სალომე ასათიანის პოდკასტი
„ადამიანი როცა იბადება, პირველი და მთავარი იმედი ისაა ხოლმე, რომ ის სიყვარულში დაიბადოს. ტრაგედიად აღვიქვამთ იმ ბავშვის ამბავს, რომელიც დაიბადა და უსიყვარულოდ იზრდება. და ადამიანის სიცოცხლის უკანასკნელი იმედიც იგივეა - რომ როცა მოკვდები, იმ ადამიანებს შორის იქნები, რომლებსაც უყვარხარ, რომლებიც მოგივლიან და სიკვდილში გაგაცილებენ. არ მოკვდები ანონიმურად, რომელიღაცა საავადმყოფოს მეათე სართულზე, გარშემორტყმული უცხო ადამიანებით - ვისაც უბრალოდ იმ ღამეს მოუწია მორიგეობა. არა - კვდები იმ ადამიანებს შორის, ვისაც უყვარხარ“.
ეს სიტყვები „ასათიანის კუთხის“ ამ ეპიზოდის სტუმარს, კევინ ტულისს ეკუთვნის - ირლანდიელ მწერალს, ჟურნალისტს და კინოდოკუმენტალისტს, რომელმაც 2017 წელს გამოსცა გახმაურებული წიგნი სათაურით „მამაჩემის პანაშვიდი: რას გვასწავლიან ირლანდიელები სიცოცხლის, სიყვარულის და სიკვდილის შესახებ“. ეს არის უცნაურად ინტენსიური, ლირიკული, ზოგჯერ უხერხულობამდე გულწრფელი, ავტობიოგრაფიული ტექსტი, რომელშიც ავტორი მამამისის, სანი ტულისის სიკვდილზე გვიყვება და აღწერს სიკვდილთან, მიცვალებულთან და ზოგადად, ადამიანის მოკვდავობასთან მიმართებით ირლანდიის სოფლებში დღესაც მოქმედ ტრადიციებს, რომლებსაც არქაული და უნივერსალური ფესვები აქვს.
„სიკვდილი ჩურჩულია უმეტესი ჩვენგანისთვის. ინსტინქტურად ვგრძნობთ, რომ შუქს უნდა მოვუკლოთ, ფარდები ჩამოვწიოთ და ჩუმად ვილაპარაკოთ“ - ამბობს ტულისი. მაგრამ მისი წინაპრების სოფელ დუკინელაში, რომელიც ირლანდიის კუნძულ აკილზე მდებარეობს, სიკვდილის ხმა გაცილებით უფრო ომახიანად ისმის. კუნძულის მცხოვრებნი დადიან თავიანთი თემის მომაკვდავ წევრთან გამოსამშვიდობებლად, სიცოცხლის ბოლო წამებშიც მის გვერდით რჩებიან, დიდ ჯგუფებად მონაწილეობენ პანაშვიდებში, საკუთარი ხელებით თხრიან საფლავს და კუბოც თავიანთი მხრებით მიაქვთ იქამდე. ისინი თვალს უსწორებენ ადამიანის მოკვდავობას - და ამით სიცოცხლეს ზეიმობენო, ამბობს კევინ ტულისი.
„ირლანდიური ტრადიციული პანაშვიდი, მომაკვდავ და შემდეგ უკვე მკვდარ ადამიანთან მიმართება ძირეულად განსხვავდება იმ ფორმებისგან, რომლებიც ინგლისში, თუ ჩრდილოეთ ამერიკაში დამკვიდრდა“ - გვეუბნება სტუმარი ინტერვიუში. „იქ სიკვდილი გაცილებით უფრო დისტანციური ფენომენია, მიცვალებულის დანახვა თითქმის აკრძალული. ხშირად ისეც ხდება, რომ ადამიანს მთელი ცხოვრების განმავლობაში ერთი მიცვალებულიც კი არ ჰყავს ხოლმე ნანახი. სიკვდილი ნამდვილად არ არის უჩვეულო მოვლენა ადამიანთა ისტორიაში - მაგრამ ჩვენ ის გადავაქციეთ აკრძალულ, შიშის მომგვრელ, ტაბუირებულ საკითხად. და ამით, ჩემი აზრით, სიკვდილის შიში პირიქით, გავზარდეთ“.
ტულისი, რომელსაც განათლება ფილოსოფიის ისტორიაში აქვს მიღებული, ამ წიგნში განზრახ უკუაგდებს სიკვდილის და ადამიანის მოკვდავობის შესახებ ფილოსოფიურ, თეოლოგიურ, ანთროპოლოგიურ თუ სხვა ნებისმიერი სახის აკადემიურ და ინტელექტუალურ რეფლექსიას. ფილოსოფიის სხვა ისტორიკოსების მსგავსად ის, მაგალითად, არ წერს იმაზე, რომ ფილოსოფია სწორედ სიკვდილით იწყება - სოკრატეს სიკვდილით,რომელიც სიკვდილს მშვიდად, შიშის გარეშე უსწორებს თვალს. და რომ ამდენად, ფილოსოფიურ ტრადიციას შეუძლია ადამიანს სიკვდილის შიშის გადალახვაში, დაეხმაროს, ოღონდ ისე, რომ საამისოდ იმქვეყნიური სიცოცხლის რწმენა არ იყოს საჭირო. ტულისი არც სიკვდილისა და რელიგიების ურთიერთმიმართების უზარმაზარ საკითხს ეხება და არაფერს ამბობს თეოლოგების მოსაზრებაზე, რომ ქრისტიანობა, სიკვდილის თავისი კომპლექსური და კონტრკულტურული გაგებით, სწორედ სიკვდილისთვის მზადებაა - შერიგება ადამიანის სიცოცხლის ხანმოკლეობასთან და სიმდიდრის თუ ძალაუფლების მოპოვების სურვილთან ბრძოლა. არ სვამს კითხვას, საერთოდ რამდენად შეუძლია ადამიანის ინტელექტს სიკვდილის, არარსებობის წარმოდგენა და არც ზიგმუნდ ფროიდის სიტყვებს იმოწმებს - „ჩვენი საკუთარი სიკვდილის წარმოდგენა ნამდვილად შეუძლებელია; და როცა ამას ვცდილობთ, ვხედავთ, რომ ჩვენ კვლავ ვარსებობთ, ამ სიკვდილის მაყურებლის როლში. ... ამდენად, სიღრმეში არავის სჯერა თავისი სიკვდილისა ... რადგან არაცნობიერში ყველა ჩვენგანი დარწმუნებულია საკუთარ უკვდავობაში“.
ასათიანის კუთხე
ტულისის წიგნის ღირსებაც სწორედ ეს არის - სისადავე და პირდაპირობა. თავისი თხრობით ის რაღაც ძალიან სიღრმისეულს, ნამდვილს, არქაულს ააქტიურებს და ინტუიციით, ლამის ინსტინქტებით გრძნობ, რომ რასაც კითხულობ - სიმართლეა. მაშინაც კი, თუკი საქართველოდან ხარ და იცი, მიცვალებულთან შეხება, პანაშვიდის კულტურა, სიკვდილთან დაკავშირებული რიტუალები და ტრადიციები შესაძლოა ფორმალობად, ჩვევად, საზრისს მოკლებულ წესებად იქცეს, რაც დიდად არც სიკვდილისთვის თვალის გასწორებას ნიშნავს და არც სიკვდილზე, როგორც ასეთზე, ღია და უშიშარ რეფლექსიას. ტულისი ჯიუტად, კიდევ და კიდევ იმეორებს მარტივ ფორმულას - რაღაც ძალიან არასწორად წავიდა იმ კულტურებში, რომლებშიც კიბოს დაავადების ბოლო სტადიის მქონე ადამიანსაც კი ვერ ველაპარაკებით სიკვდილის შესახებ, ყალბად ვეუბნებით, რომ ის მორჩება და უკეთ იქნება. სიკვდილს ტაბუ დაედო, და ეს ტაბუ უმწეოებს და მოუმზადებლებს გვხდის გარდაუვალი სიკვდილის წინაშეო, ამბობს ის. სიკვდილის შიშისთვის თვალის გასწორებით უკეთესი ადამიანები ვხდებით - უფრო ადამიანურები. მეტად გვესმის, რას ნიშნავს იყო მოკვდავი და რა არის ის, რაც მთავარი და ყველაფერზე მნიშვნელოვანია ჩვენს სიცოცხლეში.
„ბოლოს როდის გქონდათ ვინმესთან ნამდვილი საუბარი სიკვდილის შეახებ? საერთოდ თუ გქონიათ ასეთი? ჩვენ აღარ ვიცით, როგორ უნდა გავითავისოთ ჩვენი მოკვდავობა, პანდემიის და ვირუსული პანიკის დროსაც კი. ჩვენს წინაპრებს, რომლებიც მუდმივად განურჩეველი სიკვდილის და ამოუხსნელი ავადმყოფობის წინაშე იდგნენ, შერცხვებოდათ სიკვდილთან ჩვენი სილაჩრისა“ - წერს კევინ ტულისი.
პოდკასტის ამ ეპიზოდში - ისევე, როგორც თავის წიგნში - კევინ ტულისი დეტალურად აღწერს მისი მამის გარდაცვალების მომენტს, რომელმაც მას ხელახლა აღმოაჩენინა თავის თემში მოქმედი, ადამიანის სიკვდილში გაცილების იდუმალი და კოლექტიური რიტუალი.გვიყვება სიკვდილთან სხვა შეხვედრებზე - შოკზე, რომელიც 19 წლის ასაკში ძმის დაკარგვამ განაცდევინა, თავის ჟურნალისტურ კარიერაზე, რომელშიც ის სიკვდილის, ავადმყოფობის, შიმშილის და ომის ნაკვალევზე დადიოდა და წერდა IRA-ზე, ანუ ირლანდიის რესპუბლიკურ არმიაზე, კონფლიქტზე ღაზაში, შიმშილზე სამხრეთ სუდანში, შიდსის მსხვერპლებზე მალავიში. კევინ ტულისს იმ სოციალურ, ურბანულ თუ სამეცნიერო პროცესებზეც ვესაუბრებით, რომლებმაც განაპირობა ადამიანების სიკვდილთან მიმართების ძირეული ცვლილება განვითარებულად მიჩნეულ ქვეყნებში. პოდკასტის ბოლო ნაწილში კევინ ტულისი იმ არქაულ და უნივერსალურ კავშირებზეც გვიყვება, რომლებიც სიკვდილს, სიცოცხლეს, ნაყოფიერებას და განახლებას შორის არსებობს.
