საფრანგეთსა და მონაკოში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა, გოჩა ჯავახიშვილმა, 2024 წლის 9 მაისს, დიპლომატიური თანამდებობა მას შემდეგ დატოვა, რაც საქართველოს პარლამენტმა, ათასობით ადამიანის მოთხოვნის მიუხედავად, მაინც დაუჭირა მხარი რუსული სტილის „უცხოეთის აგენტების" კანონს და ის მეორე მოსმენით მიიღო. ყოფილმა ელჩმა საჯაროდ დაწერა, რომ მას ვერ წარმოედგინა თან ევროპისკენ სვლა და თან მისგან თავდაცვა.

გადადგომის შემდეგ, ეს გოჩა ჯავახიშვილის პირველი, ექსკლუზიური ინტერვიუა. რადიო თავისუფლებასთან ის ჰყვება როგორ მიიღო გადადგომის გადაწყვეტილება 30-წლიანი დიპლომატიური კარიერის შემდეგ? როდის დუმს ქვეყნის სამსახურში მყოფი დიპლომატი და როდის ამბობს უარს „უსიტყვო მორჩილებაზე“? რატომ გახდა წყალგამყოფი სწორედ „აგენტების კანონი“, რას ეუბნებოდნენ მას უცხოელი კოლეგები და როგორ გაურთულდათ საქმე ქართველ დიპლომატებს ევროპელ პარტნიორებთან?

რადიო თავისუფლება: ბატონო გოჩა, თქვენ ხართ ერთ-ერთი პირველი და ჯერჯერობით ერთადერთი ელჩი, ვინც „აგენტების კანონის“ მიმართ საკუთარი აზრი კრიტიკულად და ღიად გამოხატა და პოსტი დატოვა. დიდხანს ფიქრობდით ამ გადაწყვეტილების მიღებაზე?

გოჩა ჯავახიშვილი: ცხადია, ეს არ ყოფილა ერთ დღეში ან რამდენიმე საათში მიღებული გადაწყვეტილება. დიდხანს ვზომავდი და ვწონიდი, რა შედეგი შეიძლება ამას მოჰყოლოდა. მაგრამ მე, როგორც დიპლომატი, საქართველოს ელჩი, ჯერ კიდევ შარშან, ძალიან დამაბრკოლა პარლამენტის მიერ ამ კანონის ინიციირებამ იმ ფონზე, როცა ჩვენი ყველა პარტნიორი, ჩვენი მეგობარი სახელმწიფოები, ჩვენი ლობისტი პოლიტიკოსები, ვინც ჩვენს სასარგებლოდ ლობირებდნენ ევროკავშირში, უკლებლივ ყველა, გვეუბნებოდა, რომ ეს იყო წითელი ხაზი, რომელიც არ უნდა გადაგვეკვეთა. რომ ეს არ შეეფერებოდა ჩვენს მეგობრულ ურთიერთობებს და ეს ნაბიჯი აუცილებლად შეგვიშლიდა ხელს მათთან ურთიერთობაში. სწორედ ამის გამო შეგვექმნა პოზიტიური კომუნიკაციის მწვავე დეფიციტი ჩვენს პარტნიორებთან.

რადიო თავისუფლება: თქვენ, როგორც ელჩი, გრძნობდით ამას? როცა დაწერეთ, რომ ევროპისკენ წასვლა და თან მისგან თავდაცვა არ გამოვაო, ამას გულისხმობდით?

გოჩა ჯავახიშვილი: დიახ, ეს პოზიტიური კომუნიკაცია დამაკლდა, მეც, როგორც ელჩს. გასაგებია, რომ მე დიპლომატი ვარ და ამ სამსახურს ზოგი ჯარისკაცის სამსახურსაც ადარებს, რომელმაც უსიტყვოდ უნდა შეასრულოს ბრძანებები და დავემორჩილოთ ჩვენს ხელისუფლებას ყოველგვარი კომენტარის გარეშე, მაგრამ მე ამისათვის, სულ ცოტა, მჭირდება ვიცოდე, რა გზას ვადგავარ და ეს გზა სადამდე მიგვიყვანს. სად მიიყვანს იმ საქმეს, რომელსაც მე ვემსახურები. მესმის, რომ მე, შესაძლოა, არ ვიცოდე ქვეყნის სტრატეგიის ყველა დეტალი, მაგრამ თუ რაღაც მაინც არ ვიცი, გამოდის, საკუთარი ლოგიკით უნდა ვიმსჯელო, სად შეიძლება ამ გზამ მიმიყვანოს. და სწორედ აქ შეეჯახა საკუთარი ლოგიკით მსჯელობა რეალობას. ისინი ერთმანეთს არ დაემთხვა.

რადიო თავისუფლება: ეს პარლამენტში „აგენტების კანონის“ ხელმეორედ შემოტანის დღეებში ხდებოდა?

გოჩა ჯავახიშვილი: მაშინაც. სწორედ მაგ დღეებში, 30 აპრილს, თბილისში, ფრანგი სენატორების დელეგაციას ვახლდი. მათ შეხვედრებს ვესწრებოდი და პროცესს ვაკვირდებოდი. მაშინ მათ ისიც განუმარტეს საქართველოს მთავრობას, რომ მათ მიერ დაინიციირებული კანონის შედარება ფრანგულ კანონთან არ იქნებოდა კარგი, რადგან ეს ორი სხვადასხვა კანონი იყო: უხსნიდნენ, რომ ფრანგული კანონი საერთოდ არ ეხებოდა სამოქალაქო საზოგადოებას და მხოლოდ პოლიტიკურ ჩარევებზე იყო ორიენტირებული. მე მაშინაც დავინახე, როგორი მიზანდასახული იყო ხელისუფლება და მივხვდი, რომ ის ამ კანონს მეორედ უკან აღარ გაიწვევდა. დავინახე ჩაკეტილი კარიც იმ ევროპელი პარტნიორების მიმართ, ვისთან ერთადაც ვაპირებთ ევროპულ ოჯახში საქართველოს მომავლის შექმნას. ვისგანაც დაცვას ველით ჩვენი საფრთხეებისგან. ჩვენ, ამ ადამიანებს ვეუბნებოდით, „შენს თავს მიხედე, შენი თავი გაგჭირვებიაო“. წარმოვიდგინე, როგორ გადავცემდი ამ გზავნილებს ჩემს ფრანგ კოლეგებს, რომელთაც შარშან დავპირდი, რომ ეს კანონი აღარ დაბრუნდებოდა... მაშინ ამაში თითქოს, ჩემი თავიც დავარწმუნე, თუმცა ეს ასე არ მოხდა.

რადიო თავისუფლება: გჯეროდათ, რომ ამ კანონს ხელისუფლება აღარ დააბრუნებდა? გვახსოვს, თქვენ მაშინაც გამოაქვეყნეთ ამ საკითხზე კრიტიკული პოსტი.

გოჩა ჯავახიშვილი: არ დავმალავ, ეჭვი სულ მღრღნიდა, მაგრამ თან არგუმენტებს ვაშველებდი, პირველ რიგში, ჩემს თავს, რომ ეს კანონი აღარ გახდებოდა ჩვენთვის ხელის შემშლელი ფაქტორი ევროპასთან ინტეგრაციის გზაზე. თუმცა, ერთ-ერთი ბოლო წერტილი ჩემთვის მაინც გახდა ის, რომ საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს სახელით საფრანგეთში გამოიგზავნა კომუნიკე, ძალიან მკაცრი ტონით, სადაც ფრანგებს ვეუბნებით, რომ მათთან გაცილებით ბრუტალური მეთოდებით არბევენ დემონსტრაციებს, რისთვისაც ჩვენ მათ არ ვაკრიტიკებთ, რომ თავი დაგვანებონ და ჩვენს საქმეში ნუ ჩაერევიან. მე მაშინ ჯერ კიდევ ელჩი ვიყავი, თუმცა არათუ კომუნიკეს ტექსტი არ ყოფილა ჩემთან შეთანხმებული, საქმის კურსშიც კი არ ვიყავი. იქნებ რაღაც ისე შემეცვალა პოზიტიურად, რომ ამ განცხადებას საფრანგეთში ასეთი მწვავე აღქმა არ მოჰყოლოდა.

რადიო თავისუფლება: რა გამოხმაურება ჰქონდა ამ კომუნიკეს?

გოჩა ჯავახიშვილი: მიიჩნიეს, რომ ეს იყო საბჭოური სტილის განცხადება. ძალიან მეტკინა გული, რადგან მე მჯერა, რომ ჩვენ ევროპული სახელმწიფო ვართ და ყოველგვარი შედარება თუ პარალელი, რაც საბჭოთა აზროვნებასთან გვაკავშირებს, ძალიან საწყენია. ისიც უნდა ვთქვა, რომ ჩემთვის დიპლომატია არც ისე განიმარტება, თითქოს ყველაფერზე თავი უნდა დავხაროთ და ერთი მხარისთვის სასიამოვნო ფორმულირებებით ვისაუბროთ. პირიქით, მე მგონია, რომ დიპლომატია სწორედ კრიზისების გადაჭრის საშუალებაა და არა ის, რომ ჩვენი ნათქვამით ხელი შევუწყოთ ამ კრიზისის გაჩენას. მე არამეგობრული, თითქმის ჩხუბის რიტორიკით საფრანგეთთან ურთიერთობას ვერ გავაგრძელებდი. ეს იყო კიდევ ერთი მთავარი მიზეზი ჩემი გადადგომის. სულ მქონდა შიში, რომ ამ ჩვენს ევროპულ ორიენტაციას რაიმე საფრთხე არ დამუქრებოდა.

რადიო თავისუფლება: თქვენს ამ საჯარო განცხადებაში არაერთხელ აღნიშნეთ მკაფიოდ, რომ საქართველოს ადგილი ევროპაშია. როდის გაგიჩნდათ განცდა, რომ საქართველო ამ ადგილს კარგავდა, რომ ქვეყანამ ევროპისკენ მიმავალ გზას გადაუხვია? ეს მხოლოდ „აგენტების კანონმა“ გაგიჩინათ თუ სხვა მიზეზებიც დაემატა?

გოჩა ჯავახიშვილი: ეს კანონი, ჩემი აზრით, არის დემონსტრაცია იმ აზრისა და მიდგომისა, რომლის აქტიურად გავრცელებასაც ცდილობენ ახლა, რომ ევროპა იყოს მხოლოდ ნეგატიურ კონტექსტში შეფასებული, რომ თითქოს ეს იყოს გარყვნილების ბუდე. ძალიან საშიშად მიმაჩნია ასეთი რამ და ვფიქრობ, ეს არის საზოგადოებრივი აზრის მანიპულაცია, როცა ვცდილობთ წარმოვიდგინოთ, თითქოს საქართველო იყოს მორალური სისპეტაკის კუნძული, რომელსაც გარედან, კერძოდ კი, ევროპიდან, უტევს გარყვნილების ოკეანეში აბობოქრებული ტალღები. რომ თითქოს საფრთხე ექმნება ოჯახურ ტრადიციებს, ჩვენს თვითმყოფადობას, ქრისტიანობას და ა.შ.

მოსახლეობის რაღაც ნაწილს, შესაძლოა, მართლა გაუჩნდეს ეჭვი, მართლა ასე ხომ არ ხდება? არადა, ვისაც ევროპაში უცხოვრია, დამეთანხმება, ირგვლივ თუ მიმოიხედავ, მორალური ცხოვრების უამრავ მაგალითს ნახავ, ვისთვისაც ეს ღირებულებები არის ძალიან ძვირფასი. მესმის, რომ პატარა ერი ვართ და გადაშენების შიში გვაწუხებდეს, მაგრამ მე ის მიკვირს, რატომ იმ მიმართულებიდან არ გვეშინია, საიდანაც ყველაზე მეტი საფრთხე მოდის ჩვენი გადაშენების? როცა ამბობენ, აი, თუ არა და, ომი იქნება, დავფიქრდეთ, ერთადერთი ქვეყანა, საიდანაც ომის საფრთხე გველის, არის რუსეთი. თუ ყველაფერს ისე გავაკეთებთ, როგორც ამ ქვეყანას ესიამოვნება, ბუნებრივია, რომ ომი არ იქნება, მაგრამ რა იქნება, ამაზე უნდა დავფიქრდეთ. აქეთ გვინდა წავიდეთ?

რადიო თავისუფლება: მსგავსი განცხადებების გამოც გექმნებოდათ სირთულეები? მაგალითად, საქართველოს პრემიერმა თავის გამოსვლებში რამდენჯერმე გაიმეორა, რომ საფრანგეთი გაცილებით მკაცრად შლის საპროტესტო აქციებს. მერე ამის დამადასტურებელი ვიდეოებიც მოიშველიეს... გიწევდათ პასუხის გაცემა პარტნიორებისათვის?

გოჩა ჯავახიშვილი: ვერ ვიტყვი, რომ ეს იყო პერმანენტული დილემა, მაგრამ ხშირად ხდებოდა მსგავსი რამ, განსაკუთრებით ბოლო პერიოდში. მე მიწევდა დაბეჯითებით იმის მტკიცება, რომ ხალხიც და მთავრობაც ერთსულოვანია ევროპულ მისწრაფებებში. თუმცა გვპასუხობდნენ, თქვენი პოლიტიკოსების განცხადებები საპირისპიროს მოწმობსო. პირდაპირ პოლიტიკოსების გვარებს მეუბნებოდნენ, რომ აი, მან 80-ჯერ ახსენა ნეგატიურ კონტექსტში ევროკავშირი, ევროპარლამენტი, ევროპის განცხადებები. მე მაინც ვცდილობდი, ამეხსნა, რომ საქართველოს მთავრობა, გასაგები გეოპოლიტიკური მიზეზების გამო თავდაცვის პოზიციაში იდგა და რუსეთთან სტრატეგიული მოთმინების პოლიტიკას ატარებდა. მე, როგორც დიპლომატი, რომელიც ქვეყანას წარმოვადგენდი, ვცდილობდი, რომ ეს ყველაფერი მათთვის ამეხსნა.

რადიო თავისუფლება: მესმის, რომ დიპლომატი ქვეყნის სამსახურშია, მაგრამ მაინც, სად გადის ზღვარი მისთვისაც, როგორც დიპლომატისთვის, თუ ის ხედავს, რომ ქვეყანა არასწორი გზით იწყებს სვლას, ის მაინც უნდა დუმდეს? სადამდე შეიძლება დუმილი? და აქვე, საინტერესოა, ხომ არ იცით, რას ფიქრობენ სხვა ელჩები ამავე თემაზე?

გოჩა ჯავახიშვილი: მართალი გითხრათ, ვცდილობ, არ ვეკონტაქტო ჩემს კოლეგებს და მეგობრებს ამ სფეროდან, რომელთანაც მაქვს კარგი ურთიერთობა. ყველა საკუთარი სინდისის კარნახით იღებს გადაწყვეტილებას, თუმცა აღმოჩნდა, რომ ახლა მხოლოდ მე მივიღე ეს გადაწყვეტილება. თუმცა, ველოდი, რომ ელჩებიდან კიდევ ორი ელჩი მაინც გადადგამდა ამ ნაბიჯს. მე მათ პროფესიონალიზმსა და სამშობლოს სიყვარულში ეჭვს ვერ შევიტან, თუმცა, შესაძლოა, მათ ჩემზე მეტი იციან. არ ვიცი... ჩვენთან, დიპლომატიაში, არსებობს ასეთი ცნება - იერარქიული სუბორდინაცია, რაც, ჩემი აზრით, უსიტყვო მორჩილებისგან უნდა განსხვავდებოდეს.

მე არ ვნანობ ჩემს გადაწყვეტილებას. რომც აღმოჩნდეს, რომ მე ვცდებოდი და ეს ყოფილა საქართველოს აყვავების და გაერთიანების ერთადერთი გზა, მხოლოდ გამიხარდება და ვიფიქრებ, რომ შევცდი, მაგრამ არ ვინანებ, რადგან ეს ჩემს სინდისთან შეთანხმებული გადაწყვეტილება იყო, რაც სხვათა შორის, მივიღე ისე, რომ არანაირი გეგმა, რა უნდა მეკეთებინა ამის შემდეგ, 57 წლის ასაკში, არ მქონია. მაგრამ მე ჩავთვალე, რომ იმ ზღვართან მივედი, როცა მე - ვეღარ ვიქნებოდი მე.

რადიო თავისუფლება: რას გულისხმობთ?

გოჩა ჯავახიშვილი: მე მომიწევდა ან ის ოფიციალური გზავნილები მიმეტანა პარტნიორებამდე, რაც ისმის დღეს საქართველოს ხელისუფლებისგან, მაგრამ იქვე მეთქვა, რომ ეს ოფიციალური გზავნილია, რომელსაც მე არ ვეთანხმები, ან, რომ იმდენად დამეჯერებინა თავი პარტნიორებთან ამ რიტორიკის სისწორეში. ვერც ერთს ვერ ვიზამდი. ვფიქრობდი, რამდენად მორალურია, ევროპას ვუთხრა, დღეს შენ შენი თავი გაგჭირვებია, შენ თუ გადარჩი და არსებობა განაგრძე, აი, 2030 წელს ვნახავ, დავფიქრდები, შემოვიდე თუ არა. დღეს, ჩემი აზრით, ევროპას ვაჩვენეთ არა თანადგომა, და ის კი არ ვუთხარით, რომ ახლა მეტად ვერ ვდგავარ შენ გვერდით გეოპოლიტიკური კონტექსტის გამო, მაგრამ შენი ოჯახის წევრი ვარ, არამედ პირიქით. ევროპა გაიგებდა ამას.

რადიო თავისუფლება: თუმცა საქართველოს ხელისუფლების განცხადებები ამის მკვეთრად საპირისპირო იყო, რისთვისაც, სხვათა შორის, რუსეთი გვაქებდა. ხოლო ევროპა - გვაფრთხილებდა და მხარდაჭერას გვთავაზობდა, მათ შორის, საფრანგეთიც, რომელიც სკეპტიკურად იყო განწყობილი საქართველოს ევროკავშირში გაერთიანების მიმართ. ამას ხომ სხვა ელჩებიც ხედავენ.

გოჩა ჯავახიშვილი: სიმართლე რომ ვთქვა, არ ვარ დარწმუნებული, რომ ზუსტად ვიცი რას ფიქრობენ მოქმედი ელჩები. ეს მათ უნდა ვკითხოთ. ისინი, ალბათ, ფიქრობენ, რომ დღეს საქართველოს ასე სჭირდება. ისინი, როგორც ჩანს, მოქმედებენ მთავრობის ერთგულებით და რწმენით, რომ საქართველო სწორედ ამ პოლიტიკით გადარჩება და სამშვიდობოს გავა... თუმცა მე მგონია, რომ დღეს ჩვენ ჩვენს ევროპელ პარტნიორებს ვერ ვაგრძნობინეთ, რომ ვართ დიდი ევროპული ოჯახის ერთგულები. რაც შეეხება საფრანგეთს, ის გერმანიასთან ერთად, ასოცირების ხელშეკრულებაზე ხელმოწერის დროს, ჩვენ მიმართ ერთ-ერთი ყველაზე სკეპტიკურად განწყობილი ქვეყანა იყო - მე მაშინ დესპანი ვიყავი და მახსოვს, გვეუბნებოდნენ, ხალხს ნუ მოატყუებთ ევროპული პერსპექტივით, საქართველო ვერ გაწევრიანდება ევროკავშირში და ჯობს მათ ეს გულწრფელად უთხრათო. ჩვენ დიდი ხნის განმავლობაში ვეჭიდავებოდით ფრანგ დიპლომატებს იმისათვის, რომ ასოცირების ხელშეკრულების პრეამბულაში ყოფილიყო ჩანაწერი საქართველოს ევროპულ მისწრაფებებზე. მაშინ დიპლომატიამაც გაჭრა. და მერე კი, უკვე რუსეთის მკაფიო აგრესიის ფონზე, ევროპამ სხვა თვალით შეხედა საკუთარ მომავალსაც, კავკასიასაც და საქართველოსაც.

რადიო თავისუფლება: მთავრობის მხრიდან თქვენს გადადგომაზე ორი განცხადება მახსენდება: კულტურის მინისტრის, თეა წულუკიანის, რომელმაც გითხრათ, რომ „დიპლომატი და ჯარისკაცი ერთი და იგივე პროფესიაა და ნამდვილი დიპლომატი, იმ იარაღს, რომელიც მისცეს, ქვეყნის წინააღმდეგ არ ატრიალებსო“ და საგარეო საქმეთა მინისტრის, ილია დარჩიაშვილის სიტყვები, რომლის პათოსი იყო, რომ თქვენ ამ გადაწყვეტილებით, „შეურაცხყოფა მიაყენეთ სახელმწიფოს“. ამ საჯარო გამოხმაურების მიღმა კიდევ თუ იყო რაიმე გამოხმაურება მათგან?

გოჩა ჯავახიშვილი: საჯაროდ ეს ორი გამოხმაურება იყო, რაც მტკივნეულად მომხვდა გულზე, რადგან რასაც უნდა ვაკეთებდე, წარსულში თუ მომავალში, არასოდეს არ ვიზამ არანაირი კეთილდღეობის ფასად იმას, რომ ჩემს ქვეყანას რაიმე ზიანი მივაყენო. და ეს პოლიტიკური გუნდი ჩემთვის არ არის სახელმწიფო. ის მართავს დღეს სახელმწიფოს, მაგრამ თუ ის მეუბნება, რომ ჩემი გადადგომით მე სამშობლოს ვუღალატე ან მთავრობას, მე ამას ასე არ აღვიქვამ. მე მირჩევნია, ვნანობდე იმას, რომ ზოგიერთი ჭარბი თავისუფლებით ბოროტად სარგებლობს ქვეყანაში, ვიდრე ვნახო, როგორ ეშინიათ თავისუფალი სიტყვის ქვეყანაში და როგორ იმალებიან ადამიანები. ეს ძალიან ცუდად შემოგვიბრუნდება. თუ ქვეყანაში ხელისუფლების კრიტიკის მთქმელი ორგანიზაციები აღარ იქნება, ხელისუფლებასაც მეტი ცდუნება ექნება ძალაუფლება ისე გამოიყენოს როგორც სურს. აქედან ავტორიტარიზმამდე ბევრი ნაბიჯი არ რჩება.

რადიო თავისუფლება: გადადგომის შემდეგ თქვენ პოლიტიკაში არ წასულხართ, როგორც ვიცი, არც ოპოზიციურ პარტიებთან გაგიმართავთ კონსულტაციები. როგორია თქვენი გეგმები, იცით უკვე, რას გააკეთებთ?

გოჩა ჯავახიშვილი: ისე მოულოდნელად გადავეშვი ამ მორევში, რომ რაიმე სხვა კონკრეტული გეგმა არ მქონია. კონსულტაციები მართლაც არავისთან გამიმართავს. პოლიტიკურ პარტიებს არ გავეკარები, ვიცი. უარი ვთქვი ასევე შემოთავაზებებზე, რაც ჩვენი რეგიონის ექსპერტობას გულისხმობდა, რადგან არ მგონია სწორი, გუშინ ელჩი ვიყავი და დღეს ღიად მთავრობის კრიტიკა დავიწყო, არ მაქვს ახლა ამის სურვილი, ამიტომ უფრო ვფიქრობ, აკადემიურ სივრცეში დავრჩე, რამდენიმე უნივერსიტეტთან ისედაც ვთანამშრომლობ, როგორც თბილისში, ისე აქ, საფრანგეთში.

რადიო თავისუფლება: დიპლომატიურ სამსახურში დაბრუნდებით? და რა შემთხვევაში?

გოჩა ჯავახიშვილი: ახლა ეგ ძნელად წარმოსადგენია. მითხრეს, რომ აი, შეიცვლება მთავრობა და ისევ დაბრუნდებიო. არც ეგ გათვლა მქონია, რომ მოდი, ახლა გადავდგები, შეიცვლება მთავრობა და მერე დავბრუნდები, ეს მიზანი არ მქონია. ვაცნობიერებდი, რომ მე ჩემს საყვარელ პროფესიას კარგა ხნით ვემშვიდობებოდი, თუმცა ვნახოთ, სამომავლოდ რა იქნება, რადგან მე ჩემი საქმე ძალიან მიყვარს.

რადიო თავისუფლება: როგორ გგონიათ, თქვენ ერთადერთ ელჩად დარჩებით, ვინც ასეთი გადაწყვეტილება მიიღო?

გოჩა ჯავახიშვილი: ვნახოთ, როგორ განვითარდება მოვლენები. შესაძლოა, მე არ ვიყო ერთი. თუმცა გადაჭრით ვერაფერს ვიტყვი.