ლობიოში ქვები და მატლებია, სოსისი და კატლეტი არ იჭმევა, პური მეორე დღეს ობდება. გთხოვთ ყურადღება მიაქციეთ რას გვაჭმევენ, - წერენ რუსთავის „უფასო“ სასადილოების ბენეფიციარები მერიას და საკვების გაუმჯობესებას ითხოვენ.
რუსთავის ოთხ სასადილოს საკვებით „ილი ჯგუფი“ ამარაგებს, კომპანია, რომელსაც სოციალურად დაუცველების მომსახურებისთვის სახელმწიფოსგან ათობით მილიონი ლარი აქვს მიღებული. იმავე კომპანიის დამფუძნებლები კი მმართველი გუნდის მსხვილი დამფინანსებლები არიან.
“მატლები ლობიოში”
რადიო თავისუფლებას რამდენიმე მცდელობა დასჭირდა იმისათვის, რომ რუსთავის მერიას „უფასო“ სასადილოების ბენეფიციარების საჩივრები გამოეგზავნა.
„მე ვარ სოციალურად დაუცველი, მყავს სამი შვილი და ძალიან მიჭირს, ვიღებ საჭმელს სასადილოში, ძალიან ცუდი საჭმელებია. ვეღარ ვჭამთ, წყალივით არის სუპი, ლობიოში კი ქვები ვნახეთ, არც ცხიმი აქვს და არც არაფერი, პური კიდევ მეორე დღეს ობდება. ძალიან გთხოვთ ყურადღება მიაქციეთ რას გვაჭმევენ“.
„გვაქვს პრეტენზია პურზე, არის ძალიან მცირე წონის და უხარისხო, ვითხოვთ მოგვაქციოთ ყურადღება“.
უფასო სასადილოს ბენეფიციარების ეს საჩივრები ქალაქის მერიაში ადგილობრივი არჩევნების პერიოდში, სექტემბერ-ოქტომბერში შევიდა.
საჩივრების გაცნობის შემდეგ, 29 ოქტომბერს, რადიო თავისუფლება ბენეფიციარებს რუსთავში იმ სასადილოსთან ესაუბრა, სადაც ყოველდღე 650 ადამიანი იკვებება.
„ხალხს ეშინია, ისიც არ დავკარგოთ, რასაც გვაჭმევენო და ბევრი გაჩუმებულია. კაი რა, ბოლოს და ბოლოს! არ შეიძლება ასე აგდება ადამიანების!“ - გვეუბნება 65 წლამდე ქალი, როცა ხედავს, რომ ბენეფიციარები უფრთხიან ჩვენთან ღიად ლაპარაკს. ნაწილი ინტერვიუზე მხოლოდ იმ პირობით გვთანხმდება, რომ მათ ვინაობას არ ვიტყვით.
ერთი ლარი და 43 თეთრი
უფასო სასადილოების პროგრამით რუსთავში 2050 ადამიანი სარგებლობს - სოციალურად დაუცველი და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე მოქალაქეები, რომლებმაც პროგრამაში ჩართვა მერიას სთხოვეს.
უფასო საკვებს რუსთავში ოთხი სასადილო გასცემს. ბენეფიციარებს სასადილოდან საკვების აღება ყოველდღე 12-დან 15 საათამდე შეუძლიათ. პანდემიამდე, ვისაც უნდოდა, აქვე სადილობდა.
სადილში შედის წვნიანი, ბოსტნეული, მთავარი კერძი. ყველა დღის მენიუ წინასწარ არის შედგენილი. ერთი ბენეფიციარის სადილზე (პროდუქტები, მომზადება, ტრანსპორტირება და სხვა ხარჯები) 2021 წელს რუსთავის მერია დაახლოებით 1 ლარსა და 43 თეთრს ხარჯავს, წლიურად მთელ პროგრამაზე - დაახლოებით 1 მილიონ ლარს.
“ოცნების” ფავორიტი კომპანია და 123 მილიონი
მართალია, კომპანია „ილი ჯგუფი“ რუსთავის უფასო სასადილოების ტენდერში წელს გამოჩნდა, იგი ბოლო წლებში საქართველოში ჩატარებული სასადილოების და საკვებით მომარაგების სახელმწიფო ტენდერების ფავორიტია.
ამ ბიზნესიდან 2018-2019 წლებში კომპანიას 7 მილიონი ლარის მოგება დარჩა.
„ილი ჯგუფი“ 2008 წელს დაფუძნდა, თუმცა მსხვილ სახელმწიფო ტენდერებს ხელისუფლებაში „ქართული ოცნების“ მოსვლის შემდეგ იგებს.
მათ შორის, მოიგო 73-მილიონიანი სახელმწიფო ტენდერი და ახლა საქართველოს პენიტენციური დაწესებულებების პატიმრებს კვებავს.
დღემდე „ილი ჯგუფს“ დაახლოებით 123 მილიონი ლარის სახელმწიფო შეკვეთა აქვს მიღებული, აქედან 2.5 მილიონი ლარი - ტენდერის გარეშე, პირდაპირი კონტრაქტით.
„ილი ჯგუფს“ 2 დამფუძნებელი ჰყავს - იაშა, იგივე ილია ჩაჩუა და ლაშა უღრელიძე.
თავის მხრივ, ილია ჩაჩუას 2 წლის წინ დაფუძნებული აქვს ფირმა „ლუკა 2005“, რომელიც ასევე ჩართულია კვების ტენდერებში და „ილი ჯგუფის“ სასადილოებს პურ-ფუნთუშეულს აწვდის.
2019 წელს, დაფუძნების წელსვე, კომპანიას 400-ათასლარიანი მოგება და 4-მილიონიანი შემოსავალი ჰქონდა. „ლუკა 2005“-ს დაფუძნებიდან დღემდე 1 მილიონ ლარზე მეტი აქვს ბიუჯეტიდან მიღებული.
ნიკოლეიშვილმა რადიო თავისუფლებას პრესცენტრის მეშვეობით უთხრა, რომ „ილის“ დირექტორსა და ერთ-ერთ დამფუძნებელს ილია ჩაჩუას იცნობს, რამდენჯერმე შეხვედრია კიდეც, მეორე დამფუძნებელს კი არ იცნობს და ასევე არ იცის, რა ბიზნესს ეწევა „ილი ჯგუფი“, კომპანიის მფარველობას კი კატეგორიულად უარყოფს.
თეონა ჯავახიშვილი, ახლა „ილის“ კონკურენტი კომპანიის ხელმძღვანელია, 2019 წლამდე რამდენიმე ტენდერში „ილი ჯგუფის“ ქვეკონტრაქტორი იყო. ამბობს, რომ კომპანიას გავლენიანი მფარველები ჰყავს: „მე ძალიან კარგად ვიცნობ “ილი ჯგუფს” და [ისიც] კარგად მიცნობს მე, მისი თანამშრომლები საუბრობენ, თუ როგორ უწყობენ სუს-ის თანამშრომლები [“ილი ჯგუფს”] ხელს და როგორ ეხმარებიან ტენდერებში. რატომ? იმიტომ, რომ “ილი ჯგუფი” არის “ოცნების” შემომწირველი, “ილი ჯგუფი” არის “ოცნების” მხარდამჭერი“, - ამბობს იგი.
335 ათასი ლარი შესწირეს „ილი ჯგუფის“ დამფუძნებლებმა და მასთან დაკავშირებულმა პირებმა „ქართულ ოცნებას“ და სალომე ზურაბიშვილს, 2020 წელს.
არასათანადო კონტროლი
„ილის“ სტრატეგია სახელმწიფო ტენდერების დოკუმენტაციაში ჩანს - კომპანია სახელმწიფო ტენდერებს კონკურენტებზე ბევრად დაბალი ფასით იგებს. მაგალითად, როცა მან ბოლო ტენდერში გაიმარჯვა, თქვა, რომ ერთი ბენეფიციარის კვებაზე მხოლოდ 1.43 თეთრი მეყოფაო.
„ილის“ კონკურენტები ამბობენ, რომ გამარჯვების შემდეგ იგი სასადილოებს უხარისხო პროდუქტით ამარაგებს, სახელმწიფო კი სათანადოდ არ რეაგირებს.
მაგალითად, მერია ამ კონკრეტულ კომპანიას პროდუქტების ლაბორატორიულ კვლევას არ ავალდებულებს. არადა, საკვები პროდუქტის მიწოდების სხვა ტენდერებში (საბავშვო ბაღების, ჯარის მომარაგება) კომპანიებს, განსაკუთრებით, თუ მათ ხორცის ნაწარმი შეაქვთ სასადილოებში, პროდუქტის ცალკეული პარტიების ლაბორატორიულ კვლევას სთხოვს.
„ილის“ ხელმძღვანელი ამბობს, რომ სასადილოებში მხოლოდ საქონლის ხორცის სოსისი შეაქვს, კატლეტს კი ახალი, დარბილებული ნედლი პროდუქტით ამზადებს, არადა, ტექნიკური დოკუმენტაცია არ არის მკაფიო - მაგალითად, არ არის მითითებული, რისი ხორცით უნდა იყოს დამზადებული რძიანი სოსისი, რამდენი უნდა იყოს 100 გრამ პროდუქტში ხორცის წილი და სხვა.
ტენდერის დოკუმენტების მიხედვით, „ილი“ 1 კილოგრამ სოსისში 5 ლარს იხდის, საკატლეტე საქონლის ფარშში კი - 9 ლარსა და 50 თეთრს. ბაზარზე იდენტური ხარისხიანი პროდუქტის ფასი რამდენჯერმე მაღალია.
“ზეწოლა, დისკრიმინაცია და მტრული სამუშაო გარემო”
ამ ბრალდებებს უყენებს სასამართლოში შეტანილ სარჩელში რუსთავის მერიას და უკვე ახლად არჩეულ მერს, ნინო ლაცაბიძეს, მერიის ჯანდაცვისა და სოციალური სამსახურის ყოფილი უფროსი ნინო ქვირია. ქვირია ამტკიცებს, რომ მერიიდან სასადილოების ტენდერის გამო, „ილის“ მფარველებმა გაათავისუფლეს.
როცა „ილიმ“ ტენდერში გაიმარჯვა და თქვა, რომ ერთი ბენეფიციარის კვებისთვის დღეში 1.43 თეთრი მეყოფაო, რუსთავის მერიის თანამშრომლებმა - მერის მოადგილე ირმა მესხმა და სოციალური სამსახურის უფროსმა ირმა ქვირიამ მერიაშივე დააფიქსირეს პოზიცია, რომ ამ ფასით ხარისხიანი სადილის დამზადება შეუძლებელი იქნებოდა. დღეს ორივე მათგანი დათხოვნილია რუსთავის მერიიდან.
„სამსახურიდან ჩემს გათავისუფლებას პირდაპირ ვუკავშირებ ამ ტენდერს. ტენდერის შესრულების მონიტორინგი ჩემი პრეროგატივა იყო. ყველამ იცოდა, რომ მე იქ ტყუილს არ დავწერდი, დაფიქსირდებოდა დარღვევები - დავწერდი, თუ სისტემური ხასიათი ექნებოდა დარღვევევებს, საქმე მივიდოდა ხელშეკრულების შეწყვეტამდე. ახლა სასადილოებში კვება არის უხარისხო, ხშირად ირღვევა მენიუ, რადგან ამ ფასით ამ მენიუს ხარისხიანად ვერ გაწვდები.
ნინო ქვირია სასამართლოში ჩივის და წერს, რომ ნინო ლაცაბიძე (რუსთავის ახლად არჩეული მერი) და მისი საარჩევნო შტაბი გასულ საპარლამენტო არჩევნებში მას სოციალურად დაუცველთა ბაზების საარჩევნოდ გამოყენებას და ბენეფიციარებთან „ოცნების“ სასარგებლო აგიტაციის ჩატარებას აიძულებდნენ. უარის მიღების შემდეგ კი უთხრეს, ჯობდა სამსახურიდან წასულიყო.
ქვირიამ სამსახურიდან წასვლის განცხადება არ დაწერა. მომდევნო 3 თვის განმავლობაში მაშინდელმა მერმა მას 1 საყვედური და 2 გაფრთხილება გამოუცხადა და 17 ივლისს სამსახურიდან გაათავისუფლა.
გათავისუფლებამდე 2 თვით ადრე, ნინო ქვირიამ ქვემო ქართლის პროკურორს და პარლამენტის თავმჯდომარე კახა კუჭავას ვრცელი წერილები მისწერა, აღწერდა როგორ დევნიდნენ მას „ოცნების“ ადგილობრივი ხელმძღვანელები „ილი ჯგუფთან“ დაკავშირებული ტენდერის გამო.
პროკრატურამ ნინო ქვირია ერთხელ გამოკითხა, მას შემდეგ არავინ დაკავშირებია. პროკურატურამ არც ჩვენ გვიპასუხა, რა ბედია ეწია ამ საჩივარს.
ახლა ქვირიას საქმეს სახალხო დამცველის აპარატი სწავლობს.
როგორ ეხმარებიან “ილი ჯგუფს” სახელმწიფო უწყებები
მერის მოადგილის და სოციალური სამსახურის უფროსის პროტესტის მიუხედავად, სასადილოების ტენდერი „ილი ჯგუფმა“ მოიგო და მერიასთან 700 ათასი ლარის კონტრაქტი გააფორმა. ამაში მას სახელმწიფო უწყებები დაეხმარნენ, კანონის დარღვევის ხარჯზეც კი.
აქ დაწვრილებით გაიგებთ, როგორ დაეხმარნენ სახელმწიფო უწყებები „ილი ჯგუფს“.
წინასწარმეტყველება თუ ფარული ხელშეწყობა
„ილის“ ტენდერში გამარჯვებაში მხოლოდ სამხარაულის ბიუროს დასკვნა არ დახმარებია, ხელი რუსთავის მერიამაც შეუწყო.
ტენდერის მოთხოვნის შესაბამისად, „ილიმ“ ტენდერში 4 სასადილოს ფართი და ამ ფართებზე გაცემული სურსათის ეროვნული სააგენტოს (სეს) სერტიფიკატები წარადგინა.
სატენდერო კომისიამ ფართები ადგილზე შეამოწმა, კომისიამ 8 ივნისს საღამოს 19:30 წუთზე ოფიციალურად შეატყობინა „ილი ჯგუფს“, რომ ერთ-ერთი ფართი არ შეესაბამებოდა ტენდერის მოთხოვნებს და 3 დღის განმავლობაში უნდა წარედგინა ახალი ფართი თავისი სერტიფიკატით.
„ილი ჯგუფმა“ დათქმულ ვადაში, 11 ივნისს ახალი ფართი და დოკუმენტაცია წარადგინა.
მეტიც, წინასწარ იცოდა დაწუნებული ფართის მისამართი, და შემცვლელ ფართზე სერტიფიკატის მიღების მოთხოვნით განაცხადი სეს-ში წინასწარ შეავსო.
ტენდერში მონაწილე რომელიმე კომპანიისთვის ინფორმაციის წინასწარ მიწოდება კომპანიებს შორის შეჯიბრებითობის პრინციპს ეწინააღმდეგება და კანონდარღვევაა.
სატენდერო კომისიის გარდა, ჩანს, რომ „ილს“ ხელს უწყობდა სურსათის ეროვნული სააგენტოც - სეს-მა სერტიფიკატი „ილი ჯგუფის“ ახალ ფართზე 3 სამუშაო დღეში გასცა, კვებითი მომსახურების სხვა კომპანიებმა რადიო თავისუფლებას უთხრეს, რომ ასე სწრაფად სერტიფიკატს მხოლოდ იმ შემთხვევაში გასცემენ, როდესაც კომპანიას ხელისუფლებაში მფარველი ჰყავს. სეს-ში რადიო თავისუფლებას უთხრეს, რომ ყველა კომპანიას მაქსიმალურად სწრაფად და ერთნაირად ემსახურებიან.
რადიო თავისუფლებამ სურსათის ეროვნული სააგენტოსგან გამოითხოვა იმ კომპანიების ჩამონათვალი, რომლებსაც სერტიფიკატები 3 სამუშაო დღეში აქვთ მიღებული, 2020 წლის 1 იანვრიდან, 2021 წლის ოქტომბრამდე, მთელი ქვეყნის მასშტაბით ასეთი სულ 3 კომპანია აღმოჩნდა და მათგან ყველაზე მეტი სერტიფიკატი მოკლე ვადებში „ილი ჯგუფს“ აქვს მიღებული.
“ილის” ციხეების ტენდერი
ყველაზე მსხვილი ტენდერი, რომელიც „ილი ჯგუფმა“ მოიგო, პატიმრების კვებას უკავშირდება. კომპანიამ 2019 წელს სპეციალურ პენიტენციურ სამსახურთან გააფორმა 73-მილიონიანი ხელშეკრულება და 3 წლით საპატიმროების კვება ჩაიბარა. რადიო თავისუფლებისთვის მოწოდებული ინფორმაციით, „ილი“ ხელშეკრულებას სათანადოდ არ ასრულებს, პატიმრებს უხარისხო პროდუქტით კვებავს, თუმცა მფარველობის გამო მასთან კონტრაქტს ვერ წყვეტენ.
რას მალავს პენიტენციური სამსახური?
წყაროს მიერ მოწოდებული ინფორმაციით, ილი ჯგუფმა ხელშეკრულება 50-ზე მეტჯერ დაარღვია, საპატიმროებისთვის უხარისხო პროდუქტის მიწოდებით, „ილის“ 3 მილიონ ლარზე მეტის ჯარიმა დაუგროვდა, თუმცა ამ ჯარიმებს არ იხდის. სასამართლოში ასაჩივრებს, იქ კი განხილვები დროში იწელება.
ამ ინფორმაციას პენიტენციური სამსახური მალავს, „ილი ჯგუფი“ კი უარყოფს. „პენიტენციური საათივით მუშაობს, პენიტენციურთან საიდუმლო გვაქვს რაღაცეები და რატომ გავასაჯაროვოთ? აბსოლუტურად არაფერი დავა არ გვაქვს მათთან“, - უთხრა რადიო თავისუფლებას „ილი ჯგუფის“ მფლობელმა.
როგორ მოიგო “ილი ჯგუფმა” პატიმრების კვების ტენდერი
2019 წელს გამოცხადებულ ტენდერში „ილის“ მთავარი კონკურენტი შპს „ელფი“ იყო, რომელმაც პირველი ტენდერი 6-ჯერ გაასაჩივრა.
დავების საბჭომ აღმოაჩინა, რომ „ილის“ ტენდერში საეჭვო დოკუმენტები ჰქონდა წარდგენილი და მის წინააღმდეგ საჩივრები დააკმაყოფილა.
ამ გადაწყვეტილებას ტენდერიდან „ილის“ დისკვალიფიკაციაც მოჰყვა. ამის შემდეგ პენიტენციური სამსახური „ელფს“ არ ანიჭებს გამარჯვებას, ტენდერს ხელახლა აცხადებს. ახალ ტენდერში „ილი ჯგუფი“ უკვე მარტო მონაწილეობს და იმარჯვებს კიდეც.
შპს „ელფმა“ სახელმწიფო უწყებების მხარდაჭერა „ილის“ მიმართ 2019 წელს სასამართლოში გაასაჩივრა. სასამართლომ 2 წლის შემდეგ დაადგინა, რომ დავის განხილვას აზრი აღარ ჰქონდა რაკი პირველი ტენდერი შეწყდა და “ელფის” მოთხოვნა არ დააკმაყოფილა.
„ილი ჯგუფის“ დამფუძნებლები, მათი ოჯახის წევრები სოციალურ ქსელში არ მალავენ „ქართული ოცნების“ მხარდაჭერას, განსაკუთრებით საარჩევნო პერიოდში.
თუმცა „ილი ჯგუფის“ დამფუძნებელი კითხვას, არის თუ არა დღემდე „ქართული ოცნების“ მხარდამჭერი, პირდაპირ არ პასუხობს.
