შენიშვნა მიღებულია. ჩემივე ზედაპირული წარმოდგენების ბრალია ის, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია, დღევანდელი სახით, ძირითადად რეაქციული, შოვინისტური და იერარქიების გამყარებაზე ორიენტირებული ინსტიტუტი მგონია. რეალურად არც ამ ინსტიტუტს ვიცნობ, არც მის მესვეურებს და არც იმ ენას, მეტაფორებს თუ დისკურსს, რომლითაც ისინი მოქმედებენ. ცალკეული სასულიერო პირების ქადაგებები და განცხადებები, რომელთაც მედიაში ვაწყდები ხოლმე, მაოცებს და პროტესტის სურვილსაც მიჩენს - მაგრამ ამ განცხადებებს არ უნდა ვაზოგადებდე და “მთელ ეკლესიაზე” არ უნდა ვიქმნიდე წარმოდგენას.
მაგრამ რა ვქნა. ეკლესიას, როგორც ინსტიტუტს, “გარედან” ვუყურებ და შთაბეჭდილებაც ამის მიხედვით მექმნება. აი ახლაც, გასულ კვირა დღეს, საკმარისი იყო ინტერნეტში თვალი მომეკრა ჰედლაინისთვის „ილია მეორე ცოლებს ქმრების მორჩილებისკენ მოუწოდებს,“ რომ მაშინვე გამომეტანა ცალსახა დასკვნა - ეკლესია არქაულ, ქალთმოძულე კლიშეებს ამკვიდრებს და ქალების ჩაგვრას უწყობს ხელს. ამ შემთხვევაში ნამდვილად ძნელი იყო განზოგადების ცდუნებასთან გამკლავება. ჯერ ერთი, დამეთანხმებით, რომ პატრიარქის წარმოდგენა „ცალკეულ სასულიერო პირად“ და არა მთელი ინსტიტუტის პოზიციის გამომხატველად, რთულია; და თან, რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, ჩემთვის, როგორც ფემინისტისთვის, ეკლესია აქამდეც გამოირჩეოდა ქალების მიმართ აშკარად დისკრიმინაციული პოლიტიკით და დამამცირებელი დამოკიდებულებით.
შესაბამისად, პატრიარქის ბოლო ქადაგება - რომელიც ცნობის წაკითხვის შემდეგ სრულად მოვისმინე - ადვილად დავუკავშირე ამ ზოგად კონტექსტს. იმან, რომ ილია მეორემ სქესებს შორის თანასწორუფლებიანობას „ტერმინი“ უწოდა და თქვა, ოჯახში მეთაური ერთმნიშვნელოვნად ქმარი უნდა იყოსო, მაშინვე გამახსენა სხვა ბევრი რამ, რასაც ყოველთვის აღვიქვამდი სამღვდელოების მხრიდან ქალების დისკრიმინაციის და ქალთმოძულეობის გამოვლინებად. მაგალითად ის, რომ ცოლებს ქმრების მიმართ „მორჩილებისკენ“ ჯვრისწერის ყოველი რიტუალის დროს მოუწოდებენ. ისიც, რომ მენსტრუაციის პერიოდში ქალს “უწმინდურს” უწოდებენ და ეკლესიაში სანთლის დანთების უფლებაც კი არ აძლევენ. ისიც, რომ დედას, ბავშვის გაჩენის შემდეგ, საერთოდ არ უშვებენ ეკლესიაში - მასაც „უწმინდურად“ თვლიან მანამ, სანამ მშობიარობიდან 40 დღის შემდეგ მღვდელი ეკლესიის კარებთან წაუკითხავდეს სპეციალურ ლოცვებს, მისი „განსწმენდის“ მიზნით. ერთი არქიმანდრიტის სიტყვებიც გამახსენდა - რომ ქალში, თურმე, მხოლოდ დედობა უნდა გვიყვარდეს და არა „სიბინძურე“. ანუ, დედის სტატუსის მქონე ქალი თუ მხოლოდ დროდადროა “უწმინდური”, ამ კაცის თანახმად, ისე გამოდის, რომ დედობის ფუნქციის მიღმა ის ზოგადადაც “ბინძურია”.
ასე შემდეგ და ასე შემდეგ. მაგალითები ბევრია. მარტო ის ფაქტი რად ღირს, რომ ათიოდე წლის წინ საქართველოს ეკლესიის სინოდმა საჭიროდ ჩათვალა დადგენილება მიეღო - მოუნათლავად გარდაცვლილი, თუნდაც დედის მუცელში მოწყვეტილი ბავშვი „პირველქმნილი“ ცოდვის გამო ვერ დაიმკვიდრებს სასუფეველს, ანუ ჯოჯოხეთში მოხვდებაო. როგორც ვიცი, დადგენილების ფორმით ეს მხოლოდ საქართველოში დაზუსტდა. ისე კი ასეთი სწავლება სხვა მართლმადიდებელ ეკლესიებსაც ჰქონიათ. თეოლოგიურ დისკუსიაში შესვლას ვერასოდეს გავბედავ - საამისოდ არც ცოდნა მაქვს და არც ინტუიცია. მაგრამ ჩემი პერსპექტივიდან - „გარედან“ - ეს დადგენილებაც ქალის - დედის - წინააღმდეგ მიმართულად აღიქმება. შეუძლებელია ის უმძიმეს გავლენას არ ახდენდეს მორწმუნე დედების ემოციურ თუ ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე, რომლებსაც შვილი ჰყავთ დაკარგული.
მოკლედ, კიდევ ერთხელ ვაღიარებ - იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ქალთმოძულეობა, ქალის მარგინალიზაცია და დისკრიმინაცია ეკლესიისთვის ძალიან ჩვეულებრივ, ხშირ და ლამის ორგანულ პრაქტიკას წარმოადგენს. თუმცა გვეუბნებიან, ეს ასე მხოლოდ ზედაპირზე მოჩანს, სინამდვილეში ის არაა, რაც თქვენ გგონიათ, „შიგნიდან“ საქმე ბევრად სხვანაირად და უკეთესადააო - და შეიძლება მართლაც ასეც იყოს. მაგრამ, რა ვქნა და ჩემი შეზღუდული წარმოსახვის უნარით მიჭირს იმის წარმოდგენა, მაინც რა ისეთი იდუმალი მნიშვნელობები თუ მეტაფორული განზომილებები შეიძლება იდოს “მორჩილების”, “უწმინდურობის” თუ “სიბინძურის” ცნებებში, რომ რაიმე ფორმით დადებითად აისახებოდეს ქალების მდგომარეობაზე ყოველდღიურ, რეალურ ყოფაში.
მეტაფიზიკურ მეტაფორებში ვერ ვარ მოწოდების სიმაღლეზე. მაგრამ შედარებით კონკრეტული და “მიწიერი” ამბების აღქმა უფრო მიადვილდება - და სწორედ ეს ამბები მაძლევს შეშფოთების საფუძველს. მაგალითად, გაეროს მიერ რამდენიმე წლის წინ შემუშავებული სტატისტიკური მონაცემებით, საქართველოში ყოველი მეთერთმეტე დაქორწინებული ქალი აღიარებს, რომ ქმრის მხრიდან ძალადობის მსხვერპლი გამხდარა. არის ძალადობის ფაქტები ორსულობის პერიოდშიც. ქალების 34 პროცენტი ქმრის მიერ ცოლის ცემას „გარკვეულ შემთხვევებში“ დასაშვებად მიიჩნევს; 50 პროცენტი კი ფიქრობს, რომ ცოლი ქმარს მაშინაც კი უნდა უჯერებდეს, როცა არ ეთანხმება. რაც ყველაფერზე უფრო საგანგაშოა, საქართველოს ქალების 78 პროცენტზე ცოტა მეტი თვლის, რომ ოჯახური ძალადობის ფაქტები ოჯახშივე უნდა დარჩეს - ანუ ქმარი რომ ცემს, ეს ამბავი უნდა დამალოს და შველა არ უნდა ითხოვოს.
ასეთ ფონზე შეუძლებელია იმაზე არ ვიფიქრო, მაინც რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს ქვეყნის კულტურულ ცხოვრებაში, ალბათ, ყველაზე გავლენიანი პირის, ილია მეორის ქადაგებას, რომ ოჯახში მთავარი კაცია, რომ ცოლი ქმრის მორჩილი უნდა იყოს, რომ ბედნიერი ოჯახი ის ოჯახია, რომელსაც დედამ “თავი შესწირა”, რომ ცოლის მთავარ მოვალეობებს შორის სამსახურიდან დაბრუნებული ქმრის მოსვენება და მისთვის “ფეხების დაბანის” შეთავაზება შედის. და დასკვნებიც ერთმნიშვნელოვნად სწორხაზოვანი გამომაქვს - ამ და მსგავსი ქადაგებების პირდაპირი შედეგი სქესებს შორის უკვე არსებული იერარქიების განმტკიცება, ქალის დაქვემდებარებული პოზიციების კიდევ უფრო მეტად გამყარება და ქალის წინააღმდეგ მიმართული ძალადობის ფორმების ლეგიტიმაცია იქნება.
შესაძლოა ახლაც მითხრან, რომ ეს ის არ არის, რაც მე მგონია - და რომ აქაც ალეგორიული მნიშვნელობები და მეტაფორული განზომილებები უნდა ვეძიოთ. მაგრამ, რა ვქნა და ჩემი მიწიერი ინტუიცია მაინც ჯიუტად იმას მკარნახობს, რომ ოჯახის „თავად“ ყოფნის, თუ „ფეხების დაბანის“ პრივილეგიის შესახებ სიტყვები ფრიად არამეტაფორული და ზედმიწევნით პირდაპირი მნიშვნელობით იქნება გაგებული ბევრი, ისედაც დომინანტურ პოზიციებზე მდგომი ქმრის მიერ. მეტაფორების მიღმა ხომ ძალიან კონკრეტული რეალობა არსებობს, რომელშიც ქალების წინააღმდეგ ფიზიკური თუ ფსიქოლოგიური ძალადობა მწვავე პრობლემად რჩება. დღევანდელ ულმობელ ეკონომიკურ გარემოში ოჯახების სარჩენად უამრავ ქალს უწევს მუშაობა დაუცველ და ექსპლუატაციურ პირობებში. ასეთ ფონზე კიდევ იმის ხაზგასმა, რომ ქალი ოჯახს უნდა „შეეწიროს“ და ქმარზე დაქვემდებარებულ პოზიციას უნდა დამორჩილდეს, უსამართლოდ და რეალობასთან შეუსაბამოდ მოჩანს. მით უმეტეს მაშინ, როცა ამ მოწოდებების ავტორს ისეთი მძლავრი ავტორიტეტი თუ ირაციონალური კაპიტალი აქვს, რომ, როგორც გამოჩნდა, ძალიან იშვიათი გამონაკლისების გარდა, „ქალთა უფლებების დამცველებიც“ და „გენდერულ დისკრიმინაციასთან მებრძოლებიც“ კი ვერ ბედავენ მისი სიტყვების ეჭვქვეშ დაყენებას, კრიტიკაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ.
სწორად გამიგეთ - მესმის, რომ ეკლესია ყველა კულტურაში კონსერვატიული და პატრიარქალური ინსტიტუტია და მისი მეთაური ალბათ ვერასოდეს გაიზიარებს ფემინისტების ყველა ოცნებას სქესებს შორის სამართლის, თუ თანასწორუფლებიანობის დამყარების შესახებ. ისიც გასაგებია, რომ ქალების “მეორეხარისხოვნების” თუ “პრობლემურობის” შესახებ თვალსაზრისები - რომ ისინი კაცის შემდეგ შეიქმნენ, პირველი ცოდვა მათ ჩაიდინეს, ჩუმად უნდა იყვნენ და ოჯახის “თავ” ქმრებს უსიტყვოდ უნდა ემორჩილებოდნენ - მართლა გვხვდება ქრისტიანობისთვის უმნიშვნელოვანეს ტექსტებში. მაგრამ ეს ტექსტები ხომ კონკრეტული ისტორიული ეპოქების თუ კულტურული კონტექსტების ნაყოფია - ვიცით, რომ ქრისტიანობა მძლავრად პატრიარქალური სოციალური სტრუქტურების გარემოში იშვა და განვითარდა; ძველი აღთქმა კი კაცობრიობის პროგრესის ისტორიაში ძალიან ადრეულ და სასტიკ ხანას ასახავს - მონობის, მასობრივი ხოცვა-ჟლეტის და ადამიანების რიტუალური მსხვერპლშეწირვის ეპოქებს. ჩემთვის მართლა უცნაური და გაუგებარია, რანაირად შეიძლება ამ ტექსტების წაკითხვისას ეს კონტექსტები დავივიწყოთ და მათში გამოხატული იერარქიებით ვხელმძღვანელობდეთ თანამედროვე საზოგადოებების მოწყობის ფორმებზე მსჯელობისას. მით უმეტეს, რომ ქრისტიანობის უმთავრეს ღირებულებად - იმად, რაც ყოველგვარი „კონტექსტებისა“ თუ „ინტერპრეტაციების“ მიღმაა - სრულიად საპირისპირო რამ ითვლება: ადამიანებს შორის იერარქიების უარყოფა და ღმერთის წინაშე მათი თანასწორობის პრინციპი, ეთნიკური წარმომავლობის, სოციალური სტატუსის თუ სქესობრივი კუთვნილების მიუხედავად.
თუმცა, კიდევ ერთხელ - და უკვე უკანასკნელად - ვიმეორებ, რომ ამ ყველაფერზე ძალიან ზოგადი შეხედულება მაქვს. ანუ, ალბათ სწორედ ის შემთხვევა ვარ, რომელსაც ჩემი მეგობარი და ბევრ სხვა საკითხში თანამოაზრე, შორენა შავერდაშვილი, ეკლესიის „შიგნით“ არსებული სურათის არმცოდნე, იდეოლოგიის მქადაგებელ ადამიანს უწოდებს - რომელიც "კარჩაკეტილია" განსხვავებული პოზიციების მოსმენისთვის. ამიტომაც მინდა გთხოვოთ - თუ შესაძლებელია, იქნებ რაიმე სახით გვეცადა ასეთი საუბრის დაწყება. ან ამ ბლოგის კომენტარებში, ან რაიმე სხვა ფორმით, იქნებ როგორმე ავხსნათ, მაინც რაშია საქმე და რანაირად ხდება, რომ ქალის მორჩილებაზე, მეორეხარისხოვნებაზე, უწმინდურობაზე თუ სიბინძურეზე ასე ხშირად მქადაგებელი ინსტიტუტი სინამდვილეში არ დგას ქალთმოძულე თუ დისკრიმინაციულ პოზიციებზე. ცხადია, ეს თემები მჭიდროდ არის დაკავშირებული მეტაფორებთან, ინტუიციასთან, ემოციებთან თუ ირაციონალურ განცდებთან - და პოზიციების არგუმენტებად ვერბალიზაცია ალბათ არ იქნება ადვილი. მაგრამ იქნებ რაღაც ზღვრამდე მაინც შესაძლებელი იყოს ამაზე საუბარი.
თუკი, რასაკვირველია, ეკლესიის პოზიციების შესახებ საერთოდ შესაძლებელია თავისუფალი მსჯელობა და კრიტიკული რეფლექსია. ჩვენს რეალობაში ეს იმდენად იშვიათად ხდება - და ისეთ ირაციონალურ შიშებს თუ აგრესიას იწვევს - რომ მართლა არ ვარ დარწმუნებული ასეთი შესაძლებლობის არსებობაში. თავად პატრიარქის თუ სხვა სასულიერო პირების მიერ არაერთხელ გამეორებული სიტყვები - რომ ეკლესიის, სინოდის და პატრიარქის მიმართ კრიტიკული დამოკიდებულების გამოხატვა „უდიდესი ცოდვაა“, რომელსაც ღმერთი „დაუსჯელს არ დატოვებს“ - მე ადამიანების დათრგუნვა, დაშინება და მათთვის თავისუფალი აზროვნების უფლების წართმევა მგონია. მაგრამ იქნებ აქაც ვცდები? იქნებ ეს ის არ არის, მე რაც მგონია?...
მაგრამ რა ვქნა. ეკლესიას, როგორც ინსტიტუტს, “გარედან” ვუყურებ და შთაბეჭდილებაც ამის მიხედვით მექმნება. აი ახლაც, გასულ კვირა დღეს, საკმარისი იყო ინტერნეტში თვალი მომეკრა ჰედლაინისთვის „ილია მეორე ცოლებს ქმრების მორჩილებისკენ მოუწოდებს,“ რომ მაშინვე გამომეტანა ცალსახა დასკვნა - ეკლესია არქაულ, ქალთმოძულე კლიშეებს ამკვიდრებს და ქალების ჩაგვრას უწყობს ხელს. ამ შემთხვევაში ნამდვილად ძნელი იყო განზოგადების ცდუნებასთან გამკლავება. ჯერ ერთი, დამეთანხმებით, რომ პატრიარქის წარმოდგენა „ცალკეულ სასულიერო პირად“ და არა მთელი ინსტიტუტის პოზიციის გამომხატველად, რთულია; და თან, რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, ჩემთვის, როგორც ფემინისტისთვის, ეკლესია აქამდეც გამოირჩეოდა ქალების მიმართ აშკარად დისკრიმინაციული პოლიტიკით და დამამცირებელი დამოკიდებულებით.
ჩემთვის, როგორც ფემინისტისთვის, ეკლესია აქამდეც გამოირჩეოდა ქალების მიმართ აშკარად დისკრიმინაციული პოლიტიკით და დამამცირებელი დამოკიდებულებით.
შესაბამისად, პატრიარქის ბოლო ქადაგება - რომელიც ცნობის წაკითხვის შემდეგ სრულად მოვისმინე - ადვილად დავუკავშირე ამ ზოგად კონტექსტს. იმან, რომ ილია მეორემ სქესებს შორის თანასწორუფლებიანობას „ტერმინი“ უწოდა და თქვა, ოჯახში მეთაური ერთმნიშვნელოვნად ქმარი უნდა იყოსო, მაშინვე გამახსენა სხვა ბევრი რამ, რასაც ყოველთვის აღვიქვამდი სამღვდელოების მხრიდან ქალების დისკრიმინაციის და ქალთმოძულეობის გამოვლინებად. მაგალითად ის, რომ ცოლებს ქმრების მიმართ „მორჩილებისკენ“ ჯვრისწერის ყოველი რიტუალის დროს მოუწოდებენ. ისიც, რომ მენსტრუაციის პერიოდში ქალს “უწმინდურს” უწოდებენ და ეკლესიაში სანთლის დანთების უფლებაც კი არ აძლევენ. ისიც, რომ დედას, ბავშვის გაჩენის შემდეგ, საერთოდ არ უშვებენ ეკლესიაში - მასაც „უწმინდურად“ თვლიან მანამ, სანამ მშობიარობიდან 40 დღის შემდეგ მღვდელი ეკლესიის კარებთან წაუკითხავდეს სპეციალურ ლოცვებს, მისი „განსწმენდის“ მიზნით. ერთი არქიმანდრიტის სიტყვებიც გამახსენდა - რომ ქალში, თურმე, მხოლოდ დედობა უნდა გვიყვარდეს და არა „სიბინძურე“. ანუ, დედის სტატუსის მქონე ქალი თუ მხოლოდ დროდადროა “უწმინდური”, ამ კაცის თანახმად, ისე გამოდის, რომ დედობის ფუნქციის მიღმა ის ზოგადადაც “ბინძურია”.
ასე შემდეგ და ასე შემდეგ. მაგალითები ბევრია. მარტო ის ფაქტი რად ღირს, რომ ათიოდე წლის წინ საქართველოს ეკლესიის სინოდმა საჭიროდ ჩათვალა დადგენილება მიეღო - მოუნათლავად გარდაცვლილი, თუნდაც დედის მუცელში მოწყვეტილი ბავშვი „პირველქმნილი“ ცოდვის გამო ვერ დაიმკვიდრებს სასუფეველს, ანუ ჯოჯოხეთში მოხვდებაო. როგორც ვიცი, დადგენილების ფორმით ეს მხოლოდ საქართველოში დაზუსტდა. ისე კი ასეთი სწავლება სხვა მართლმადიდებელ ეკლესიებსაც ჰქონიათ. თეოლოგიურ დისკუსიაში შესვლას ვერასოდეს გავბედავ - საამისოდ არც ცოდნა მაქვს და არც ინტუიცია. მაგრამ ჩემი პერსპექტივიდან - „გარედან“ - ეს დადგენილებაც ქალის - დედის - წინააღმდეგ მიმართულად აღიქმება. შეუძლებელია ის უმძიმეს გავლენას არ ახდენდეს მორწმუნე დედების ემოციურ თუ ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე, რომლებსაც შვილი ჰყავთ დაკარგული.
მოკლედ, კიდევ ერთხელ ვაღიარებ - იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ქალთმოძულეობა, ქალის მარგინალიზაცია და დისკრიმინაცია ეკლესიისთვის ძალიან ჩვეულებრივ, ხშირ და ლამის ორგანულ პრაქტიკას წარმოადგენს. თუმცა გვეუბნებიან, ეს ასე მხოლოდ ზედაპირზე მოჩანს, სინამდვილეში ის არაა, რაც თქვენ გგონიათ, „შიგნიდან“ საქმე ბევრად სხვანაირად და უკეთესადააო - და შეიძლება მართლაც ასეც იყოს. მაგრამ, რა ვქნა და ჩემი შეზღუდული წარმოსახვის უნარით მიჭირს იმის წარმოდგენა, მაინც რა ისეთი იდუმალი მნიშვნელობები თუ მეტაფორული განზომილებები შეიძლება იდოს “მორჩილების”, “უწმინდურობის” თუ “სიბინძურის” ცნებებში, რომ რაიმე ფორმით დადებითად აისახებოდეს ქალების მდგომარეობაზე ყოველდღიურ, რეალურ ყოფაში.
ამ და მსგავსი ქადაგებების პირდაპირი შედეგი სქესებს შორის უკვე არსებული იერარქიების განმტკიცება, ქალის დაქვემდებარებული პოზიციების კიდევ უფრო მეტად გამყარება და ქალის წინააღმდეგ მიმართული ძალადობის ფორმების ლეგიტიმაცია იქნება.
ასეთ ფონზე შეუძლებელია იმაზე არ ვიფიქრო, მაინც რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს ქვეყნის კულტურულ ცხოვრებაში, ალბათ, ყველაზე გავლენიანი პირის, ილია მეორის ქადაგებას, რომ ოჯახში მთავარი კაცია, რომ ცოლი ქმრის მორჩილი უნდა იყოს, რომ ბედნიერი ოჯახი ის ოჯახია, რომელსაც დედამ “თავი შესწირა”, რომ ცოლის მთავარ მოვალეობებს შორის სამსახურიდან დაბრუნებული ქმრის მოსვენება და მისთვის “ფეხების დაბანის” შეთავაზება შედის. და დასკვნებიც ერთმნიშვნელოვნად სწორხაზოვანი გამომაქვს - ამ და მსგავსი ქადაგებების პირდაპირი შედეგი სქესებს შორის უკვე არსებული იერარქიების განმტკიცება, ქალის დაქვემდებარებული პოზიციების კიდევ უფრო მეტად გამყარება და ქალის წინააღმდეგ მიმართული ძალადობის ფორმების ლეგიტიმაცია იქნება.
შესაძლოა ახლაც მითხრან, რომ ეს ის არ არის, რაც მე მგონია - და რომ აქაც ალეგორიული მნიშვნელობები და მეტაფორული განზომილებები უნდა ვეძიოთ. მაგრამ, რა ვქნა და ჩემი მიწიერი ინტუიცია მაინც ჯიუტად იმას მკარნახობს, რომ ოჯახის „თავად“ ყოფნის, თუ „ფეხების დაბანის“ პრივილეგიის შესახებ სიტყვები ფრიად არამეტაფორული და ზედმიწევნით პირდაპირი მნიშვნელობით იქნება გაგებული ბევრი, ისედაც დომინანტურ პოზიციებზე მდგომი ქმრის მიერ. მეტაფორების მიღმა ხომ ძალიან კონკრეტული რეალობა არსებობს, რომელშიც ქალების წინააღმდეგ ფიზიკური თუ ფსიქოლოგიური ძალადობა მწვავე პრობლემად რჩება. დღევანდელ ულმობელ ეკონომიკურ გარემოში ოჯახების სარჩენად უამრავ ქალს უწევს მუშაობა დაუცველ და ექსპლუატაციურ პირობებში. ასეთ ფონზე კიდევ იმის ხაზგასმა, რომ ქალი ოჯახს უნდა „შეეწიროს“ და ქმარზე დაქვემდებარებულ პოზიციას უნდა დამორჩილდეს, უსამართლოდ და რეალობასთან შეუსაბამოდ მოჩანს. მით უმეტეს მაშინ, როცა ამ მოწოდებების ავტორს ისეთი მძლავრი ავტორიტეტი თუ ირაციონალური კაპიტალი აქვს, რომ, როგორც გამოჩნდა, ძალიან იშვიათი გამონაკლისების გარდა, „ქალთა უფლებების დამცველებიც“ და „გენდერულ დისკრიმინაციასთან მებრძოლებიც“ კი ვერ ბედავენ მისი სიტყვების ეჭვქვეშ დაყენებას, კრიტიკაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ.
სწორად გამიგეთ - მესმის, რომ ეკლესია ყველა კულტურაში კონსერვატიული და პატრიარქალური ინსტიტუტია და მისი მეთაური ალბათ ვერასოდეს გაიზიარებს ფემინისტების ყველა ოცნებას სქესებს შორის სამართლის, თუ თანასწორუფლებიანობის დამყარების შესახებ. ისიც გასაგებია, რომ ქალების “მეორეხარისხოვნების” თუ “პრობლემურობის” შესახებ თვალსაზრისები - რომ ისინი კაცის შემდეგ შეიქმნენ, პირველი ცოდვა მათ ჩაიდინეს, ჩუმად უნდა იყვნენ და ოჯახის “თავ” ქმრებს უსიტყვოდ უნდა ემორჩილებოდნენ - მართლა გვხვდება ქრისტიანობისთვის უმნიშვნელოვანეს ტექსტებში. მაგრამ ეს ტექსტები ხომ კონკრეტული ისტორიული ეპოქების თუ კულტურული კონტექსტების ნაყოფია - ვიცით, რომ ქრისტიანობა მძლავრად პატრიარქალური სოციალური სტრუქტურების გარემოში იშვა და განვითარდა; ძველი აღთქმა კი კაცობრიობის პროგრესის ისტორიაში ძალიან ადრეულ და სასტიკ ხანას ასახავს - მონობის, მასობრივი ხოცვა-ჟლეტის და ადამიანების რიტუალური მსხვერპლშეწირვის ეპოქებს. ჩემთვის მართლა უცნაური და გაუგებარია, რანაირად შეიძლება ამ ტექსტების წაკითხვისას ეს კონტექსტები დავივიწყოთ და მათში გამოხატული იერარქიებით ვხელმძღვანელობდეთ თანამედროვე საზოგადოებების მოწყობის ფორმებზე მსჯელობისას. მით უმეტეს, რომ ქრისტიანობის უმთავრეს ღირებულებად - იმად, რაც ყოველგვარი „კონტექსტებისა“ თუ „ინტერპრეტაციების“ მიღმაა - სრულიად საპირისპირო რამ ითვლება: ადამიანებს შორის იერარქიების უარყოფა და ღმერთის წინაშე მათი თანასწორობის პრინციპი, ეთნიკური წარმომავლობის, სოციალური სტატუსის თუ სქესობრივი კუთვნილების მიუხედავად.
თუმცა, კიდევ ერთხელ - და უკვე უკანასკნელად - ვიმეორებ, რომ ამ ყველაფერზე ძალიან ზოგადი შეხედულება მაქვს. ანუ, ალბათ სწორედ ის შემთხვევა ვარ, რომელსაც ჩემი მეგობარი და ბევრ სხვა საკითხში თანამოაზრე, შორენა შავერდაშვილი, ეკლესიის „შიგნით“ არსებული სურათის არმცოდნე, იდეოლოგიის მქადაგებელ ადამიანს უწოდებს - რომელიც "კარჩაკეტილია" განსხვავებული პოზიციების მოსმენისთვის. ამიტომაც მინდა გთხოვოთ - თუ შესაძლებელია, იქნებ რაიმე სახით გვეცადა ასეთი საუბრის დაწყება. ან ამ ბლოგის კომენტარებში, ან რაიმე სხვა ფორმით, იქნებ როგორმე ავხსნათ, მაინც რაშია საქმე და რანაირად ხდება, რომ ქალის მორჩილებაზე, მეორეხარისხოვნებაზე, უწმინდურობაზე თუ სიბინძურეზე ასე ხშირად მქადაგებელი ინსტიტუტი სინამდვილეში არ დგას ქალთმოძულე თუ დისკრიმინაციულ პოზიციებზე. ცხადია, ეს თემები მჭიდროდ არის დაკავშირებული მეტაფორებთან, ინტუიციასთან, ემოციებთან თუ ირაციონალურ განცდებთან - და პოზიციების არგუმენტებად ვერბალიზაცია ალბათ არ იქნება ადვილი. მაგრამ იქნებ რაღაც ზღვრამდე მაინც შესაძლებელი იყოს ამაზე საუბარი.
თუკი, რასაკვირველია, ეკლესიის პოზიციების შესახებ საერთოდ შესაძლებელია თავისუფალი მსჯელობა და კრიტიკული რეფლექსია. ჩვენს რეალობაში ეს იმდენად იშვიათად ხდება - და ისეთ ირაციონალურ შიშებს თუ აგრესიას იწვევს - რომ მართლა არ ვარ დარწმუნებული ასეთი შესაძლებლობის არსებობაში. თავად პატრიარქის თუ სხვა სასულიერო პირების მიერ არაერთხელ გამეორებული სიტყვები - რომ ეკლესიის, სინოდის და პატრიარქის მიმართ კრიტიკული დამოკიდებულების გამოხატვა „უდიდესი ცოდვაა“, რომელსაც ღმერთი „დაუსჯელს არ დატოვებს“ - მე ადამიანების დათრგუნვა, დაშინება და მათთვის თავისუფალი აზროვნების უფლების წართმევა მგონია. მაგრამ იქნებ აქაც ვცდები? იქნებ ეს ის არ არის, მე რაც მგონია?...
