში გადაემალა...

როცა გაიგეს, ბებია შინ მარტოაო, ჯარისკაცებმა ყველა ოთახი გადააქოთეს. ტანსაცმლითა და საოჯახო ნივთებით მიხვდნენ, რომ აქ სხვა, უფრო ახალგაზრდა ქალებსაც უნდა ეცხოვრათ. იმ იმედით, გამოვტეხთ და სამალავს ვათქმევინებთო, ილონას ბებიას ცემა დაუწყეს, მაგრამ მოხუცი ჯიუტად იმეორებდა თავისას: გინდა თუ არა, მარტო ვცხოვრობო.

ამის შემდეგ შეზარხოშებულმა ჯარისკაცებმა გლეხის ქალი გააუპატიურეს და იქაურობას გაეცალნენ, ხელს გააყოლეს რა ორი ყუთი ვაშლის ღვინო, რომლისთვისაც სარდაფში მიეგნოთ.

ბებიამ რის ვაი-ვაგლახით გადარაზა დამტვრეული კარი და საბოლავიდან გამოუშვა რძალი და შვილიშვილი. მერე წყალი გააცხელა, სამზარეულოში გამოიტანა საბანაო ტაშტი და ორ ახალგაზრდა ქალს თავიდან ფეხებამდე კარგად დააბანინა თავი“.

უკრაინელ ქალს, ამ მოთხრობის პერსონაჟისგან განსხვავებით, ნაკლებად გაუმართლა. როგორც ვასილისა ლევჩენკომ უთხრა რადიო თავისუფლებას, ქალის შეთავაზებას, ჩანაცვლებოდა თავის ქალიშვილს, მხოლოდ ერთი მამაკაცი დათანხმდა.

უკრაინის სახალხო დამცველის, ლუდმილა დენისოვას თქმით, გაუპატიურებულ ქალთა დიდი ნაწილი ამტკიცებს, რომ ჯარისკაცებმა მათზე არა უბრალოდ ჟინის მოსაკლავად, არამედ დასჯის მიზნით იძალადეს, რადგან ასეთი რამ უთქვამთ:

„ჩვენ ვიზამთ ისე, რომ აღარასოდეს მოგინდეთ მამაკაცის ახლოს ყოფნა, რათა მეტი შვილი არ გააჩინოთ”.

განმათავისუფლებელი თუ გამაუპატიურებელი არმია?

გაუპატიურება რომ რუსეთის არმიის „საზარელი იარაღი“ იყო და არა ცალკეული ჯარისკაცის ან ოფიცრის ავადმყოფური გადახრის შედეგი, ამის შესახებ ვრცლად წერს ლეონიდ რაბიჩევი - საბჭოთა არმიის თადარიგის ოფიცერი, პოეტი და მხატვარი, რომელიც II მსოფლიო ომის დროს 31-ე არმიის რიგებში იბრძოდა ცენტრალურ, ბელორუსიის III და უკრაინის I ფრონტებზე, რომელიც მონაწილეობდა რჟევის, სიჩევკის, სმოლენსკის, ორშის, ბორისოვის, მინსკის, ლიდის, გროდნოს გათავისუფლებაში და, რომელიც დაჯილდოებულია სამამულო ომის II ხარისხის ორდენით, წითელი ვარსკვლავის ორდენით და მედლებით.

საშინელებები, რომლებსაც წითელი არმია სჩადიოდა აღმოსავლეთ პრუსიასა და სილეზიაში, ლეონიდ რაბიჩევმა აღწერა მოგონებების წიგნში „ომი ყველაფერს ჩამოწერს“.

1945 წლის თებერვალში საბჭოთა ჯარი აღმოსავლეთ პრუსიაში წამოეწია გერმანული არმიის მიერ დატოვებული ტერიტორიებიდან ევაკუირებულ მშვიდობიან მოსახლეობას, რომელიც - მოხუცები, ქალები, ბავშვები, მრავალშვილიანი პატრიარქალური ოჯახები, ოთხთვალებითა და მანქანებით, ქვეითად, ყველა გზითა და მაგისტრალით - გარბოდა დასავლეთისკენ.

„ჩვენმა ტანკისტებმა, ქვეითებმა, არტილერისტებმა, მეკავშირეებმა, გზის გათავისუფლების მიზნით, მთელი ეს ავეჯით, ჩანთებით, ჩემოდნებით დატვირთული ურმები, თავის ცხენებიანად, გზატკეცილის გასწვრივ გავლებულ თხრილებში მიყარეს, შემდეგ განზე გასწიეს მოხუცები და ბავშვები, დაივიწყეს თავიანთი მოვალეობა და ღირსება და ქალებსა და გოგონებს დაერივნენ, - წერს ლეონიდ რაბიჩევი, - გზატკეცილის გასწვრივ, მარჯვნივ და მარცხნივ, წვანან ქალები, დედები და მათი ქალიშვილები, და თითოეულის წინ დგას შარვალჩახდილი, მოხორხოცე კაცების მთელი არმადა.

ვისაც სისხლის დენა უტყდება და გონებას კარგავს, განზე ათრევენ, დასახმარებლად მივარდნილ ბავშვებს, ხვრეტენ. ისმის როხროხი, ღრიალი, სიცილი, ყვირილი და კვნესა. მეთაურები კი, მაიორები და პოლკოვნიკები, დგანან გზატკეცილზე, ვიღაც იცინის, ვიღაც დირიჟორობს - არა, უფრო სწორად, არეგულირებს რიგს, რათა მისმა ყველა ჯარისკაცმა, გამონაკლისის გარეშე, მიიღოს მონაწილეობა.

...შოკირებული ვიჯექი სატვირთოს კაბინაში, ჩემი მძღოლი დემიდოვი რიგში იდგა, ფლობერის კართაგენი წარმოვიდგინე და მივხვდი, რომ ომი ყველაფერს არ ჩამოწერდა. პოლკოვნიკი, ვინც ახლახან დირიჟორობდა, ვერ უძლებს ცდუნებას და თვითონაც რიგში დგება, მაიორი კი ისტერიაში ჩავარდნილ ბავშვებსა და მოხუცებს ესვრის.

- მანქანებს დაუბრუნდით! - ისმის ბრძანება.

ამასობაში უკან მომდევნო დანაყოფია მომდგარი. ისევ გაჩერება. ვეღარ ვაკავებ ჩემს მეკავშირეებს, რომლებიც ასევე დგებიან ახალ რიგებში, ტელეფონის ოპერატორი ქალები კი სიცილისგან იგუდებიან. გულისრევა მემატება. ჰორიზონტამდე გადაბრუნებულ საზიდრების მთებს შორის ქალების, მოხუცებისა და ბავშვების გვამები ყრია“.

მერე ღამდება. გზატკეცილი თავისუფლდება და მოგონებების ავტორსა და მის ოცეულს ღამის გასათევად უწევთ გზიდან ორ კილომეტრში მდებარე დასახლებაში შესვლა. შედიან შენობაში. ყველა ოთახში ბავშვების, მოხუცების და გაუპატიურებული და დახვრეტილი ქალების გვამებია. იმდენად დაღლილები ვართ, რომ ყურადღებას არ ვაქცევთ, მათ შორის იატაკზე ვწვებით და ვიძინებთო, ამბობს.

ლეონიდ რაბიჩევის თქმით, ჯგუფური გაუპატიურება არ იყო ყველაზე საშინელი რამ, რაც საბჭოთა ჯარისკაცების ხელში მოხვედრილ გერმანელ ქალს შეიძლებოდა დამართნოდა. მოგონების კიდევ ერთი საშინელი ფრაგმენტი:

„შევდივართ სახლში. სამი დიდი ოთახია. გვხვდება ორი მკვდარი ქალი და სამი მკვდარი გოგონა. ყველას კაბა აქვს აწეული და ყველას ფეხებშორის ცარიელი ღვინის ბოთლები აქვთ ყელით შეტენილი. კედლის გასწვრივ, მეორე კარისკენ მივდივარ. დერეფანი, კარი და კიდევ ორი მიმდებარე ოთახი. იქაც თითოეულ საწოლზე, ასეთი კი სამია, წვანან მკვდარი ქალები ფეხებშორის ბოთლებით“.

ლეონიდ რაბიჩევის ვარაუდით, ამგვარი ძალადობა „ზემოდან“ იყო დაშვებული, წინააღმდეგ შემთხვევაში ბელორუსიის მესამე ფრონტის მეთაური, არმიის გენერალი ჩერნიახოვსკი, რომელიც იმავე გზატკეცილზე მოძრაობდა თავისი ჯიპით, იოლად აღკვეთდა ამ არაადამიანურ ძალადობას, ისევე, როგორც მოგვიანებით აღკვეთა მარშალმა კონევმა, როცა მისი ბრძანებით მწყობრის წინ დახვრიტეს ორმოცი საბჭოთა ჯარისკაცი და ოფიცერი.

თუმცა, როგორ მოგონებებიდან ირკვევა, საბჭოთა არმია და მისი ოფიცრები დიდად არც თავიანთ მოქალაქეებს ინდობდნენ. ავტორი ბელორუსიის ერთ-ერთ ახალგათავისუფლებულ სოფელში ნახულობს გოგონას, რომელიც ტყეში გაკეთებულ მიწურში ემალებოდა გერმანელ ოკუპანტებს. გოგონა პროფესიით სატელეფონო სადგურის ოპერატორია. ახალგაზრდაა, ლამაზი და ენერგიული. არმიის რიგებში მიღებას და ფრონტზე გაგზავნას ითხოვს:

„ორი საათის შემდეგ არმიის შტაბში ვიყავით. გოგონა მეკავშირეებთან დავტოვე და სხვა საქმეზე წავედი. საღამოს ვხედავ ამ გოგოს ერთ-ერთი ოფიცრის ბლინდაჟში, შარვალჩახდილი პოდპოლკოვნიკის წინ. დილით თვალი მოვკარი გოგონას პოლიტიკური განყოფილების უფროსის ბლინდაჟში. ინტენდანტმა დამცინა ჩემი გულუბრყვილობის გამო: შესაძლოა მართლაც მოხვდეს ფრონტზე შენი გოგონა, თუკი მას ეყოფა გამძლეობა დაწვეს Смерш-ის („სიკვდილი ჯაშუშებს!“ - მეორე მსოფლიო ომის დროს სსრკ-ში კონტრდაზვერვის ერთ-ერთი ორგანიზაციის სახელი) ყველა კაპიტანსა და პოლკოვნიკთან. ერთი წელი იყო ოკუპირებულ ტერიტორიაზე. Смерш-ის შემოწმების გარეშე ის ჯარში ვერ მოხვდება, შემოწმება კი ახლახან დაიწყო“.

საუკუნეების განმავლობაში უცვლელი იარაღი

ლეონიდ რაბიჩევმა მოგონებების წიგნი 2002 წელს დაწერა. დაწერა მეგობრებისა და ახლობლების წინააღმდეგობის მიუხედავად:

„რატომ ვწერ? ეს არც თამაშია და არც თვითდამკვიდრება, ეს სრულიად სხვა განზომილებებიდანაა, ეს არის მონანიება. ხიჭვივით გვაქვს ჩარჩენილი არა მარტო მე, არამედ მთელ ჩემს თაობას და, ალბათ, მთელ კაცობრიობას. ეს არის განსაკუთრებული შემთხვევა, კრიმინალური საუკუნის ფრაგმენტი და მასთან ერთად, ისევე როგორც ოცდაათიანი წლების გაკულაკებასთან, გულაგებთან, ათობით მილიონ უდანაშაულო ადამიანის მკვლელობასთან, 1939 წლის პოლონეთის ოკუპაციასთან ერთად - შეუძლებელია ღირსეულად ცხოვრება. ამ მონანიების გარეშე შეუძლებელია ღირსეულად სიკვდილიც. მე ვიყავი ოცეულის მეთაური, გული მერეოდა, თითქოსდა გვერდიდან ვუყურებდი, მაგრამ ჩემი ჯარისკაცები იდგნენ იმ საშინელ კრიმინალურ რიგებში, იცინოდნენ, როცა სირცხვილით უნდა დამწვარიყვნენ. არსებითად ჩაიდინეს დანაშაული კაცობრიობის წინააღმდეგ“.

კაცობრიობის წინააღმდეგ დანაშაული რუსეთის არმიას მანამდეც არაერთხელ ჩაუდენია. 1812 წლის კახეთის აჯანყების გამომწვევი ერთ-ერთი მთავარი მიზეზიც ხომ გაუპატიურება და სექსუალური ძალადობა იყო. აი, როგორ ახსნეს თავიანთი საქციელი აჯანყებულმა ბოდბისხეველებმა:

„ამგვარი უღვთობა და უბედურობა არ გამოგვიცდია ლეკთა, ყიზილბაშთა და ოსმანთა ბატონობის დროსაც-კი. ვითმენდით, ვიტანდით თავზე მოვლენილ ჭირსა, რადგან ერთგულების ფიცი მივეცით ხელმწიფეს, მაგრამ როდესაც ხელიდან ცოლები წაგვგლიჯეს, ვეღარ მოვითმინეთ და ავიშალენით. რუსებმა მოსტაცეს ცოლი ბინობაშვილს, ორი კვირა ჰყავდათ ბოდბისხევში და შემდეგ დაითხოვეს. ბაღაშვილსა და ხოპაშვილსაც წაართვეს ცოლები, თითო კვირა ჰყავდათ თავიანთსა და მერე დაითხოვეს. ცოლთა გაუპატიურება და ნამუსის ახდა საკუთარის თვალით იხილეს იმ უბედურებმა“.

როგორც 210 წლის წინანდელი ამ განმარტებიდან და უკრაინაში ახლახან აღრიცხული ძალადობების აღწერებიდან ჩანს, უსამართლობა და უსაზღვრო ძალადობა რუსეთის არმიის უცვლელი იარაღია.