რამდენიმე დღის წინ ერთი დოკუმენტური ფილმის პრემიერა გაიმართა კინოთეატრ რუსთაველში. ნინო ორჯონიკიძემ და ვანო არსენიშვილმა მათი ერთობლივი ნამუშევარი “ინგლისურის მასწავლებელი” პირველად აჩვენეს ფართო აუდიტორიას. რეაქციით თუ ვიმსჯელებთ, მაყურებელმა ფილმი მიიღო. თუმცა, საკითხავია, რამდენად სწორად იქნა იგი გაგებული. რამდენადაც ფილმის მსვლელობისას ჩემს გარშემო მსხდომნი ხშირად ისეთ რამეებზე აკეთებდნენ ერთმანეთში კომენტარს, ეჭვი გამიჩნდა, რომ ფილმის აღქმა ოდნავ ზედაპირული იყო.
ჩემი აზრით, “ინგლისურის მასწავლებელი” რამდენიმე მნიშვნელოვანი ნაწარმოების თავისებური და მსუბუქი ვერსიაა. პირველ ყოვლისა, აქ ალბათ ლორან კანტეს ფილმი „კლასი" უნდა ვახსენოთ, რომელიც 2008 წელს კანში ოქროს პალმის რტოთი დაჯილდოვდა. რომელთანაც არაერთი გადაძახილი აქვს “ინგლისურის მასწავლებელს”. განსხვავება აქ ისაა, რომ ბრედლი ნელსონი ინგლისური ენის მასწავლებელია სოფელ საჯიჯაოში, ფრანსუა ბეგოდო კი ფრანგულ ენასა და ლიტერატურას ასწავლის ერთ პარიზულ სკოლაში.
“ინგლისურის მასწავლებელი” ასევე ენათესავება კაფკას „ციხე-სიმაგრესაც. როგორც მიწისმზომელი კ., ისე ბრედლი ნელსონიც წინასწარი განზრახვით ჩადის სოფლად, რომ იქაურ სისტემაში ჩაეწეროს, მაგრამ ვერ ეწერება. სისტემა არ იღებს მას. როგორც კ.-ს, ისე ბრედლისაც არავინ აგდებს ღიად სოფლის ქრონოტოპოსიდან, თუმცა სოფლელები ისე ახლოსაც არ იკარებენ, რომ მათ შორის ურთიერთგაგების აქტი შედგეს. იმის მიუხედავად, რომ სისტემა ხვდება გმირს, მაინც მათი შეხვედრა შეუძლებელია. “ინგლისურის მასწავლებელი” ვერშეხვედრის ილუსტრაციაა. ფილმში სისტემა და გმირი ერთმანეთში ლაპარაკობენ, მაგრამ ერთმანეთის არ ესმით. მათ არ შეუძლიათ მოსმენილის პირად გამოცდილებაში გადატანა. ისინი უბრალოდ არ ან/და ვერ ცნობენ ერთმანეთს.
„ინგლისურის მასწავლებელში“ სოფელი, - როგორც სისტემა, - თავს იცავს, მას არ სურს და არც შეუძლია ახლის შეცნობა. ასე რომ, მის სხეულში ბრედლი ბოლომდე ანტისხეულად რჩება. სისტემას არ უნდა ახალი, ძველი ურჩევნია. ეს ძველი კი, როგორც ფილმის განმავლობაში ვხედავთ, ტყუილით, დაცინვითა და ფარისევლობითაა გაჟღენთილი. სისტემა ისე თავხედურად აყრის ბრედლის თვალებში ნაცარს, რომ ამ უკანასკნელს ისღა დარჩენია, თავისთვის აღშფოთდეს და ჩუმად თქვას: „ეს შეუძლებელია!“. კერძოდ - საკლასო გამოცდების დროს. ფილმში კარგად ჩანს, თუ როგორი ფიქციაა ეს გამოცდები.
„ვინც ინგლისური არ იცის, ღარიბია“, - ამბობს მიხეილ სააკაშვილი ფილმის დასაწყისში. ბრედლი ნელსონი ერთ-ერთია იმ ასობით მასწავლებელთაგან, რომლებიც საქართველოში ჩამოვიდნენ ერის გასანათლებლად. ჩანაფიქრი მშვენიერია, თუმცა განუხორციელებელი. სხვას რომ თავი გავანებოთ, სოფელ საჯიჯაოში ინგლისურის სწავლა არ შეუძლიათ, არ გამოსდით. სიმართლე ითქვას, მაინცდამაინც არც ინდომებენ. ბრედლის შეკითხვაზე „სად გინდათ სკოლის დამთავრების შემდეგ წახვიდეთ?“, კლასი ერთხმად პასუხობს: „თბილისში!“.
ერთგან ბრედლი ამბობს: „საქართველოში სუფრა არასდროს მთავრდება. სკოლაშიც კი“. საჯიჯაოში ინგლისურის სწავლა არ უნდათ. ან რა საჭიროა? ინგლისური ენის საგამოცდო ტესტები მათ გარეშეც შეივსება მათსავე სასარგებლოდ. მონაცემები კი ეროვნულ საგამოცდო ცენტრში გადაიგზავნება, იქიდან კი - განათლების სამინისტროში. და ყველა კმაყოფილია. ყველა იცინის. მოსწავლეც და პრეზიდენტიც. მერე რა, რომ საჯიჯაოს სკოლაში ინგლისური არ უსწავლიათ? დოკუმენტი ხომ არსებობს, რომელიც ამის საპირისპიროს ამტკიცებს?
ან როგორ გაბედავს პროვინციული სკოლის დირექტორი იმის თქმას, რომ დღევანდელ საქართველოში მისი სკოლის მოსწავლეებმა ინგლისური არ იციან. ჩვენ ხომ გიგანტური ნახტომებით მივიწევთ ახალი მშვენიერი საქართველოსკენ, სადაც ძაღლსაც კი ეცოდინება ინგლისური და კომპიუტერი?
ერის ინტერნეტიზაცია-კომპიუტერიზაცია ცალკე საუბრის თემაა. თავის დროზე სააკაშვილმა კარგად შეადარა კომპიუტერი ილიას სანთელს, ცოდნის გადაცემის კუთხით. რაც, თავის მხრივ, გვაძლევს პასუხს შეკითხვაზე „რატომ იყო რევოლუციამდელი ბავშვი გონებაჩლუნგი?“. იმიტომ, რომ მას არ ჰქონდა კომპიუტერი.
თუმცა დავუბრუნდეთ საჯიჯაოს. იქაური სკოლის დირექტორი სიმპტომატური სახელით - ელშუქ ტყებუჩავა - ერთგან ამბობს: „გამორიცხულია, ამას (ბრედლის) აქაურობა დაავიწყდეს. სადაც უნდა წავიდეს, ყოველთვის ემახსოვრება ეს სკოლა“. მართლაცდა რა დაავიწყებს ბრედლის საჯიჯაოს სკოლას?
ახლა ისე არ გამოვიდეს, თითქოს მარტო საჯიჯაოს სკოლაშია პრობლემა. სიმართლე ითქვას, ეს ბრედლიც კარგი მთხლეა და მისი მასწავლებლობაც საკმაო ეჭვებს ბადებს. თუმცა მოცემულ შემთხვევაში მას, ალბათ, ყველაზე ნაკლებად მოეთხოვება. ძაღლის თავი კი იქაა დამარხული, სადაც ბრედლისნაირებს იწვევენ მასწავლებლებად.
ფილმის შინაარს შეგნებულად არ ვყვები. რამდენადაც “ინგლისურის მასწავლებელი” აუცილებლად სანახავი ფილმია. ადრეც ვთქვი და ახლაც გავიმეორებ, დღეს საქართველოში დოკუმენტური კინო უკეთეს მდგომარეობაშია, ვიდრე მხატვრული. ამის კიდევ ერთი დადასტურებაა “ინგლისურის მასწავლებელი”.
ჩემი აზრით, “ინგლისურის მასწავლებელი” რამდენიმე მნიშვნელოვანი ნაწარმოების თავისებური და მსუბუქი ვერსიაა. პირველ ყოვლისა, აქ ალბათ ლორან კანტეს ფილმი „კლასი" უნდა ვახსენოთ, რომელიც 2008 წელს კანში ოქროს პალმის რტოთი დაჯილდოვდა. რომელთანაც არაერთი გადაძახილი აქვს “ინგლისურის მასწავლებელს”. განსხვავება აქ ისაა, რომ ბრედლი ნელსონი ინგლისური ენის მასწავლებელია სოფელ საჯიჯაოში, ფრანსუა ბეგოდო კი ფრანგულ ენასა და ლიტერატურას ასწავლის ერთ პარიზულ სკოლაში.
“ინგლისურის მასწავლებელი” ასევე ენათესავება კაფკას „ციხე-სიმაგრესაც. როგორც მიწისმზომელი კ., ისე ბრედლი ნელსონიც წინასწარი განზრახვით ჩადის სოფლად, რომ იქაურ სისტემაში ჩაეწეროს, მაგრამ ვერ ეწერება. სისტემა არ იღებს მას. როგორც კ.-ს, ისე ბრედლისაც არავინ აგდებს ღიად სოფლის ქრონოტოპოსიდან, თუმცა სოფლელები ისე ახლოსაც არ იკარებენ, რომ მათ შორის ურთიერთგაგების აქტი შედგეს. იმის მიუხედავად, რომ სისტემა ხვდება გმირს, მაინც მათი შეხვედრა შეუძლებელია. “ინგლისურის მასწავლებელი” ვერშეხვედრის ილუსტრაციაა. ფილმში სისტემა და გმირი ერთმანეთში ლაპარაკობენ, მაგრამ ერთმანეთის არ ესმით. მათ არ შეუძლიათ მოსმენილის პირად გამოცდილებაში გადატანა. ისინი უბრალოდ არ ან/და ვერ ცნობენ ერთმანეთს.
„ინგლისურის მასწავლებელში“ სოფელი, - როგორც სისტემა, - თავს იცავს, მას არ სურს და არც შეუძლია ახლის შეცნობა. ასე რომ, მის სხეულში ბრედლი ბოლომდე ანტისხეულად რჩება. სისტემას არ უნდა ახალი, ძველი ურჩევნია. ეს ძველი კი, როგორც ფილმის განმავლობაში ვხედავთ, ტყუილით, დაცინვითა და ფარისევლობითაა გაჟღენთილი. სისტემა ისე თავხედურად აყრის ბრედლის თვალებში ნაცარს, რომ ამ უკანასკნელს ისღა დარჩენია, თავისთვის აღშფოთდეს და ჩუმად თქვას: „ეს შეუძლებელია!“. კერძოდ - საკლასო გამოცდების დროს. ფილმში კარგად ჩანს, თუ როგორი ფიქციაა ეს გამოცდები.
„ვინც ინგლისური არ იცის, ღარიბია“, - ამბობს მიხეილ სააკაშვილი ფილმის დასაწყისში. ბრედლი ნელსონი ერთ-ერთია იმ ასობით მასწავლებელთაგან, რომლებიც საქართველოში ჩამოვიდნენ ერის გასანათლებლად. ჩანაფიქრი მშვენიერია, თუმცა განუხორციელებელი. სხვას რომ თავი გავანებოთ, სოფელ საჯიჯაოში ინგლისურის სწავლა არ შეუძლიათ, არ გამოსდით. სიმართლე ითქვას, მაინცდამაინც არც ინდომებენ. ბრედლის შეკითხვაზე „სად გინდათ სკოლის დამთავრების შემდეგ წახვიდეთ?“, კლასი ერთხმად პასუხობს: „თბილისში!“.
ერთგან ბრედლი ამბობს: „საქართველოში სუფრა არასდროს მთავრდება. სკოლაშიც კი“. საჯიჯაოში ინგლისურის სწავლა არ უნდათ. ან რა საჭიროა? ინგლისური ენის საგამოცდო ტესტები მათ გარეშეც შეივსება მათსავე სასარგებლოდ. მონაცემები კი ეროვნულ საგამოცდო ცენტრში გადაიგზავნება, იქიდან კი - განათლების სამინისტროში. და ყველა კმაყოფილია. ყველა იცინის. მოსწავლეც და პრეზიდენტიც. მერე რა, რომ საჯიჯაოს სკოლაში ინგლისური არ უსწავლიათ? დოკუმენტი ხომ არსებობს, რომელიც ამის საპირისპიროს ამტკიცებს?
ან როგორ გაბედავს პროვინციული სკოლის დირექტორი იმის თქმას, რომ დღევანდელ საქართველოში მისი სკოლის მოსწავლეებმა ინგლისური არ იციან. ჩვენ ხომ გიგანტური ნახტომებით მივიწევთ ახალი მშვენიერი საქართველოსკენ, სადაც ძაღლსაც კი ეცოდინება ინგლისური და კომპიუტერი?
ერის ინტერნეტიზაცია-კომპიუტერიზაცია ცალკე საუბრის თემაა. თავის დროზე სააკაშვილმა კარგად შეადარა კომპიუტერი ილიას სანთელს, ცოდნის გადაცემის კუთხით. რაც, თავის მხრივ, გვაძლევს პასუხს შეკითხვაზე „რატომ იყო რევოლუციამდელი ბავშვი გონებაჩლუნგი?“. იმიტომ, რომ მას არ ჰქონდა კომპიუტერი.
თუმცა დავუბრუნდეთ საჯიჯაოს. იქაური სკოლის დირექტორი სიმპტომატური სახელით - ელშუქ ტყებუჩავა - ერთგან ამბობს: „გამორიცხულია, ამას (ბრედლის) აქაურობა დაავიწყდეს. სადაც უნდა წავიდეს, ყოველთვის ემახსოვრება ეს სკოლა“. მართლაცდა რა დაავიწყებს ბრედლის საჯიჯაოს სკოლას?
ახლა ისე არ გამოვიდეს, თითქოს მარტო საჯიჯაოს სკოლაშია პრობლემა. სიმართლე ითქვას, ეს ბრედლიც კარგი მთხლეა და მისი მასწავლებლობაც საკმაო ეჭვებს ბადებს. თუმცა მოცემულ შემთხვევაში მას, ალბათ, ყველაზე ნაკლებად მოეთხოვება. ძაღლის თავი კი იქაა დამარხული, სადაც ბრედლისნაირებს იწვევენ მასწავლებლებად.
ფილმის შინაარს შეგნებულად არ ვყვები. რამდენადაც “ინგლისურის მასწავლებელი” აუცილებლად სანახავი ფილმია. ადრეც ვთქვი და ახლაც გავიმეორებ, დღეს საქართველოში დოკუმენტური კინო უკეთეს მდგომარეობაშია, ვიდრე მხატვრული. ამის კიდევ ერთი დადასტურებაა “ინგლისურის მასწავლებელი”.
