კიევისთვის თითქმის 40-დღიანი სასტიკი, მაგრამ წარუმატებელი ბრძოლის შემდეგ, რუსეთის არმიამ უკან დაიხია (დათმო 24 თებერვლის შემდეგ დაკავებული ტერიტორიების 40%), თუმცა უკრაინის პრეზიდენტი, საგარეო საქმეთა მინისტრი, თავდაცვის სამინისტრო, სამხედრო ექსპერტები და ავტორიტეტიანი საერთაშორისო ანალიტიკური ცენტრები - ყველანი ლაპარაკობენ დიდი და გადამწყვეტი ბრძოლის შესახებ, რომელიც უკრაინის აღმოსავლეთში გაიმართება და, რომლითაც რუსეთის არმია შეეცდება მთლიანად დაიკავოს დონბასი და შექმნას სახმელეთო დერეფანი ლუგანსკს, დონეცკსა და ანექსირებულ ყირიმს შორის.
სამხედრო ოპერაციის წარმატებით დასრულების შემთხვევაში რუსეთის არმიას ასევე მიეცემა პაუზის აღების და ზაფხულის ომისთვის საჭირო რეზერვების მოზიდვის საშუალება.
უკრაინის ხელისუფლების წარმომადგენლები და სამხედრო ანალიტიკოსები დარწმუნებული არიან, რომ გადამწყვეტი იქნება ბრძოლა კიევის აღმოსავლეთით 300 კილომეტრში მდებარე ქალაქ სლავიანსკისთვის, რომელსაც უკრაინის შეიარაღებული ძალები აკონტროლებენ და, რომლისკენაც მიიწევს ქალაქ იზიუმის აღების შემდეგ რუსეთის I სატანკო არმია.
მეორე მსოფლიო ომის მასშტაბი
უკრაინის საგარეო საქმეთა მინისტრმა დმიტრო კულებამ ბრიუსელში ნატოს სამიტზე განაცხადა, რომ უკრაინას დონბასის კონტროლისთვის ელოდება სასტიკი ბრძოლა, რომელიც, თავისი მასშტაბითა და ხასიათით, მეორე მსოფლიო ომის ბრძოლებს შეიძლება გაუტოლდეს.
ვოლოდიმირ ზელენსკიმაც ავსტრიის კანცლერ კარლ ნეჰამერთან მოლაპარაკების შემდეგ გამართულ ბრიფინგზე ილაპარაკა დიდ და გადამწყვეტ ბრძოლაზე, რომელიც უკრაინის აღმოსავლეთში გაიმართება. უკრაინის პრეზიდენტის თქმით, რუსეთს უკრაინის აღმოსავლეთ და სამხრეთ რეგიონებში გადააქვს ყველაფერი, რაც კი გააჩნია, მათ შორის, დიდი რაოდენობით ტექნიკა და ცოცხალი ძალა.
„ვხედავთ მზადებას მნიშვნელოვანი ბრძოლისთვის. ხდება ჯარების, ტექნიკის, ცოცხალი ძალის თავმოყრა აღმოსავლეთსა და სამხრეთში, ემზადებიან ჩვენი ტერიტორიის კიდევ ერთი ნაწილის ოკუპაციისთვის. უხლოეს მომავალში სწორედ იქ გაიმართება ბრძოლა, რომელიც შეიძლება გადამწყვეტი აღმოჩნდეს ამ ომში“, - განაცხადა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ 9 აპრილს, ერთი დღით ადრე კი, კერძო ამერიკულმა კომპანია Maxar Technologies-მა გამოაქვეყნა სატელიტური სურათები, სადაც ჩანს რუსული სამხედრო ტექნიკის 12-კილომეტრიანი კოლონა, რომელიც მიემართება ხარკოვის რეგიონიდან დონბასის მიმართულებით.
სურათებზე ჩანს ჯავშანტექნიკა, სატვირთო მანქანები მათზე გამობმული საარტილერიო დანადგარებითა და დამხმარე აღჭურვილობით. ფოტოები გადაღებულია სოფელ ბოლშოი ბურულუკის მახლობლად, რომელიც მდებარეობს ხარკოვის აღმოსავლეთით, რუსეთ-უკრაინის საზღვართან.
უკრაინის აღმოსავლეთში დიდი, გრანდიოზული ბრძოლის სამზადისს არ მალავს რუსეთის პროპაგანდისტული მედიაც.
„უახლოეს მომავალში უკრაინაში ძალიან სერიოზული და ძალიან მეთოდური სამხედრო ოპერაცია დაიწყება, რადგან მას უხელმძღვანელებს გენერალი ალექსანდრ დვორნიკოვი, რუსეთის გმირი, კაცი, რომლის სამხედრო კარიერა სუვოროვის სამხედრო სკოლიდან დაიწყო და, რომელმაც გაიარა ყველა საფეხური და, რომელსაც აქვს საბრძოლო მოქმედებების უზარმაზარი რეალური გამოცდილება ჩეჩნეთსა და სირიაში“.
აშკარაა, რომ კიევისა და ჩერნიგოვის ოლქებიდან ჯარების გაყვანის შემდეგ, რუსეთი დონბასში მასობრივ შეტევას ამზადებს.
როგორ შეუტევს რუსეთი? როგორ დაიცავს უკრაინა?
დონბასი ომის მდგომარეობაში 2014 წლიდან იმყოფება. მარტო 2021 წელს ფრონტის ხაზზე 90 უკრაინელი სამხედრო დაიღუპა. განსაკუთრებული ინტენსივობით იბომბება უკრაინელთა პოზიციები 24 თებერვლის შემდეგ. დონეცკსა და ლუგანსკში სეპარატისტული ხელისუფლებების მიერ გამოცხადებულია მობილიზაცია, რუსეთის ამგვარი აქტივობის მიზეზი მარტივია: უკრაინის გაერთიანებული ძალების ოპერატიულ მიმართულებაზე რჩება 40 ათასამდე უკრაინელი სამხედრო, რომლებსაც, სხვა შემთხვევაში, შეეძლოთ, მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მოეხდინათ მარიუპოლის, ხარკოვის ან კიევისათვის ბრძოლებზე.
უკრაინის თავდაცვის სამინისტროს მონაცემებით, 2 აპრილის მდგომარეობით, მწყობრში იყო რუსეთის 75 საბატალიონი ტაქტიკური ჯგუფი (БТГ). ამასთან, რუსეთსა და ბელარუსში მიმდინარეობს 34 БТГ-ის აღდგენა, 16 БТГ კი საბრძოლო მოქმედებებში განადგურდა. უკრაინაში შეჭრისას, რუსეთი ითვლიდა 120-125 საბატალიონი ტაქტიკური ჯგუფს ანუ БТГ-ს.
როგორც ჯეკ უოტლინგმა, სახმელეთო საბრძოლო მოქმედებების სპეციალისტმა და დიდი ბრიტანეთის Royal United Services Institute (RUSI)-ის თანამშრომელმა, უთხრა The Guardian-ს, უახლოეს დღეებში სწორედ ეს მიმართულება აღმოჩნდება რუსეთის არმიის ყურადღების ცენტრში.
ბრიტანელი სპეციალისტის თქმით, ბრძოლა კიევის შტურმისგან მკვეთრად განსხვავებული იქნება. ომის დაწყებისას რუსული ნაწილები არ იყვნენ მზად მძიმე ბრძოლებისთვის. 40 დღის შემდეგ კი მათ იციან, ვისთან/რასთან აქვთ საქმე, თანაც კონცენტრირებულნი არიან ერთ მიმართულებაზე, ამიტომ უფრო იოლად შეძლებენ თავიანთი ნაწილების მომარაგებას. გარდა ამისა, გასათვალისწინებელია, რომ რუსული ჰაერსაწინააღმდეგო სისტემები კარგად ფარავენ დონბასს, საქმეში აუცილებლად ჩაერთვება ავიაციის მნიშვნელოვანი ნაწილი და არტილერია, ხოლო ბრძოლები ძირითადად წარიმართება სოფლის გარემოში და არა ქალაქების ცენტრში.
თუმცა, ბრიტანელი სპეციალისტი მიიჩნევს, რომ შეიარაღებისა და საბრძოლო საშუალებების უპირატესობის მიუხედავად, რუსები უაღრესად სერიოზული გამოწვევის წინაშე დგანან, რადგან უკრაინის გაერთიანებული ძალების ოპერატიული მიმართულება შედგება ქვეყნის ყველაზე პროფესიონალი და მოტივირებული სამხედრო ნაწილებისგან, რომლებსაც მომზადებული აქვთ არა მხოლოდ სანგრები, არამედ სათანადოდ აქვთ გამაგრებული ყველა დასახლებელი პუნქტი, რომლის დაცვასაც აპირებენ. მართალია, რუსეთს ექნება უპირატესობა საცეცხლე სიმძლავრეებში, მაგრამ ბრძოლა მოუწევს დაახლოებით თანაბარი რიცხოვნების მოწინააღმდეგესთან. ამასთან, მიუხედავად იმისა, რომ რუსი ჯარისკაცები პირველ დღეებთან შედარებით უკეთ არიან მომზადებული, რუსეთის ბევრ სამხედრო ნაწილში დაბალი საბრძოლო სულისკვეთება პრობლემად რჩება.
შეიარაღებული ძალების მნიშვნელოვანი ნაწილის ომში ჩართვით, ვლადიმირ პუტინს სურს თავისი ამოცანები გადაჭრას 9 მაისამდე, წინააღმდეგ შემთხვევაში რუსეთის საბრძოლო სიმძლავრე ნელ-ნელა დაილევა. ამგვარი საფრთხე რუსეთს აიძულებს გამოიყენოს თავისი ყველაზე დამანგრეველი იარაღის მნიშვნელოვანი ნაწილი.
უკრაინისთვის მომავალი თვე მძიმე და პოტენციურად გადამწყვეტი იქნება. თუ რუსეთი სრულად დაიპყრობს დონბასს, მას პაუზის აღების და ზაფხულის შეტევისათვის საჭირო რეზერვების მოზიდვის საშუალება მიეცემა, ხოლო თუ დასახულ მიზანს ვერ მიაღწევს, ბევრი მისი დანაყოფი აღმოჩნდება სახიფათოდ წინ წაწეული და, შესაბამისად, დაუცველი, როგორც ეს კიევთან ბრძოლების დროს მოხდა.
სლავიანსკი - ქალაქი ყველაზე ცხელი წერტილის პერსპექტივით
დონბასისათვის ბრძოლა ვერაფრით აუქცევს გვერდს კიევიდან აღმოსავლეთით, 300 კილომეტრში მდებარე ქალაქ სლავიანსკს - აღმოსავლეთ უკრაინის საკვანძო ქალაქს.
„იზიუმიდან დაძრული რუსეთის ჯარების მთავარი სამიზნე სლავიანსკია და სწორედ აქ უნდა გაიმართოს გადამწყვეტი ბრძოლა“, - ნათქვამია ამერიკის შეერთებულ შტატებში დაფუძნებული ომის შემსწავლელი ცენტრის (ISW) მიერ გამოქვეყნებულ ანგარიშში. ISW-ში ვარაუდობენ, რომ იზიუმიდან სლავიანსკზე შეტევა რამდენიმე დღეში დაიწყება.
„ჩვენ გვაქვს რუსი სამხედროების რადიოსაუბრების ჩანაწერები. მათი ამოცანაა დონეცკის ოლქის დაკავება. მიიწევენ სამხრეთით კამენკოიესკენ, რადგან ეს გზა სლავიანსკამდე მიდის“, - ამბობს მაქს სტრელნიკოვი, ქალაქ იზიუმის საქალაქო საბჭოს დეპუტატი.
უკრაინის შს სამინისტროს წარმომადგენელმა ვადიმ დენისენკომაც განაცხადა, რომ ძირითადი შეტაკებები გაიმართება სლავიანსკის (დონეცკის ოლქი) და ბარვინკოვის (ხარკოვის ოლქი) მიმართულებებზე“.
თუ რუსები დააკავებენ სლავიანსკს, მაშინ ისინი შეძლებენ მოწყვიტონ უკრაინის შეიარაღებული ძალები რეგიონს, თუ უკრაინელები არ დათმობენ, მაშინ რუსეთის გეგმა, სრულად გააკონტროლოს როგორც ლუგანსკის, ასევე დონეცკის ოლქები, დიდწილად ჩავარდება.
სლავიანსკის სტრატეგიულ მნიშვნელობაზე მეტყველებს ისიც, რომ 2014 წელს მას რუსები აკონტროლებდნენ, მაგრამ უკრაინელებმა ბრძოლით წაართვეს მოწინააღმდეგეს იმავე წლის ივლისში.
სლავიანსკი ახლა სამი მხრიდან არის გარშემორტყმული რუსების მიერ კონტროლირებადი ქალაქებით: იზიუმით ჩრდილოეთიდან, ლუგანსკით აღმოსავლეთიდან და დონეცკით სამხრეთიდან, მაგრამ ამ ორთან შედარებით იმყოფება დონბასის სიღრმეში დასავლეთით და ახდენს მათ ბლოკირებას.
იზიუმიდან სლავიანსკის მიმართულებით მიემართება რუსეთის I სატანკო არმიის ნაწილები, რომლებიც მანამდე ხარკოვ-სუმის ჩრდილოეთით იმყოფებოდნენ. მათ ჯერ არ შეერთებიან კიევის ოლქიდან გამოყვანილი ნაწილები. სპეციალისტების ვარაუდით, შეტევა მაშინ დაიწყება, როცა ძალების თავმოყრა დასრულდება.
„სლავიანსკის აღება რუსეთის ჯარს საშუალებას მისცემს, შეუერთდეს სლავიანსკის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, რუბეჟნაში მებრძოლ ნაწილებს ან გააგრძელოს წინსვლა გორლოვკისა და დონეცკის მიმართულებით და სცადოს უკრაინული ნაწილების ალყაში მოქცევა. თუ რუსეთის შეიარაღებული ძალები საერთოდ ვერ შეძლებენ სლავიანსკის აღებას, საეჭვოა, რომ რუსეთის არმიის პირდაპირმა იერიშებმა დონბასში გაარღვიოს უკრაინული დაცვა, ხოლო რუსული კამპანია ლუგანსკისა და დონეცკის ოლქების დაკავებისა, სავარაუდოდ, წარუმატებლად დასრულდება“, - წერს ტელეკომპანია CNN-ი ომის შემსწავლელი ცენტრის (ISW) ანგარიშზე დაყრდნობით.
ლუგანსკის ოლქის რეგიონალური სამხედრო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი სერჰი გაიდაი ამბობს, რომ დონბასისთვის დიდი ბრძოლის, პირდაპირი იერიშების დაწყებამდე რამდენიმე დღეა დარჩენილი, რადგან, მისი თქმით, მიმდინარეობს ძალების, საბრძოლო საშუალებებისა და ტექნიკის დიდი რაოდენობით თავმოყრა:
„ვფიქრობ, რომ რაღაც ამდაგვარი იქნება: დაახლოებით დილის 3-4 საათზე დაიწყება მასიური დაბომბვა, ჩაერთვება მძიმე და მსხვილკალიბრიანი ნაღმმტყორცნები, არტილერია, ავიაცია, ზალპური ცეცხლის სარაკეტო სისტემები, „გრადი“, „სმერჩი“, „ტოჩკა-უ“. ყველაფერს გამოიყენებენ, რაც აქვთ. ეს გაგრძელდება რამდენიმე საათის განმავლობაში ზუსტადაც რომ დონეცკისა და ლუგანსკის ოლქების ტერიტორიაზე, შემდეგ კი შეტევაზე გადმოვლენ დიდი რაოდენობით ტანკებით, ქვეითებით“.
სერჰი გაიდაი ვარაუდობს, რომ რუსი დამპყრობლები ვერ შეძლებენ ერთდროულად შეტევას ჩრდილოეთიდან, სამხრეთიდან და აღმოსავლეთიდან, რუსეთის ფედერაციასთან მოლაპარაკების პროცესის მიმართულება კი დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ როგორ წარიმართება ბრძოლა დონბასისთვის.
ნატოს ფაქტორი
უკრაინელი სამხედროებისთვის კვლავინდებურად მნიშვნელოვანი იქნება ტანკსაწინააღმდეგო და გადასატანი სარაკეტო-საზენიტო დანადგარების მიწოდება, მაგრამ, სპეციალისტების შეფასებით, უკრაინელებს ასევე დასჭირდებათ ე.წ. კამიკაძე დრონები (loitering munition) რუსეთის ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვისა და არტილერიის გასანადგურებლად, რაც უკრაინულ ვერტმფრენებს იზოლირებული ქვედანაყოფების მომარაგების საშუალებას მისცემს.
ნატოს გენერალურ მდივანთან, იენს სტოლტენბერგთან შეხვედრისას უკრაინის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, დმიტრო კულებამ მიიღო საჭირო იარაღის ახალი პარტიების მიწოდების დაპირება. სტოლტენბერგმა არ გაამჟღავნა დეტალები იმის შესახებ, თუ რა სახის იარაღი მიეწოდება უკრაინას, მაგრამ თქვა, რომ საუბარია „შეიარაღებათა სისტემების ფართო სპექტრზე, მათ შორის, საბჭოთა და თანამედროვე იარაღზე“.
დონეცკისა და ლუგანსკის რეგიონების კონტროლისთვის ბრძოლის დროს რუსეთის არმიის წინააღმდეგ, უკრაინას დასჭირდება არა მხოლოდ ტანკსაწინააღმდეგო სარაკეტო სისტემები, რომლებსაც დასავლეთი ისედაც აქტიურად აწვდის, არამედ მძიმე იარაღი, მათ შორის - ჯავშანტექნიკა, საარტილერიო და საჰაერო თავდაცვის სისტემები.
ჩეხურმა მედიამ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ პრაღამ უკვე გადასცა უკრაინას ათობით საბჭოთა T-72 ტანკი და ქვეითთა საბრძოლო მანქანა. შეიარაღებაში მსგავსი აღჭურვილობა ასევე აქვთ აღმოსავლეთ ევროპის სხვა ქვეყნებს, რომლებიც ამჟამად ნატოს წევრები არიან.
კიევში ამბობენ, რომ დონბასში რუსეთის მოახლოებული შეტევის მოსაგერიებლად უკრაინის არმიას სასწრაფოდ სჭირდება როგორც Javelin-ის, Stinger-ისა და Starstreak-ის ტანკსაწინააღმდეგო და საზენიტო რაკეტების მარაგების შევსება, ასევე ტანკები, საბრძოლო თვითმფრინავები, უპილოტო თვითმფრინავები და მოწინავე საჰაერო თავდაცვის სისტემები, რათა დაუპირისპირდეს რუსეთის საჰაერო თავდასხმებს, რომლებიც სტაბილურად ამცირებენ უკრაინის საწვავის და სხვა აუცილებელი ნივთების სტრატეგიულ მარაგს.
რუსები გადამწყვეტი ბრძოლის წინ
რუსული ძალების მნიშვნელოვანი ნაწილი გამოფიტულია და ბრძოლაში დასაბრუნებლად მოითხოვს დიდ დროსა და რესურსებს, მათ შორის, დამატებით ჯარისკაცებს, მაგრამ, სამხედრო ანალიტიკოსების შეფასებით, რუსეთს ჯერ ისევ უჭირს საკმარისად გაწვრთნილი სამხედრო პერსონალის შეგროვება დანაკარგების შესავსებად, რომ აღარაფერი ვთქვათ ჯარის გაძლიერებაზე.
ამასთან, კრემლმა ჯერ კიდევ ვერ გადაწყვიტა, გამოაცხადოს ნაწილობრივი თუ საყოველთაო მობილიზაცია უკრაინის წინააღმდეგ ეგრეთ წოდებული „სპეციალური სამხედრო ოპერაციისთვის“.
ეჭვგარეშეა, რომ სწორედ დონბასში გაგზავნის რუსეთი „ახალ“ ძალებს, ისევე როგორც ხარკოვის ოლქის ქალაქ იზიუმში, რათა მიაწვეს და შეავიწროოს უკრაინელი სამხედროების უდიდესი დაჯგუფება აღმოსავლეთ უკრაინაში. ყველაფერი იმაზე მეტყველებს, რომ აქ იქნება ომის ახალი და გადამწყვეტი ეპიცენტრი, რადგან იზიუმიდან სლავიანსკისკენ წარმატებული გარღვევა რუსეთის არმიას საშუალებას მისცემს, ალყაში მოაქციონ უკრაინული ძალები დონბასის მთავარ ქალაქებში, შემდეგ კი პოტენციურად დაამარცხონ ისინი, რაც დამანგრეველ დარტყმას მიაყენებს უკრაინას. ამისთვის რუსებს დასჭირდებათ სლავიანსკის აღება, შემდეგ შეტევა ოკუპირებული დონეცკისა და გორლოვკის მიმართულებით და უფრო სამხრეთისკენ, უკრაინის სამხედრო ძალების მნიშვნელოვანი ნაწილის ალყაში მოქცევის მიზნით.
სპეციალისტების შეფასებით, ძალიან მცირეა იმის ალბათობა, რომ რუსეთის მაშველი ჯარი, რომელიც მონაწილეობდა ბრძოლებში უკრაინის ჩრდილო-აღმოსავლეთში და რომელიც გაიგზავნება დონბასში, „შეძლებს ძალთა ბალანსის მნიშვნელოვნად შეცვლას“, თუმცა, მიუხედავად ამისა, როგორც ცნობილია, რუსეთი მაინც ახდენს ძალების დაუყოვნებლივ გადასროლას კიევის რეგიონიდან ხარკოვის ღერძზე.
ონლაინ კვლევითი პროექტი Conflict Intelligence Team-ი (CIT) 4 აპრილს იტყობინება, რომ ბელარუსში, 2 აპრილს, შენიშნეს მატარებელი სამხედრო პერსონალით, რომელიც, სავარაუდოდ, ასევე დატვირთული იყო კიევის ოლქის ტერიტორიაზე მიმდინარე ბრძოლებში მონაწილე რუსეთის 76-ე, 98-ე და 31-ე სადესანტო ბრიგადების საბრძოლო მანქანებით.
CIT-ის ცნობით, მატარებელი მიემართებოდა ნოვი ოსკოლისკენ, რომელიც რუსეთის ბელგოროდის ოლქში, ვალუიკის მახლობლად მდებარეობს და მიიჩნევა ხარკოვის ღერძზე თავდასხმისთვის სამხედრო ძალების კონცენტრაციის საკვანძო პუნქტად. სავარაუდოდ, სმოლენსკის რეგიონიდან წამოიყვანეს T-72B3 ტანკები, რომლებიც 3 აპრილს ვალუიკისკენ მიმავალ გზაზე შენიშნეს:
„იმ ჯარების გადასროლა, რომლებმაც ადრე ოკუპირებული ტერიტორიები დატოვეს, და შესაძლოა, აქამდე გამოუყენებელი ტექნიკის გამოყვანა, ნიშნავს იმას, რომ რუსეთის სარდლობამ აირჩია სამიზნე და, რომ უახლოეს დღეებში დონბასისთვის ცხარე ბრძოლა გაიმართება“.
