ჰანს გუტბროდი კავკასიის რესურსების კვლევის ცენტრის ხელმძღვანელია, ცენტრისა, რომელმაც ახლახან საქართველოში სოციალური კაპიტალის კვლევა აწარმოვა. ჩვენ ამ თემაზე მასალა შემოგთავაზეთ მცირე ხნის წინ და ვთქვით, რომ სოციალური კაპიტალი, ანუ ადამიანების უნარი ინიციატივებით ადგილობრივ დონეზე გამოვიდნენ და კონკრეტული პრობლემები ინდივიდუალურად გადაჭრან, ცენტრიდან ჩარევის გარეშე, საქართველოში ძალიან დაბალია. კვლევის შესახებ ამჯერად თავად კვლევის ავტორს, ჰანს გუტბროდს, თბილისის სტუდიაში დათო ჩაგანავა ესაუბრა.
ჰანს გუტბროდი: საზოგადოების მხრიდან პოლიტიკური პარტიების წევრობა საქართველოში ერთ პროცენტზე ნაკლებია, თითქმის არ არსებობს რეალური წარმომადგენლობითობა. ზოგადად, დასავლურ ქვეყნებშიც დაბალია ეს მაჩვენებელი, მაგრამ საქართველოზე ათჯერ დიდია, საშუალოდ. ეს კი ნიშნავს, რომ პარტიებს აქ არა აქვთ რეალური ნიადაგი საზოგადოებაში. ეს კი იწვევს იმას, რომ არსებობენ ძალიან მცირე პოლიტიკური ელიტები ძირითადად თბილისში. ხან ეს არის ერთი ინდივიდი, რომელიც იღებს გადაწყვეტილებებს და მერე ეს გადაწყვეტილებები ინერგება საზოგადოებაში ზევიდან ქვევით.
რადიო თავისუფლება: თქვენ კვლევაში აღნიშნავთ, რომ ეს კომუნიზმის დანატოვარია, როცა ადამიანებში სოციალური ჩართულობა ძალის მიერად ინერგებოდა. საბჭოეთის დაშლის შემდეგ ამან გააჩინა ნიჰილიზმი სოციალური ჩართულობის მიმართ…
ჰანს გუტბროდი: კი მაგრამ, როცა ინდივიდუალურად არ ხარ ჩართული პროცესში, ეს უკიდურესობებში გაგდებს. ანუ როცა შენ არ მონაწილეობ და არ იცი როგორ მუშაობს სისტემა, იმედგაცრუებები უფრო მაღალია. და, პირიქით, როცა მონაწილეობ, შენ გრძნობ რის მიღწევა არის რეალური, როგორია განსხვავებული აზრების თანაცხოვრება. ეს მოლოდინებს რეალურ სამყაროში ამყოფებს და რეალობასა და მოლოდინებს შორის უფსკრულს ამცირებს. და თუ შენ, უბრალოდ, პასიური მომხმარებელი, მიმღები ხარ, საბოლოო ჯამში, შენ ექსტრემალურ რეაქციებს ავლენ: მოგვარების ნაცვლად, ბრაზდები და ქუჩაში გადიხარ ცვლილების მოსახდენად… რეალური პოლიტიკა მაშინ მუშაობს, როცა ის მუშაობს მაშინაც, როცა ხალხი გაბრაზებული არაა, როცა შენ ამბობ: აი, ეს არის, რაც გვინდა, რომ გაკეთდეს, შეიცვალოს და თუ პოლიტიკოსების ჩართვაა აუცილებელი, შენ მათ ეუბნები: ესაა, რაც გვაწუხებს, და კეთილი ინებეთ და გააკეთეთ ყველაფერი, რომ ეს მოგვარდეს. ამისთვის კი საზოგადოებაში ორგანიზების უნარია აუცილებელი და ამ ორგანიზების ფორმალიზება.
რადიო თავისუფლება: ანუ პრობლემა სოციალურ პროცესშია… ისე, საქართველოში არის მიდგომა, რომ პრობლემა მხოლოდ ცუდ მთავრობებშია…თუ დავაკვირდებით ზოგადად პოსტსაბჭოთა საქართველოს, ჩვენ ვირჩევთ მთავრობებს, მერე სიბრაზის დონე პიკს აღწევს, ხდება რევოლუციური ცვლილებები... შემდეგ იგივე მეორდება: მოდის მთავრობა, ისევ მცირე ჯგუფები ყალიბდება, ისევ არ გვისმენენ, სწყდებიან სოციალურ ნიადაგს… თუმცა ეს ფუნდამენტური პრობლემა, როგორც ჩანს, არ იცვლება…
ჰანს გუტბროდი: სისტემამ და პოლიტიკამ რომ ნორმალურად იფუნქციონიროს, მას ბალანსი სჭირდება საზოგადოების მხრიდან - ჩართულობა, დროული კრიტიკა და იდეების, საკითხების მიწოდება საზოგადოების მხრიდან. თუ ეს არ არის, პროცესი ზევიდან იმართება და დისბალანსს იწვევს და მიდის ეს რადიკალური ცვლილებებისაკენ. ხალხი აღნიშნავს, რომ მათ არ მოსწონთ, რაც ხდება, მაგრამ, მეორე მხრივ, თვითონაც არ ავლენენ სურვილს ჩართულობისა. არსებობს შემთხვევები, როცა მთავრობა ამ მდგომარეობას იყენებს საკუთარი მიზნებისთვის. მაგალითად, როგორც კი გამოიძერწება მცირე ჯგუფები მობილიზების უნარით, მთავრობა მომენტალურად იქ ჩნდება და ცდილობს ეს ჯგუფები სხვადასხვა მეთოდებით გამოიყენოს ადამიანების საარჩევნო მობილიზებისთვის. თუმცა ეს გრძელვადიან პერსპექტივაში ზიანის მომტანია. მკვლევარები აღნიშნავენ, რომ მცირე - თუნდაც სამეზობლო - ჯგუფები ფუნდამენტური სკოლებია დემოკრატიისა, რადგან სწორედ აქ სწავლობს მოქალაქე როგორ იურთიერთოს ადამიანებთან, რომლებთანაც ჯგუფში მუშაობა რთულია. ის სწავლობს მოთმინებას, აშენებს ნდობას, რადგან ამის გარეშე არაფერი გამოდის. ეს, საბოლოო ჯამში, სისტემას ამაგრებს და დემოკრატიას ფუნქციურს ხდის.
რადიო თავისუფლება: თუმცა, მეორე მხრივ, შემ გყავს მთავრობა, არის პოლიტიკური სისტემა, რომელიც საარჩევნო პროცესითაა ჩაკეტილი და იქნებ მას არც აძლევდეს ხელს მსგავსი ცვლილება, რადგან ასეთ მდგომარეობაში საზოგადოება უფრო ადვილი სამართავია. ამიტომაც მთავრობაში ჩნდება მიდრეკილება სხვადასხვა მეთოდებით მანიპულირება მოახდინოს. თქვენ ახსენეთ ერთ-ერთი მეთოდი: ჯგუფების მართვა ხალხის მობილიზებისთვის საარჩევნოდ…
ჰანს გუტბროდი: ეს საკითხი ბევრჯერ წამოიჭრა კვლევის დროს. როგორც კი მცირე ჯგუფები გაერთიანებას ახერხებენ, ეგრევე მთავრობა ჩნდება და პროცესის მართვას იწყებს, რაც უნდობლობას აჩენს ჯგუფის წევრებს შორის და ერთობისკენ მოქალაქეობრივ მიდრეკილებას კლავს, ერთობა მექანიკური ხდება. ერთმა მეცხვარემ, რომელიც მეცხვარეთა შეკრებას ცდილობდა რაღაც საკითხის გამო, გვითხრა, როგორც კი იქ მთავრობის წარმომადგენელი გაჩნდა, ჯგუფში მაშინვე უნდობლობამ იჩინა თავიო. მათ იფიქრეს, რომ ეს შეკრება მთავრობის მიერ იყო ორგანიზებული და მათი აზრი რეალურად არავის აინტერესებდა. მაგრამ ჩვენ ვნახეთ მცირე ჯგუფების შექმნის მცდელობები სფეროებში, სადაც მთავრობას ნაკლები ინტერესი აქვს, მაგრამ პრობლემები იქაცაა… ასე რომ, პრობლემა ცოტა უფრო ფართოა. თუმცა მინდა აღვნიშნო, რომ ამ ლოკალური მიდგომის გარეშე, რომელიც ფოკუსირებულია კონკრეტული რაღაცების შესაცვლელად მოქალაქეების მიერ, დემოკრატია ვერ იმუშავებს… მაგალითად, ამერიკის დამფუძნებელი მამები ამბობდნენ, რომ თავისუფლებები არ არის რაღაც, რასაც აუცილებლად ვინმე მოგცემს, შენ უნდა მოიპოვო ისინი.
რადიო თავისუფლება: ცოტა ფართოდ რომ შევხედოთ გამოცდილებებს... სოციალური კაპიტალის მშენებლობა ხანგრძლივი პროცესია. ამავე დროს, ჩვენ გვაქვს პოლიტიკური სისტემა, რომელიც დროში ჩაკეტილია… სად არის გამოსავალი? საიდან მოდის, როგორც წესი, ეს მუხტი? ესაა, რასაც პოლიტიკურმა სისტემამ უნდა შეუწყოს ხელი თუ…
ჰანს გუტბროდი: გავრცელებულია აზრი, რომ სოციალური კაპიტალით მდიდარი ქვეყნები ეკონომიკურადაც მდიდრები არიან, აქვთ უკეთესი ჯანმრთელობა, ცხოვრების დონე და ასე შემდეგ…მაგრამ რაც არ არის გამოკვლეული, არის ის, თუ რა გზით ხდება ამის ფორმირება. მთავრობა საქართველოში თითქოსდა ცდილობს შეამციროს სახელმწიფოს ხელი, რეგულაციები, სტრუქტურები, მაგრამ ეს არ მუშაობს, ეს მთავრდება მექანიკური კონტროლით და რეგულაციებით. ამიტომ, ამან რომ იმუშაოს, პირველ რიგში, ეს მოქალაქეებისგან უნდა მოდიოდეს. არსებობს მცირე მუხტები და მთავრობამ უნდა გააკეთოს ყველაფერი, რომ მათ არსებობას ხელი არ შეუშალოს და, პირიქით, ხელი შეუწყოს და არ სცადოს მათი მართვა და ჩარევა. სამოქალაქო კაპიტალი არ უნდა იყოს მხოლოდ არასამთავრობო ფორმალიზებული ორგანიზაციების სტრუქტურების ხელში. ინდივიდუალურმა მოქალაქეებმა თვითონ უნდა დაიწყონ ქვევიდან ხიდების აშენება, დაკავშირება და ჩვენ კვლევის დროს ასეთ ინიციატივებს წავაწყდით.
რადიო თავისუფლება: კვლევაში თქვენ არასამთავრობო სექტორს ახსენებთ, ეგრეთ წოდებულ სამოქალაქო სექტორს, რომელიც, თქვენი კვლევის მიხედვით, მხოლოდ ხუთ პროცენტს წარმოადგენს საზოგადოებისა. ეს ორგანიზაციები ძირითადად იდეებს და დაფინანსებასაც გარედან იღებენ და ხშირად ისინი მუშაობენ იმავე ზევიდან ქვევით მართვის პრინციპით. ისინი ზევიდან ქვევით ცდილობენ შეცვალონ საზოგადოება და მართონ პროცესები. რამდენად მუშაობს ეს გრძელვადიან პერსპექტივაში? რადგან, როგორც ვხვდები, სამოქალაქო საზოგადოება არა, უბრალოდ, ორგანიზაციების ნაკრებია, არამედ ის ინდივიდუალური მოქალაქეებისგან შენდება.
ჰანს გუტბროდი: არსებობს ცალსახა რისკები, რომ როგორც კი შენ ქმნი მართვის ზევიდან ქვევით სტრუქტურას და ასპონსორებ ამას გარედან, საბოლოო ჯამში, ბარიერად უდგები ლოკალურ ინიციატივებს ქვეყნის შიგნით და რაღაცნაირად ანადგურებ მათ. გარდა ამისა, აუფასურებ მოქალაქეებში ფუნდამენტურ მიდგომებს მოქალაქეობისა და სოციალური ჩართულობის მიმართ. ანუ მათთვის ის, რაც უნდა იყოს მოხალისეობრივი სამოქალაქო ჩართულობა, ხდება დაფინანსებული პროფესიული საქმიანობა და ეს პოტენციურად საშიშია, რადგან ხალხი ამას უყურებს არა როგორც სოციალურ ჩართულობას, არამედ პროფესიულ საქმიანობას, რაშიც ანაზღაურებას იღებ. ეს საკითხს ფუნდამენტურად ცვლის. ეს არ არის ის, რაც სოციალურ კაპიტალს აშენებს. მე მგონი, ეს უნდა იწყებოდეს ინდივიდით, რომელიც ამბობს: მე ვიცი რაღაც ამ დარგში და ვხედავ, რომ დარგში პრობლემაა. მერე ეს ინდივიდი იწყებს ფიქრს, ვისთან ერთად შეიძლება საკითხის მოგვარება… ხშირად აღმოჩნდება, რომ ხალხი, რომელიც მის სამეგობრო წრეშია, არ არის აუცილებლად საუკეთესო არჩევანი კონკრეტული პრობლემის გადასაჭრელად. ამიტომ ის ფართო წრეზე გადის, სწავლობს მოთმინებას, აშენებს ნდობას უცხოს მიმართ, რადგან ამ გზით მას შეუძლია კონკრეტული პრობლემის მოგვარება.
რადიო თავისულფლება: ეგ ფუნდამენტური ცვლილებაა… ეს არსებული ფუნდამენტური პატრონული და ვიწრო სამეგობრო/საოჯახო წრეების მიმართ დამოკიდებულების გარდაქმნაა…
ჰანს გუტბროდი: გეთანხმები, ეს უზარმაზარი ცვლილებაა, მაგრამ ეს გაძლევს რაღაცებს, რაც სხვანაირად ვერ გექნება. და ეს გაძლევს არჩევანის გარემოს, როცა შენ შეგიძლია აკეთო ის, რაც გაწუხებს და გინდა და არა მაინცდამაინც იხელმძღვანელო ჩაკეტილი ვიწრო ჯგუფების ინტერესებით. კი, ეს ბევრ გამოწვევას აჩენს, თუმცა, მეორე მხრივ, ეს ძალიან განმათავისუფლებელია, რადგან თუ შენ ამას აკეთებ, საბოლოო ჯამში, რაღაც არაორდინარულს ქმნი და აღწევ სოციალურ დონეზე, შენ თავს ფართო სოციუმის ნაწილად, ქმნად ნაწილად გრძნობ და ამის მაგალითები არსებობს. ჩვენ ეს ვნახეთ.
რადიო თავისუფლება: ბევრი ევროპელი მეგობარი მყავს, რომლებიც აღნიშნავენ, ამ მცირე ჯგუფურ, მეგობრულ წრეებში არსებობს ისეთი რამ, რაც ევროპულ სოციუმებში რაღაცნაირად გვაკლიაო. შეიძლება ურთიერთობათა სტრუქტურიზაცია და სოციალიზაცია პიროვნული ფაქტორების, დამოკიდებულებებისთვის ბარიერი გახდეს მეორე უკიდურესობაში?
ჰანს გუტბროდი: კი, ამას, მეორე მხრივ, აქვს, რა თქმა უნდა, ნეგატიური ასპექტებიც, რადგან ურთიერთობები ძალიან სტრუქტურიზებული ხდება და ასე შემდეგ… რამდენად არსებობს საფრთხე, რომ დაიკარგოს სითბო და პიროვნული სოლიდარობა? კი, ეს რისკი არსებობს. მაგრამ, ამავე დროს, არის რაღაცები, რასაც აუცილებლად უნდა მიხედო - იქნება ეს წყალგამდინარე სახურავი, ბავშვების განათლება… ამავე დროს, არ არის აუცილებელი, რომ ამ პრობლემების სოციალური ორგანიზების გზით მოგვარებამ შენ დაგაკარგვინოს პირადი მხარე, საოჯახო თუ სხვა კავშირები. ეს არის რაღაცები, რაზეც მოქალაქეებმა უნდა ისაუბრონ და იპოვონ ბალანსის წერტილი.
ჰანს გუტბროდი: საზოგადოების მხრიდან პოლიტიკური პარტიების წევრობა საქართველოში ერთ პროცენტზე ნაკლებია, თითქმის არ არსებობს რეალური წარმომადგენლობითობა. ზოგადად, დასავლურ ქვეყნებშიც დაბალია ეს მაჩვენებელი, მაგრამ საქართველოზე ათჯერ დიდია, საშუალოდ. ეს კი ნიშნავს, რომ პარტიებს აქ არა აქვთ რეალური ნიადაგი საზოგადოებაში. ეს კი იწვევს იმას, რომ არსებობენ ძალიან მცირე პოლიტიკური ელიტები ძირითადად თბილისში. ხან ეს არის ერთი ინდივიდი, რომელიც იღებს გადაწყვეტილებებს და მერე ეს გადაწყვეტილებები ინერგება საზოგადოებაში ზევიდან ქვევით.
რადიო თავისუფლება: თქვენ კვლევაში აღნიშნავთ, რომ ეს კომუნიზმის დანატოვარია, როცა ადამიანებში სოციალური ჩართულობა ძალის მიერად ინერგებოდა. საბჭოეთის დაშლის შემდეგ ამან გააჩინა ნიჰილიზმი სოციალური ჩართულობის მიმართ…
ჰანს გუტბროდი: კი მაგრამ, როცა ინდივიდუალურად არ ხარ ჩართული პროცესში, ეს უკიდურესობებში გაგდებს. ანუ როცა შენ არ მონაწილეობ და არ იცი როგორ მუშაობს სისტემა, იმედგაცრუებები უფრო მაღალია. და, პირიქით, როცა მონაწილეობ, შენ გრძნობ რის მიღწევა არის რეალური, როგორია განსხვავებული აზრების თანაცხოვრება. ეს მოლოდინებს რეალურ სამყაროში ამყოფებს და რეალობასა და მოლოდინებს შორის უფსკრულს ამცირებს. და თუ შენ, უბრალოდ, პასიური მომხმარებელი, მიმღები ხარ, საბოლოო ჯამში, შენ ექსტრემალურ რეაქციებს ავლენ: მოგვარების ნაცვლად, ბრაზდები და ქუჩაში გადიხარ ცვლილების მოსახდენად… რეალური პოლიტიკა მაშინ მუშაობს, როცა ის მუშაობს მაშინაც, როცა ხალხი გაბრაზებული არაა, როცა შენ ამბობ: აი, ეს არის, რაც გვინდა, რომ გაკეთდეს, შეიცვალოს და თუ პოლიტიკოსების ჩართვაა აუცილებელი, შენ მათ ეუბნები: ესაა, რაც გვაწუხებს, და კეთილი ინებეთ და გააკეთეთ ყველაფერი, რომ ეს მოგვარდეს. ამისთვის კი საზოგადოებაში ორგანიზების უნარია აუცილებელი და ამ ორგანიზების ფორმალიზება.
რადიო თავისუფლება: ანუ პრობლემა სოციალურ პროცესშია… ისე, საქართველოში არის მიდგომა, რომ პრობლემა მხოლოდ ცუდ მთავრობებშია…თუ დავაკვირდებით ზოგადად პოსტსაბჭოთა საქართველოს, ჩვენ ვირჩევთ მთავრობებს, მერე სიბრაზის დონე პიკს აღწევს, ხდება რევოლუციური ცვლილებები... შემდეგ იგივე მეორდება: მოდის მთავრობა, ისევ მცირე ჯგუფები ყალიბდება, ისევ არ გვისმენენ, სწყდებიან სოციალურ ნიადაგს… თუმცა ეს ფუნდამენტური პრობლემა, როგორც ჩანს, არ იცვლება…
ჰანს გუტბროდი: სისტემამ და პოლიტიკამ რომ ნორმალურად იფუნქციონიროს, მას ბალანსი სჭირდება საზოგადოების მხრიდან - ჩართულობა, დროული კრიტიკა და იდეების, საკითხების მიწოდება საზოგადოების მხრიდან. თუ ეს არ არის, პროცესი ზევიდან იმართება და დისბალანსს იწვევს და მიდის ეს რადიკალური ცვლილებებისაკენ. ხალხი აღნიშნავს, რომ მათ არ მოსწონთ, რაც ხდება, მაგრამ, მეორე მხრივ, თვითონაც არ ავლენენ სურვილს ჩართულობისა. არსებობს შემთხვევები, როცა მთავრობა ამ მდგომარეობას იყენებს საკუთარი მიზნებისთვის. მაგალითად, როგორც კი გამოიძერწება მცირე ჯგუფები მობილიზების უნარით, მთავრობა მომენტალურად იქ ჩნდება და ცდილობს ეს ჯგუფები სხვადასხვა მეთოდებით გამოიყენოს ადამიანების საარჩევნო მობილიზებისთვის. თუმცა ეს გრძელვადიან პერსპექტივაში ზიანის მომტანია. მკვლევარები აღნიშნავენ, რომ მცირე - თუნდაც სამეზობლო - ჯგუფები ფუნდამენტური სკოლებია დემოკრატიისა, რადგან სწორედ აქ სწავლობს მოქალაქე როგორ იურთიერთოს ადამიანებთან, რომლებთანაც ჯგუფში მუშაობა რთულია. ის სწავლობს მოთმინებას, აშენებს ნდობას, რადგან ამის გარეშე არაფერი გამოდის. ეს, საბოლოო ჯამში, სისტემას ამაგრებს და დემოკრატიას ფუნქციურს ხდის.
რადიო თავისუფლება: თუმცა, მეორე მხრივ, შემ გყავს მთავრობა, არის პოლიტიკური სისტემა, რომელიც საარჩევნო პროცესითაა ჩაკეტილი და იქნებ მას არც აძლევდეს ხელს მსგავსი ცვლილება, რადგან ასეთ მდგომარეობაში საზოგადოება უფრო ადვილი სამართავია. ამიტომაც მთავრობაში ჩნდება მიდრეკილება სხვადასხვა მეთოდებით მანიპულირება მოახდინოს. თქვენ ახსენეთ ერთ-ერთი მეთოდი: ჯგუფების მართვა ხალხის მობილიზებისთვის საარჩევნოდ…
ჰანს გუტბროდი: ეს საკითხი ბევრჯერ წამოიჭრა კვლევის დროს. როგორც კი მცირე ჯგუფები გაერთიანებას ახერხებენ, ეგრევე მთავრობა ჩნდება და პროცესის მართვას იწყებს, რაც უნდობლობას აჩენს ჯგუფის წევრებს შორის და ერთობისკენ მოქალაქეობრივ მიდრეკილებას კლავს, ერთობა მექანიკური ხდება. ერთმა მეცხვარემ, რომელიც მეცხვარეთა შეკრებას ცდილობდა რაღაც საკითხის გამო, გვითხრა, როგორც კი იქ მთავრობის წარმომადგენელი გაჩნდა, ჯგუფში მაშინვე უნდობლობამ იჩინა თავიო. მათ იფიქრეს, რომ ეს შეკრება მთავრობის მიერ იყო ორგანიზებული და მათი აზრი რეალურად არავის აინტერესებდა. მაგრამ ჩვენ ვნახეთ მცირე ჯგუფების შექმნის მცდელობები სფეროებში, სადაც მთავრობას ნაკლები ინტერესი აქვს, მაგრამ პრობლემები იქაცაა… ასე რომ, პრობლემა ცოტა უფრო ფართოა. თუმცა მინდა აღვნიშნო, რომ ამ ლოკალური მიდგომის გარეშე, რომელიც ფოკუსირებულია კონკრეტული რაღაცების შესაცვლელად მოქალაქეების მიერ, დემოკრატია ვერ იმუშავებს… მაგალითად, ამერიკის დამფუძნებელი მამები ამბობდნენ, რომ თავისუფლებები არ არის რაღაც, რასაც აუცილებლად ვინმე მოგცემს, შენ უნდა მოიპოვო ისინი.
რადიო თავისუფლება: ცოტა ფართოდ რომ შევხედოთ გამოცდილებებს... სოციალური კაპიტალის მშენებლობა ხანგრძლივი პროცესია. ამავე დროს, ჩვენ გვაქვს პოლიტიკური სისტემა, რომელიც დროში ჩაკეტილია… სად არის გამოსავალი? საიდან მოდის, როგორც წესი, ეს მუხტი? ესაა, რასაც პოლიტიკურმა სისტემამ უნდა შეუწყოს ხელი თუ…
ჰანს გუტბროდი: გავრცელებულია აზრი, რომ სოციალური კაპიტალით მდიდარი ქვეყნები ეკონომიკურადაც მდიდრები არიან, აქვთ უკეთესი ჯანმრთელობა, ცხოვრების დონე და ასე შემდეგ…მაგრამ რაც არ არის გამოკვლეული, არის ის, თუ რა გზით ხდება ამის ფორმირება. მთავრობა საქართველოში თითქოსდა ცდილობს შეამციროს სახელმწიფოს ხელი, რეგულაციები, სტრუქტურები, მაგრამ ეს არ მუშაობს, ეს მთავრდება მექანიკური კონტროლით და რეგულაციებით. ამიტომ, ამან რომ იმუშაოს, პირველ რიგში, ეს მოქალაქეებისგან უნდა მოდიოდეს. არსებობს მცირე მუხტები და მთავრობამ უნდა გააკეთოს ყველაფერი, რომ მათ არსებობას ხელი არ შეუშალოს და, პირიქით, ხელი შეუწყოს და არ სცადოს მათი მართვა და ჩარევა. სამოქალაქო კაპიტალი არ უნდა იყოს მხოლოდ არასამთავრობო ფორმალიზებული ორგანიზაციების სტრუქტურების ხელში. ინდივიდუალურმა მოქალაქეებმა თვითონ უნდა დაიწყონ ქვევიდან ხიდების აშენება, დაკავშირება და ჩვენ კვლევის დროს ასეთ ინიციატივებს წავაწყდით.
რადიო თავისუფლება: კვლევაში თქვენ არასამთავრობო სექტორს ახსენებთ, ეგრეთ წოდებულ სამოქალაქო სექტორს, რომელიც, თქვენი კვლევის მიხედვით, მხოლოდ ხუთ პროცენტს წარმოადგენს საზოგადოებისა. ეს ორგანიზაციები ძირითადად იდეებს და დაფინანსებასაც გარედან იღებენ და ხშირად ისინი მუშაობენ იმავე ზევიდან ქვევით მართვის პრინციპით. ისინი ზევიდან ქვევით ცდილობენ შეცვალონ საზოგადოება და მართონ პროცესები. რამდენად მუშაობს ეს გრძელვადიან პერსპექტივაში? რადგან, როგორც ვხვდები, სამოქალაქო საზოგადოება არა, უბრალოდ, ორგანიზაციების ნაკრებია, არამედ ის ინდივიდუალური მოქალაქეებისგან შენდება.
ჰანს გუტბროდი: არსებობს ცალსახა რისკები, რომ როგორც კი შენ ქმნი მართვის ზევიდან ქვევით სტრუქტურას და ასპონსორებ ამას გარედან, საბოლოო ჯამში, ბარიერად უდგები ლოკალურ ინიციატივებს ქვეყნის შიგნით და რაღაცნაირად ანადგურებ მათ. გარდა ამისა, აუფასურებ მოქალაქეებში ფუნდამენტურ მიდგომებს მოქალაქეობისა და სოციალური ჩართულობის მიმართ. ანუ მათთვის ის, რაც უნდა იყოს მოხალისეობრივი სამოქალაქო ჩართულობა, ხდება დაფინანსებული პროფესიული საქმიანობა და ეს პოტენციურად საშიშია, რადგან ხალხი ამას უყურებს არა როგორც სოციალურ ჩართულობას, არამედ პროფესიულ საქმიანობას, რაშიც ანაზღაურებას იღებ. ეს საკითხს ფუნდამენტურად ცვლის. ეს არ არის ის, რაც სოციალურ კაპიტალს აშენებს. მე მგონი, ეს უნდა იწყებოდეს ინდივიდით, რომელიც ამბობს: მე ვიცი რაღაც ამ დარგში და ვხედავ, რომ დარგში პრობლემაა. მერე ეს ინდივიდი იწყებს ფიქრს, ვისთან ერთად შეიძლება საკითხის მოგვარება… ხშირად აღმოჩნდება, რომ ხალხი, რომელიც მის სამეგობრო წრეშია, არ არის აუცილებლად საუკეთესო არჩევანი კონკრეტული პრობლემის გადასაჭრელად. ამიტომ ის ფართო წრეზე გადის, სწავლობს მოთმინებას, აშენებს ნდობას უცხოს მიმართ, რადგან ამ გზით მას შეუძლია კონკრეტული პრობლემის მოგვარება.
რადიო თავისულფლება: ეგ ფუნდამენტური ცვლილებაა… ეს არსებული ფუნდამენტური პატრონული და ვიწრო სამეგობრო/საოჯახო წრეების მიმართ დამოკიდებულების გარდაქმნაა…
ჰანს გუტბროდი: გეთანხმები, ეს უზარმაზარი ცვლილებაა, მაგრამ ეს გაძლევს რაღაცებს, რაც სხვანაირად ვერ გექნება. და ეს გაძლევს არჩევანის გარემოს, როცა შენ შეგიძლია აკეთო ის, რაც გაწუხებს და გინდა და არა მაინცდამაინც იხელმძღვანელო ჩაკეტილი ვიწრო ჯგუფების ინტერესებით. კი, ეს ბევრ გამოწვევას აჩენს, თუმცა, მეორე მხრივ, ეს ძალიან განმათავისუფლებელია, რადგან თუ შენ ამას აკეთებ, საბოლოო ჯამში, რაღაც არაორდინარულს ქმნი და აღწევ სოციალურ დონეზე, შენ თავს ფართო სოციუმის ნაწილად, ქმნად ნაწილად გრძნობ და ამის მაგალითები არსებობს. ჩვენ ეს ვნახეთ.
რადიო თავისუფლება: ბევრი ევროპელი მეგობარი მყავს, რომლებიც აღნიშნავენ, ამ მცირე ჯგუფურ, მეგობრულ წრეებში არსებობს ისეთი რამ, რაც ევროპულ სოციუმებში რაღაცნაირად გვაკლიაო. შეიძლება ურთიერთობათა სტრუქტურიზაცია და სოციალიზაცია პიროვნული ფაქტორების, დამოკიდებულებებისთვის ბარიერი გახდეს მეორე უკიდურესობაში?
ჰანს გუტბროდი: კი, ამას, მეორე მხრივ, აქვს, რა თქმა უნდა, ნეგატიური ასპექტებიც, რადგან ურთიერთობები ძალიან სტრუქტურიზებული ხდება და ასე შემდეგ… რამდენად არსებობს საფრთხე, რომ დაიკარგოს სითბო და პიროვნული სოლიდარობა? კი, ეს რისკი არსებობს. მაგრამ, ამავე დროს, არის რაღაცები, რასაც აუცილებლად უნდა მიხედო - იქნება ეს წყალგამდინარე სახურავი, ბავშვების განათლება… ამავე დროს, არ არის აუცილებელი, რომ ამ პრობლემების სოციალური ორგანიზების გზით მოგვარებამ შენ დაგაკარგვინოს პირადი მხარე, საოჯახო თუ სხვა კავშირები. ეს არის რაღაცები, რაზეც მოქალაქეებმა უნდა ისაუბრონ და იპოვონ ბალანსის წერტილი.
