ჩრდილოატლანტიკური საბჭოს დელეგაციის ვიზიტიდან ორი დღეც არ იყო გასული, საქართველოს გერმანიის პრეზიდენტი ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი ეწვია. ბუნებრივია, რომ უკრაინასთან დაკავშირებული ბოლოდროინდელი ინიციატივისა და საქართველოსთვის 11 წლის წინ მსგავსი სამშვიდობო გეგმის შეთავაზების გამოცდილების გამო, ბევრს გაუჩნდა კითხვა - ხომ არ ჩამოდიოდა ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი საქართველოსთვის მომზადებული ახალი იდეით, რაც მან ვიზიტამდე „კვირის პალიტრისთვის“ მიცემულ ინტერვიუში და შემდეგ უკვე თბილისში საქართველოს პრეზიდენტთან ერთად გამართულ ბრიფინგზე უარყო.
უკრაინაში ე.წ. „შტაინმაიერის ფორმულაზე“ პრეზიდენტ ვოლოდიმირ ზელენსკის დათანხმებამ, კრიტიკა და საპროტესტო აქციებიც კი გამოიწვია. არავინ იცის, რას მოიტანს უკრაინისთვის ოთხმხრივ ფორმატში დიალოგის განახლება, ყველაზე მეტად კი იმას არ მოელიან, რომ უკრაინის აღმოსავლეთში დაპირისპირების ზონას დატოვებენ რუსეთის მიერ მხარდაჭერილი შეიარაღებული ჯგუფები. 7 ოქტომბერს ცნობილი გახდა, რომ დონბასში ძალთა დაშორიშორების მორიგი მცდელობა გადაიდო, რადგან შეუძლებელი გახდა აუცილებელი პირობის შესრულება - ძალების დაშორიშორება უნდა მომხდარიყო ცეცხლის გარეშე ჩავლილი ზედიზედ 7 დღის შემდეგ. უკრაინის პრეზიდენტი ირწმუნება, რომ არ დათმობს უკრაინის არც ერთ ინტერესს და რომ დონეცკსა და ლუგანსკში ადგილობრივი არჩევნები მხოლოდ ამ ტერიტორიებიდან ყველა შეიარაღებული პირის გასვლის პირობებში და უკრაინის მიერ რუსეთთან საზღვრის გაკონტროლების პირობებში ჩატარდება.
რაიმე „გეგმისა“ და „ფორმულის“ სახით ჯერ არ ჩანს, მაგრამ დასავლეთის აქტიურობა შეინიშნება ბოლო ხანს საქართველოს მიმართულებითაც - იქნება ეს ჟენევის ფორმატის ცვლილების საჭიროებაზე მსჯელობა, ნატოში საქართველოს გაწევრიანების ალტერნატიული გზის იდეის გააქტუალურება თუ საქართველოსა და რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრების ნიუ-იორკში შემდგარი შეხვედრა.
„თავდაცვისა და უსაფრთხოების საკითხებში სამოქალაქო საბჭოს“ წევრი შორენა ლორთქიფანიძე იყო ერთ-ერთი საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებიდან, ვინც მონაწილეობა მიიღო 3 ოქტომბერს ბათუმში ჩრდილოატლანტიკური საბჭოს დელეგაციასთან გამართულ შეხვედრაში, რომელსაც ნატოს გენერალური მდივნის თანაშემწის მოადგილე ჯეიმს აპატურაი უძღვებოდა და რომელზეც „მე-5 მუხლის“ თემასაც შეეხნენ:
“ისინი - ელჩები მოდიოდნენ ნატო-საქართველოს კომისიის სხდომიდან, სადაც იმყოფებოდნენ პრემიერმინისტრი და ფაქტობრივად ყველა მინისტრი და, პრინციპში, უფრო პოზიტიური სურათი გააცნეს საქართველოს შესახებ. ჩვენს შემთხვევაში ისე გამოვიდა, რომ მთლად პოზიტიური არ გამოჩნდა და ამაზე ცოტა გაკვირვებაც კი გამოხატეს ელჩებმა.
მათ ჰქონდათ ისეთი კითხვები, როგორიცაა, მაგალითად - რამდენად კარგად არის ნატო წარმოდგენილი საქართველოში, როგორია საზოგადოებრივი მხარდაჭერა ნატოს მიმართ და ძალიან კარგად იყვნენ ინფორმირებული საზოგადოებრივი აზრის ბოლო გამოკითხვის შესახებ. აინტერესებდათ რა მოლოდინები გვაქვს შემდეგი სამიტის მიმართ, რას ნიშნავს - მუდმივად რომ ვეუბნებით მეტი დინამიკა სჭირდება საქართველოს ნატო-საქართველოს ურთიერთობებში, რომ ეს საზოგადოებრივი მხარდაჭერა იყოს. ქარტიის მე-5 მუხლთან დაკავშირებით ასევე გვკითხეს აზრი.
ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო ელჩების ასეთი ინტერესი, ასეთი მომზადებულობა საქართველოში მიმდინარე პროცესების მიმართ და ამავე დროს ასეთი მხარდაჭერა საქართველოს მიმართ. ერთმნიშვნელოვანი მხარდაჭერა! მათ შორის, რამდენჯერმე ახსენეს კიდეც, რომ ისინიც ამ მოლოდინის რეჟიმში დიდხანს იყვნენ და რომ საერთაშორისო კონტექსტი აუცილებლად მომწიფდება, რომ საქართველოც გახდეს ნატოს წევრი“.
შორენა ლორთქიფანიძე რადიო თავისუფლების მსმენელთან კიდევ უფრო დეტალურად განმარტავს „მე-5 მუხლის“ საკითხს - ანუ იდეას, რომლის თანახმადაც, საქართველო შეიძლება გაწევრიანდეს ნატოში და მის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მყისიერად არ გავრცელდეს ნატოს ხელშეკრულების მე-5 მუხლი, რომელიც კოლექტიურ თავდაცვას ეხება. პოლიტოლოგი იმასაც აღნიშნავს, რომ ეს იდეა წლების წინაც განიხილებოდა, ვიდრე მას თავის ანგარიშში ჩაწერდა „ჰერიტიჯ ფაუნდეიშენის“ მკვლევარი ლუკ კოფი. ამასთან, შორენა ლორთქიფანიძე ხაზს უსვამს ერთ ასპექტს:
„ეს შემოთავაზება არავითარ შემთხვევაში არ გულისხმობს, რომ საქართველომ აღიაროს აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი/სამაჩაბლო. არანაირად არ გულისხმობს. პირიქით, აღიარებაზე ლაპარაკი საერთოდ არ არის. დღეს საერთაშორისო საზოგადოება აბსოლუტურად უჭერს მხარს საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას, რაც არის ძალიან მნიშვნელოვანი და ეს ყველაფერში ჩანს. ეს იდეა სპეკულაციებს იწვევს, მაგრამ ნუ ავყვებით ამას“.
„დილის საუბრების“ სტუმარი იმასაც ამბობს, რომ ამ იდეაზე თანხმობის შემთხვევაშიც კი, არაერთი გამოწვევა იჩენს თავს და ეს გასაანალიზებელია:
„ეს შემოთავაზება რომც განიხილებოდეს რეალურად, სხვა პირობებიც უნდა იყოს დაკმაყოფილებული. მაგალითად, როგორ ხდება იმ საზღვრის - ოკუპაციის ხაზის კონტროლი? ანუ, იმ მდგომარეობით, რაც დღეს გვაქვს, როცა მიმდინარეობს ბორდერიზაცია, იტაცებენ ადამიანებს, როცა პრინციპში, ძლივძლიობით, მაგრამ საქართველოს შესაბამისი უწყებები მაინც აკონტროლებენ, მაგრამ მეორე მხრივ ძალიან ფლუიდურია ეს საზღვარი. მოსამზადებელი სამუშაოა ჩასატარებელი იმისთვის, რომ ამ შეთანხმებამდე მივიდეთ.
უდიდესი პასუხისმგებლობაა შეხვიდე ორგანიზაციაში და ვერ უზრუნველყო ამ ოკუპაციის ხაზის უსაფრთხოება და სიმყარე. ანუ, რაღაც სამუშაო აფხაზებთან, ოსებთან, რუსებთან სხვადასხვა ფორმატებში არის ჩასატარებელი. ასე მარტივი არ არის ეს საკითხი. ფლუიდური საზღვრები არის სერიოზული პრობლემა ნებისმიერი გადაწყვეტილებისათვის“.
რაც შეეხება უფრო ფართო სურათს - დასავლეთის გააქტიურებას უკრაინისა და საქართველოს მიმართ, როგორც შორენა ლორთქიფანიძემ თავად დასვა კითხვა - „სად ვართ და რა ხდება? რატომ ასეთი შეფუცხუნება დასავლეთის უკრაინის კონფლიქტის მიმართ, საქართველოს კონფლიქტის მიმართ?“. პოლიტოლოგი უკრაინის საკითხზე მსჯელობით იწყებს:
„ძალიან მნიშვნელოვანი რამე მოხდა, ჩემი აზრით - ეს იყო ტყვეების გაცვლა, ზელენსკის ინიციატივა. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო, რომელმაც საშუალება მისცა მხარეებს შემდეგ ეტაპზე ელაპარაკათ. ახლა რაზეა ლაპარაკი? ისევ „შტაინმაიერის ფორმულა“, რომლის მსგავსს ის სთავაზობდა საქართველოს 2008-ში. ძალიან ბევრი კრიტიკოსი ჰყავს ზელენსკის ამ გადაწყვეტილებას, რომ დასთანხმდეს გერმანელების მიერ შემოთავაზებულ ფორმულას და გუშინ საკმაოდ დიდი დემონსტრაცია იყო - პროტესტი დანებების, ფარხმლის დაყრის წინააღმდეგ, რომელსაც პეტრო პოროშენკოც შეუერთდა. ესეც ნორმალურია. ბუნებრივია, ამ პროცესში არ შეიძლება სრული მხარდაჭერა გქონდეს, მაგრამ ამავე დროს მნიშვნელოვანია რაღაც გადაწყვეტილებების მიღება. მე არ ვაფასებ ამ შემთხვევაში ცუდია ის თუ კარგი, რა შეიძლება მოყვეს”.
შორენა ლორთქიფანიძე თვლის, რომ კონფლიქტის მოგვარების გზაზე, რისკების მიუხედავად, „რაღაც ნაბიჯების გადადგმა არის ძალიან მნიშვნელოვანი, რაღაც ჩარჩოებიდან გამოსვლა. ფაქტია, რომ ისე, როგორც დღეს ვმუშაობთ, არ გამოდის არაფერი. სტატუს კვო არ იცვლება“.
რაც შეეხება საქართველოს კონტექსტს, პოლიტოლოგის შეფასებით, აქ „ყინულის გალღობა ძალიან რთული იქნება“. ამასთან ის ხაზს უსვამს პროცესებისადმი სიღრმისეული მიდგომის, დისკუსიის ნაკლებობას:
„ამიტომ, ძალიან ზედაპირულად ვუყურებთ მოვლენებს. ძალიან ზედაპირულად შევაფასეთ ლავროვის და ზალკალიანის შეხვედრა. რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანი იყო. აბა, საერთაშორისო ურთიერთობები და საგარეო პოლიტიკა რა არის, თუ არა, მათ შორის ის, რომ დაპირისპირებული მხარეები ერთმანეთს ელაპარაკებიან. შეიძლება, ეს არ არის დიალოგი თავისი პოზიტიური გაგებით, მაგრამ ეს ძალიან მნიშვნელოვანია“.
შორენა ლორთქიფანიძისთვის ნათელია, რომ ფორმატების შეცვლისა თუ ახლის ძიების საფუძველი პოლიტიკური ნება შეიძლება იყოს. პოლიტიკურ ნებას კი აქვს თავისი გამაპირობებელი ფაქტორები. სწორედ ეს არის დღეს მთავარი უცნობი:
„ჩემი მთავარი კითხვაა: რა არის ის, რაც, ვთქვათ, რუსეთის ნებას განაპირობებს ამ შემთხვევაში, რომ მიიღოს, ჩაერთოს და წამოყვეს ამ დისკუსიას? ვარაუდების გარდა, ჩვენ ყოველთვის უნდა შევაფასოთ რისკები, რომ არ დაგვემართოს ის, რაც 2008-ში დაგვემართა. კარგი არაფერი დაგვმართა 2008 წლის ომმა და ვინმეს გვინდა, რომ ეს განმეორდეს? არავის უნდა და პირველ რიგში - ჩვენს პარტნიორებს“.
საუბრის დასასრულისკენ, შორენა ლორთქიფანიძე ყურადღებას კვლავ ამახვილებს საზოგადოების მიერ მოვლენების შავთეთრად აღქმაზე:
„ის პროცესები, რომელშიც ჩვენ ვართ, შავი და თეთრი არ არის. ამიტომ, ჩვენ რაც გვმართებს, ეს არის, რომ ხშირად რაღაცების ამოკითხვა გვიწევს ხოლმე ფრაზების მიღმაც. პროპაგანდაზე რომ ვლაპარაკობთ - პროპაგანდა ის არის, როცა ჩვენ თვითონ ვხდებით პროპაგანდის შემქმნელები იმის გამო, რომ წყაროს არ გადავამოწმებთ, იმის გამო, რომ ცოტა სიღრმეში არ განვიხილავთ ამას ყველაფერს. იმის თქმა მინდა, რომ ჩვენი პრობლემების გადაწყვეტის გასაღები, მათ შორის, არის ჩვენი აქტიური, დაფიქრებული მონაწილეობა აი ამ დისკუსიებში“.
და კიდევ ერთი აქცენტი ნატოში ინტეგრაციის პროცესში:
"ჩვენ ჯერ ვერ ვახერხებთ, რომ მდგრადი გავხადოთ ჩვენი დემოკრატიული გზა, რაც არავის რჩება შეუმჩნეველი. ჩემთვის ეს არის მნიშვნელოვანი ფაქტორი. მგონია, რომ თუ ჩვენ ამის მიღწევას შევძლებთ, უფრო სწრაფად გაგვეხსნება ნატოსკენ გზა".
