უკვე მესამე კვირაა, აშშ, ნატო და ეუთო ცდილობენ კრემლთან შეთანხმებას მნიშვნელოვანი დათმობების გარეშე - დასავლეთსა და რუსეთს შორის დაწყებული მაღალი რანგის მოლაპარაკებებს წინ უძღოდა უკრაინის საზღვართან რუსეთის სამხედრო ძალების უპრეცედენტო კონცენტრაცია და ვითარების უკიდურესი დაძაბვა, დასავლეთის მხრიდან სანქციებით მუქარა რუსეთის წინააღმდეგ და რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ე.წ. უსაფრთხოების გარანტიების გრძელი „საყიდლების“ სია. ამ სიაში მოხვდა უკრაინისა და საქართველოსთვის ნატოში გაწევრიანების სამუდამო და დოკუმენტირებული უარიც. გარდა 2008 წლის ბუქარესტის სამიტზე მიცემული დაპირების უკან წაღებისა, რომ უკრაინა და საქართველო ერთ დღეს ნატოს წევრები გახდებიან, რუსეთი ნატოს სთხოვს, არ განათავსოს სამხედრო კონტინგენტი და ტექნიკა რუსეთის სამეზობლოში. მოლაპარაკებების კვირაში ორივე მხარე ერთნაირად პესიმისტურად და უკომპრომისოდ არის განწყობილი, შესაბამისად, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ბრიუსელში ნატო-რუსეთის საბჭოს სხდომაზე 12 იანვარს, რაიმე მნიშვნელოვანი და პროგრესული გარღვევა მოხდეს.
„რადიო თავისუფლება“ ევროპარლამენტის წევრს, ლიეტუვის ყოფილ ელჩს ნატოში და ყოფილ თავდაცვის მინისტრს, რასა იუკნევიჩიენეს, დასავლეთისა და რუსეთის მოლაპარაკებების პერსპექტივებზე, ასევე, საქართველოსა და უკრაინაზე ამ მოლაპარაკებების სავარაუდო გავლენაზე ესაუბრა.
რადიო თავისუფლება: პირველი, რისი მოსმენაც მსურს თქვენგან, არის თქვენი მოსაზრება ე.წ. უსაფრთხოების გარანტიებზე, რომელსაც რუსეთი დასავლეთისგან ითხოვს, კონკრეტულად კი - კრემლის ულტიმატუმი, ნატომ გაფართოება შეაჩეროს.
აქ, ევროპარლამენტში, უმეტესობას დღეს ბევრად უფრო რეალური წარმოდგენა აქვს რუსეთსა და უკრაინაზე, ვიდრე 10 წლის წინ. არა მგონია, ახალი ჩემბერლენი გამოჩნდეს ჩვენს რიგებში, რომელიც პუტინთან ასეთ გარიგებას დათანხმდება...
რასა იუკნევიჩიენე: პირველ რიგში, მინდა ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ პუტინი უფრთხის არა უშუალოდ ნატოს, როგორც სამხედრო ალიანსს და მის გაფართოებას, არამედ დემოკრატიას, რომელიც ამას მოჰყვება რუსეთის სამეზობლოში. მან ნახა, რა მოხდა ბელარუსში და შიშის ზარს სცემს იმის წარმოდგენა, რომ მეზობელი უკრაინა შესაძლოა ჭეშმარიტ ევროპულ ქვეყნად იქცეს. მას ეშინია საკუთარი ხალხის, ეშინია, რომ რუსეთში ბელარუსის სცენარი განმეორდება. სწორედ ამიტომ მიუბრუნდა საბჭოთა კავშირის დროინდელ დღის წესრიგს და ყველაფერს დასავლეთს აბრალებს - ცუდი, ცუდი ამერიკელები, საბჭოთა კავშირს ემუქრებიან! წესით, ამის არავის უნდა სჯეროდეს, მაგრამ ვშიშობ, დასავლეთში არიან ისეთი ქვეყნებიც, რომლებსაც ურჩევნიათ დაიჯერონ, რომ სწორედ ნატოა პუტინის აგრესიის წყარო - შესაბამისად, პუტინი ელის, რომ მის მოთხოვნებს სამართლიანად ჩათვლიან. მას სჯერა, რომ დასავლეთი და დემოკრატიული ქვეყნები უნებისყოფოები არიან - ამიტომაც ცდილობს მათ მაქსიმალურად დასუსტებას. სურს, ამერიკა თანასწორივით ეპყრობოდეს და ამ მოლაპარაკებების დაწყებით, ფიქრობს, რომ ამას მაინც მიაღწევს. ისიც მშვენივრად იცის, რომ დასავლელი ქვეყნების ნაწილი მაინცდამაინც აღფრთოვანებულები არ არიან ნატოს გაფართოების იდეით, როცა საქმე უკრაინასა და საქართველოს ეხება, მიუხედავად იმისა, რომ ეს ქვეყნები, სულ მცირე, MAP-ისთვის მაინც არიან მზად. კარგად გვახსოვს, რა მოხდა 2008 წელს ბუქარესტში - როცა ზოგიერთებმა საქართველოსა და უკრაინისთვის MAP-ის მიცემა დაბლოკეს. ვფიქრობ, ეს უზარმაზარი შეცდომა იყო, რომელმაც რუსეთი წააქეზა. ახლაც ვშიშობ, რომ მაშინდელი სკეპტიკოსები შეიძლება უბრალოდ დაფრთხნენ და 2008 წლის ნარატივს დაუბრუნდნენ.
რადიო თავისუფლება: მიუხედავად იმისა, რომ ნატო ამას გადაჭრით უარყოფს, მაინც არის გარკვეული შიში, რომ უკრაინისა და საქართველოს ნატოში გაწევრების საკითხი შესაძლოა ერთგვარ სავაჭრო მონეტად იქცეს რუსეთ & დასავლეთის მოლაპარაკებებში - განსაკუთრებით, თუ რუსეთი ამის სანაცვლოდ უკრაინის საზღვარზე დაძაბულობას განტვირთავს და მიმდინარე კონფლიქტის გრძელვადიანი ფორმით მოგვარებას დათანხმდება. რეალურია თუ არა მსგავსი სცენარი?
რასა იუკნევიჩიენე: ვფიქრობ, ეს შეუძლებელია. 2022 წელია და არა 1938 ან 1939. აქ, ევროპარლამენტში, უმეტესობას დღეს ბევრად უფრო რეალური წარმოდგენა აქვს რუსეთსა და უკრაინაზე, ვიდრე 10 წლის წინ. არა მგონია, ახალი ჩემბერლენი გამოჩნდეს ჩვენს რიგებში, რომელიც პუტინთან ასეთ გარიგებას დათანხმდება. რა თქმა უნდა, ბევრი რამ დამოკიდებულია უკრაინასა და საქართველოზეც - რამდენად ერთგულები დარჩებიან ისინი ამ არჩეული გზის. იგივე სიტუაცია იყო, როდესაც ჩვენ, ბალტიის ქვეყნები, ვცდილობდით ნატოში გაწევრებას. როცა ესტონეთი ჩვენზე ადრე მიიღეს, ამან ჩვენ მხოლოდ გაგვაძლიერა და გვაჩვენა, რა გზით უნდა წავსულიყავით პროგრესისაკენ. უკვე დროა, რაიმე გარღვევა გვქონდეს აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებშიც და რუსეთს ამ საკითხებზე ვეტოს უფლება ჩვენვე არ გადავულოცოთ.
რადიო თავისუფლება: გენ.მდივან სტოლტენბერგის განცხადებით, „რუსეთთან შეთანხმების მიღწევა შესაძლებელია“. მისივე თქმით, ამ მოლაპარაკებებმა „შესაძლოა არ გადაწყვიტოს საკითხები, მაგრამ გვაპოვნინოს ბილიკი [ამ სიტუაციიდან გამოსასვლელად]“, - რა შეთანხმებასა და ბილიკზეა საუბარი?
ყველას უნდა ესმოდეს, რომ თუ ამ კლეპტოკრატ, ავტოკრატ და აგრესიულ რეჟიმს დღეს არ შევაჩერებთ, ხვალ უკრაინისა და საქართველოს ნაცვლად ჩვენ გვექნება უამრავი პრობლემა.
რასა იუკნევიჩიენე: ჩემი აზრით, ეს ნიშნავს, რომ დასავლეთის ტაქტიკაა, რუსეთთან რაიმეზე გადაჭრით შეთანხმებას საერთოდ აარიდოს თავი. შეკავების პოლიტიკა ყველაზე ეფექტიანი მიდგომაა, როცა საქმე რუსეთს ეხება, ისევე როგორც საბჭოთა კავშირის დროს - როგორც ჩანს, სწორედ ამ სტატუს-კვოსთან დაბრუნება სურს პუტინს. არა უშავს - დასავლეთს აქვს საკმარისი გამოცდილება, როგორ გაუმკლავდეს ასეთ დიქტატურებს. და თუ შევხედავთ, რა დღეშია რუსეთის ეკონომიკა, დავინახავთ, რომ გრძელვადიან პერსპექტივაში ასე გაგრძელება შეუძლებელია. წარმოდგენა არა მაქვს, რა მომავალს უმზადებს პუტინი საკუთარ ქვეყანას - რასაც ის დღეს აკეთებს, შესაძლოა დასასრულის დასაწყისად იქცეს.
რადიო თავისუფლება: შტატები და ევროკავშირი რუსეთს დამატებითი „განსაკუთრებით მძიმე“ სანქციებით ემუქრებიან, თუ კრემლი უკრაინაში შეჭრას ისევ გაბედავს. რა სახის სანქციებზეა საუბარი - რამდენად შორს წავა დასავლეთი?
რასა იუკნევიჩიენე: როგორც აღვნიშნე, შეკავების პოლიტიკა რუსეთთან მიდგომის ქვაკუთხედი უნდა იყოს დასავლეთისთვის, ამიტომ ვფიქრობ, რომ სანქციებიც ამაზე უნდა იყოს მორგებული. ეს ნიშნავს სანქციებს საბანკო სისტემაზე, ენერგორესურსებზე, კრემლის შემოსავლის შემცირებას დემოკრატიული სამყაროდან. აი, ეს იქნებოდა ღირსეული პასუხი. ყველას უნდა ესმოდეს, რომ თუ ამ კლეპტოკრატ, ავტოკრატ და აგრესიულ რეჟიმს დღეს არ შევაჩერებთ, ხვალ უკრაინისა და საქართველოს ნაცვლად ჩვენ გვექნება უამრავი პრობლემა.
რადიო თავისუფლება: ვშიშობ, თქვენი ბევრი კოლეგა, თუნდაც იმავე შენობაში, სადაც ახლა ხართ, შიშით შესძახებს, რომ ეს სხვა არაფერია, თუ არა ცივი ომის დროინდელ სტატუს-კვოზე დაბრუნება. რეალურად გჯერათ, რომ თქვენი დასავლეთევროპელი კოლეგები მზად არიან, ეს საფასური გაიღონ?
რასა იუკნევიჩიენე: შეიძლება ვინმემ უსაფუძვლო ოპტიმიზმში დამდოს ბრალი, მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ რუსეთისადმი მიდგომა შეიცვალა. პუტინმა მოახერხა და ისინიც კი „დაარწმუნა“, ვინც მანამდე თავს იკავებდა. რა თქმა უნდა, მეტი ერთიანობა გვჭირდება. რა თქმა უნდა, გამოჩნდებიან ქვეყნები, რომლებიც ამას გააპროტესტებენ, სავარაუდოდ, უნგრეთი და სხვებიც. მაგრამ, გუშინდელთან შედარებით, დღეს ძალიან მარტივია, ბრიუსელში რუსეთზე ისაუბრო. მახსოვს, როდესაც ნატოში ვიყავი, დაახლოებით ათი წლის წინ, სანამ უკრაინის აგრესია მოხდებოდა, რუსეთზე ხმის ამოღება ძალიან რთული იყო. გეტყოდნენ, რომ სლავოფობი ხარ, რომ ლიეტუვა ერთ საკითხზე ჩაციკლული ქვეყანაა და ა.შ. დღეს ასე აღარ ხდება.
რადიო თავისუფლება: და რაც შეეხება კრემლის ეკონომიკურ ბერკეტებს, რომელთაც ის წარმატებით იყენებს თუნდაც იმავე ევროკავშირში?
რასა იუკნევიჩიენე: ვფიქრობ, როდესაც ეკონომიკაზე ვსაუბრობთ, ეს მთავარი გამოწვევა იმ ქვეყნებისთვისაა, რომლებიც [რუსეთთან] ვაჭრობაზე ზედმეტად არიან დამოკიდებული. გასაგებია, რუსეთს აქვს ენერგორესურსები, მაგრამ ჩვენც გვაქვს ალტერნატივები, ეს რუსეთის მონოპოლია აღარაა. ისეთი შეუძლებელი აღარ მოჩანს ამ პრობლემის გადაწყვეტა, როგორც ეს ადრე იყო. რუსეთი კარგა ხანია აღარაა ევროკავშირისა და ნატოს უმთავრესი სავაჭრო პარტნიორი.
რადიო თავისუფლება: დაბოლოს, ყაზახეთში განვითარებულ მოვლენებზეც გკითხავთ. ანალიტიკოსების ნაწილი შიშობს, რომ ყირიმი არ იქნება ბოლო საბჭოთა ტერიტორია, რომელსაც კრემლი მიიტაცებს. თქვენი აზრით, სადამდე შეუძლია შეტოპოს პუტინს ახალი ტერიტორიების ხელში ჩასაგდებად?
რასა იუკნევიჩიენე: ბევრი კითხვაა ყაზახეთთან დაკავშირებით - სარწმუნო ინფორმაცია არ გაგვაჩნია. ერთადერთი, რისი თქმაც დარწმუნებით შეგვიძლია, ისაა, რომ ხალხს იქაც მობეზრდა დიქტატურის ქვეშ ცხოვრება. რუსეთის ჩართულობა ამ პროცესებში, თანაც ასე სწრაფად, ასევე ბადებს შეკითხვებს. ყაზახეთი ყოველთვის იყო კრემლის ერთ-ერთი სტრატეგიული მიზანი - რუსეთში ჯერ კიდევ თვლიან, რომ ეს დამოუკიდებელი ქვეყანა კი არა, ლენინის ხელით შექმნილი წარმონაქმნია, რომელიც არსებობას სწორედ საბჭოთა კავშირს უნდა უმადლოდეს. კრემლს სურს, ყაზახეთი მუდმივად მისი გავლენის ჩრდილქვეშ იყოს, რადგან ეს ცენტრალური აზიის უდიდესი ქვეყანა და ეკონომიკაა. ასე რომ, მათ ინტერესებში შედის, რაც შეიძლება მეტხანს შეუშალონ ხელი რეგიონში ყაზახეთის დამოუკიდებელ აქტორად ქცევას, დემოკრატიულ ქვეყანაზე რომ არაფერი ვთქვათ.
