იმ დღიდან, როცა 15 წლის ლუკა სირაძე პირველად მივიდა დედასთან ერთად პოლიციაში ერთი წელი გავიდა. ერთი წლის წინ ჩვენ პირველად დავსვით კითხვა, იყო თუ არა პოლიცია დამნაშავე იმაში, რომ მოზარდმა გამოკითხვის შემდეგ თვითმკვლელობა გადაწყვიტა.

ლუკა სირაძე 2019 წლის დეკემბერში კლინიკაში მძიმე ტრავმებით გარდაიცვალა, მალევე ამ ამბიდან ქუჩებში გაჩნდა წარწერები “ამ ცხოვრების დედაც.” ლუკას სიკვდილის ფაქტით შეძრული საზოგადოება მსჯელობდა იმაზე, რომ ლუკა პოლიციაში სწორედ ამ ფრაზის გამო მოხვდა, რომელიც მან ყოფილი სკოლის კედლებზე მიაწერა, თვითმკვლელობის გადაწყვეტილება კი დაკითხვის სისასტიკემ მიაღებინა. მთელი ქვეყნის მასშტაბით ერთი წლის წინ სპონტანურად - გაკეთებულ წარწერებს დღესაც შეხვდებით სხვადასხვა ადგილას. სავარაუდოდ ასევე ხვდებიან დღესაც მოზარდები სამართალდამცავებს, რომლებიც მათ უხეშად ექცევიან, ცხოვრობენ მშობლებთან, რომლებსაც მათი დაცვა ყველაზე საჭირო დროს არ გამოსდით, სწავლობენ სკოლაში, სადაც მასწავლებლებმა არ იციან როგორ მოიქცნენ ისე, რომ ერთი ბავშვის ინტერესი არ დააზიანონ მეორის დაცვის სახელით და ჰყავთ მეგობრები მყიფე კავშირებით;

“ჩანაწერში, რომელსაც ჰქვია “ჩემი ცხოვრების გზა”, ავტორი საუბრობს პირველ პირში და უთითებს, რომ იგი არის ლუკა სირაძე, ამბობს, რომ წარსულში დაინტერესებული იყო სპორტით, დადიოდა ფეხბურთზე, ბოქსზე, რაგბზე და ცურვაზე, თუმცა მიუთითებს, რომ შემდეგ წამოიზარდა და მიხვდა, რომ ქართველისთვის სპორტში რაიმე დიდებისთვის მიღწევა იშვიათობაა, ასევე წერს, რომ თავის საყვარელ საჩხერეში გაიცნო ბევრი სხვადასხვა ფენის და აზროვნების ადამიანი, რომლებმაც დაანახეს, როგორი უნდა ყოფილიყო და როგორი არა, ამასთან ჩანაწერის ავტორი მიუთითებს, რომ მას პატარაობიდანვე არ აინტერესებდა არანაირი ზედმეტი აქტივობა, რომელთაც სთავაზობდა სკოლა, რადგან ერჩივნა ყოფილიყო სახლში ან უბანში. ასევე მიუთითებს, რომ შეეძლო ყოფილიყო ეკოლოგიური ჯგუფის, ელექტროენერგეტიკის შემსწავლელი ჯგუფის ან უბრალოდ 169-ე სკოლის ათოსანთა ალიანსის ჯგუფის წევრი, მაგრამ ამათ თავისი ინტერესების გაყოლა არჩია. ასევე ამბობს, რომ სწავლობდა იმ საგნებს, რომლებიც კადეტთა სამხედრო ლიცეუმისთვის გამოადგებოდა, მაგრამ როგორც ჩანს, არც მისთვის მიუქცევია სათანადო ყურადღება, რის შედეგადაც ვერ მოხვდა იქ, სადაც უნდოდა. აღნიშნული უარყოფითი ამბის შემდეგ გადაწყვიტა, ისეთი საქმისთვის მოეკიდა ხელი, რომლითაც იოლი ფულის შოვნა იქნებოდა შესაძლებელი, სკოლაში სწავლა გააგრძელა და გადაწყვიტა არაბული ენის შესწავლა, რათა საქართველოში ჩამოსული ტურისტებისთვის გიდობა გაეწია. ჩანაწერის ავტორი მიუთითებს, რომ თავისი დროის უმეტეს ნაწილს ისეთ ხალხთან ერთად ატარებს, რომელთაც პატივცემული საზოგადოება მთლად იდეალურად ვერ აღიქვამს. ასევე ამბობს, რომ თავისი მიზნები და გადაწყვეტილებები იმისგან ბევრად განსხვავდება, რაც მის ირგვლივ მყოფი საზოგადოების უმეტეს ნაწილს ჰგონია. იგი ამბობს, რომ სამომავლოდ არ უმიზნებს სასახლეებს, ბენტლის, ურჩევნია ჩეხურში იცხოვროს და არც თუ ისე ძვირი მანქანით იაროს. არც ის აინტერესებს, რომ ცოლად მოდელი ჰყავდეს და შვილები პრეზიდენტები გამოვიდნენ. ასევე, ამბობს, რომ საკუთარი თავი არ წამოუდგენია სხვებისგან განსხვავებულად და მიუთითებს, რომ სულ რომ სამი დიპლომი ჰქონდეს, არ ნიშნავს, რომ უბნის ბირჟაზე ვერასოდეს იპოვით” - ესაა ჩანაწერი ლუკა სირაძის საქმის მასალებიდან. გამომძიებელი აღწერს რას წერდა ლუკა დღიურში, რომელიც გამომძებლებმა ბიჭის გარდაცვალების შემდეგ მის სახლში იპოვეს. გამოძიებამ ოჯახიდან რვეულებთან ერთად ლუკას კომპიუტერიც წაიღო.

69 გვერდიან რვეულს, სადაც ლუკას “ჩემი ცხოვრების გზა” აქვს დაწერილი, ყდაზე “Game of Trones” ნახატი აქვს, ჩანაწერებს საკუთარ თავზე ცვლის მათემატიკის სავარჯიშოები, შუშანიკის წამების მნიშვნელოვანი პასაჟები და ცნობილი რეპერების სიმღერებიდან ფრაზები. გამომძიებელი ჩვენებაში აღნიშნავს, რომ რვეულის დათვალიერებისას “საინტერესო ჩანაწერი ვერ იქნა აღმოჩენილი.”

ლუკა სირაძის კომპიუტერში 611 დოკუმენტი, 68 278 ფოტო და 8 761 ვიდეო ფაილი აღმოჩნდა. ამ მასალებიდან გამოძიებამ საყურადღებოდ მიიჩნია მხოლოდ ერთი - 13 გვერდიანი დოკუმენტი სახელით “სუიციდი”, სადაც სუიციდის გამომწვევ მიზეზებია აღწერილი. ამგვარი დოკუმენტის არსებობა პოლიციელებს აფიქრებინებს, რომ თვითმკვლელობაზე ლუკა მანამდეც ფიქრობდა, სანამ ის პოლიციის შენობაში გამოკითხვაზე აღმოჩნდებოდა.

ლუკას სიკვდილის შემდეგ გამოძიება ორი მიმართულებით დაიწყო - ერთი თვითმკვლელობამდე მიყვანა და მეორე ჩვენების იძულებით მიცემა. ამ საქმის მსჯავრდებული გამომძიებელი მარიანა ჩოლოიანია. საქმეში არ დევს ჩვენება, სადაც ლუკა აღიარებს რომ სკოლის კედლებზე მან დახატა. გამოძიებამ ვერც ის დაადგინა, მარტო იყო თუ არა ლუკა იმ შენობის სახურავზე, საიდანაც ითვლება, რომ გადმოხტა. არც ის არის გადაჭრით დაზუსტებული ნამდვილად მას ეკუთვნის თუ არა წარწერები “მწვანე სკოლის” კედლებზე, რომლითაც ეს ამბავი დაიწყო.

როგორი ბიჭი იყო ლუკა, რა უყვარდა და რაზე დარდობდა?

ლუკა სირაძის შესახებ საზოგადოებამ მას შემდეგ გაიგო, რაც პოლიციაში ორჯერ მისვლის შემდეგ ბავშვმა დედას უთხრა, რომ სახლში აღარ დაბრუნდებოდა და ამ ამბიდან რამდენიმე საათში მეზობელი მრავალსართულიანი კორპუსის სახურავიდან ძირს გადმოვარდნილი, მძიმედ დაშავებული იპოვეს. ბიჭი მძიმე ტრავმებით, უგონო მდგომარეობაში სასწრაფომ წაიყვანა.

როცა მედიამ მასზე წერა, სახელმწიფო ინსპექტორის აპარატმა გამოძიება და პოლიტიკოსებმა განცხადებების კეთება დაიწყეს, ლუკა იაშვილის ბავშვთა კლინიკაში იწვა და ერთი კვირის განმავლობაში, 17 დეკემბრამდე სიკვდილს ებრძოდა. ის ისე გარდაიცვალა, რომ ვერც საზოგადობამ, ვერც მედიამ და ვერც გამოძიებამ ვერც ერთ მნიშვნელოვან კითხვაზე პასუხი ვერ გასცა.

მის შესახებ ვიცით ის, რომ რამდენიმე სკოლა გამოიცვალა, ჰყავდა დედა და ძმა. მამა რამდენიმე წლის წინ გარდაიცვალა. ის ზუსტად იმ პოლიციის სამმართველოში მუშაობდა ელექტრიკოსად, სადაც ლუკა ჩვენების მისაცემად დაიბარეს. საგამოძიებო მასალებიდან ირკვევა რომ გამოკითხვისას განყოფილებაში არაერთმა თანამშრომელმა აღნიშნა, რომ ის “გიას შვილი იყო.” სახელმწიფო ინსპექტორი აპარატი მიიჩნევს, რომ მოზარდის დაკითხვა პოლიციის ღია სივრცეში დაუშვებელია - ამ დრომდე პოლიციის შენობების უმეტესობაში სპეციალური, იზოლირებული ოთახი მოზარდების დასაკითხად არ არსებობს.

ლუკას უფროსი ძმა, ბექა თავდაცვის აკადემიაში სწავლობდა და ლუკასაც კადეტთა სასწავლებელში უნდოდა ჩაბარება. ასტიგმატიზმის გამო არ მიიღეს.

“იმ დონეზე უყვარდა ძმა, რომ მის სამხედრო ფორმას ჩუმად იცვამდა სახლში” - უთხრა ლუკას მამიდაშვილმა გამომძიებელს როცა ჩვენებას აძლევდა და იქვე დაამატა, რომ ლუკას პოლიციაში მისი ძმის სამხედრო სასწავლებლიდან გამოშვებით ემუქრებოდნენ, თუკი სასურველ ჩვენებას არ მისცემდა.

“ეს იქნებოდა მისთვის ყველაზე დიდი სტრესი და შეიძლება ამის გამო მისულიყო ამ გადაწყვეტილებამდე” - ამბობს ის.

“ლუკა ადვილად უმკლავდებოდა სტრესს, როდესაც მამა გარდაეცვალა, დაახლოებით ერთ თვეში გამოვიდა მდგომარეობიდან. ლუკა ვერ იტანდა შეურაცხყოფდას და ამას უპასუხოდ არასოდეს ტოვებდა. როგორც ტელევიზიით თქვეს, პოლიციაში შეურაცხყოფა მიაყენესო, ამის გამო უფრო იქნებოდა გაღიზიანებული, რომ შეურაცხყოფაზე შესაბამის პასუხს ვერ გასცემდა და ეს ძალიან იმოქმედებდა მასზე” - ყვება ერთ-ერთი ბიჭის ერთ-ერთ მეგობარი.

“ იყო კეთილი, არასოდეს ბრაზდებოდა მეგობრების ხუმრობაზე, უყვარდა ფეხბურთის თამაში, ფილმების ყურება, თითქმის ყველა ფილმი ნანახი ქონდა, უყვარდა რეპი, ზეპირად იცოდა “თუფაქის” ყველა სიმღერა. ლუკა სირაძე იყო ძალიან კომუნიკაბელური, უყვარდა ხალხის გაცნობა. იყო ძალიან ზრდილობიანი. უყვარდა ისტორიაზე საუბარი, მიუხედავად იმისა, რომ თავიდან კარგად არ სწავლობდა, თავისი სურვილით კითხულობდა წიგნებს” - ეს ლუკას უბნელის და მეგობარის ჩვენების ფრაგმენტია.

“ლუკა თავიდან 169 სკოლაში სწავლობდა, სადაც ვიცი, რომ არ მოსწონდა მასწავლებლები, ამიტომ გაკვეთილებიდან იპარებოდა საპირფარეშოში ერთ-ერთ კლასელთან ერთად და ეწეოდა “პლანს. ამის გამო დედამ იგი “მწვანე სკოლაში გადაიყვანა. ამ პერიოდში ლუკა ცოტას საუბრობდა მწვანე სკოლაზე, თუმცა არც იქ მოსწონდა, მასწავლებლები “გადაკიდებულები არიანო,” ასე ამბობდა, შესაძლოა სწორედ ამის გამო მოხატა ლუკამ მწვანე სკოლა. ამ წლიდან ლუკამ მე-100 საჯარო სკოლაში დაიწყო სწავლა, სადაც ძალიან კარგად სწავლობდა, ძალიან შეიცვალა ამ მხრივ. მონაწილეობას იღებდა სასკოლო პროექტებში, კარგად სწავლობდა, არასოდეს გამოპარულა სკოლიდან” - ესეც ლუკას მეზობლის მონათხრობია.

“მამის გარდაცვალების შემდეგ იგი საკმაოდ შეიცვალა, გახდა უფრო ჩაკეტილი და ყოფაქცევაშიც გაუჩნდა პრობლემები, რის გამოც რამდენჯერმე პირად საქმეში გამოეცხადა საყვედურიც ჩვენი სკოლის ადმინისტრაციის მხრიდან. აღნიშნული დარღვევები ძირითადად უკავშირდებოდა სკოლაში დაგვიანებას, გაკვეთილებზე არშემოსვლას და თანაკლასელებთან ჩხუბს. 2018 წლის მეორე სემესტრში ლუკას დედამ შვილი სასწავლებლად გადაიყვანა “მწვანე სკოლაში”, რომელიც ასევე დიღმის მასივში მდებარეობს. ლუკას სჭირდებოდა გარემოს შეცვლა და მეტი კონტროლი, რის გამოც აღნიშნული გადაწყვეტილება მიიღო დედამისმა, რომელიც საკმაოდ აქტიურად არის ჩართული შვილის აღზრდა-განათლებაში და ყველაფერს აკეთებს მისთვის. როგორც ბოლოს გავიგე, ლუკას დედამ ვეღარ შეძლო ხსენებული ჯერძო სკოლის საფასურის გადახდა და ლუკა გადაუყვანია მე-100 საჯარო სკოლაში.

მას ჰქონდა ყოფაქცევის პრობლემები, ბოლოს იგი სკოლაში გახდა ცუდად, კლინიკაში გადაყვანის შემდეგ კი აღმოჩნდა მოსაწევის ზემოქმედების ქვეშ. აღნიშნული მოხდა სკოლის ტერიტორიაზე, თუმცა მიუხედავად ამისა, ჩვენ მაინც არ გაგვირიცხავს ის და თავად გადაიყვანა დედამისმა [სხვა სკოლაში]. რაც შეეხება თანაკლასელებთან ჩხუბს, სულ ორჯერ ჰქონდა ადგილი ლუკას მხრიდან მასგავს ფაქტს, რის შემდეგაც ჩაერივნენ მშობლები და პრობლემაც აღმოიფხვრა. ” - ეს 169 სკოლის მუსიკის მასწავლებელი და ლუკას ყოფილი დამრიგებელია.

“2018 წლის სექტემბრის თვეში ჩემს კლასში სასწავლებლად გადმოვიდა ლუკა სირაძე. მე არ მახსოვს რომელი სკოლიდან გადმოვიდა ლუკა და ასევე არ ვიცი მიზეზი მისი გადმოსვლის. თავიდან ლუკაზე შთაბეჭდილება შემექმნა, როგორც ზრდილობიანი “ქუჩის ბიჭის”, კერძოდ ქუჩის ბიჭში ვგულისხმობ იმას, რომ ხშირად შენიშვნების მოცემა უყვარდა, ასევე ჰქონდა ქუჩური საუბრისკენ მიდრეკილება, საუბრობდა ჟარგონებით და ა.შ. ლუკასთან ჩამომიყალიბდა მეგობრული დამოკიდებულება...სკოლის შემდგომ სადმე სკვერში დავჯდებოდით მეგობრები და ვლაპარაკობდით სხვადასხვა თემაზე. მე ლუკამ დაახლოებით ოქტომბრის თვის დასაწყისში მითხრა, რომ მშობელი ვერ უხდიდა სკოლის გადასახადს, რომელიც იყო საკმაოდ ძვირი და უნდა გადასულიყო სხვა სკოლაში. მე ამაზე გული დამწყდა, რადგან მაინც ვმეგობრობდი მასთან და არ მინდოდა სკოლიდან გადასულიყო. ლუკა ოქტომბრის თვის ბოლოს მართლაც გადავიდა მე-100 საჯარო სკოლაში. აღნიშნულის შემდგომ მე ლუკასთან არანაირი კონტაქტი არ მქონია. ერთხელ მახსოვს, რომ მივწერე უბრალოდ მოსაკითხად, ეგ იყო და ეგ” - ეს ლუკას კლასელი ბიჭია მწვანე სკოლიდან. ის ერთ-ერთია იმ მოზარდებს შორის, რომელსაც ლუკა პოლიციის შენობაში შეხვდა ჩვენების მისაცემად. ბიჭი მამასთან ერთად იყო მისული გამომძიებელთან - პოლიციის გარე პერიმეტრის კამერის ჩანაწერებში ჩანს, რომ გვიან საღამოს, რამდენიმე წუთის განმავლობაში ბიჭის მამა და ლუკა ემოციურად, სავარაუდოდ დაძაბულად საუბრობენ პოლიციის სამმართველოს წინ. ამ ფაქტს გარდა კამერების ჩანაწერებისა, ადასტურებს ერთ-ერთი პოლიციელი.

“მე ამ ბავშვს პირადად არ ვიცნობდი, როგორც სკოლის აკადემიური პერსონალისგან, კონკრეტულად დამრგებლისგან ვიცი, მას საშუალო აკადემიური მოსწრება ჰქონდა. მახსოვს რომ ერთხელ დამრიგებელმა მითხრა, რომ კლასელები ლუკას ახასიათებდნენ შემდეგნაირად, რომ “როგორც ის იქცეოდა სკოლაში, ისე არ იქცეოდა სკოლის გარეთ.” აღნიშნული მე შევაფასე იმგვარად, რომ იგი შესაძლოა ყოფილიყო ექსცენტრული ანუ უცნაური ბავშვი.” - ამას ჰყვება ლუკაზე მწვანე სკოლის დირექტორი კახა დავითური გამომძიებელთან საუბრისას. ლუკას გარდაცვალების შემდეგ მან ფეისბუქის პირად გვერდზე დაწერა: "ალბათ, ვერ ვიდექი კარგად უფსკრულის პირას და გადამივარდი, მაპატიე, შვილო..."

რა მოხდა პოლიციის შენობაში და უფრო ადრე სკოლაში?

“მშობლის გარეშე არასრულწლოვნის გამოკითხვა არც პირველ და არც მეორე დღეს არ განხორციელებულა” - ამტკიცებდნენ შინაგან საქმეთა სამინისტროში ლუკას გამოკითხვიდან რამდენიმე დღის შემდეგაც, 15 დეკემბერს. ამ დროს უკვე არსებობდა ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ 10 დეკემბერს როცა ლუკა პირველად მივიდა პოლიციაში, დედამ ორჯერ დატოვა პოლიციის შენობა და ამ პერიოდებში ბიჭი გამომძიებლებთან მარტო იყო. ვიცოდით ისიც, რომ იმ დროს, როცა ლუკას კითხავდნენ, პოლიციას დაბარებული ჰყავდა მისი ორი კლასელი და მათი მშობლები, ასევე მწვანე სკოლის უსაფრთხოების სამსახურის თანამშრომელი. ეს ფაქტი მოგვიანებით პროკურატურამაც დაადასტურა და თქვა, რომ “არასრულწლოვნებმა ფსიქოლოგიური სტრესი განიცადეს”, როცა ისინი, როგორც მოწმეები გამომძიებელმა ერთმანეთს დააპირისპირა.

პოლიციის შენობაში მოზარდებისთვის არავის შეუთავაზება ადვოკატის ყოლა ან სოციალური მუშაკის დასწრება დაკითხვაზე.

არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსის თანახმად, არასრულწლოვნის გამოკითხვა/დაკითხვა მისი კანონიერი წარმომადგენლისა და ადვოკატის თანდასწრებით ტარდება. არასრულწლოვნის გამოკითხვისას/დაკითხვისას საპროცესო მოქმედების განმახორციელებელი პირი, არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით, უზრუნველყოფს ფსიქოლოგის მონაწილეობას. ფსიქოლოგი აფასებს არასრულწლოვნის საჭიროებებს და გამოკითხვის/დაკითხვის დროს ახორციელებს მის ფსიქოლოგიურ მხარდაჭერას

როცა გამომძიებელმა, მარიანა ჩოლიანმა ლუკას დედას დაურეკა და პოლიციაში დაიბარა, მისთვის არ უთქვამს, რა იყო ამის მიზეზი. ლუკა სირაძის 10 დეკემბერს მიცემულ ჩვენებაში ჩვენების მიცემის საათებია მითითებული - 21:15 - 22:00, თუმცა სახელმწიფო ინსპექტორის აპარატის ცნობით, ლუკა პოლიციის შენობაში გაცილებით დიდხანს საღამოს 5 საათიდან სავარაუდოდ გვიანობამდე იმყოფებოდა.

არსებობს კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გარემოება: როცა 10 დეკემბრის დილას მწვანე სკოლამ კედლების მოხატვის გამო პოლიცია გამოიძახა, იქ მისული საპატრულო პოლიციისა და კრიმინალური პოლიციის თანამშრომლები გარდა სკოლის ადმინისტრაციის და დაცვისა, ესაუბრნენ მეათე კლასის მოსწავლეებს, რომლებსაც რამდენიმე საათში ლუკა პოლიციის შენობაში შეხვდება. მოზარდებს პოლიციელები კანონიერი წარმომადგენლის, ანუ მშობლების გარეშე ესაუბრნენ და მათი ტელეფონებიდან ამოიღეს პირადი მიმოწერის მათთვის საინტერესო ფრაგმენტები იმის გარანტიით, რომ არავის პრობლემა არ შეექმნებოდა და არავის არ მოუწევდა პოლიციაში მისვლა.

“კლასში შემოვიდა სასწავლო ნაწილი და მითხრა, რომ გავყოლოდი, რადგან როგორც მე ვიცი, მისთვის დამრიგებელს ჰქონდა ნათქვამი, რომ რაღაც ვიცოდი მომხდარის შსახებ. სასწავლო ნაწილმა ჩამიყვანა ადმინისტრაციის ოთახში, სადაც დამხვდა სამი პოლიციელი მამაკაცი და მე მივხვდი, რომ მათ გამოძიება ჰქონდათ სკოლის მოხატვასთან დაკავშირებით დაწყებული. პოლიციელებმა ლუკასთან დაკავშირებით დამისვეს შეკითხვები, მან მოხატა თუ არა სკოლა, რაზეც ვუთხარი, რომ დაზუსტებით არაფერი ვიცოდი. სანამ მე ველაპარკებოდი პოლიციას, ამავე ოთახში ჩამოიყვანეს ჩემი კლასელები, რომლებსაც პოლიციელებმა იგივე შეკითხვები დაუსვეს. ბავშვებმა უთხრეს, რომ არც მათ იცოდნენ დაზუსტებით რამე სკოლის მოხატვის შესახებ. აქვე აღვნიშნავ, რომ კლასის დამრიგებელმა იცოდა ჩემი და ლუკას კონტაქტის შესახებ, როცა მან [ლუკამ] შესვენებაზე დამირეკა, დამრიგებელმა ეს გაიგო და შემდეგ შემეკითხრა, რა ხდებოდა, რაზეც ვუთხარი, რომ წინა ღამესაც ვწერდი ლუკას, რაც მან სასწავლო ნაწილს მოუყვა და ალბათ მან აცნობა პოლიციელებს. სწორედ ამის გამო პოლიციელებმა მთხოვეს მათთვის ლუკასთან მიმოწერა მეჩვენებინა და მითხრეს, რომ რაიმე პრობლემა არ შემექმნებოდა, პოლიციაშიც არ მომიწევდა მისვლა. თუ ყველაფერს ვეტყოდი, არავის შეექმნებოდა პრობლემა, არც ჩვენ და არც ლუკას. ვერც ვერავინ გაიგებდა რამეს, მაგრამ მიუხედავად პოლიციელების ნათქვამისა, არ მინდოდა მათვის მიმოწერის ჩვენება. ამასთან “სქრინ შოთების” გაკეთება მომთხოვეს და როდესაც ამას ვაკეთებდი, მინდოდა მიმოწერის ნაწილი გამომეტოვებინა, თუმცა სკოლის დაცვამ, სახელად უჩა, გამომართვა ჩემი ტელეფონი და თავად გააკეთა “სქრინ შოთები”, რომლებიც მე გადამაგზავნინა ტელეფონზე “bluetooth”-ის საშუალებით. პოლიციელებთან საუბარი დაახლოებით ერთი საათის განმავლობაში გაგრძელდა, ამ დროს მხოლოდ ბავშვები ვიყავით პოლიციელებთან და ჩვენს საუბარს სხვა არავინ ესწრებოდა გარდა სასწავლო ნაწილისა,” - ყვება მეათეკლასის მოსწავლე თავის ჩვენებაში.

მწვანე სკოლის დირექტორის ჩვენების მიხედვით, ლუკას ყოფილმა კლასელებმა პოლიციელებს უთხრეს, რომ წინა საღამოს ფეისბუქის საშუალებით ჰქონდათ კომუნიკაცია ლუკასთან, “რომელმაც მათთან საუბარში აღიარა სკოლის იერსახის დამახინჯების და ინვენტარის დაზიანების ფაქტი, ხოლო ამავე მიმოწერისას კი ლუკა სირაძე ყოფილ კლასელ ბიჭს დაემუქრა, რომ თუ გათქვამდა დანაშაულის თაობაზე, “ყელს გამოჭრიდა”.

ბიჭი ჩვენებაში ყვება, რომ 3-4 გაკვეთილის დამთავრების შემდეგ სკოლის სასადილოდან მიწერა ლუკას და უთხრა, რომ დამრიგებლისთვის უნდა ეთქვა, რომ მან მოხატა სკოლის კედლები. რამდენიმე წამში ლუკამ დაურეკა ფეისბუქ მესენჯერში და უთხრა, რომ თუ ამას იტყოდა, დაჭრიდა და არა მხოლოდ მას, ყველას - ვინც იტყოდა. “იცოდე გამკეთებელი ვარო” - უთხრა ლუკამ, ბიჭს შეეშინდა და ყველა მიმოწერა რაც მასთან ჰქონდა, წაშალა, თუმცა მანამდე ლუკას მიწერა, რომ სკოლაში უკვე იყო პოლიცია.

მწვანე სკოლის დირექტორი იხსენებს, რომ ამ ბიჭის მშობლებს როცა სკოლაში მოვიდნენ, მძაფრი რეაქცია ჰქონდათ და სურვილი, რომ მათი შვილი ყოფილიყო დაცული, მათ შიშს მუქარისშემცველი მიმოწერების გამო ამძაფრებდა შვილის დიაგნოზი იშვიათი გენეტიკური დაავადების შესახებ.

“სურდათ, რომ ამ საქმეს მისცემოდა მსვლელობა” - ამბობს კახა დავითური მის ჩვენებაში, სადაც ასევე ყვება, რომ დაკითხვაზე მყოფი ორი მოსწავლიდან ერთ-ერთმა პოლიციიდან სახლში მისვლის შემდეგ თვითმკვლელობა სცადა და სხეული დაიზიანა. მან ამის შესახებ 10 დეკემბერის საღამოსვე იცოდა საკუთარი მოადგილისგან. ეს იყო მოსწავლე, რომელსაც ლუკა წინა დღეს ფეისბუქ მესენჯერით თხოვდა მეორე დღეს “ალიბის გაკეთებას” და იმის თქმას, რომ წინა ღამით ერთად სეირნობდნენ დიღმის ალეაში, რაზეც მოზარდმა ყოფილ კლასელს უარი უთხრა. ლუკამ უთხრა, რომ ხვალ სკოლაში მისულს რაღაც დახვდებოდა - ამ ბავშვის ტელეფონიდან ამოიღო პოლიციამ პირადი მიმოწერა და მასვე შეხვდა პოლიციაში მეორე დღეს ლუკა.

“მიზეზად მიუთითა ის, რომ პოლიციის შენობაში ლუკა სირაძესთან “დაპირისპირებამ” და მისმა იქ დანახვამ მასზე იმოქმედა ძალიან ცუდად. იგი ემოციურად გრძნობდა თავს და იყო დათრგუნული, რაზეც მე აღვშფოთდი, ვინაიდან აღნიშნული მიდგომა პოლიციის თანამშრომლების მხრიდან არასრულწლოავნების მიმართ არის სტრესული, დაუშვებელი და არ არის სწორი არასრულწლოვანების ემოციური თავისებურებებიდან გამომდინარე. ამის გამო მე 11 დეკემბერს მივედი პოლიციის მითითებულ განყოფილებაში, სადაც შევხვდი განყოფილების უფროსს მისსავე კაბინეტში და ვუთხარი, რომ კატეგორიულად მიუღებელი იყო მსგავსი რამ, თუმცა განყოფილების უფროსმა მითხრა, რომ არ იცოდა დეტალები და გაარკვევდა.” - ესეც მწვანე სკოლის დირექტორის ჩვენების ფრაგმენტია. საჯაროდ კახა დავითურმა მხოლოდ 18 დეკემბერს დაადასტურა ის, რომ ლუკას გარდა და ლუკამდე სხვა მოზარდს ჰქონდა პოლიციაში სტრესულ გარემოში დაკითხვის გამო სუიციდის მცდელობა.

ამ ბავშვის დედა 15 დეკემბერს მიცემულ ჩვენებაში ამბობს, რომ როცა ის ჯერ კიდევ კლინიკაში მყოფი ლუკა სირაძის მოსანახულებლად მივიდა, ბიჭის დედამ იტირა, “ნეტავ მეც ასე დამეცვა ჩემი შვილი პოლიციაში იმ დღეს, როგორც თქვენო.”

“დაგვიძახა გამომძიებელმა ქალბატონმა მარიმ, ერთ-ერთმა თანამშრომელმა მიგვიყვანა გამომძიებლის სამუშაო მაგიდასთან, სადაც უკვე ისხდნენ ლუკა სირაძე და დედამისი. როგორც კი მაგიდას მივუახლოვდით და ჩემს შვილს შევხედე, დავინახე, რომ მომენტალურად იგი განერვიულდა ლუკას დანახვაზე, ვინაიდან არ ელოდა იქ მსგავს სიტუაციას. ამ დროს მე ვუთხარი გამომძიებელს, რომ ბავშვი იყო ცუდად და შესაბამისად, გვინდოდა წასვლა, რაზეც გამომძიებელმა მარიმ გვითხრა, რომ ვერსად ვერ წავიდოდით. აუცილებლად დღეს უნდა ჩატარებულიყო ბავშის გამოკითხვა და თუ ცუდად გახდებოდა, გამოუძახებდა სასწრაფოს. ამ დროს მე ვუთხარი, ადვოკატი გვჭირდება მეთქი, რაზეც გამომძიებელმა გვითხრა, რომ თუ მოგვყვავდა [ადვოკატი] სწრაფად, ერთ საათში მოგვეყვანა, წინააღმდეგ შემთხვევაში მე საერთოდ არ ვიყავი საჭირო, რადგან გამოიძახებდა სოციალურ მუშაკს. ამის შემდეგ გამომძიებელი დაახლოებით 15 წუთის მანძილზე ჩემს შვილს ლუკა სირაძის თანდასწრებით ეუბნებოდა, რომ მას აქვს ლუკას და ჩემი შვილის წინა დღის მიმოწერის სქრინშოთები, რომელშიც ჩანს, რომ შენ და ლუკა საუბრობდითო. ამ დროს ჩემი შვილი ნახევრად უკვე ვეღარ აზროვნებდა, იმდენად იყო განერვიულებული, რადგან გამომძიებელი ფაქტობრივად მისი მეგობრის თანდასწრებით ახსენებდა მიმოწერას. ამის დასამტკიცებლად მოჰყავდა ე.წ. სქრინშოთები, რომლებიც მისივე თანდასწრებით მეც მაჩვენა, რაზეც ბავშვი კიდევ უფრო დაისტრესა.” - ასე აღწერს ლუკას ყოფილი კლასელის დედა 10 დეკემბერს პოლიციაში ყოფნის ამბავს. სკოლის მოსწავლეების გარდა ამ დროს პოლიციის სამმართველოში იყო მწვანე სკოლის უსაფრთხოების სამსახურის თანამშრომელიც.

“მე დამიძახა გამომძიებელმა მარიანამ და მითხრა, რომ მივსულიყავი და დავმჯდარიყავი ლუკა სირაძის გვერდით. მარიანამ ასევე კითხა ლუკა სირაძეს ჩემზე თუ იცოდა მე ვინ ვიყავი, რაზეც ლუკამ უთხრა, რომ როგორც იცოდა, მე ვიყავი მწვანე სკოლის დირექტორი. ლუკა სირაძეს კითხვებს უსვამდა ძირითადად გამომძიებელი მარიანა, თუმცა დაკითხვაში ერთვებოდნენ 6-7 პოლიციელი. აღნიშნული პოლიციელები და გამომძიებელი მარიანა უმეორებდნენ ლუკა სირაძეს კითხვებს. ლუკა მათ ეუბნებოდა, რომ დანაშაული არ იყო მისი ჩადენილი, თუმცა ისინი კვლავ უმეორებდნენ კითხვებს, ხმამაღალი ტონით ეუბნებოდნენ ეთქვა მის მიერ თუ იყო დანაშაული ჩადენილი. ასევე ყველანი (მათ შორის გამომძიებელი მარიანაც) ეუბნებოდნენ, რომ თუ აღიარებდა, დაეკისრებოდა მძიმე ჯარიმა, რომელიც არ იყო მძიმე სასჯელი. უმეორებდნენ კარგი ახლა ნუ გვატყუებ და სიმართლე თქვიო და უზრდელი ნუ ხარო. გამომძიებელი მარიანა და ასევე სხვა პოლიციელებიც ეუბნებოდნენ რომ მისი საქციელის გამო (ის რომ დანაშაული ჰქონდა ჩადენილი) მის ძმას (რომელიც გორში თავდაცვის აკადემიაში სწავლობს) შეექმნებოდა პრობლემები. კითხვების დასმაში მონაწილეობდა 3-4 პოლიციელი, დანარჩენები მოძრაობდნენ, ხან მოვიდოდნენ, ხან წავიდოდნენ. ლუკა სირაძეს მარიანამ უთხრა, რომ მწვანე სკოლაში იყო ვიდეო კამერები და ყველაფერი დაფიქსირებული იქნებოდა ვიდეო კადრებზე. მახსოვს აღნიშნულზე უთხრა ლუკას დედამ, რომ ეჩვენებინათ კამერის ჩანაწერი, თუმცა მარიანამ უპასუხა, რომ ჯერ უფლება არ ჰქონდათ, რომ კამერის ჩანაწერი ეჩვენებინა. მარიანა და სხვა გამომძიებლები ლუკა სირაძეს ეუბნებოდნენ ეთქვა ვინ მიწერა ბავშვებს და ვინ დაემუქრა მათ, რაზეც ლუკა სირაძე ეუბნებოდა, რომ მას გაუტეხეს ფეისბუქი და მისი სახელით სხვა წერდა სოციალურ ქსელში. “ - უყვება გამომძიებელს სკოლის უსაფრთხოების სამსახურის წარმომადგენელი.

რა მოხდა მერე?

ლუკა სირაძე 17 დეკემბერს გარდაიცვალა. მხოლოდ ამის შემდეგ დააკავეს გამომძიებელი მარიანა ჩოლიანი, რომელსაც 3 წლით პატიმრობა მიესაჯა ჩვენების იძულებით მიცემის გამო. მას შემდეგ, რაც საზოგაოდებამ ლუკას შესახებ გაიგო, არაერთი საპროტესტო აქცია გაიმართა, მათი ერთ-ერთი მოთხოვნა შინაგან საქმეთა მინისტრის პასუხისმგებლობის საკითხის დაყენება იყო.

ლუკა სირაძის გარდაცვალების გამო განცხადებები გააკეთეს მაღალი თანამდებობის პირებმა, პრეზიდენტმა, პრემიერ-მინისტრმა, დეპუტატებმა, თბილისის მერმა, ფაქტობრივად ყველამ, ვისაც აქვს პასუხისმგებლობა და ძალაუფლება.

“ჩვენი მთავარი საზრუნავია ბავშვის კეთილდღეობა იმის მიუხედავად, საჯარო სკოლაში სწავლობს თუ კერძოში. ვფიქრობ, ასევე საჭიროა ახალი საკანონმდებლო რეგულაციები. კერძოდ, აუცილებელია კერძო სკოლების ავტორიზაციის ახალი სტანდარტის შემუშავება და დანერგვა. ამ სტანდარტებმა უნდა უზრუნველყოს უსაფრთხო და მზრუნველი გარემო მოსწავლისთვის.“ - თქვა განათლების მინისტმა, მიხეილ ჩხენკელმა 2019 წლის 20 აგვისტოს პარლამენტში სიტყვით გამოსვლისას. მისი გეგმით უნდა გაზრდილიყო დამრიგებლის როლი მოსწავლეების საჭიროებების დადგენისას, პრობლემების გადაჭრაში მეტად ჩართულიყვნენ მოსწავლეები და მათი მშობლები, სკოლებში გაზრდილიყო სხვადასხვა შემოქმედებითი აქტივობების (არაფორმალური წრეები, კლუბები, სახელოვნებო და სპორტული ჯგუფები) წილი.

მაშინ, როცა განათლების მინისტრმა ლუკა სირაძის ოჯახს მიუსამძიმრა, თქვა, რომ სამინისტრო ერთ კვირაში წარმოადგენდა კონკრეტულ გეგმას, რომელიც მოიცავდა როგორც საკანონმდებლო, ასევე პრაქტიკულ ინიციატივებსა და ახალი სერვისების შექმნას. მას შემდეგ თითქმის ერთი წელი გავიდა. პანდემიამ სამინისტროს საშუალება მისცა დაევიწყებინა საჯაროდ გაცემული პირობა.

“ჩვენ ყველა, მთელი საზოგადოება ერთად ვართ პასუხისმგებელი ლუკა სირაძის, მისი ოჯახის წინაშე, რომ წლების განმავლობაში არსებული სისტემური ხარვეზები მინიმუმამდე შევამციროთ.

შესაბამისად, ვავალებ:

• შინაგან საქმეთა სამინისტროს, დაუყოვნებლივ მიიღოს შესაბამისი ზომები უწყებაში არასრულწლოვანზე მორგებული საგამოძიებო გარემოს შესაქმნელად
• უზრუნველყოს არასრულწლოვნებთან მომუშავე გამომძიებლების და მენეჯერების სპეციალიზაცია და შესაბამისი კრიტერიუმებით ფრთხილად შერჩევა, განახორციელოს მათი მუდმივი გადამზადება და მონიტორინგი.
• ჯანდაცვის და განათლების სამინისტროებს, დაუყოვნებლივ დასახონ სისტემური ხარვეზების აღმოფხვრის კონკრეტული, დროში გაწერილი გეგმა და წარმოადგინონ ერთი კვირის ვადაში.
• იუსტიციის სამინისტროს – წარმოადგინოს საკანონმდებლო ხედვა სახელმწიფოსთან შემხებლობაში მყოფი ბავშვის უფლებების დაცვის დამატებითი გარანტიების შექმნის შესაძლებლობაზე.

საქართველოს მთავრობა იღებს სრულ პასუხისმგებლობას, რომ დააჩქარებს და მაქსიმალურად მოკლე ვადაში წარმართავს ამ მიმართულებით დაწყებულ რეფორმას.” - ეს საქართველოს პრემიერ-მინისტრის, გიორგი გახარიას 2019 წლის 18 დეკემბერის სიტყვებია

ამავე დღეს პარლამენტის წევრმა, ანრი ოხანაშვილმა თქვა, რომ კომიტეტების ფარგლებში დაიბარებდნენ ყველას ვინც საჭირო იყო, რათა , საზოგადოებასა და გარდაცვლილის ოჯახში არც ერთი კითხვის ნიშანი აღარ დარჩენილიყო.

“15 წლის ბავშვის გარდაცვალება ეს არის საზოგადოებისთვის ტრაგედია. მე მგონი, ყველას გვმართებს ვიფიქროთ იმაზე, რომ ამდენმა ლანძღვამ, უნდობლობამ, დაუნდობლობამ და უიმედობამ არ შეიძლება ისე გაიაროს, რომ თავისი კვალი არ დატოვოს და ეს არის კვალი. იმის მაგივრად, რომ მერე ვიტიროთ, მანამდე ვიფიქროთ“ - ასეთი იყო საქართველოს პრეზიდენტის 21 დეკემბრის გამოხმაურება.

მამუკა მდინარაძე კი, პარლამენტის წევრი “ქართული ოცნებიდან” საზოგადოებას აფრთხილებდა, არ ექციათ გარდაცვლილი მოზარდის წარწერა სლოგანად.

“ლუკა სირაძის მიერ შესრულებული წარწერის პოლიტიკურ სლოგანად ქცევა და მისი ტირაჟირება, რბილად რომ ვთქვათ, რისკებს შეიცავს და სხვა ბავშვების ფსიქიკას აზიანებს. “ - თქვა მან 18 დეკემბერს.

რა შეცვალა ლუკას სიკვდილმა

ლუკა სირაძის საქმე იმ იშვიათ შემთხვევათა შორისაა, სადაც გამოძიებამ და სასამართლომ დაადგინა პოლიციელის ბრალეულობა. გარდაცვლილის დაცვის მხარე მიიჩნევს, რომ ესეც შედეგია, მსჯავრდებული მარიანა ჩოლიანის ადვოკატები თვლიან, რომ სისტემამ საზოგადოებრივი ბრაზის ჩასახშობად ერთი ადამიანი გაწირა, სასამართლომ კი უსამართლო გადაწყვეტილება მიიღო.

მარიანა ჩოლოიანი მიუხედავად წარსულში მის მიმართ არსებული კითხვის ნიშნებისა (ე.წ. ყინწვისის საქმეზე დაკავებული და პოლიტპატიმრის სტატუსით გათავისუფლებული პირი მას სასტიკი მეთოდებით დაკითხვაში ადანაშაულებდა), არის სპეციალიზირებული გამომძიებელი არასრულწლოვანთა საქმეებში. ოფიციალური სტატისტიკის მიხედვით, პოლიციელთა და გამომძიებელთა პროგრამა შსს-ს აკადემიაში ბავშვთა საკითხებზე 2017-19 წლებში მის მსგავსად 700-მდე პირმა გაიარა.

მწვანე სკოლამ პერსონალური მონაცემების დაუცველობის გამო სახელმწიფო ინსპექტორის მიერ დაკისრებული ჯარიმა 500 ლარი გადაიხადა. სკოლიდან კამერის ჩანაწერების შესაბამისი დოკუმენტის გარეშე ამოღებისას და არასრულწლოვანთა მშობლების გარეშე გამოკითხვისას კანონი არა მხოლოდ სკოლის ადმინისტრაციამ, სამართალდამცველებმაც დაარღვიეს, თუმცა კანონი პოლიციელების პასუხისმგებლობის საკითხს არ ითვალისწინებდა, მონაცემების დაცვაზე პასუხისმგებლობა მის შემგროვებელს აქვს. სახელმწიფო ინსპექტორის აპარატმა დაადგინა ისიც, რომ სკოლაში კამერების განთავსებისას დარღვეული იყო მათი განთავსების წესი, არ იყო საინფორმაციო სტიკერები, კამერების ნაწილი სველი წერტილების შესასვლელებს ფარავდა - რა ვითარებაა ამ მხრივ სხვა სკოლებში, არ გამოკვლეულა.

განათლების სამინისტრო ირწმუნება, რომ იმ სამივე სკოლაში სადაც ლუკა სწავლობდა ბავშვებთან ფსიქოლოგებმა იმუშავეს.

მიუხედავად საჯარო განცხადებებისა, 15 წლის ბიჭის სიკვდილი მნიშვნელოვანი რეფორმების ბიძგი არ გამხდარა.

ერთადერთი, რაც გაკეთდა არის სპეციალიზირებული სამმართველოს შექმნა თბილისში, სადაც მხოლოდ არასრულწლოვანთა საკითხებზე მომუშავე გამომძიებლები მუშაობენ, თუმცა სამართალდამცველების კეთილ ნებაზეა დამოკიდებული, აქ დაიბარებენ ბავშვს გამოსაკითხად თუ რომელიმე ჩვეულებრივ სამმართველოში.

სახალხო დამცველის აპარატის რეკომენდაციით, იმ სისტემური პრობლემების თავიდან ასაცილებლად, რაც ლუკას შემთხვევამ გამოააშკარავა, მნიშვნელოვანია პოლიციის ყველა შენობაში არსებობდეს გამოყოფილი სივრცე მოზარდების დასაკითხად, პოლიციის შენობები ისე იყოს კამერებით აღჭურვილი რომ შენობის ყველა ადგილი მაქსიმალურად ხილვადი იყოს ჩანაწერებზე და ნებისმიერი დაკითხვისა თუ გამოკითხვის შემთხვევაში კეთდებოდეს ვიდეო და აუდიო ჩანაწერი, რაც ერთის მხრივ პოლიციას დაიცავს ცრუ ბრალდებებისგან, მეორე მხრივ მოქალაქეებს პოლიციის მხრიდან ძალადობის შემთხვევებისგან.