დაახლოებით თვენახევარია, რაც ჯეიმი ფლაი რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლების პრეზიდენტია. მანამდე ის იყო: „დემოკრატიის დაცვის ალიანსის“ უფროსი მკვლევარი და თანადირექტორი, „აშშ-ის გერმანიის მარშალის ფონდის“ მომავალი გეოპოლიტიკისა და აზიის პროგრამის დირექტორი, „საგარეო პოლიტიკის ინიციატივის“ აღმასრულებელი დირექტორი. სხვადასხვა წლებში მუშაობდა რესპუბლიკელ სენატორ მარკო რუბიოს მრჩევლად საგარეო და უსაფრთხოების საკითხებში, მსახურობდა აშშ-ის ეროვნული უსაფრთხოების საბჭოსა და თავდაცვის მინისტრის ოფისში. თავდაცვის სამინისტროში მუშაობისთვის ის დაჯილდოვდა ამ უწყების მედლით „განსაკუთრებული საჯარო სამსახურისთვის“.
რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლება პირველი მედიაორგანიზაციაა მის ბიოგრაფიაში. თვლის, რომ ორგანიზაციის მუშაობა დღეს იმაზე მნიშვნელოვანია, ვიდრე ოდესმე ყოფილა და გამოწვევებს შორის ასახელებს დამოუკიდებელი, პოლიტიკურად მიუკერძოებელი ჟურნალისტიკის შენარჩუნებას, საჯარო დისკუსიის უზრუნველყოფას, რაც არის ყველაზე ძლიერი ბერკეტი დემოკრატიის ხელშეწყობისთვის და მეორე მხრივ ავტორიტარული ძალების მხრიდან დეზინფორმაციულ შეტევებთან გასამკლავებლად.
9-10 სექტემბერს ჯეიმი ფლაი თბილისში იმყოფებოდა და მონაწილეობა მიიღო მაკკეინის ინსტიტუტისა და „ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის“ (EPRC) მიერ ორგანიზებულ საერთაშორისო კონფერენციაში Now What?. ის შეხვდა რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლების ქართულენოვანი სამსახურის თანამშრომლებს. ჯეიმი ფლაიმ თბილისში გამართა შეხვედრები სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებთან და ქართველ პოლიტიკოსებთან, იმყოფებოდა ოკუპაციის ხაზთანაც. რადიო თავისუფლებასთან საუბარში ის გვიზიარებს მოსაზრებებს რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლების მისიაზე:
რადიო თავისუფლება: რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლების პრეზიდენტობაზე გადაწყვეტილება რთულად მისაღები უნდა ყოფილიყო, ასე მგონია, ძალიან დიდი პასუხისმგებლობის გამო. რას ეფუძნებოდა თქვენი გადაწყვეტილება? რამდენად რთული იყო ის?
მე ვგრძნობ ძლიერ გამოწვევას ამ ავტორიტარული გარემოს სახით, როცა, როგორც ამბობენ, დემოკრატიული სახელმწიფოები ხშირად თავდაცვით რეჟიმში არიან და ვფიქრობ, სამუშაო, რომელსაც ჩვენი ჟურნალისტები ასრულებენ იმაზე მნიშვნელოვანია, ვიდრე ოდესმე ყოფილა.
ჯეიმი ფლაი: არ ვიტყოდი, რომ ეს რთული გადაწყვეტილება იყო. მე მოხარული ვიყავი, რომ ეს შესაძლებლობა მომეცა, რადგან ყოველთვის ვიყავი ერთ-ერთი, ვისაც სიღრმისეულად აღელვებს დემოკრატია და ადამიანის უფლებები. ვფიქრობ, დემოკრატიზაციის უდიდესი წილი მოდის მედიის თავისუფლების, ცოცხალი საჯარო დისკუსიის უზრუნველყოფაზე და ეს არის ის, რასაც რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლება აკეთებს ჩვენს სამსახურებში 26-ვე ენაზე, რომელზეც ჩვენ ვმუშაობთ. ასე რომ, როცა ამ შემოთავაზების შესახებ შევიტყე, გამიხარდა, რომ მომეცემოდა შესაძლებლობა გავძღოლოდი ორგანიზაციას, რომელიც შედგება ჟურნალისტებისგან, რომლებიც ხელს უწყობენ დემოკრატიის განვითარებას ევრაზიაში: დაწყებული შუა აზიიდან ჩინეთის საზღვრამდე, გაგრძელებული რუსეთით და ისეთი ქვეყნით, როგორიც საქართველოა. ასე რომ, ეს იყო ის, რის მიმართაც ყოველთვის მქონდა ძლიერი ინტერესი და მსურდა შევერთებოდი მსგავსი ვნებით სავსე ადამიანებს, რომლებიც იმავე მიმართულებით იბრძვიან.
რადიო თავისუფლება: გიფიქრიათ ადრე მედიაორგანიზაციის ხელმძღვანელობაზე?
ჯეიმი ფლაი: არა, ვიდრე ბოლო რამდენიმე წლამდე. მანამდე მე ძირითადად ვმუშაობდი აშშ-ის მთავრობასა და პოლიტიკის სფეროში. ბოლო რამდენიმე წელია დავიწყე მუშაობა კონკრეტულად დეზინფორმაციასა და ავტორიტარული რეჟიმების მიერ სოციალური მედიის გამოყენებაზე დემოკრატიის ხელყოფისთვის ისეთ ქვეყნებშიც, როგორიც შეერთებული შტატებია, აგრეთვე დასავლეთ ევროპაში და არა მხოლოდ მოსაზღვრე სახელმწიფოებში. სწორედ ამ საქმიანობამ, იმის შესწავლამ - რამდენად ეფექტიანები გახდნენ ავტორიტარული რეჟიმები სოციალური მედიის ბერკეტების გამოყენებაში დემოკრატიის წინააღმდეგ - მიბიძგა ისეთი სამსახურისკენ, როგორიც რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლებაა, რადგან, სიმართლე გითხრათ, მე ვგრძნობ ძლიერ გამოწვევას ამ ავტორიტარული გარემოს სახით, როცა, როგორც ამბობენ, დემოკრატიული სახელმწიფოები ხშირად თავდაცვით რეჟიმში არიან და ვფიქრობ, სამუშაო, რომელსაც ჩვენი ჟურნალისტები ასრულებენ იმაზე მნიშვნელოვანია, ვიდრე ოდესმე ყოფილა. მსურდა ვყოფილიყავი ამ საქმიანობის ნაწილი, რომ თავდაცვიდან შეტევაზე გადავსულიყავით იმისათვის, რომ გავაძლიეროთ თავისუფლებები, რომლებიც გვაქვს აშშ-ში და აქ საქართველოში და ამისთვის გამოვიყენოთ ტრადიციული ჟურნალისტიკა, იმის უზრუნველყოფით, რომ ის განვითარდეს და ფეხი აუწყოს ცვალებად პრაქტიკებს ავტორიტარიზმის გამოწვევასთან გასამკლავებლად.
უცვლელია ჩვენი ერთგულება - ობიექტურობისადმი, სარედაქციო დამოუკიდებლობისადმი, მაქსიმალურად პროფესიონალური ჟურნალისტიკისადმი ბაზრებზე, სადაც ვართ - საქართველოს მედიაბაზრის მსგავსად, სადაც ესა თუ ის ძალა ცდილობს გვიბიძგოს ამა თუ იმ მიმართულებისკენ.
რადიო თავისუფლება: როგორ აღიქვამდით რადიო თავისუფალ ევროპა/რადიო თავისუფლებას აქ მოსვლამდე და მას შემდეგ, რაც მისი ნაწილი გახდით?
ჯეიმი ფლაი: ამ ორგანიზაციის საქმიანობას თვალყურს ვადევნებ ბოლო 21 წელია. პირველად რადიო თავისუფალ ევროპა/რადიო თავისუფლებას ვეწვიე პრაღაში, როცა კოლეჯის სტუდენტი ვიყავი, 21 წლის წინ. მე მინახავს ამ ორგანიზაციის წარმატებები. ბოლო 5 წელიწადში ვნახე როგორც გარდაიქმნა ეს ორგანიზაცია, რომელიც მხოლოდ რადიოთი მაუწყებლობდა, მულტიმედია ორგანიზაციად. აქ მუშაობის დაწყებიდან პირველი ხუთი კვირის განმავლობაში ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა იმან, თუ რამდენად ეფექტიანი იყო ეს ტრანსფორმაცია. ჩვენ გვაქვს სამსახურები, ქართულენოვანი სამსახურის ჩათვლით, რომლებიც იყენებენ ციფრული ტექნოლოგიების უკანასკნელ მიღწევებს დეზინფორმაციის წინააღმდეგ ბრძოლაში და ამას ხშირად აკეთებენ შეზღუდული რესურსებით, ხშირად - რადიო და ტელემაუწყებლობის პარალელურად. ეს არის საკმაოდ ადაპტირებადი ორგანიზაცია მისი ხანგრძლივი ისტორიისა და ზომის მიუხედავად.
რადიო თავისუფლება: დიახ, ნამდვილად არის. რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლება იცვლებოდა ათწლეულების განმავლობაში. ეს პროცესი არის ძალიან საინტერესო და ჩამთრევი, განსაკუთრებით, როცა ამის ნაწილი ხარ. საით მიდის ახლა რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლება ახლა? რა იცვლება და რა რჩება უცვლელად?
ჯეიმი ფლაი: უცვლელია ჩვენი ერთგულება - ობიექტურობისადმი, სარედაქციო დამოუკიდებლობისადმი, მაქსიმალურად პროფესიონალური ჟურნალისტიკისადმი ბაზრებზე, სადაც ვართ - საქართველოს მედიაბაზრის მსგავსად, სადაც ესა თუ ის ძალა ცდილობს გვიბიძგოს ამა თუ იმ მიმართულებისკენ. თბილისში რამდენიმე დღის განმავლობაში ყოფნის შემდეგ, ჩემი აღქმით, აქ არის პოლარიზებული და ძალიან პოლიტიზებული მედიაგარემო. სწორედ ამიტომ, ისეთი მედიასაშუალებისთვის, როგორიც ჩვენი ქართულენოვანი სამსახურია, უკიდურესად მნიშვნელოვანია დამოუკიდებლობისა და ობიექტურობის შენარჩუნება. ასე რომ, ეს არ შეიცვლება. ჩვენ დაგვჭირდება ცვლილება იმ თვალსაზრისით, რომ კვლავაც უნდა გავაგრძელოთადაპტირება და კვლავაც უნდა მივყვეთ ჩვენს მაყურებლებს, მსმენელებსა და
არ შემიძლია დარწმუნებით გითხრათ, როგორი იქნება საბოლოო ბიუჯეტი. პირადად მე არანაირად არ ვგეგმავ ქართულენოვანი სამსახურის დახურვას. ამ ბოლო დღეებმა იმაზე მეტად დამარწმუნა საქართველოში ჩვენი საქმიანობის მნიშვნელობაში, ვიდრე ოდესმე ვფიქრობდი.
მკითხველებს, რომ ვიყოთ ყველა პლატფორმაზე, რომელიც მათთვის აქტუალურია და მივაწოდოთ ახალი ამბები, ინფორმაცია, რომელიც იოლად აღსაქმელი იქნება მათთვის, რადგან მედიამომხმარებელთა ჩვევები მნიშვნელოვნად იცვლება და იცვლება სხვადასხვაგვარად ცალკეულ ქვეყანაში, სადაც ჩვენ ვმუშაობთ. ეს ნამდვილად არის გამოწვევა ორგანიზაციისთვის, რადგან იმის გათვალისწინებით, რომ 26 ენაზე ვმუშაობთ და გვაქვს 20 ბიურო, შეუძლებელია ძალიან განსხვავებული მედიაბაზრებისთვის ერთი თარგის მორგება. იმედი მაქვს, შევინარჩუნებთ ამ ადაპტაციის სულისკვეთებას. იმის პარალელურად, რომ მთელი ორგანიზაცია სულ უფრო ციფრული ხდება, ვაგრძელებთ პროფესიონალურ რადიო და ტელემაუწყებლობას.
რადიო თავისუფლება: უნდა გკითხოთ ქართულენოვანი სამსახურის მომავალზე, რადგან ბევრი ადამიანი რადიო თავისუფლებაში და მის გარეთ, წამყვანი ქართული არასამთავრობო ორგანიზაციები და ქართული საზოგადოების სხვა წარმომადგენლები ააღელვა და დააბნია ამბავმა ქართულენოვანი სამსახურის შესაძლო დახურვაზე. ეს ამბავი უკავშირდებოდა მიმდინარე წლის გაზაფხულზე თეთრი სახლის მიერ აშშ-ის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის კონგრესისთვის შეთავაზებას. რა ვიცით ახლა? გვაქვს რაიმე კარგი ამბავი?
ჯეიმი ფლაი: ჯერ არ გვაქვს საბოლოო ინფორმაცია როგორი იქნება ჩვენი წლიური ბიუჯეტი. იცით, ჩვენ გვაფინანსებს აშშ-ის კონგრესი და უნდა მივყვეთ ჩვეულებრივ საბიუჯეტო პროცესს „აშშ-ის გლობალური მედიის ფედერალურ სააგენტოსთან ერთად“, რომელიც ზედამხედველობს ჩვენს საქმიანობას ისევე, როგორც სხვა სამაუწყებლო ორგანიზაციებისას, რომლებიც აშშ-ის მთავრობის მიერ ფინანსდება. არ შემიძლია დარწმუნებით გითხრათ, როგორი იქნება საბოლოო ბიუჯეტი. პირადად მე არანაირად არ ვგეგმავ ქართულენოვანი სამსახურის დახურვას. ამ ბოლო დღეებმა იმაზე მეტად დამარწმუნა საქართველოში ჩვენი საქმიანობის მნიშვნელობაში, ვიდრე ოდესმე ვფიქრობდი. როგორც გარე დამკვირვებლებმა მითხრეს, ჩვენ ვასრულებთ დამოუკიდებელ როლს და ვართ ერთ-ერთი იმ რამდენიმე მედიასაშუალებას შორის, რომელიც არ ცვლის თავის ხაზს, ინარჩუნებს ობიექტურობასა და დამოუკიდებლობას. ვფიქრობ, ამ სივრციდან ჩვენი გასვლით ბევრი ადამიანი საქართველოში დარჩება იმ ინფორმაციის წყაროს გარეშე, რომელიც არ არის
ამაღელვებელი იყო მიმდინარე რუსული ოკუპაციისა და ბორდერიზაციით გამოწვეული ცვლილებების ხილვა. ამის გამო ადამიანები წყდებიან თავიანთ ფესვებს.
პოლიტიკურად მიკერძოებული. ასე რომ, ჩვენ ვასრულებთ მნიშვნელოვან და ძალიან საჭირო როლს როგორც ქართულ პოლიტიკურ კონტექსტში, აგრეთვე რუსეთიდან და სხვა წყაროებიდან მომდინარე დეზინფორმაციასთან ბრძოლაში. ასე რომ, საერთოდ არ ვთვლი, რომ არსებობს რაიმე ისეთი სტრატეგიული გარემოება, რაც ამ სამსახურის დახურვის საფუძველი გახდებოდა. ჩვენ გვაქვს საბიუჯეტო პროცესი ვაშინგტონში, რომელიც უნდა გავიაროთ და რომელიც ითვალისწინებს გარკვეულ საბიუჯეტო შემცირებებს, მაგრამ საბოლოოდ, უფრო მოსალოდნელია, რომ ჩვენი ბიუჯეტი იქნება იგივე, რაც წინა წელს და ის არ შეიცვლება. ასე რომ, არა მგონია, მოსალოდნელი იყოს ქართულენოვანი სამსახურის დახურვა.
რადიო თავისუფლება: რას იტყვით დანარჩენ ორ სამსახურზე, რომელიც ასევე სახელდებოდა დახურვის კანდიდატად?
ჯეიმი ფლაი: იმავეს ვიტყვი. ისეთი დიდი ორგანიზაციისთვის, როგორიც ჩვენია, გამოწვევაა, როცა ჩვენ უნდა დავასაბუთოთ ჩვენი ბიუჯეტი იმ პირობებში, როცა საწყის პირობად მოცემულია გასულ წელთან შედარებით ხარჯების 30%-ით შემცირება და ბუნებრივია, ასეთი ბიუჯეტის პირობებში ნაკლებს გავაკეთებთ. კარგი ის არის, რომ, როგორც ჩანს, მომავალ წლებში ჩვენ გვექნება უცვლელი ბიუჯეტი და ჩვენ არ ვიქნებით იძულებული გავაკეთოთ ესა თუ ის მძიმე არჩევანი.
რადიო თავისუფლება: თქვენს ახლანდელ ვიზიტს რაც შეეხება: პირველად არ ხართ საქართველოში. ვის შეხვდით, რა ნახეთ ამჯერად?
ჯეიმი ფლაი: მე ვმონაწილეობ კონფერენციაში, რომელიც ორგანიზებულია "მაკკეინის ინსტიტუტისა" და "ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის" მიერ. ვიყავით გამყოფ ხაზთან, გორთან ახლოს. ამაღელვებელი იყო მიმდინარე რუსული ოკუპაციისა და ბორდერიზაციით გამოწვეული ცვლილებების ხილვა. ამის გამო ადამიანები წყდებიან თავიანთ ფესვებს. შევხვდი იმ აქტივისტებსა და ექსპერტებს ვაშინგტონიდან, რომლებიც გულდასმით ადევნებენ თვალს ქართულ პოლიტიკას, ადგილობრივი სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებს, რომლებსაც ველაპარაკე ჩვენი სამსახურის მუშაობაზე და შევხვდები აგრეთვე დღეს, მოგვიანებით ქართველ პოლიტიკოსებს.
