ტუნისისა და ეგვიპტის რევოლუციების შემდეგ საქართველოში ზოგიერთს გაუჩნდა აზრი, რომ როგორც პირველმა მისცა ბიძგი მეორეს, ასევე შესაძლებელია, ორივემ ერთად გამოიწვიოს მესამე რევოლუცია - ახლა უკვე საქართველოში. შევეცდები ვაჩვენო, რომ ეს აზრი მცდარია.
დავიწყოთ პირველი პირებით. იმისათვის, რომ მსგავსი რევოლუციები მოხდეს, ავტოკრატი პრეზიდენტებიც ერთმანეთს უნდა ჰგავდნენ.
ბენ ალი - დაბ. 1936 წელს, ტუნისის პრეზიდენტი 1987-იდან 2011 წლამდე;
ჰოსნი მუბარაქი, დაბ. 1928 წელს, ეგვიპტის პრეზიდენტი 1981-იდან 2011 წლამდე;
მიხეილ სააკაშვილი, დაბ. 1967 წელს, საქართველოს პრეზიდენტი 2004 წლიდან.
ხომ ხედავთ ფუნდამენტურ განსხვავებებს?
თუმცაღა ერთი ანალოგია საქართველოდან კი შემიძლია შემოგთავაზოთ:
ედუარდ შევარდნაძე, დაბ. 1927 წელს, კომპარტიის ცეკას პირველი მდივანი, სახელმწიფოს მეთაური და პრეზიდენტი 1972-იდან 2003 წლამდე.
რისი თქმა მინდა, მგონი, ცხადია: თუ ტუნისისა და ეგვიპტის რევოლუციები რამეს ჰგავს, ეს ჩვენი წარსულია, კერძოდ 2003 წლის ნოემბრის რევოლუცია და არა - ჩვენი მომავალი.
მაგრამ მხოლოდ პირველი პირებით ნუ შემოვიფარგლებით. ვნახოთ, კონკრეტულად ვინ დაუპირისპირდა კონკრეტულად ბენ ალისა და მუბარაქს.
ახალგაზრდები. ორივე ახალგაზრდების მიერ მოწყობილი რევოლუცია იყო. და აი, დემოგრაფიული მონაცემებიც:
ეგვიპტეში მოსახლეობის საშუალო ასაკი 24 წელია.
ტუნისში მოსახლეობის საშუალო ასაკი 29 წელია.
ორივე შემთხვევაში ადგილი ჰქონდა ახალგაზრდების ჯანყს მოხუცი ავტოკრატების წინააღმდეგ. ახალგაზრდებისა, რომლებსაც უნდოდათ მეტი ადგილი, ვიდრე მათ უფროსი თაობის ადამიანები აძლევდნენ.
საქართველოში მოსახლეობის საშუალო ასაკი 38 წელია. ჩვენ არ ვართ ისეთი ახალგაზრდები, როგორც ტუნისსა და ეგვიპტეში.
მეტიც, ახალგაზრდების რევოლუცია საქართველოში უკვე მოხდა. და ახალგაზრდების აქტიურმა ნაწილმა თავისი ადგილი ამ ქვეყანაში მეტ-ნაკლებად იპოვა.
ეს, ცხადია, არ ნიშნავს, რომ ა) ყველა ახალგაზრდამ ოპოვა საკუთარი ადგილი. მეტიც, იმასაც კი ვივარაუდებდი, რომ ახალგაზრდების უმრავლესობას ამასთან დაკავშირებული სერიოზული პრობლემა აქვს. მაგრამ რევოლუციას არა უმრავლესობა, არამედ სწორედ აქტიური უმცირესობა სჭირდება, რომელიც დღესდღეობით სულაც არაა დაინტერესებული, სუფთა დაფიდან დაიწყოს ცხოვრება.
ეს არც იმას ნიშნავს, რომ ბ) სხვა ასაკის წარმომადგენლები არიან კმაყოფილები - როგორც 2009 წლის არშემდგარი რევოლუციიდან გვახსოვს, საპროტესტო აქციების მონაწილეთა ძირითადი ასაკი 50-60 წელი იყო, ხოლო მათი რიცხვი - საგრძნობლად დიდი.
ეს მხოლოდ და მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ დღეს საქართველოში, ტუნისისა და ეგვიპტისგან განსხვავებით, ახალგაზრდების აქტიურ ნაწილს ქუჩაში გამოსვლა და ბრძოლა არ აინტერესებს. არ დავიწყებ იმის შეფასებას, კარგია ეს, თუ ცუდი. უბრალოდ, ვითარების აღწერას ვცდილობ.
ტუნისსა და ეგვიპტეში რევოლუციის გადამდებობა დაკავშირებული იყო კიდევ ერთ ფაქტორთან, რაც ჩვენ, 2003 წლის „რუსთავი 2-ისა“ და 2007 წლის „იმედის“ მომსწრეებს, არ უნდა გაგვიკვირდეს - საქმე ეხება მედიას. ეგვიპტეს, იემენსა და ალჟირს ტუნისის ალი იმიტომ გადაედო, რომ ამ ალს „ალ ჯაზირა“ აღვივებდა - საერთო არაბული მაუწყებლობა. საქართველოში კი ახლო აღმოსავლეთის რევოლუციებს ელიტის გარდა არც არავინ ადევნებს თვალს. სულ სხვა იქნებოდა, ასეთი ტიპის რევოლუცია რუსეთში რომ მომხდარიყო - ამ შემთხვევაში ნამდვილად შეიძლებოდა გავლენებზე ფიქრი, რადგან ჩვენ რუსულ საინფორმაციო სივრცეში ყურებამდე ვართ ჩაფლული.
ტუნის-ეგვიპტის რევოლუციის საქართველოზე გადმოდებას მხოლოდ ისეთი ადამიანი თუ ინატრებს, რომელსაც ყველა სხვა იმედი გადაწურული და ილაჯი წართმეული აქვს და ცვლილებას Deus ex machina-დან ელის. მარტივი არგუმენტი: როგორც ვარდებისა და ნარინჯისფერმა რევოლუციებმა ვერ მოახდინეს ვერანაირი გავლენა ტუნისსა და ეგვიპტეზე 2003-2004 წლებში, ისევე ვერ მოახდენენ გავლენას ჩვენზე ტუნისისა და ეგვიპტის რევოლუციები. ან რა უცხო გავლენა გვჭირდება? რევოლუციური სიტუაცია რომ იდგეს ჩვენს ქვეყანაში, განა ჩვენი საკუთარი რევოლუციის გამოცდილება არ გვაქვს, სხვების მაგალითებს რომ არ დავუწყოთ ძებნა? ვინმეს რევოლუციის მოხდენა რომ შეეძლოს,მისთვის 2003 წლის ნიმუში უფრო ახლო არ იქნებოდა, ვიდრე ეგზოტიკური, მაგრამ შორეული ტუნისისა და ეგვიპტის მოვლენები?
ჩემი დასკვნა ასეთი იქნება: პრინციპში სულაც არაა გამორიცხული, რომ ისეთ არასტაბილურ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა, მოხდეს ამბოხი, რევოლუცია, ან სამოქალაქო ომი (თუმცა ამის ნიშნები დღესდღეობით ნამდვილად არ ჩანს). ოღონდ ამ ყოველივეს ეგვიპტისა და ტუნისის მოვლენებთან იმდენივე ექნება საერთო, რამდენიც „დიდი ოქტომბრის“ რევოლუციასთან: მხოლოდ და მხოლოდ სახელი.
ბოლო პუნქტი: ზოგიერთი იმედოვნებს, რომ ტუნისისა და ეგვიპტის რევოლუციების შემდეგ აშშ-ის პოზიცია პროდასავლური ავტორიტარული რეჟიმების მიმართ რადიკალურად შეიცვალა. თუ მანამდე აშშ-ის პრეზიდენტები ამბობდნენ, ამ რეჟიმების მმართველები ძაღლიშვილები არიან, მაგრამ ჩვენი ძაღლიშვილებიო, ახლა აღარ იტყვიან და სააკაშვილის „პირსისხლიანი“ ხელისუფლებაც დაემხობა.
ისევ და ისევ მცდარი აზრია. აშშ-ის ხელისუფლება ნამდვილად იტყვის უარს სააკაშვილის ხელისუფლების მხარდაჭერაზე, თუ მის წინააღმდეგ საქართველოს აქტიური მოქალაქეების უმრავლესობა გამოვა (ოღონდ არავის ეგონოს, რომ, რამდენი არ დაიძახებს, დღეს რუსთაველზე „მთელი ქართველი ერი“ შეგროვდაო, იმდენჯერ დაუჯერებენ).
მაგრამ ეს ყველა ჩვენგანმა აქამდეც მშვენივრად იცოდა.
ხოლო თუ მოსახლეობის აზრი ორად იქნება გაყოფილი - ზოგი ხელისუფლებისკენ, ზოგიც ხელისუფლების წინააღმდეგ, როგორც ახლაა - ტყუილად ჰგონია მავან წარუმატებელ პოლიტიკოსს, რომ ჰილარი კლინტონი გადმოდგება და ქართველ ერს ჯანყისკენ მოუწოდებს.
დავიწყოთ პირველი პირებით. იმისათვის, რომ მსგავსი რევოლუციები მოხდეს, ავტოკრატი პრეზიდენტებიც ერთმანეთს უნდა ჰგავდნენ.
ბენ ალი - დაბ. 1936 წელს, ტუნისის პრეზიდენტი 1987-იდან 2011 წლამდე;
ჰოსნი მუბარაქი, დაბ. 1928 წელს, ეგვიპტის პრეზიდენტი 1981-იდან 2011 წლამდე;
მიხეილ სააკაშვილი, დაბ. 1967 წელს, საქართველოს პრეზიდენტი 2004 წლიდან.
ხომ ხედავთ ფუნდამენტურ განსხვავებებს?
თუმცაღა ერთი ანალოგია საქართველოდან კი შემიძლია შემოგთავაზოთ:
ედუარდ შევარდნაძე, დაბ. 1927 წელს, კომპარტიის ცეკას პირველი მდივანი, სახელმწიფოს მეთაური და პრეზიდენტი 1972-იდან 2003 წლამდე.
რისი თქმა მინდა, მგონი, ცხადია: თუ ტუნისისა და ეგვიპტის რევოლუციები რამეს ჰგავს, ეს ჩვენი წარსულია, კერძოდ 2003 წლის ნოემბრის რევოლუცია და არა - ჩვენი მომავალი.
მაგრამ მხოლოდ პირველი პირებით ნუ შემოვიფარგლებით. ვნახოთ, კონკრეტულად ვინ დაუპირისპირდა კონკრეტულად ბენ ალისა და მუბარაქს.
ახალგაზრდები. ორივე ახალგაზრდების მიერ მოწყობილი რევოლუცია იყო. და აი, დემოგრაფიული მონაცემებიც:
ეგვიპტეში მოსახლეობის საშუალო ასაკი 24 წელია.
ტუნისში მოსახლეობის საშუალო ასაკი 29 წელია.
ორივე შემთხვევაში ადგილი ჰქონდა ახალგაზრდების ჯანყს მოხუცი ავტოკრატების წინააღმდეგ. ახალგაზრდებისა, რომლებსაც უნდოდათ მეტი ადგილი, ვიდრე მათ უფროსი თაობის ადამიანები აძლევდნენ.
საქართველოში მოსახლეობის საშუალო ასაკი 38 წელია. ჩვენ არ ვართ ისეთი ახალგაზრდები, როგორც ტუნისსა და ეგვიპტეში.
მეტიც, ახალგაზრდების რევოლუცია საქართველოში უკვე მოხდა. და ახალგაზრდების აქტიურმა ნაწილმა თავისი ადგილი ამ ქვეყანაში მეტ-ნაკლებად იპოვა.
ეს, ცხადია, არ ნიშნავს, რომ ა) ყველა ახალგაზრდამ ოპოვა საკუთარი ადგილი. მეტიც, იმასაც კი ვივარაუდებდი, რომ ახალგაზრდების უმრავლესობას ამასთან დაკავშირებული სერიოზული პრობლემა აქვს. მაგრამ რევოლუციას არა უმრავლესობა, არამედ სწორედ აქტიური უმცირესობა სჭირდება, რომელიც დღესდღეობით სულაც არაა დაინტერესებული, სუფთა დაფიდან დაიწყოს ცხოვრება.
ეს არც იმას ნიშნავს, რომ ბ) სხვა ასაკის წარმომადგენლები არიან კმაყოფილები - როგორც 2009 წლის არშემდგარი რევოლუციიდან გვახსოვს, საპროტესტო აქციების მონაწილეთა ძირითადი ასაკი 50-60 წელი იყო, ხოლო მათი რიცხვი - საგრძნობლად დიდი.
ეს მხოლოდ და მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ დღეს საქართველოში, ტუნისისა და ეგვიპტისგან განსხვავებით, ახალგაზრდების აქტიურ ნაწილს ქუჩაში გამოსვლა და ბრძოლა არ აინტერესებს. არ დავიწყებ იმის შეფასებას, კარგია ეს, თუ ცუდი. უბრალოდ, ვითარების აღწერას ვცდილობ.
ტუნისსა და ეგვიპტეში რევოლუციის გადამდებობა დაკავშირებული იყო კიდევ ერთ ფაქტორთან, რაც ჩვენ, 2003 წლის „რუსთავი 2-ისა“ და 2007 წლის „იმედის“ მომსწრეებს, არ უნდა გაგვიკვირდეს - საქმე ეხება მედიას. ეგვიპტეს, იემენსა და ალჟირს ტუნისის ალი იმიტომ გადაედო, რომ ამ ალს „ალ ჯაზირა“ აღვივებდა - საერთო არაბული მაუწყებლობა. საქართველოში კი ახლო აღმოსავლეთის რევოლუციებს ელიტის გარდა არც არავინ ადევნებს თვალს. სულ სხვა იქნებოდა, ასეთი ტიპის რევოლუცია რუსეთში რომ მომხდარიყო - ამ შემთხვევაში ნამდვილად შეიძლებოდა გავლენებზე ფიქრი, რადგან ჩვენ რუსულ საინფორმაციო სივრცეში ყურებამდე ვართ ჩაფლული.
ტუნის-ეგვიპტის რევოლუციის საქართველოზე გადმოდებას მხოლოდ ისეთი ადამიანი თუ ინატრებს, რომელსაც ყველა სხვა იმედი გადაწურული და ილაჯი წართმეული აქვს და ცვლილებას Deus ex machina-დან ელის. მარტივი არგუმენტი: როგორც ვარდებისა და ნარინჯისფერმა რევოლუციებმა ვერ მოახდინეს ვერანაირი გავლენა ტუნისსა და ეგვიპტეზე 2003-2004 წლებში, ისევე ვერ მოახდენენ გავლენას ჩვენზე ტუნისისა და ეგვიპტის რევოლუციები. ან რა უცხო გავლენა გვჭირდება? რევოლუციური სიტუაცია რომ იდგეს ჩვენს ქვეყანაში, განა ჩვენი საკუთარი რევოლუციის გამოცდილება არ გვაქვს, სხვების მაგალითებს რომ არ დავუწყოთ ძებნა? ვინმეს რევოლუციის მოხდენა რომ შეეძლოს,მისთვის 2003 წლის ნიმუში უფრო ახლო არ იქნებოდა, ვიდრე ეგზოტიკური, მაგრამ შორეული ტუნისისა და ეგვიპტის მოვლენები?
ჩემი დასკვნა ასეთი იქნება: პრინციპში სულაც არაა გამორიცხული, რომ ისეთ არასტაბილურ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა, მოხდეს ამბოხი, რევოლუცია, ან სამოქალაქო ომი (თუმცა ამის ნიშნები დღესდღეობით ნამდვილად არ ჩანს). ოღონდ ამ ყოველივეს ეგვიპტისა და ტუნისის მოვლენებთან იმდენივე ექნება საერთო, რამდენიც „დიდი ოქტომბრის“ რევოლუციასთან: მხოლოდ და მხოლოდ სახელი.
ბოლო პუნქტი: ზოგიერთი იმედოვნებს, რომ ტუნისისა და ეგვიპტის რევოლუციების შემდეგ აშშ-ის პოზიცია პროდასავლური ავტორიტარული რეჟიმების მიმართ რადიკალურად შეიცვალა. თუ მანამდე აშშ-ის პრეზიდენტები ამბობდნენ, ამ რეჟიმების მმართველები ძაღლიშვილები არიან, მაგრამ ჩვენი ძაღლიშვილებიო, ახლა აღარ იტყვიან და სააკაშვილის „პირსისხლიანი“ ხელისუფლებაც დაემხობა.
ისევ და ისევ მცდარი აზრია. აშშ-ის ხელისუფლება ნამდვილად იტყვის უარს სააკაშვილის ხელისუფლების მხარდაჭერაზე, თუ მის წინააღმდეგ საქართველოს აქტიური მოქალაქეების უმრავლესობა გამოვა (ოღონდ არავის ეგონოს, რომ, რამდენი არ დაიძახებს, დღეს რუსთაველზე „მთელი ქართველი ერი“ შეგროვდაო, იმდენჯერ დაუჯერებენ).
მაგრამ ეს ყველა ჩვენგანმა აქამდეც მშვენივრად იცოდა.
ხოლო თუ მოსახლეობის აზრი ორად იქნება გაყოფილი - ზოგი ხელისუფლებისკენ, ზოგიც ხელისუფლების წინააღმდეგ, როგორც ახლაა - ტყუილად ჰგონია მავან წარუმატებელ პოლიტიკოსს, რომ ჰილარი კლინტონი გადმოდგება და ქართველ ერს ჯანყისკენ მოუწოდებს.
