„ჩვენ არ ვართ უმადურები, მაგრამ ხომ უნდა მივიღოთ პასუხი, როდის ექნებათ ჩვენს შვილებს წამალი?“ - მეუბნება სალომე გაბელაშვილი, აქონდროპლაზიით დაავადებული 2 წლის გაბრიელის დედა. სალომე ერთ-ერთია იმ ოთხ მშობელს შორის, რომლებიც ჯანდაცვის სამინისტროს ინიციატივით შექმნილ იშვიათი დაავადებების მართვის საბჭოს სხდომებს ესწრებიან და მათი შვილების ჯანმრთელობისთვის უკიდურესად მნიშვნელოვანი საკითხების გადაწყვეტაში ცდილობენ მონაწილეობის მიღებას. თუმცა, როგორც სალომე ამბობს, მთავარი კითხვა, რის გამოც აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვების დედებმა აპრილ-მაისში, 19 დღე და ღამე გაათენეს მთავრობის კანცელარიასთან შვილებისთვის საჭირო მედიკამენტის მოთხოვნით, კვლავ პასუხგაუცემელია.
უფრო ზუსტად კი მშობლებს ხელისუფლებისგან აქვთ პირობა და ინფორმაცია, რომ ჯანდაცვის სამინისტრო მოლაპარაკებებს აწარმოებს ფარმაცევტულ კომპანია BioMarin-თან, რომელმაც აქონდროპლაზიით დაავადებული ბავშვებისთვის მედიკამენტი VOXZOGO („ვოსორიდიტი“) შექმნა, მაგრამ ამ პირობის მიღმა, მშობლები შესამჩნევ ძვრებს ვერ ხედავენ და კვლავ არ იციან, როდის მიიღებენ მედიკამენტს.
სალომე გაბელაშვილი საბჭოს ბოლო სხდომას 2 ივნისს დაესწრო. როგორც ის მეუბნება, ამ სხდომაზე „ყველაფერი განიხილეს“, გარდა იმისა, თუ როდის ექნებათ ბავშვებს წამალი.
ამავე სხდომაზე აღმოაჩინეს მშობლებმა, რომ მართალია მედიკამენტი „ვოსორიდიტი“ პროტოკოლში შეტანილია, როგორც აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვების სამკურნალო მედიკამენტი, თუმცა, იქვე მითითებულია, რომ მედიკამენტის მიღება შესაძლებელი იქნება მხოლოდ ხუთი და არა ორი წლიდან, როგორც ეს სხვა არაერთ ქვეყანაშია დაშვებული:
„ორსაათნახევარი ვუსმენდით პროტოკოლის განხილვას, როგორ უნდა ვუმკურნალოთ ბავშვებს და ა.შ. ამავე სხდომაზე შევიტყვეთ, რომ მედიკამენტი „ვოსორიდიტი“ შეიტანეს პროტოკოლში, მაგრამ თუკი აქამდე გვეუბნებოდნენ, რომ მედიკამენტით მკურნალობას ბავშვები შეძლებდნენ 2 წლის ასაკიდან, პროტოკოლში ჩაიწერა, რომ ეს წამალი ბავშვებისთვის 5 წლის ასაკიდან იქნება ხელმისაწვდომი და მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში, 2 წლიდან. ჩვენ გამონაკლისები არ გვჭირდება, პროტოკოლში აუცილებლად უნდა ჩაიწეროს, რომ მედიკამენტი ბავშვებმა უნდა მიიღონ 2 წლის ასაკიდან, რადგან სხვა ქვეყნებში ბავშვები სწორედ ამ ასაკიდან იღებენ წამალს. ჩვენ რატომ უნდა დავკარგოთ ის სამი წელი? ამ მედიკამენტის პატარა ასაკიდანვე მიღებას აქვს შედეგი. ამ მედიკამენტს სწორედ მაშინ აქვს ეფექტი, სანამ ბავშვების ზრდის ზონები დაიხურება და რაც უფრო პატარა ასაკიდან მიიღებენ წამალს, მით უკეთესი. ცხადია, საბჭოს სხდომაზე დავაფიქსირეთ ჩვენი პოზიცია. გვითხრეს, რომ საჭირო იქნება ექიმების შეკრება, რომელსაც მშობლებიც დაესწრებიან და შესაძლოა, ეს საკითხიც ჩასწორდეს. მშობლები განსაკუთრებულად ვღელავთ ასაკზე, რადგან არიან ორი-სამი წლის ბავშვები, რომლებსაც აქვთ სერიოზული გართულებები და მათ ეს მედიკამენტი დროულად ესაჭიროებათ“.
სალომე გაბელაშვილის თქმით, მართალია მშობლები მადლობლები არიან, რომ ხელისუფლებამ ერთი თვის წინ პროტოკოლზე მუშაობა გადაწყვიტა, მაგრამ იმასაც ამბობს, რომ პროტოკოლზე მუშაობის სარჩულმა გადაფარა მშობლების მთავარი კითხვა - როდის იქნება წამალი:
„თვეზე მეტია ამ პროტოკოლზე მუშაობენ. რით ვერ დაწერა 13-მა სპეციალისტმა 24-გვერდიანი პროტოკოლი? ძალიან კარგია, რომ პროტოკოლი შედგა, მაგრამ ამ პროტოკოლს არ უნდა გადავყვეთ და მედიკამენტი არ უნდა დავივიწყოთ. სხვა ქვეყნებში პროტოკოლი საერთოდ არ აქვთ, მაგრამ რაკი ჩვენთან აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვები „უცხოპლანეტელები“ იყვნენ და არაფერი იცოდნენ მათ შესახებ, ამიტომ აკეთებენ ამ პროტოკოლს. კი ბატონო, კარგია, გმადლობთ, მაგრამ ყველაფერს აქვს თავისი კონკრეტული ვადა. პროტოკოლში მინიმალური, წერტილ-მძიმის და რიცხვების ჩასწორებას, კვირებს ანდომებენ. ჩვენ კი გვეჩქარება, სწორედ იმიტომ ვიდექით ქუჩაში და იმიტომ ვითხოვთ მედიკამენტს“.
სალომე გაბელაშვილი ამბობს, რომ კითხვებზე პასუხები, რომლებსაც მშობლები საბჭოს სხდომებზე იღებენ, ბუნდოვანი და ორაზროვანია, პროცესი კი მათი აღქმით - ზედმეტად გაწელილი და მდორედ მიმდინარე:
„მაგალითად, როდესაც ვეკითხებით, როდის დასრულდება მუშაობა პროტოკოლზე, ზუსტ პასუხს ვერ გვეუბნებიან. ჩვენ არ ვითხოვთ იმას, რომ ორ დღეში მოგვარდეს პრობლემა, მაგრამ პროცესი ძალიან ნელა მიდის. შშმ პირის სტატუსი მივანიჭეთ ამ ბავშვებსო, ეს სტატუსი ოფიციალურად ჯერ არცერთს არ მიგვიღია. პირადად მე, ერთი თვეა დავდივარ. მივიტან საბუთს, დამიბარებენ ათ დღეში, მერე კიდე და ა.შ. ხომ შეიძლება, რომ ამ თემის ირგვლივ ცოტა სწრაფად გაკეთდეს საქმე“.
საქართველოში მედიკამენტ „ვოსორიდიტის“ შემოტანის ვადებზე ჯანდაცვის სამინისტრო შეიძლება ითქვას, რომ არაფერს ამბობს. უწყება მხოლოდ იმაზე მიუთითებს, რომ მოლაპარაკებები წამლის მწარმოებელ კომპანიასთან, Biomarin-თან კონფიდენციალურია და დეტალებზე კომენტარს ვერ გააკეთებენ. ამავეს ეუბნებიან უწყების მაღალჩინოსნები აქონდროპლაზიით დაავადებული ბავშვების მშობლებსაც:
„ოთხივე მშობლისგან, რომლებიც საბჭოს ბოლო სხდომას დავესწარით, იყო კითხვები - გვითხრან, რა ეტაპზეა Biomarin-სა და ჯანდაცვას შორის მოლაპარაკება. გავიგეთ, რომ გაუთქმელობის ხელშეკრულებაა დადებული კომპანიასთან, მაგრამ ჩვენ არ გვაინტერესებს მედიკამენტის ღირებულება, ბიუჯეტი, ჩვენ არ გვაინტერესებს დეტალები, ჩვენ გვაინტერესებს, რა ეტაპზე ვართ, სად ვართ. სამწუხაროდ, მე ამ კითხვებზე ვერ გიპასუხებთო, გვითხრა თამარ გაბუნიამ [ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილე]. ისეთი სახით გვიყურებენ, თითქოს ჩვენ ვართ უმადურები. ჩვენ არ ვართ უმადურები და არავის ვაჩქარებთ, უბრალოდ, დარწმუნებულები ვართ, რომ ამ საკითხის უფრო მოკლე დროში გადაწყვეტა შეიძლება. ჩვენ ვართ ადამიანები, რომლებიც საათებს ვითვლით. და როდესაც საბჭოზე ვკითხულობთ, წამლის მწარმოებელ კომპანიასთან მიმდინარე მოლაპარაკებები რა ფაზაშია, როდის მივანიჭებთ მედიკამენტს ლიცენზიას, რომელი ფარმაცევტული კომპანია შემოიტანს მედიკამენტს საქართველოში, ლოგისტიკური კუთხით რა ხდება, არაფერს გვეუბნებიან, თითქოს ყველას ნაცარს გვაყრიან თვალებში, რომ აი, პროტოკოლზე ვმუშაობთ. გავიგეთ, მაგრამ ჩვენი მთავარი მოთხოვნა იყო მედიკამენტი. რასაც ესენი აკეთებენ, ეს არის დამატებითი პროცესი. პროტოკოლი ხელს უწყობს იმას, რომ ბავშვებს ჰქონდეთ ცხოვრების ნორმალური პირობები, მაგრამ მედიკამენტი, რომელიც ჩვენთვის უმნიშვნელოვანესია, ამ საკითხზე, დამერწმუნეთ, არაფერი ვიცით“.
მშობლებს ახლა იმის ეშინიათ, რომ ზაფხულის პერიოდში, ისედაც დროში გაწელილი პროცესი, კიდევ უფრო გაიწელება და დრო, რომელიც მათ შვილებს ძალიან ცოტა აქვთ, კიდევ უფრო შემცირდება:
„ყველა შვებულებაში გადის და შესაძლოა, მთელი აგვისტო დავკარგოთ. ჩვენი შვილებისთვის ერთი დღე უდრის ერთ წელს. ეს ვერ გაიაზრეს. საბჭოს ყველა სხდომაზე ამას ვეუბნებით დედები, რომ ჩვენი შვილებისთვის დრო ძალიან მნიშვნელოვანია. სულ საათზე რომ იყურებიან და ყველაფერი დროში აქვთ გაწერილი, ჩვენს შვილებსაც ასე აქვთ. ყველა საბჭოზე გვიწევს იმის მტკიცება, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია დრო და ეს მედიკამენტი ჩვენი შვილებისთვის. რატომ ვერ ხვდებიან, რომ ქუჩაში იმიტომ ვიდექით, რომ მედიკამენტის მიღება გვეჩქარება. კი ბატონო, შშმ პირის სტატუსი ძალიან კარგია, მაგრამ ისედაც უნდა ჰქონოდათ ეს სტატუსი ბავშვებს. პროტოკოლიც კარგია, მაგრამ მედიკამენტის საკითხმა არ უნდა გადაინაცვლოს უკანა პლანზე“, - მეუბნება სალომე გაბელაშვილი.
იშვიათი დაავადებების მართვის საბჭოს მომდევნო სხდომა, სავარაუდოდ, 15 ივნისამდე უნდა გაიმართოს. სალომე გაბელაშვილის თქმით, მშობლები იტოვებენ იმედს, რომ მედიკამენტის დროულად შემოტანის მოთხოვნით, მათ ისევ ქუჩაში არ მოუწევთ გასვლა:
„ჩვენ ახლა ისევ იძულებულები ვხდებით, რომ მედიის საშუალებით ვილაპარაკოთ პრობლემაზე და მივაწვდინოთ ხმა მათ, ვისაც საჭიროა. იმედია, რომ აქცია არ დაგვჭირდება, მაგრამ თუკი მომდევნო საბჭოზე პროტოკოლი საბოლოოდ არ იქნება დასრულებული და თუკი ჩვენ ვერ გავიგებთ, Biomarin-თან მოლაპარაკებების პროცესში რა ეტაპზე ვართ, არ გამოვრიცხავ იმას, რომ კვლავ აქციების ჩატარებისგან უკან დავიხიოთ. უბრალოდ, იმედი გვაქვს, რომ საქმე აქამდე არ მივა და აღარ დაგვჭირდება. ჩვენ ამის შესახებ საბჭოზეც ვთქვით. მადლობლები ვართ, რომ პროცესი მიდის, მაგრამ მთავარ კითხვაზე არ გვაქვს პასუხი - როდის გვექნება მედიკამენტი“.
რადიო თავისუფლებამ კითხვებით მიმართა აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვების სამკურნალო პრეპარატის შემქმნელ გლობალურ ფარმაცევტულ კომპანიას, BioMarin-ს. დავინტერესდით, რა ფაზაშია საქართველოს ხელისუფლებასთან მიმდინარე მოლაპარაკებები მედიკამენტის შეძენასთან დაკავშირებით და უკვე ხომ არ არსებობს კონკრეტული ვადები, თუ როდის შეიძლება ელოდონ აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვები წამალს.
კომპანიისგან მიღებული წერილის თანახმად, რადიო თავისუფლების მიერ დასმული კითხვები განიხილება და პასუხები, სავარაუდოდ, ხუთ სამუშაო დღეში დაგვიბრუნდება.
რაც შეეხება ჯანდაცვის სამინისტროს, იქ გვპასუხობენ, რომ „ჯანდაცვის სამინისტრო მუშაობს პროტოკოლზე, მშობლები ჩართულები არიან ამ პროცესში“. დამატებით დეტალებზე კი არ ისაუბრებენ.
აპრილ-მაისში აქონდროპლაზიით დაავადებული ბავშვების მშობლებმა მთავრობის კანცელარიასთან 19 დღე და ღამე გაატარეს. მათ ერთადერთი მოთხოვნა ჰქონდათ - წამალი ბავშვებს!
მანამდე იყო 65-დღიანი აქციები ჯანდაცვის სამინისტროსთან. საერთო ანგარიშით, პროცესმა, რომელიც აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვების მშობლებმა წამლის მოთხოვნით წამოიწყეს, 16 თვე მოიცვა. ამ პროცესის ნაწილი იყო ფართომასშტაბიანი საპროტესტო აქციები ქალაქის ცენტრში.
აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვების მშობლებმა მთავრობის კანცელარიასთან 24-საათიანი აქციები 5 მაისს ჯანდაცვის სამინისტროში გამართული შეხვედრის შემდეგ შეწყვიტეს. მათ დაჰპირდნენ, რომ უახლოეს ხანში შეიქმნებოდა აქონდროპლაზიის მართვისთვის აუცილებელი პროტოკოლი და გაიდლაინი. ფინანსთა სამინისტრო კი მზად იყო, რომ ჯანდაცვის სამინისტროსგან თანხმობის გაცემის შემდეგ, მედიკამენტ „ვოსორიტიდის“ შესასყიდად თანხა გამოეყო.
ძვირადღირებულ მედიკამენტს, რომლის წლიური დოზა ერთი ბავშვის სამკურნალოდ 240 ათასი დოლარი ჯდება, საქართველოში მცხოვრები აქონდროპლაზიით დაავადებული 17 ბავშვი ელოდება.
ამ დრომდე, მშობლებს იმედი ჰქონდათ, რომ მათი შვილები წამალს სექტემბერ-ოქტომბერში მიიღებენ. სწორედ ეს დრო დაასახელეს მათ მედიკამენტის შემოტანის მაქსიმალურ ვადად მაშინ, როდესაც 24-საათიანი საპროტესტო აქციები შეწყვიტეს.
აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვების სამკურნალოდ VOXZOGO-ს („ვოსორიდიტის“) დაჩქარებული წესით დამტკიცების გადაწყვეტილება „ევროპის წამლის სააგენტომ“ (EMA) 2021 წელს მიიღო. ძირითადმა კვლევამ აჩვენა, რომ ამ პრეპარატის გამოყენება ეფექტურია აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვების ზრდის პროცესში, „მას შეუძლია გავლენა იქონიოს აქონდროპლაზიის მქონე ადამიანების საბოლოო სიმაღლეზე, რაც გაუმარტივებს მათ ყოველდღიურ ცხოვრებას. პრეპარატის გვერდითი მოვლენები მართვადია“, - ეს განმარტება დღესაც უცვლელად დევს EMA-ს ოფიციალურ საიტზე.
იმავე წლის ნოემბერში, პრეპარატის დაჩქარებული წესით დამტკიცების საბოლოო გადაწყვეტილება მიიღო აშშ-ის სურსათისა და წამლის სააგენტომ (FDA).
„ვოსორიდიტი“, როგორც აქონდროპლაზიის მქონე ბავშვების სამკურნალო პრეპარატი ათამდე ქვეყანაში გამოიყენება. მათ შორის აშშ-ში, იაპონიაში, ავსტრალიაში, ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში. მედიკამენტს ძირითადად იღებენ პაციენტები 2 წლის ასაკიდან.
